Κωσταριδάκη Καλλιόπη

Ενότητα 1η

ΕΝΟΤΗΤΑ 1Η : ΑΠΟ ΤΟΝ ΤΟΠΟ ΜΟΥ ΣΕ ΟΛΗ ΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

Ταξιδεύω μ’ ένα κλωνί βασιλικό σε ένα τόπο ονειρικό
Ταξιδεύω με του Ομήρου τη χορδή στης εποχής μου τη βουή
Σε σαπισμένες πολιτείες, σ’ αδειασμένες αγορές και σε συντρίμμια με φωτιές

Ταξιδεύω μες στα πελάγη τ’ ανοιχτά με τον Ελύτη και το Γκάτσο συντροφιά
Ταξιδεύω στης εποχής μας τη φθορά με τον καημό του Μακρυγιάννη στη ματιά
Μέσα στου κόσμου τη μανία, στης οικουμένης την αναρχία,
με την καρδιά μου δεμένη στα σκοινιά

Ταξιδεύω μ’ έναν αγέρα κάποιας νιότης περασμένης στα μαλλιά
Ταξιδεύω με την Ελλάδα κι ένα φως που διαρκώς με κυνηγά
Ταξιδεύω με την Ελλάδα κι ένα φως που διαρκώς με κυνηγά

Συντακτικό 

Το Υποκείμενο

Είναι η λέξη της πρότασης που δείχνει κάποιος (κάποια, κάποιο, κάποιοι, κάποιες, κάποια) κάνει ή παθαίνει κάτι ή βρίσκεται σε μια κατάσταση. π. χ. Ο Γιώργος παίζει κιθάρα.

Για να το βρούμε  απαντάμε στην ερώτηση ποιος/ ποια/ποιο …

Μορφή 

– Πάντα σε πτώση ονομαστική και είναι (συνήθως) ουσιαστικό ή αντωνυμία.

– Αν το ρήμα είναι απρόσωπο το υποκείμενο είναι μία ολόκληρη πρόταση.

Απρόσωπα Ρήματα και Απρόσωπες Εκφράσεις

α) Απρόσωπα ή τριτοπρόσωπα : τα ρήματα που βρίσκονται στο γ΄ ενικό πρόσωπο και δεν έχουν υποκείμενο πρόσωπο ή πράγμα αλλά ολόκληρη πρόταση. Απρόσωπα ρήματα είναι:

• Τα ρήματα : πρέπει, πρόκειται, συμφέρει, μέλλει, μέλλεται, συμβαίνει, ταιριάζει, ενδέχεται, νοιάζει, λαχαίνει, γίνεται. π.χ. Δεν πρόκειται να έρθω.

• Όσα φανερώνουν φυσικά φαινόμενα όπως : βρέχει, βροντά, φυσά, χιονίζει, χαράζει, φέγγει, ξημερώνει, βραδιάζει, νυχτώνει, χειμωνιάζει, καλοκαιριάζει. π.χ. Από το πρωί χιονίζει.

   Τα ρήματα αυτά μπορούν να χρησιμοποιηθούν και ως προσωπικά με υποκείμενο τις λέξεις : ο Θεός, ο ουρανός, η μέρα κ.λ.π. π.χ. Ξημέρωσε ο Θεός τη μέρα.

• Το γ΄ ενικό πολλών ρημάτων τα οποία απαντούν και ως προσωπικά, όπως : λέγεται , διαδίδεται, ακούστηκε, αξίζει, μοιάζει, αναγγέλλεται, ανακοινώνεται, υποτίθεται, συμπεραίνεται, φαίνεται, αρκεί, φτάνει, πειράζει, ανησυχεί, μπορεί, τυχαίνει, είναι, χρειάζεται, αποφασίζεται, αρμόζει, απαιτείται, απαγορεύεται, γίνεται κ.λ.π.

π.χ. Υποτίθεται ότι ξέρεις καλά τη δουλειά σου.

β)Απρόσωπες εκφράσεις  Είναι οι εκφράσεις που επίσης δεν παίρνουν υποκείμενο πρόσωπο ή πράγμα (αλλά ολόκληρη πρόταση) και σχηματίζονται από:

• Τα ρήματα : είναι ή υπάρχει + ουσιαστικό.

π.χ. Είναι ώρα να πω την αλήθεια. Υπάρχει ελπίδα να περάσω στις εξετάσεις.

• Το ρήμα είναι + ουδέτερο επιθέτου ή μετοχής. π.χ. Είναι κακό να αδικείς τους συνανθρώπους σου . Επόμενο είναι να ταλαιπωρηθείς μ’ αυτό τον καιρό.

• Το ρήμα είναι + επίρρημα (τροπικό) πχ. Καλύτερα είναι να σε δει πρώτα κάποιος γιατρός.

   Η πρόταση που είναι υποκείμενο στο ρήμα ξεκινάει με το να, το ότι ή το πώς. Σε αυτήν την περίπτωση το υποκείμενο απαντά στην ερώτηση τι.

Πότε παραλείπεται το υποκείμενο;

Όταν εννοείται εύκολα και αυτό συμβαίνει συνήθως στις ακόλουθες περιπτώσεις:

1. Όταν είναι πρώτο ή δεύτερο πρόσωποκαι ο ομιλητής ή ο συγγραφέας δε θέλει να δώσει έμφαση σε αυτό αφού εννοείται εύκολα και από την κατάληξη του ρήματος), π.χ. Θα πάω εκδρομή(ενν. εγώ).

2. Ότανεννοείται εύκολα από τα συμφραζόμενα, π.χ. – Τι κάνει ο πατέρας σου;

   – Είναι πολύ καλά (ενν. Ο πατέρας).

• Όταν είναι μιαγενική έννοια ή όταν μπορεί να εννοηθεί μόνο ένα υποκείμενο, π.χ. Είναι 6 μμ. (ενν. H ώρα).

1. Όταν το ρήμα δείχνει κάποιο φυσικό φαινόμενο, π.χ. κάνει κρύο.

Συμφωνία Υποκειμένου και Ρήματος

• – Το ρήμα συμφωνεί με το υποκείμενό τουσε πρόσωπο και αριθμό, π.χ. Η Μαρία διαβάζειένα βιβλίο. (Το υποκείμενο Η Μαρία είναι γ’ πρόσωπο ενικού αριθμού, όπως και το ρήμα διαβάζει)

– ·Όταν υπάρχουν περισσότερα από ένα υποκείμενα, το ρήμα μπαίνει σε πληθυντικό αριθμό, π.χ. Η Μαρία και ο Γιάννηςδιαβάζουν ένα βιβλίο.

• – Όταν υπάρχουν πολλά υποκείμενα σε διάφορα πρόσωπα (α’, β’, γ’), το ρήμα μπαίνει στο επικρατέστερο πρόσωπο (το α’ πρόσωπο είναι επικρατέστερο του β’ και το β’ επικρατέστερο του γ’)π.χ. Εμείς και εσείςείμαστε μαθητές της Β’ Γυμνασίου.Πότε θα μιλήσετε εσείς και οι άλλοι;

Η συμφωνία υποκειμένου και ρήματος ως προς το πρόσωπο και τον αριθμό μπορεί να μην τηρείται στις παρακάτω περιπτώσεις:

– Όταν το υποκείμενο είναι περιληπτικό όνομα, π.χ. Μεγάλος αριθμός ανθρώπων περίμεναν να έρθει η σειρά τους.

– Όταν ένα υποκείμενο ενικού αριθμού συνδέεται με άλλα πρόσωπα ή
πράγματα, π.χ. Εγώ με τους φίλους μου πήγαμε στον κινηματογράφο.

– Όταν υπάρχουν περισσότερα από ένα υποκείμενα τα οποία μπορούν
να θεωρηθούν ενιαίο σύνολο, π.χ. Η εξυπνάδα και η καλοσύνη του εκτιμήθηκε από όλους.

Αχώριστα μόρια – Προθήματα 

Προσοχή στη σύνθεση με : εκ, εν, επί , υπο, συν

• εκ: Παραμένει εκ όταν η λέξη που ακολουθεί αρχίζει από σύμφωνο πχ. εκ + φράση = έκφραση. Όταν όμως η λέξη αρχίζει από φωνήεν τότε το εκ γίνεται εξ. π.χ. εκ + ιστόρηση = εξιστόρηση

• εν : Όταν η πρόθεση ενώνεται με λέξη που αρχίζει από :

-κ, γ, χ γίνεται εγ π.χ. εν + κάθετος  = εγκάθετος, εν + γραφή = εγγραφή, εν + χειρίδιον  = εγχειρίδιον

-π, β, φ γίνεται εμ π.χ. εν + πόλεμος = εμπόλεμος, εν + βίος = έμβιος, εν + φύσημα = εμφύσημα

-ν, μ, λ, ρ αφομοιώνεται με αυτά: π.χ. εν + νόμος  = έννομος, εν + μισθός = έμμισθος,           εν + λείπω = έλλειψη, εν + ρίνα = έρρινος

• δια, επί υπό: Χάνουν το τελικό τους φωνήεν όταν η επόμενη λέξη αρχίζει από φωνήεν.

π.χ. δια + εθνικός = διεθνικός/ επί + άργυρος = επάργυρος/ υπό + ανάπτυξη = υπανάπτυξη

Το επί γίνεται εφ και το υπό γίνεται υφ όταν η επόμενη λέξη αρχίζει από φωνήεν που στα αρχαία ελληνικά έπαιρνε δασεία.π.χ. επί + ἅπτομαι= εφάπτομαι και  υπο + ἱστάμενος= υφιστάμενος

• συν : Όταν ακολουθεί λέξη που αρχίζει από

– ν, μ, λ, ρ αφομοιώνεται : π.χ συν + νόμος = σύννομος, συν+μαθητής= συμμαθητής, συν+ λαβή = συλλαβή, συν+ ροή = συρροή

 –π,β,φ,ψ γίνεται συμν π.χ.συν + βαδίζω = συμβαδίζω, συν + πληρώνω = συμπληρώνω, συν + φορά = συμφορά, συν+ψηφίζω = συμψηφίζω,

–  κ, γ, χ γίνεται συγ π.χ συν + γράφω= συγγράφω, συν + κάτοικος = συγκάτοικος, συν + χωρώ = συγχωρώ.

 Παραγωγή με Αχώριστα Μόρια

Τρόποι ανάπτυξης παραγράφου

Οι τρόποι ανάπτυξης των παραγράφων

1) Με παραδείγματα

Μια παράγραφος αναπτύσσεται με παραδείγματα, όταν στη Θεματική Περίοδο διατυπώνεται μια άποψη-θέση και στις Λεπτομέρειες παρατίθενται στοιχεία-παραδείγματα, τα οποία διασαφηνίζουν ή τεκμηριώνουν τη θέση αυτή. Στην περίπτωση αυτή ο μαθητής πρέπει να αναφέρει και τα συγκεκριμένα στοιχεία-παραδείγματα, π.χ. το παράδειγμα α… β… γ… και το ρόλο τους, π.χ. ως τεκμήρια, ως διασαφηνιστικά στοιχεία ή λεπτομέρειες…

Παράδειγμα:

Όσο πιο κοντά μας διαδραματίζεται ένα γεγονός, τόσο πιο ενδιαφέρον είναι. Για την αθηναϊκή εφημερίδα η διακοπή του ρεύματος στην Αθήνα είναι η πρώτη είδηση, για τους «Τάιμς της Ν. Υόρκης» δεν είναι ούτε μονόστηλο. Οι δέκα πρόσκοποι που χάθηκαν στην Πάρνηθα είναι για μας σπουδαίο θέμα, ενώ οι εκατό Ινδοί στρατιώτες που χάθηκαν στα Ιμαλάια πάνε κατευθείαν στο καλάθι. Η έδρα της εφημερίδας ή του πρακτορείου ειδήσεων παίζει αποφασιστικό ρόλο στην επιλογή και την ιεράρχηση των ειδήσεων. Για την τοπική εφημερίδα της Καλλιθέας πρώτο θέμα είναι ο θάνατος του δημάρχου της και όχι ο θάνατος του Μπρέζνιεφ. Το δεύτερο, λοιπόν, αστέρι της είδησης είναι η εγγύτητα.

(Χ. Πασαλάρης, Μία ζωή τίτλοι)

2) Με σύγκριση-αντίθεση

Μια παράγραφος αναπτύσσεται με σύγκριση-αντίθεση, όταν συγκρίνονται δύο ή περισσότερες έννοιες και δίνονται οι μεταξύ τους διαφορές.

Στην περίπτωση αυτή ο μαθητής πρέπει να αναφέρει και τα εξής συστατικά στοιχεία:

• Τις συγκρινόμενες έννοιες / συγκρινόμενα μέλη, π.χ. «πρόοδος» και «συντηρητισμός»

• Τις λέξεις ή φράσεις, διαρθρωτικές και μη, που δηλώνουν τη σύγκριση-αντίθεση, π.χ. «αντίθετα…»

• Τις μεταξύ τους διαφορές

• Αν η δόμηση είναι κάθετη (παρατίθενται πρώτα όλα τα χαρακτηριστικά γνωρίσματα του ενός μέλους και κατόπιν, κατά αντιπαράθεση, όλα τα γνωρίσματα του άλλου μέλους, π.χ. «η πρόοδος οδηγεί στο α, β, γ… Αντίθετα, η συντήρηση οδηγεί στο χ, ψ, ω…») ή οριζόντια (παρατίθενται ένα προς ένα τα αντίθετα χαρακτηριστικά των μελών, π.χ. «από τη μια η πρόοδος οδηγεί στο α, ενώ η συντήρηση στο χ. Επίσης, η πρόοδος οδηγεί στο β, εν αντιθέσει η συντήρηση στο ψ…»)

Παράδειγμα:

 Ένα χάσμα χωρίζει το Σωκράτη από τους σοφιστές. Ο Σωκράτης ζήτησε τη μία και καθολική έννοια, τη μία και καθολική αλήθεια, ενώ οι σοφιστές υποστήριζαν τις πολλές γνώμες για το ίδιο πράγμα. Επίσης και στον τρόπο της ζωής υπάρχει ριζική αντίθεση μεταξύ σοφιστών και Σωκράτη. Οι σοφιστές ήταν έμποροι γνώσεων, ενώ ο Σωκράτης υπήρξε ένας άμισθος δάσκαλος και ερευνητής της αλήθειας. Το μόνο κοινό μεταξύ των σοφιστών και του Σωκράτη ήταν ότι και αυτός και εκείνοι διαπίστωσαν ότι η παραδεδομένη μόρφωση και παιδεία δεν ήταν αρκετή για την εποχή τους..

(Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, τόμ. Γ2, σελ. 459)

3)Με αναλογία

Μια παράγραφος αναπτύσσεται με αναλογία, όταν συγκρίνονται δύο ή περισσότερες έννοιες και δίνονται οι μεταξύ τους ομοιότητες (μορφή παρομοίωσης: το α είναι όπως τοβ).

Στην περίπτωση αυτή ο μαθητής πρέπει να αναφέρει και τα εξής συστατικά στοιχεία:

• Τα αναλογικά μέλη, π.χ. «ψυχή» και «θάλασσα»

• Τις λέξεις ή φράσεις, διαρθρωτικές και μη, που δηλώνουν τη σύγκριση-αναλογία, π.χ. «όπως, ομοίως, σαν…»

• Τις μεταξύ τους αναλογίες-ομοιότητες

• Αν η δόμηση είναι κάθετη (παρατίθενται πρώτα όλα τα χαρακτηριστικά γνωρίσματα του ενός μέλους και κατόπιν, κατά αναλογία, όλα τα γνωρίσματα του άλλου μέλους, π.χ. «όπως η θάλασσα … α, β, γ…, έτσι και η ψυχή… χ, ψ, ω…») ή οριζόντια (παρατίθενται ένα προς ένα τα αναλογικά  χαρακτηριστικά των μελών, π.χ. «όπως η θάλασσα… α, έτσι και η ψυχή… χ… Επίσης, η θάλασσα… β, ομοίως και  η ψυχή … ψ…»).

• Αν η αναλογία είναι κυριολεκτική (συγκρίνονται έννοιες οι οποίες είναι ομοειδείς π.χ. «σκύλος και γάτα») ή μεταφορική (συγκρίνονται έννοιες οι οποίες δεν ανήκουν στην ίδια ευρύτερη οικογένεια-ομάδα π.χ. «ψυχή και θάλασσα»).

Παράδειγμα:

Ο οργανισμός καταναλώνει ενέργεια όπως και μία μηχανή. Το αυτοκίνητο λ.χ. ή η θεριζοαλωνιστική μηχανή εξασφαλίζουν την αναγκαία για τη λειτουργία τους ενέργεια (κίνηση κ.λπ.) καίγοντας βενζίνη. Το ηλεκτρικό ψυγείο ή ο ηλεκτρονικός υπολογιστής, δύο άλλες μηχανές, χρησιμοποιούν ηλεκτρική ενέργεια, ηλεκτρικό ρεύμα. Κι ο οργανισμός βρίσκει την αναγκαία για τη λειτουργία του ενέργεια με ανάλογο τρόπο, καίγοντας ή διασπώντας χημικές ενώσεις. Ο μηχανισμός αυτός της παραγωγής ενέργειας λέγεται καταβολισμός. Είναι φανερό πως ο καταβολισμός αυτός είναι κοινός και για τους οργανισμούς και για ορισμένες μηχανές, αφού και στις δύο περιπτώσεις για τη λειτουργία τους καταναλώνεται ενέργεια που παράγεται από τη διάσπαση χημικών ενώσεων.

(Κ. Κριμπά, Ι. Καλοπίση, Μαθήματα Γενικής Βιολογίας, Β΄ Λυκείου, ΟΕΔΒ, Αθήνα, 1984, σ. 8)

4)Με διαίρεση

Μια παράγραφος αναπτύσσεται με διαίρεση, όταν σε αυτή διαιρείται-χωρίζεται μια έννοια στα διάφορα μέλη της, π.χ. η «εκπαίδευση» διαιρείται σε «πρωτοβάθμια, δευτεροβάθμια και τριτοβάθμια».

Στην περίπτωση αυτή ο μαθητής πρέπει να αναφέρει και τα εξής συστατικά στοιχεία:

• Τη διαιρετέα έννοια, π.χ. «εκπαίδευση»

• Τη διαιρετική βάση (το κριτήριο βάσει του οποίου γίνεται η διαίρεση, δηλαδή ο διαιρέτης), π.χ. ανάλογα με την ηλικιακή και γνωσιολογική βαθμίδα της παρεχόμενης εκπαίδευσης

• Το πηλίκο ή τα μέλη της διαίρεσης, π.χ. «πρωτοβάθμια, δευτεροβάθμια και τριτοβάθμια»

• Αν η διαίρεση είναι σωστή, δηλαδή αν πληρεί τα εξής κριτήρια:

1. Είναι τέλεια, δηλαδή περιλαμβάνει όλα τα είδη-μέλη της έννοιας που διαιρείται, π.χ. και τα τρία είδη της «εκπαίδευσης» («πρωτοβάθμια, δευτεροβάθμια και τριτοβάθμια»)

2. Είναι συνεχής, δηλαδή βάζει στη σωστή σειρά τα είδη και δε γίνονται άλματα, π.χ. πρώτα την «πρωτοβάθμια», μετά τη «δευτεροβάθμια» και τέλος την «τριτοβάθμια»

3. Έχει ενιαία διαιρετική βάση, δεν αλλάζει, δηλαδή, ο διαιρέτης

• Αν η διαίρεση γίνεται σε πρωτοβάθμιο επίπεδο (πρωτοβάθμια διαίρεση), δηλαδή γίνεται η διαίρεση στη Θεματική Περίοδο της παραγράφου και κατόπιν, στις Λεπτομέρειες, αναλύονται τα μέλη της.

Παράδειγμα:

  Η ποίηση μπορεί να διαιρεθεί αδρομερώς σε τρία μέρη: στην επική, τη λυρική και τη δραματική. Οι μορφές αυτές αντανακλούν τις πολιτικές και κοινωνικές συνθήκες μέσα στις οποίες εμφανίστηκαν και αναπτύχθηκαν. Έτσι η επική ποίηση εκφράζει το πνεύμα και τα ιδανικά κατά την εποχή της βασιλείας, όπου η αγωνιστική διάθεση και η παλικαριά θεωρούνταν οι μεγαλύτερες αρετές του ανθρώπου. Αντίθετα, την ταραγμένη εποχή, που στα πράγματα βρίσκονταν οι ευπατρίδες αριστοκρατικοί, και κάτω από την απειλή των ναυτικών και των βιομηχάνων που με τον πλούτο τους κατακτούσαν όλο και περισσότερα πολιτικά δικαιώματα, αναπτύχθηκε η λυρική ποίηση. Αργότερα, την εποχή της δημοκρατίας, δημιουργείται μια νέα μορφή ποίησης, που αγκαλιάζει τις λαχτάρες και τους πόθους ενός ολόκληρου λαού, η δραματική ποίηση.

5)Με ορισμό

Μια παράγραφος αναπτύσσεται με ορισμό, όταν σ΄ αυτή δίνεται ο ορισμός μιας έννοιας, επιχειρείται δηλαδή η σημασιολογική της προσέγγιση, π.χ. «ρατσισμός είναι το δόγμα το οποίο πρεσβεύει τη διάκριση των ανθρώπων σε φύσει ανώτερους και κατώτερους…»

Στην περίπτωση αυτή ο μαθητής πρέπει να αναφέρει και τα εξής συστατικά στοιχεία:

• Την οριστέα έννοια, π.χ. «ρατσισμός»

• Το γένος, δηλαδή την ευρύτερη έννοια μέσα στην οποία εντάσσεται αυτή, π.χ. «δόγμα»

• Την ειδοποιό διαφορά, τα ιδιαίτερα δηλαδή χαρακτηριστικά γνωρίσματα της έννοιας που την κάνουν να διακρίνεται από τις άλλες έννοιες, π.χ. «πρεσβεύει τη διάκριση των ανθρώπων σε φύσει ανώτερους και κατώτερους…»

• Τα είδη του ορισμού, αν είναι δηλαδή:

– Αναλυτικός (αναφέρεται στα χαρακτηριστικά γνωρίσματα της έννοιας, στην ουσία της) ή συνθετικός/γενετικός (περιγράφει τη διαδικασία γένεσης-δημιουργίας της έννοιας)

– Σύντομος (συνοπτική-λεξικογραφική παρουσίαση της σημασίας της έννοιας) ή εκτεταμένος (εκτενής ανάπτυξη σε μία ή περισσότερες παραγράφους)

• Αν ο ορισμός γίνεται σε πρωτοβάθμιο επίπεδο (πρωτοβάθμιος ορισμός), δηλαδή δίνεται ο ορισμός στη Θεματική Περίοδο της παραγράφου και κατόπιν, στις Λεπτομέρειες, αναλύονται οι όροι του

Παράδειγμα:

Πολιτισμός είναι το σύνολο των επιτευγμάτων του ανθρώπου. Επιτευγμάτων που έχουν σχέση με την τεχνική, την οικονομική και την επιστημονική πρόοδο, με την εσωτερική καλλιέργεια του ανθρώπου (εξύψωση ηθικής και αισθητικής συνείδησης, εμπλουτισμός συναισθήματος κ.λπ.) και γενικά με την ηθικοπνευματική του ανάπτυξη. Στην έννοια του πολιτισμού περιλαμβάνονται τα «ιδεώδη» που διαμορφώθηκαν στο πέρασμα του χρόνου (δικαιοσύνη, ελευθερία, δημοκρατία, ανθρωπισμός), «ο τρόπος ζωής» (ήθη, έθιμα, ρεύματα ιδεών, αξιολογικές πεποιθήσεις), καθώς και τα «έργα» που πραγματοποιήθηκαν στους επιμέρους τομείς προόδου (καλλιτεχνική δημιουργία, θεσμοί, πολιτιστική και κοινωνική οργάνωση, τεχνικές εφαρμογές των επιστημών κ.λπ.).

(«εγκυκλοπαίδεια ΠΑΠΥΡΟΣ ΛΑΡΟΥΣ»)

6) Mε αιτιολόγηση

Μια παράγραφος αναπτύσσεται με αιτιολόγηση, όταν στη Θεματική Περίοδο διατυπώνεται μια θέση-άποψη και στις Λεπτομέρειες αιτιολογείται, δηλαδή αποδεικνύεται με βάση συγκεκριμένα επιχειρήματα.

Στην περίπτωση αυτή ο μαθητής πρέπει να αναφέρει και τα εξής συστατικά στοιχεία:

• Τη θέση-άποψη

• Τα επιχειρήματα αιτιολόγησης αυτής

  Παράδειγμα:

   Μια άλλη λειτουργία της διαφήμισης είναι πιο έμμεση και πιο επικίνδυνη. Πρόκειται για τον εθισμό των μαζών στο να δέχονται και τελικά να υπακούουν στα μηνύματά της. Αυτό συμβαίνει επειδή η προβολή των διαφημιστικών μηνυμάτων είναι συνεχής και καταιγιστική. Ο τηλεθεατής δεν προλαβαίνει να αφομοιώσει και να κρίνει τα μηνύματα αυτά. Οπότε «αναγκάζεται» να τα αποδεχτεί μέσα από τη δύναμη της συνήθειας.

  7)      Με αίτιο/α-αποτέλεσμα/τα

  Μια παράγραφος αναπτύσσεται με αίτιο/α-αποτέλεσμα/τα, όταν σε αυτή:

  • Δίνονται το αίτιο ή τα αίτια που οδηγούν σε ένα αποτέλεσμα (αίτιο ή αίτια – αποτέλεσμα)…

  ή

  • Δίνονται τα αποτελέσματα-συνέπειες ενός αιτίου (αίτιο – αποτελέσματα).

  Στην περίπτωση αυτή ο μαθητής πρέπει να αναφέρει και τα εξής συστατικά στοιχεία: το αίτιο ή τα αίτια α…, β…, γ… και το αποτέλεσμα χ ή τα αποτελέσματα α…, β…, γ… και το αίτιο χ…

  Παράδειγμα:

  Τα αποτελέσματα της δωρικής εισβολής δεν άργησαν να φανούν. Όπου εγκαταστάθηκαν οι Δωριείς σταμάτησε κάθε πρόοδος, η τέχνη οπισθοδρόμησε και οι άνθρωποι ξαναγύρισαν στις πρωτόγονες συνήθειες. Τα αγγεία τώρα είναι χονδροειδή και μεγάλα με άτεχνες παραστάσεις ή απλά γεωμετρικά σχήματα εν αντιθέσει προς τα κομψά κρητομυκηναϊκά με τις φυσικότατες παραστάσεις. Η θαλασσοκρατία πέρασε στα χέρια των Φοινίκων. Ακολούθησαν κύματα μεταναστεύσεων προς τα νησιά του Αιγαίου Πελάγους και τα μικρασιατικά παράλια.

  8)   Με συνδυασμό μεθόδων

  Μια παράγραφος αναπτύσσεται με συνδυασμό μεθόδων όταν σε αυτή εντοπίζονται περισσότερες της μιας μέθοδοι, π.χ. σύγκριση-αντίθεση και παραδείγματα.

  Στην περίπτωση αυτή ο μαθητής πρέπει να απαντήσει ως εξής:

  «Η παράγραφος αναπτύσσεται με συνδυασμό μεθόδων. Ειδικότερα αναπτύσσεται με:

  α. Σύγκριση-αντίθεση. Συστατικά στοιχεία:

  • Συγκρινόμενα μέλη: α… και β…

  • κ.λπ.

  β. Παραδείγματα. Συγκεκριμένα παραθέτει τα εξής παραδείγματα:

  • α…

  • β…

  Παράδειγμα:

    Τίποτα δεν ενοχλεί το δογματικό όσο ο έλεγχος, η κριτική των άρθρων της πίστης του. Φοβάται μήπως αναγκαστεί να μετακινηθεί από τις θέσεις του και αμυνόμενος επιτίθεται εναντίον εκείνων που και διακριτικά ακόμη δοκιμάζουν να κλονίσουν την τυφλή βεβαιότητά του. Τους υποπτεύεται, αμφισβητεί τις καλές προθέσεις τους, δεν στέκεται καν να τους ακούσει. «Υπάρχουν», λέει, «αρχές, κανόνες, έννοιες που βρίσκονται πέρα από κάθε αμφιβολία και είναι καθαρή μωρία να κατεβάζει κανείς από τα βάθρα τους αυτές τις σεβάσμιες ιδέες και να τις παραδίνει στον έλεγχο του τυχόντος». Αν έμενε με την αντίληψη αυτή ο άνθρωπος δεν θα είχε απομακρυνθεί πολύ από τα άλλα δίποδα ζώα. Ευτυχώς για τον πολιτισμό μας αποφάσισε νωρίς να απαρνηθεί τις πνευματικές ανέσεις του και να ριψοκινδυνέψει στο πέλαγος της ελεγχόμενης γνώσης. Η ιστορία της επιστήμης (στα πρώτα αποφασιστικά βήματά της την έλεγαν φυσιολογία και φιλοσοφία) είναι μια μακρά σειρά από τολμηρές πρωτοβουλίες για την απελευθέρωση του σκεπτόμενου ανθρώπου από την ιδεοληψία και το δογματισμό με το επαναστατικό σύνθημα του «λόγον διδόναι». Παρά την ανευλάβεια που κατηγορείται ότι δείχνει απέναντι στον παραδοσιακό κώδικα των «αναμφισβήτητων αληθειών», ο επιστήμονας απαιτεί από κάθε ιδέα, οποιαδήποτε κι αν έχει σημασία, να δεχτεί τον έλεγχο και να επιδείξει τους τίτλους της.

               (Ε.Π. Παπανούτσος, Η δουλεία του δογματισμού, ΤΟ ΒΗΜΑ)

  https://e-didaskalia.blogspot.gr/2013/09/blog-post_5483.html

  Παραγωγή Γραπτού Λόγου 

  ΘΕΜΑ : «Ψάχνοντας στο διαδίκτυο ανακαλύψατε πολλές διευθύνσεις σχολείων ή φορέων στα οποία προβάλλεται με απλό και αισθητικά σύγχρονο τρόπο η περιοχή τους ή η πόλη τους. Σ’ ένα κείμενο – πρόσκληση τριών παραγράφων το οποίο απευθύνεται στους μαθητές ενός Γυμνασίου μιας άλλης περιοχής της χώρας καλέστε τους να επισκεφτούν την περιοχή σας».

  ΣΧΕΔΙΑΓΡΑΜΜΑ ΕΚΘΕΣΗΣ

  Πρόλογος – Απόφαση να σας καλέσουμε στον τόπο μας και να περάσουμε όλοι μαζί ένα όμορφο σαββατοκύριακο.

  Κύριο μέρος

  1^η παράγραφος – Ιστορία

  Μυθικά ή ιστορικά πρόσωπα που έζησαν ή έδρασαν στην περιοχή μας. Σημαντικά ιστορικά γεγονότα. Αρχαιολογικοί χώροι και μουσεία. Μοναστήρια.

  2^η παράγραφος – Φυσικές ομορφιές

  Παραλίες, λιμάνια, γραφικά χωριά στα βουνά, λίμνες, ποτάμια, ιαματικές πηγές, τουριστικά μέρη, δραστηριότητες στη θάλασσα ή στο βουνό (ορειβασία, σκι, κατάβαση ποταμού, θαλάσσια σπορ).

  3^η παράγραφος – Η πόλη μας

  Αξιοθέατα (κάστρο, πλατείες), πολυχώροι για ψυχαγωγία και αγορές, τοπικές λιχουδιές, καλλιτεχνικές εκδηλώσεις (φεστιβάλ), τοπικές γιορτές.

  Επίλογος – Ανυπομονησία για την απάντηση και ευχή για την πραγματοποίηση της επίσκεψής τους .

  • Tο θέμα κάθε παραγράφου – Ιστορία, Φυσικές ομορφιές, Πόλη – παραμένει το ίδιο. Αλλάζουν μόνο οι λεπτομέρειες από περιοχή σε περιοχή.

  • Αρχή και τέλος πρόσκλησης / καλέσματος :

  Αγαπημένοι μας φίλοι,

  οι μαθητές του 2^ου Γυμνασίου Ρόδου

• ΠΗΓΗ : https://e-didaskalia.blogspot.gr/2013/06/blog-post_9291.html

Ασκήσεις 

1. Στο παρακάτω σύνολο προτάσεων να υπογραμμίσετε το υποκείμενο και να σημειώσετε τη μορφή του.

Α.Γύρισαν όλοι

Β.Οι αρχαίοι ζούσαν λιτά

Γ. Ποιος έφταιξε;

Δ.Φαίνεται ότι έχεις δίκιο.

Ε.Το  ότι δεν μου μίλησες με στενοχώρησε πολύ.

Στ. Τα ξύλα τριζοβολούν στο τζάκι.

Ζ. Οι άρρωστοι γέμισαν  τα  νοσοκομεία.

2.Στα παρακάτω αποσπάσματα να υπογραμμίσετε το υποκείμενο και να συμπληρώσετε όσα λείπουν:

Ωστόσο μέσα στον ίδιο χρόνο πέθανε το Λενάκι μας.Ένα πρωί τέλειωσε έτσι ήσυχα ήσυχα.Μόνο που έκλεισε πια τα λυπημένα ματάκια του και δεν μας ξανακοίταξε ξανά με  κείνο τον παράξενο τρόπο.Η μητέρα ακόμη και ακόμη πιστεύει πώς ήταν από αυτό ,είχε χάσει δηλαδή το σπίτι το καλό του στοιχείο.

3.Στις παρακάτω προτάσεις να σημειώσετε τα υποκείμενα που λείπουν και να πείτε γιατί λείπουν:

Α.Παρακολουθήσαμε την ομιλία με προσοχή

Β.Τελικά θα φύγετε ή θα μείνετε;

Γ.Βρέχει

Δ.Εδώ επισκευάζουν τηλεοράσεις

Ε.Εγχειρίζει

ΠΗΓΗ: http://filologikoskipos.blogspot.gr/2013/10/blog-post_2.html

4.  Να κυκλώσεις το απρόσωπο ρήμα ή την απρόσωπη έκφραση και  να υπογραμμίσεις το υποκείμενο στις παρακάτω προτάσεις.

Πρέπει να με ακούσεις οπωσδήποτε.

Δεν πρόκειται να μιλήσω σε καμιά περίπτωση.

Δε συμφέρει να γίνει όπως προτείνεις.

Φαίνεται πως δε θα ξαναγυρίσει.

Ακούστηκε πως σκοτώθηκαν πολλοί.

Κρίμα είναι να χαθεί ο άνθρωπος.

Καλό είναι να πηγαίνουμε τώρα.

Είναι ώρα να πάμε στο σχολείο.

Είναι άδικο να τον υποτιμάς.

5. Να χαρακτηρίσεις τα υπογραμμισμένα ρήματα ως απρόσωπα ή προσωπικά.

Αξίζει να προσπαθήσεις κι άλλο        …………………………………………………….

Δεν επιτρέπεται να λες ψέματα.         ……………………………………………………

Δεν επιτρέπεται το κάπνισμα.             ……………………………………………………

Η  Μαρία φαίνεται χαρούμενη.            ……………………………………………………

Φαίνεται πως θα βρέξει.                         …………………………………………………..

Χρειάζεται να έχεις υπομονή.                …………………………………………………..

Ο Κώστας χρειάζεται χρήματα.           ……………………………………………………

6. Να γράψεις προτάσεις με τα ρήματα φτάνει, ακούγεται, χρειάζεται, αρκεί, διαδίδεται, αξίζει.

(τα ρήματα να χρησιμοποιηθούν ως προσωπικά και ως απρόσωπα)

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..  ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..

ΠΗΓΗ: https://e-didaskalia.blogspot.gr/2015/12/aprosopa-rimata.html

7. Άσκηση στους τρόπους ανάπτυξης παραγράφων