Κωσταριδάκη Καλλιόπη

Επανάληψη α΄

ΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΣ ΧΡΟΝΩΝ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ

ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΗ ΦΩΝΗ

ΕΝΕΣΤΩΤΑΣ

λύω

λύεις

λύει

λύομεν

λύετε

λύουσιν 

Απαρέμφατο : θέμα ρήματος + ειν = λύειν

Μετοχή :θέμα ρήματος + ων, ουσα, ον =ὁ λύων , ἡ λύουσα , τό  λῦον

ΠΑΡΑΤΑΤΙΚΟΣ: Αύξηση + θέμα ρήματος + καταλήξεις Παρατατικού

ἔλυον

ἔλυες

ἔλυε

ἐλύομεν

ἐλύετε

ἔλυον     Προσοχή : το α΄ ενικό πρόσωπο ίδιο με το γ΄ πληθυντικό!!!

ΘΥΜΙΖΟΥΜΕ ΤΙ ΙΣΧΥΕΙ ΜΕ ΤΙΣ ΑΥΞΗΣΕΙΣ!!!

1. ΣΥΛΛΑΒΙΚΗ : Όταν το ρήμα αρχίζει από σύμφωνο , βάζουμε δηλαδή μπροστά από το θέμα ένα ἐ.

2. ΧΡΟΝΙΚΗ : Όταν το ρήμα αρχίζει από φωνήεν τότε:

α → η, ε→η, ο → ω , ι → ι, υ→υ, αι → ῃ, ει→ ῃ, οι → ῳ, αυ→ηυ, ευ→ηυ κ.λ.π.

 ΠΡΟΣΟΧΗ ΣΤΑ ΣΥΝΘΕΤΑ ΡΗΜΑΤΑ. ΤΑ ΧΩΡΙΖΟΥΜΕ ΣΤΑ ΣΥΝΘΕΤΙΚΑ ΤΟΥΣ , ΒΑΖΟΥΜΕ ΤΗΝ ΑΥΞΗΣΗ ΣΤΟ ΡΗΜΑ ΚΑΙ ΜΕΤΑ ΤΑ ΞΑΝΑΕΝΩΝΟΥΜΕ.

ΕΤΣΙ Η ΑΥΞΗΣΗ ΜΠΑΙΝΕΙ ΣΤΗ ΜΕΣΗ ΚΑΙ ΟΧΙ ΣΤΗΝ ΑΡΧΗ.

Πχ. διαπράττω = δια + πράττω    Παρατατικός του πράττω = ἔπραττον

  ΑΡΑ : δια + έπραττον(το α ¨χάνεται”  γιατί το ε είναι πιο ισχυρό) = διέπραττον

 Προσοχή

Η πρόθεση ἐκ μπροστά από φωνήεν γίνεται ἐξ, π.χ.

πέμπω > ἔ-πεμπον, ἐκ-πέμπω > ἐξ-έ-πεμπον

 Το ν της πρόθεσης συν :

όταν βρίσκεται εμπρός από τα ουρανικά (κ, γ, χ) ή εμπρός από το ξ τρέπεται σε γ· εμπρός από τα χειλικά (π, β, φ) ή εμπρός από το ψ τρέπεται σε μ· εμπρός από τα οδοντικά (τ, δ, θ) ή εμπρός από άλλο ν μένει αμετάβλητο, π.χ.
→ συν-γράφω = συγγράφω άρα στον Παρατατικό συνέγραφον, → συν-χαίρω = συγχαίρω και επομένως στον Παρατατικό συνέχαιρον κ.λ.π.

 Η αύξηση στα παρασύνθετα με α’ συνθετικό που δεν είναι

πρόθεση : μπαίνει στην αρχή,

π.χ. φιλό-σοφος > φιλοσοφῶ > ἐφιλοσόφουν,

/ ἄ-δικος > ἀδικῶ > ἠδίκουν

 ΜΕΛΛΟΝΤΑΣ : Οι καταλήξεις του είναι ίδιες με του Ενεστώτα

                  Αν ο χαρακτήρας του θέματος (= το τελευταίο γράμμα του θέματος ή το γράμμα πριν την κατάληξη) είναι φωνήεν προσθέτουμε ένα σ λύω → λύσω

Αν είναι κ,γ, χ, ττ, σσ γίνεται ξ             πράττω → πράξω

Αν είναι π,β,φ, πτ γίνεται ψ                 βάφω → βάψω

 λύσω

λύσεις

λύσει

λύσομεν

λύσετε

λύσουσιν

Απαρέμφατο :θέμα μέλλοντα + ειν : λύσειν

Μετοχή : θέμα μέλλοντα +ων, ουσα, ον:

ὁ λύσων , ἡ λύσουσα τό λύσον

ΑΟΡΙΣΤΟΣ

Αύξηση + θέμα Μέλλοντα + καταλήξεις Αορίστου

                                      Προσοχή στο β΄ ενικό : κατάληξη -ας

ἔλυσα

ἔλυσας

ἔλυσε                         

ἐλύσαμεν

ἐλύσατε

ἔλυσαν

Απαρέμφατο : θέμα Μέλλοντα + αι = λῦσαι

Μετοχή : θέμα Μέλλοντα + ας – ασα –αν = ὁ λύσας ἡ λύσασα τό λύσαν

    ΣΤΟ ΑΠΑΡΕΜΦΑΤΟ ΚΑΙ ΣΤΗ ΜΕΤΟΧΗ Η ΑΥΞΗΣΗ ΦΕΥΓΕΙ

π.χ. ἢκουσα(αόριστος του ρήματος ἀκούω)

 Απαρέμφατο: ἀκοῦσαι /  Μετοχή : ὁ ἀκούσας , ἡ ἀκούσασα , τό ἀκούσαν

Ο ΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΠΑΡΑΚΕΙΜΕΝΟΥ

Για να σχηματίσουμε τον Παρακείμενο ακολουθούμε δύο βήματα:

Α΄ ΒΗΜΑ

   Προσέχουμε από τι αρχίζει το ρήμα , που θέλουμε να τρέψουμε σε Παρακείμενο. Και αυτό γιατί ανάλογα με το γράμμα που αρχίζει θα πρέπει να επιλέξουμε μία από τις τρεις αυξήσεις:

• Αναδιπλασιασμός

   Χαρακτηριστικό του Παρακειμένου είναι ο αναδιπλασιασμός που γίνεται στην αρχή του ρήματος. Αναδιπλασιασμό έχουμε τριών ειδών:

Α) Επανάληψη του αρχικού συμφώνου με ένα -ε- + το θέμα του ρήματος + κατάληξη του ρήματος (για αυτήν θα μιλήσουμε αργότερα). π.χ.     λύω                                   λ +έ+ λυ +κα

Αυτό το είδος του αναδιπλασιασμού (που ονομάζουμε επανάληψη) το βάζουμε στα ρήματα που:

1. Αρχίζουν από ένα σύμφωνο π.χ. λύω >λέ-λυ-κα. 

Αρχίζει από ένα σύμφωνο, γι’ αυτό ξαναγράφουμε το πρώτο σύμφωνο το -λ- και προσθέτουμε και το -ε-. Έτσι γίνεται -λε-. Μετά προσθέτουμε το θέμα -λυ- και στο τέλος την κατάληξη -κα

Προσοχή!!!!!!

   Όσα ρήματα αρχίζουν από χ, φ, θ, στον αναδιπλασιασμό τα γράμματα αυτά παθαίνουν ανομοίωση, δηλαδή, μετατρέπονται :  το χ γίνεται κ, το φ γίνεται π και το θ γίνεται τ

Δείτε τα παραδείγματα :              χ     κ =  χορεύω     κε-χόρευ-κα,

        φ π = φυτεύωπε-φύτευ-κα

θτ = θύω  τέ-θυ-κα

1. Όσα ρήματα αρχίζουν από δύο σύμφωνα, όμως το πρώτο από αυτά είναι ένα από τα άφωνα: (π, β, φ, κ, γ, χ, τ, δ, θ) και το δεύτερο είναι ένρινο (μ, ν) ή υγρό (λ, ρ)

π.χ. γράφω    γέ-γρα-φ-α,   βλάπτω    βέ-βλα-φ-α

Β) Συλλαβική αύξηση: Είναι η αύξηση που ήδη γνωρίζουμε από το σχηματισμό του Παρατατικού και του Αορίστου και αφορά τα ρήματα που:

1. Αρχίζουν από δύο σύμφωνα, χωρίς όμως το πρώτο να είναι άφωνο και το δεύτερο ένρινο ή υγρό π.χ.σπουδάζω     ἐ-σπούδα-κ-α

2. Αρχίζουν από τρία σύμφωνα π.χ. στρατεύω     ἐ-στράτευ-κ-α

• Αρχίζουν από διπλό σύμφωνο ζ, ξ, ψ π.χ. ψαύω     ἐ-ψαυ-κ-α

1. Τα ρήματα που ρχίζουν από ῥ παίρνουν ένα -ἐ- ως συλλαβική αύξηση και διπλασιάζουν το ρ   π.χ. ῥίπτω     ἔρ-ρι-φ-α

2. Όσα αρχίζουν από γν σχηματίζουν τον παρακείμενο με συλλαβική αύξηση -ε,

             π.χ. γνωρίζω    ἔ-γνωκα

Γ) Χρονική αύξηση : Είναι η αύξηση που ήδη γνωρίζουμε από το σχηματισμό του Παρατατικού και του Αορίστου και αφορά τα ρήματα που:

1. Αρχίζουν από φωνήεν,

   Ό,τι αλλαγές είχαμε στον Παρατατικό και στον Αόριστο, οι ίδιες συμβαίνουν και στον Παρακείμενο  π.χ. ἁλιεύω     ἡ-λίευ-κ-α

** Ο ΑΝΑΔΙΠΛΑΣΙΑΣΜΟΣ ΣΤΑ ΣΥΝΘΕΤΑ ΚΑΙ ΠΑΡΑΣΥΝΘΕΤΑ ΜΕ ΠΡΟΘΕΣΗ

   Στα ρήματα που είναι σύνθετα με πρόθεση ο αναδιπλασιασμός μπαίνει μετά την πρόθεση π.χ. ἀπο-γράφω > ἀπο-γέ-γρα – φα, κατα- διώκω     κατα-δε-δίωχα

Β’ ΒΗΜΑ

   Βλέπουμε σε τι τελειώνει το ρήμα , την κατάληξή του δηλαδή, για να δούμε αν βάλουμε κατάληξη κα, χα ή φα.

ΣΤΑ ΦΩΝΗΕΝΤΟΛΗΚΤΑ ΡΗΜΑΤΑ

   Πριν από τις καταλήξεις του παρακειμένου βάζουμε το χαρακτηριστικό γράμμα του παρακειμένου που είναι το -κ-και λέγεται χρονικός χαρακτήρας. π.χ. λύω λέλυκα

ΣΤΑ ΑΦΩΝΟΛΗΚΤΑ ΡΗΜΑΤΑ (=ρήματα με χαρακτήρα φωνήεν)

• Αν έχουν χαρακτήρα χειλικό: π ,β, φ , πτ(= τελειώνουν δηλαδή σε πω, βω, φω)  φα  π.χ. τρίβω > τέτριφα

• Αν έχουν χαρακτήρα ουρανικό: κ, γ, χ ,ττ, σσ χα π.χ. διώκω   δεδίωχα

• Όλα τα άλλα έχουν κατάληξη κα.

ΚΛΙΣΗ ΠΑΡΑΚΕΙΜΕΝΟΥ

Απαρέμφατο : Προσθέτουμε την κατάληξη – έναι . π.χ. λύω        λέλυκα    λελυκέναι

Μετοχή : προσθέτουμε τις καταλήξεις –ως, υῖα, -ός. Π.χ. ὁ λελυκώς,ἡ λελυκυῖα, τό λελυκός

Ο ΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΥΠΕΡΣΥΝΤΕΛΙΚΟΥ

Για να σχηματίσουμε τον υπερσυντέλικο στα αρχαία ελληνικά:

Παίρνουμε το θέμα του ρήματος έτσι όπως έχει διαμορφωθεί στον παρακείμενο και :

α. Αν ο τύπος μου στον Παρακείμενο αρχίζει  από σύμφωνο βάζω συλλαβική αύξηση(ἐ) – κατεβάζω μία θέση τον τόνο και βάζω τις καταλήξεις του Υπερσυντέλικου .

π.χ. διώκω   ΠΑΡΑΚ: δεδίωχα    ΥΠΕΡΣ: ἐδεδιώχειν

β. Αν ο τύπος του Παρακειμένου αρχίζει από φωνήεν τότε δεν προσθέτουμε τίποτα αλλά κατεβάζουμε τον τόνο μία θέση και προσθέτουμε τις καταλήξεις του Υπερσυντέλικου. 

π.χ. ἁλιεύω ΠΑΡΑΚ: ἡλίευκα ΥΠΕΡΣ: ἡλιεύκειν

ΚΛΙΣΗ ΥΠΕΡΣΥΝΤΕΛΙΚΟΥ

Θυμάμαι ότι ο τόνος κατεβαίνει μία θέση!

 ΜΕΣΗ ΦΩΝΗ

  ΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΣ ΠΑΡΑΚΕΙΜΕΝΟΥ ΜΕΣΗΣ ΦΩΝΗΣ

Για να σχηματίσουμε τον Παρακείμενο Μέσης Φωνής ακολουθούμε την ίδια μέθοδο που ακολουθήσαμε για το σχηματισμό του Παρακειμένου Ενεργητικής Φωνής. Πρώτα δηλαδή θα ασχοληθούμε με το τι είδους αύξηση θα βάλουμε (πρώτο βήμα, δες κανόνες σχηματισμού Παρακειμένου Ενεργητικής Φωνής) και μετά τι κατάληξη θα βάλουμε (δεύτερο βήμα). Αν ο χαρακτήρας είναι :

Έτσι οι καταλήξεις διαμορφώνονται ως εξής :

ΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΣ ΥΠΕΡΣΥΝΤΕΛΙΚΟΥ

Για την αύξηση ισχύει ό,τι είπαμε στην ενεργητική φωνή. Στον Υπερσυντέλικο οι καταλήξεις ουρανικόληκτων, χειλικόληκτων και οδοντικόληκτων διαμορφώνονται ως εξής:

ΠΙΝΑΚΑΣ ΣΥΝΗΘΕΣΤΕΡΩΝ ΟΜΑΛΩΝ ΑΦΩΝΟΛΗΚΤΩΝ ΚΑΙ

ΕΝΡΙΝΟΛΗΚΤΩΝ  ΡΗΜΑΤΩΝ ΜΕΣΗΣ ΦΩΝΗΣ

Α΄ ΚΛΙΣΗ

   Στην α΄ κλίση ανήκουν:

Αρσενικά

• σε-ας, με γενική –ου π.χ. ὁ ταμίας, τοῦ ταμίου

• σε –ης με γενική –ου π.χ. ὁ στρατιώτης , τοῦ στρατιώτου, ὁ Ἀτρείδης , τοῦ Ἀτρείδου

Θηλυκά

• σε –α με γενική –ας π.χ. ἡ μαῖα ,τῆς μαίας

• σε –α με γενική –ης (γενική –ης και δοτική –ῃ έχουν όσα πριν την κατάληξη –α έχουν σύμφωνο εκτός του ρ και σε –α ς και –ᾳ όσα πριν την κατάληξη –α έχουν φωνήεν ή ρ) π.χ. ἡ τράπεζα , τῆς τραπέζης και

•  σε –η με γενική –ης π.χ. ἡ κώμη , τῆς κώμης

 Κλίση αρσενικών 

ΕΝΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ

ΠΛΗΘΥΝΤΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ

Κλίση θηλυκών 

ΕΝΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ

ΠΛΗΘΥΝΤΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΑ ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΑ ΤΗΣ Α΄ ΚΛΙΣΗΣ

• Οι καταλήξεις του πληθυντικού αριθμού σε αρσενικά και θηλυκά είναι ίδιες.

• Το α της κατάληξης είναι πάντοτε μακρόχρονο.

• Η γενική πληθυντικού τονίζεται στη λήγουσα και παίρνει περισπωμένη.

o   ΤΑ ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΑ ΣΕ –ΗΣ

Σχηματίζουν κλητική σε –α και όχι σε –η :τα εθνικά , όσα λήγουν σε –της και τα σύνθετα με β΄ συνθετικό ρήμα

• ΤΑ ΘΗΛΥΚΑ ΣΕ –Α:

Έχουν το –α της κατάληξης βραχύχρονο όταν προηγείται σύμφωνο εκτός του ρ και μακρόχρονο αν προηγείται φωνήεν ή ρ.

Β ΚΛΙΣΗ

Αρσενικά σε -ος , θηλυκά σε –ος , ουδέτερα σε –ον.

ΕΝΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ

ΠΛΗΘΥΝΤΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΑ ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΑ ΤΗΣ Β ΚΛΙΣΗΣ

• Τα αρσενικά και τα θηλυκά έχουν σε όλες τις πτώσεις τις ίδιες καταλήξεις, αλλάζουν μόνο τα άρθρα

• Τα ουδέτερα έχουν τρεις πτώσεις όμοιες : ονομαστική , αιτιατική , κλητική και διαφέρουν από τα αρσενικά και τα θηλυκά μόνο σε ονομαστική και κλητική ενικού και ονομαστική, αιτιατική , κλητική πληθυντικού.

• Η κατάληξη –α του πληθυντικού των ουδετέρων είναι βραχύχρονη

Οι ασκήσεις μας!!! 

ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΗ ΦΩΝΗ

ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΣΤΑ ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΑ Α ΚΑΙ Β ΚΛΙΣΗΣ

ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΣΤΗ ΜΕΣΗ ΦΩΝΗ