Εθνική Βιβλιοθήκη της Ελλάδας

catalogue.nlg.gr/Search/Results?filter%5B0%5D=author_facet%3A%CE%97%CE%BB%CE%AF%CE%B1+%CE%95%CE%BB%CE%AD%CE%BD%CE%B7+%CE%91

 

 

Εδώ διαβάζετε ολόκληρη τη διδακτορική διατριβή μου για τον Ηλία Βενέζη:

https://www.didaktorika.gr/eadd/handle/10442/10872?fbclid=IwAR1N_w7BylIbvZgAm6XCcWpdV5Ym_UWX3eRdPXbshQneURmyQ9G-p3EM1sQ       

 

http://georgakas.lit.auth.gr/simikta/index.php?option=com_chronoforms&chronoform=searchBy&author=9383&fbclid=IwAR3Vh0tsZ-qVX8aSmpGhJE275IlvQmEDEerLwqY9hDkj-TUdzFgn9OAu-0U 

 

https://osdelnet.gr/contributors/1056741?fbclid=IwAR19W_zjJHKpj6nNzOAgEp-u090yv0wuSqsavBLSalsQeoLe76zCH2sfrI8#all

 

https://www.youtube.com/channel/UCJbAO915NnQwGwK551cnsEw?fbclid=IwAR2eJFcS71BBD685W7Tneg-6E-hTS8BOY9GoS6RreB8RJE4EeLW0AHC0r-4 

http://www.academicstar.us/issueshow.asp?daid=3005 

Εδώ η παρουσίαση εκπαιδευτικών και θεωρητικών βιβλίων μου:

http://www.dimofon.gr/books/bookinfo.aspx?bid=28

http://www.dimofon.gr/books/bookinfo.aspx?bid=39

http://www.dimofon.gr/books/bookinfo.aspx?bid=26

http://www.dimofon.gr/books/bookinfo.aspx?bid=27

http://www.dimofon.gr/books/bookinfo.aspx?bid=40

Διάλογοι νηπίων του 21ου αιώνα με παραδοσιακά παιχνιδοτράγουδα (Εισήγηση Ελένης Ηλία),
6ο Συνέδριο Νέου Παιδαγωγού, Αθήνα, 11 & 12 Μαΐου 2019
(εφαρμογή με link) http://users.sch.gr/…/Praktika_Synedriou_06_Synedrio_Neos_P…
Επιμέλεια τόμου: Φ. Γούσιας
ISBN: 978-618-82301-5-6
(Σελ. 93-100).

Το άρθρο με τον τίτλο “21st Century Toddlers’ Dialogues with Traditional Toy Songs”
δημοσιεύτηκε στο
Journal of Modern Education Review,
ISSN 2155-7993, USA
September 2020, Volume 10, No. 9, pp. 770-775.

Περίληψη

Τα παιχνιδοτράγουδα ακολουθούν συγκεκριμένα ρυθμικά μοτίβα και προϋποθέτουν κίνηση, ομαδικότητα και συνεργασία. Η ένταξή τους στην εκπαιδευτική διαδικασία
συμβάλλει σημαντικά στην ισόρροπη ανάπτυξη των νηπίων. Στην πρότασή μας τα παιχνιδοτράγουδα αξιοποιούνται περαιτέρω, προκειμένου στο παιγνιώδες, διασκεδαστικό
πλαίσιο που συνιστούν, να ενθαρρύνονται οι συμμετέχοντες μαθητές να παράγουν πρωτότυπα αφηγηματικά κείμενα. Τα κείμενα δημιουργούνται με αφετηρία τον τίτλο ή κάποιο στίχο των παιχνιδοτράγουδων, με βάση τη διδακτική αρχή της φθίνουσας καθοδήγησης. Εξελίσσονται σαν μίμηση ή σαν τροποποίηση ή σαν ανατροπή του εναρκτήριου ερεθίσματος, εκφράζοντας τα χαρακτηριστικά, τις εμπειρίες και τις επιθυμίες των μικρών δημιουργών τους. Η δυνατότητα τα παιχνιδοτράγουδα όχι απλώς να ψυχαγωγούν αλλά και να εμπνέουν τα σημερινά νήπια, αποδεικνύει τη διαχρονικότητά
τους. Οι αφηγήσεις των νηπίων καταγράφονται σε υπολογιστή και είναι διαθέσιμες ως έντυπο και ως ανάρτηση στο σχολικό ιστολόγιο, τόσο στους δημιουργούς τους όσο και σε ολόκληρη τη διαδικτυακή κοινότητα, ώστε να ενισχύεται η διάθεση για συμμετοχή σε παρόμοιες δράσεις.

Λέξεις-Κλειδιά: δημιουργική αφήγηση, ομαδικά παιχνίδια, κείμενα.

Εισαγωγή

Η ανάγκη και η διάθεση για παιχνίδι (Χουιζίνγκα, 1989) συνιστά διαχρονικά το κυρίαρχο στοιχείο της παιδικής φύσης. Στις μέρες μας ειδικότερα, κάποτε η διάθεση αυτή εκδηλώνεται ή και εξαντλείται, από τη νηπιακή ακόμη ηλικία, με τη συνεχή ενασχόληση με ηλεκτρονικά παιχνίδια. Νήπια περνούν μεγάλο μέρος του χρόνου τους απορροφημένα μπροστά σε υπολογιστές, διαδικασία που είναι από τη φύση της στατική και μοναχική. Επιπλέον, η εικόνα, γενικότερα, στην εποχή μας έχει κυριαρχήσει με άπειρους τρόπους έναντι του λόγου, του κειμένου, αν και το δεύτερο προσφέρει πολύ περισσότερα στη δραστηριοποίηση της αναγνωστικής φαντασίας (Αναγνωστόπουλος, 2007).
Σε αυτές τις συνθήκες, η συμμετοχή των νηπίων σε γνωστά παραδοσιακά παιχνιδοτράγουδα (Μπάδα, 1993), που χαρακτηρίζονται από κινητικότητα, ομαδικότητα (Διαμαντόπουλος, 2009) και λεκτική επικοινωνία, θα συμβάλει σημαντικά στη σωματική, γλωσσική, συναισθηματική, νοητική και κοινωνική ανάπτυξή τους. Η αλληλεπίδραση μεταξύ των παιδιών της σχολικής τάξης, που τα συγκεκριμένα παιχνιδοτράγουδα προϋποθέτουν, και η απόλαυση, η ικανοποίηση που προσφέρουν στους συμμετέχοντες, τα
αναδεικνύει σε αποτελεσματικότατο μέσο μάθησης και ειδικότερα αυτογνωσίας, βελτίωσης και ανάπτυξης ποικίλων δεξιοτήτων (Όξλυ, 2005). Αναλυτικότερα, η επαφή των νηπίων με τα παιχνιδοτράγουδα θα συμβάλει στη μύησή τους στη λαογραφική παράδοση και στην προσέγγισή τους με τις γενιές των προγόνων τους. Επίσης, θα βοηθήσει τα νήπια να αποκτήσουν κουλτούρα συνεργασίας και θα προάγει τη συντροφικότητα (Χατζημανώλη, 2001) .

Παρουσίαση του διδακτικού αντικειμένου

Θα επικεντρωθούμε στη συμμετοχή των νηπίων σε δύο από τα ευρύτερα διαδεδομένα παραδοσιακά παιχνιδοτράγουδα, το «Γύρω-γύρω όλοι» και το «Δεν περνάς κυρά-Μαρία». Και στα δύο παιχνίδια, τα παιδιά σχηματίζουν κλειστό κύκλο με μέτωπο προς το κέντρο του και βηματίζουν στη δεξιά φορά του ενώ την κίνησή τους συνοδεύουν με το ρυθμικό τραγούδι τους.
Σύμφωνα με το παιχνιδοτράγουδο «Γύρω-γύρω όλοι», κάποιο από τα παιδιά παραμένει στο κέντρο του κύκλου και μαζί με τα υπόλοιπα που περπατούν γύρω του, προσαρμόζουν τις κινήσεις τους στο περιεχόμενο των στίχων. Στο παιχνιδοτράγουδο «Δεν περνάς κυρά Μαρία», αναπτύσσεται διάλογος του παιδιού που υποδύεται την κυρά Μαρία, με τα υπόλοιπα που βρίσκονται στον κύκλο, ώστε να πειστούν να της επιτρέψουν να περάσει στους υποτιθέμενους κήπους, στο εσωτερικό του κύκλου. Στη διάρκεια του διαλόγου, ο κύκλος αποδομείται σταδιακά, καθώς ένα-ένα τα παιδιά φεύγουν από αυτόν, ακολουθώντας σε ζευγάρια την «κυρά Μαρία».

Βασική αρχή της προτεινόμενης διδακτικής προσέγγισης

Θεωρώντας ότι η εκπαιδευτική διαδικασία στο σχολικό πλαίσιο θα όφειλε να εκμεταλλεύεται κάθε ευκαιρία και αφορμή ώστε οι μαθητές να ανακαλύπτουν και να εκδηλώνουν τη δημιουργικότητά τους (Κωτόπουλος, 2012), προτείνεται εδώ για την εξυπηρέτηση αυτής ακριβώς της θέσης, μια διαφορετική διαχείριση και αξιοποίηση των παιχνιδοτράγουδων. Τα νήπια προκαλούνται να αναπτύσσουν με αυτά προσωπικό διάλογο, να εκφράζονται με πρωτοτυπία μέσα από τη συμμετοχή τους, να τα οικειοποιούνται και να τα εμπλουτίζουν με τα προσωπικά χαρακτηριστικά τους, να τα συνδέουν με τις εμπειρίες και τις επιθυμίες τους.
Με την παραπάνω διδακτική προσέγγιση αναφορικά με τα παραδοσιακά παιχνιδοτράγουδα, επιδιώκεται η καλλιέργεια της δημιουργικής σκέψης και έκφρασης των νηπίων,
η γλωσσική και αισθητική ανάπτυξή τους και η ικανότητα της ακρόασης και της επικοινωνίας. Επίσης, στο παραπάνω διδακτικό πλαίσιο τα νήπια αντιλαμβάνονται τη δυνατότητα του γραπτού λόγου να αναπαριστά τον προφορικό και εξοικειώνονται με τη διαδικασία της γραφής σε ηλεκτρονικό υπολογιστή.

Μεθόδευση: Τα διδακτικά βήματα

Αφού το κάθε παιχνίδι επαναληφθεί για αρκετές φορές, σύμφωνα πάντα με τη διάθεση των παιδιών, στη συνέχεια προτείνουμε μια διαφορετική, εναλλακτική δραστηριότητα.
Στην περίπτωση του παιχνιδοτράγουδου «Γύρω-γύρω όλοι», απομονώνουμε τον τίτλο του και παροτρύνουμε τα νήπια να δημιουργήσουν μια ιστορία, που να ξεκινά με τις
συγκεκριμένες λέξεις. Μοναδική προϋπόθεση που θέτουμε, είναι η κάθε ατομική ιστορία να είναι διαφορετική, μοναδική, πρωτότυπη, ώστε να περιληφθεί στο σχετικό «βιβλίο» της τάξης. Ως προς το παιχνιδοτράγουδο «Δεν περνάς κυρά-Μαρία», το απαγγέλουμε ομαδικά κι όταν φτάνουμε στο στίχο «Τι θα κάνεις εις τους κήπους;», ζητάμε από κάθε νήπιο να δώσει μια διαφορετική απάντηση, δημιουργώντας μια αφηγηματική ιστορία.
Προκειμένου δε να ενθαρρυνθούν τα νήπια στη διαδικασία της αφήγησης, ο εκπαιδευτικός θέτει αρχικά γενικές ερωτήσεις και στη συνέχεια συμπληρωματικές, διευκρινιστικές, σε σχέση με τις προηγούμενες απαντήσεις που έχει λάβει, για τα δρώντα πρόσωπα, τον τόπο και το χρόνο δράσης κ ά., που βοηθούν τα παιδιά να οργανώσουν τη σκέψη τους και αποσκοπούν να βελτιώσουν σταδιακά την αφηγηματική τους ικανότητα. Ο εκπαιδευτικός, που είναι πολύ προσεκτικός ακροατής, χρησιμοποιώντας τις ερωταποκρίσεις (Pascucci και Rossi, 2002), για να προκύψει μια ολοκληρωμένη αφηγηματική ιστορία, εφαρμόζει ουσιαστικά τη διδακτική αρχή της «φθίνουσας καθοδήγησης» (Ματσαγγούρας, 2001, σσ. 180-182, 199-203). Τα αφηγηματικά κείμενα που
τα νήπια παράγουν ατομικά ή ομαδικά (Huck κ. ά., 1979), τα καταγράφει ο εκπαιδευτικός της τάξης σε υπολογιστή, ως ενιαίο κείμενο σε κάθε περίπτωση. Κατά τον ίδιο
τρόπο, με τη μορφή δηλαδή ενιαίου κειμένου, διαβάζονται αμέσως μετά από τον εκπαιδευτικό στο σύνολο των νηπίων, είτε από την οθόνη είτε αφού εκτυπωθούν. Έτσι,
τα νήπια που δεν είναι ακόμη σε θέση να γράφουν τα ίδια, έχουν τη δυνατότητα και την ευκαιρία να επαληθεύσουν την πιστότητα και την ακρίβεια των καταγεγραμμένων κειμένων τους.
Ακολουθεί η εικονογράφηση από το σύνολο των νηπίων κάθε ατομικής ή ομαδικής ιστορίας που έχει προηγηθεί. Στη συνέχεια, δημιουργείται ένα βιβλίο που περιλαμβάνει τα διάφορα κείμενα, καθώς και όλες τις ζωγραφιές των νηπίων αναφορικά με αυτά. Στο εξώφυλλο του κάθε βιβλίου αναγράφεται ο τίτλος του, «Γύρω-γύρω όλοι» ή «Τι θα
κάνεις εις τους κήπους;». Το βιβλίο τοποθετείται στη σχολική βιβλιοθήκη, για να μπορούν ανά πάσα στιγμή όλοι οι μαθητές να το «διαβάζουν». Παράλληλα, φτιάχνεται και το ηλεκτρονικό βιβλίο, καθώς αναρτώνται τα κείμενα και η σχετική εικονογράφησή τους στο ιστολόγιο του σχολείου στο Πανελλήνιο Σχολικό Δίκτυο, καθώς και στα ιστολόγια των ομάδων στις οποίες το σχολείο συμμετέχει, ώστε να έχουν όσο το δυνατόν περισσότεροι άνθρωποι πρόσβαση σε αυτά. Δεν παραλείπουμε μάλιστα να προσδώσουμε στην τεχνολογικά προηγμένη επιλογή μας οικολογική και οικονομική διάσταση, προκειμένου να ευαισθητοποιήσουμε σχετικά τα παιδιά.
Η ποικιλότροπη αξιοποίηση των παιδικών κειμένων περιλαμβάνει επίσης τη θεατρική απόδοσή τους. Τα παιδικά κείμενα μετατρέπονται σε δρώμενα και παρουσιάζονται από
τα ίδια τα νήπια σε ανοιχτές σχολικές εκδηλώσεις. Στη φάση της αξιοποίησης των κειμένων προσδίδεται ιδιαίτερη βαρύτητα, εφόσον η αξιοποίηση αυτή λειτουργεί για τους
μαθητές ως επιπλέον «κίνητρο», προκειμένου να εκφράζονται ελεύθερα και δημιουργικά (Ηλία και Ματσαγγούρας, 2006, σσ. 312-313).
Τα νήπια επαναλαμβάνουν μεταξύ τους αυθόρμητα, ως ελεύθερη δραστηριότητα, την παραπάνω διαδικασία, που σε αυτήν την περίπτωση μετατρέπεται σε μιμητικό παιχνίδι.
Κάποιο νήπιο υποδύεται τον εκπαιδευτικό και τα υπόλοιπα τους μαθητές και φυσικά οι ρόλοι εναλλάσσονται. Αξίζει δε να σημειωθεί ότι η συγκεκριμένη ελεύθερη δραστηριότητα δεν διαδραματίζεται μόνο με επίκεντρο τα δύο παιχνιδοτράγουδα αλλά επεκτείνεται και σε διάφορους τίτλους λογοτεχνικών βιβλίων ή στίχους τραγουδιών που επιλέγουν τα ίδια τα νήπια. Έτσι οι μαθητές δημιουργούν πολλές επιπλέον ευκαιρίες
και αφορμές να εκφράσουν στους συμμαθητές τους τις προτιμήσεις τους, να ανταλλάξουν και να μοιραστούν τις διαφορετικές προσωπικές εμπειρίες τους.

Ταυτότητα των δημιουργών των κειμένων

Οι ομαδικές ιστορίες με γενικό τίτλο «Τι θα κάνεις εις τους κήπους;», εκτυλίχθηκαν κατά το σχ. έτος 2014-2015, σε τμήμα όπου τα τετράχρονα νήπια ανέρχονταν σε δεκατρία ενώ τα πεντάχρονα σε έντεκα. Οι ατομικές ιστορίες με κεντρικό θέμα «Γύρω-γύρω όλοι», πραγματοποιήθηκαν την επόμενη σχολική χρονιά, 2015-2016, σε τμήμα όπου η πλειοψηφία των πεντάχρονων νηπίων φοιτούσαν για δεύτερη χρονιά στο νηπιαγωγείο, οπότε είχαν ήδη συμμετάσχει στις ομαδικές αφηγήσεις του περασμένου έτους. Τα τετράχρονα νήπια αυτού του έτους ανέρχονταν μόλις σε τρία και ήταν στο σύνολό τους
αγόρια.

Αποτελέσματα

Προκειμένου να καταδειχθεί η δυνατότητα των παραδοσιακών παιχνιδοτράγουδων να λειτουργούν υπό τις συγκεκριμένες συνθήκες και προϋποθέσεις, ως ερέθισμα, πεδίο
έμπνευσης και δημιουργικής έκφρασης για τα νήπια, παραθέτουμε στη συνέχεια ενδεικτικά ορισμένες από τις ιστορίες τους. Πρόκειται αφενός για τρεις από τις ομαδικές
ιστορίες αναφορικά με το παιχνίδι «Τι θα κάνεις εις τους κήπους;» και αφετέρου για τρεις από τις ατομικές αφηγήσεις με το θέμα «Γύρω-γύρω όλοι».

Παιδικά κείμενα με θέμα «Τι θα κάνεις εις τους κήπους;»

Ένα κοριτσάκι μπαίνει στον κήπο το πρωί μιας ηλιόλουστης μέρας, για να μαζέψει πευκοβελόνες και κουκουνάρια. Πηγαίνει στη Δευτέρα τάξη και θέλει με αυτά τα υλικά
να φτιάξει μια εργασία για το σχολείο. Μαζεύει πρώτα όσα κουκουνάρια είναι κάτω αλλά χρειάζεται περισσότερα. Σκέφτεται τότε να ανέβει στα πεύκα και να κόψει κι
άλλα κουκουνάρια. Πηγαίνει στην αποθήκη για να πάρει μια σκάλα. Τη σέρνει στο χώμα του κήπου και αποφεύγει τα λουλούδια, για να μην τα καταστρέψει, επειδή τα αγαπάει πολύ. Ακουμπάει τη σκάλα στο πεύκο που έχει τα περισσότερα κουκουνάρια, και ανεβαίνει. Το κοριτσάκι έχει ένα καλαθάκι, περασμένο στο μπράτσο, για να βάζει τα κουκουνάρια. Όταν τελειώνει, δεν μπορεί να κατέβει, επειδή κουβαλά πολύ βάρος. Γλιστράει και πέφτει μαζί με τη σκάλα. Το γόνατό του τρέχει αίμα και φοβάται. Μπαίνει στο σπίτι, όπου ο μπαμπάς ανοίγει αμέσως το φαρμακείο τους και παίρνει ό, τι χρειάζεται, για να περιποιηθεί το τραύμα. Το κοριτσάκι κλαίει σαν μωρό, γιατί πονάει πολύ. Τότε ο μπαμπάς του παίζει θέατρο, ένα έργο τρελό, για να κάνει το κοριτσάκι
του να γελάσει και έτσι να ξεχάσει την πληγή του. Όταν γυρίζει σπίτι η μαμά, ο μπαμπάς παίζει ακόμη θέατρο. Ύστερα το κοριτσάκι τους εξηγεί πώς χτύπησε. Βγαίνουν όλοι μαζί στον κήπο, για να μαζέψουν τα κουκουνάρια που έχουν πέσει. Όμως τα κουκουνάρια δεν βρίσκονται πια εκεί. Μια οικογένεια σκίουρων έχουν τη φωλιά τους σ’ ένα πεύκο. Τα σκιουράκια έχουν πάρει όλα τα κουκουνάρια, ένα-ένα, μέχρι το τελευταίο. Το κοριτσάκι φωνάζει στους σκίουρους ότι χρειάζεται τα κουκουνάρια για την εργασία του. Όμως εκείνοι δεν καταλαβαίνουν. Έτσι, το βοηθάνε οι γονείς του να μαζέψει άλλα κουκουνάρια από τα πεύκα, για να μην ξαναπέσει.

Στο χορτάρι του κήπου πέφτει χιόνι και τα σκεπάζει όλα. Το κοριτσάκι που βλέπει το χιόνι από το παράθυρό του, ντύνεται με μπουφάν, κασκόλ, γάντια, σκουφάκι και βγαίνει να παίξει χιονοπόλεμο με τον αδερφό του. Αυτός είναι πολύ πιο μεγάλος και φτιάχνει για το κοριτσάκι ένα χιονάνθρωπο. Σκάβουν μαζί το χιόνι και βρίσκουν πετρούλες. Βάζουν δυο για μάτια του χιονάνθρωπου. Του βάζουν κι ένα καρότο για μύτη. Κόβουν
και δυο κλαράκια και τα κάνουν χέρια του χιονάνθρωπου, για να του φορέσουν τα κόκκινα μάλλινα γάντια της μαμάς. Του φοράνε και το πράσινο κασκόλ του μπαμπά και ένα μωβ καπέλο. Τις υπόλοιπες πετρούλες τις βάζουν για κουμπιά και για να φτιάξουν το στόμα του χιονάνθρωπου μαζί και με τα κουκούτσια από τις ελιές που τρώει ο μπαμπάς. Όταν ο χιονάνθρωπος είναι έτοιμος, τον αγκαλιάζουν, γιατί τον αγαπάνε μέχρι τον ουρανό. Όσες μέρες έχει χιόνι στον κήπο, φροντίζουν το χιονάνθρωπο να είναι καλά. Ύστερα όμως από πέντε μέρες λιώνει το χιόνι και λιώνει μαζί του και ο χιονάνθρωπος. Το κοριτσάκι νιώθει χάλια κι ο αδερφός του βγάζει στον κήπο έναν πλαστικό χιονάνθρωπο που τους είχε χαρίσει κάποτε ο Αϊ-Βασίλης. Αφήνουν κάθε μέρα αυτόν
το χιονάνθρωπο στο χορτάρι του κήπου μέχρι το απόγευμα και τα βράδια τον παίρνουν μέσα και τον βάζουν δίπλα στο κρεβάτι του κοριτσιού, για να του κάνει συντροφιά. Ακόμη και τα καλοκαίρια που φεύγουν διακοπές, παίρνουν μαζί τους το χιονάνθρωπο. Περνάνε χρόνια που δεν ρίχνει χιόνι κι όμως το κοριτσάκι έχει πάντα συντροφιά το χιονάνθρωπο.

Ένα παιδάκι παίζει μόνο του στον κήπο, επειδή η αδερφή του παίζει μέσα στο σπίτι με τον υπολογιστή της. Είχε βγει κι εκείνη στον κήπο αλλά βαρέθηκε γρήγορα. Όταν παίζει με τον υπολογιστή της δεν βαριέται ποτέ. Παίζει μαγειρική, ένα παιχνίδι που πουλάει παγωτά, ένα παιχνίδι με ταύρο που πρέπει να τον αποφεύγει για να μην χάσει κι ένα παιχνίδι με ζόμπι, που πρέπει να τα σκοτώσει όλα και να φτάσει όσο πιο μακριά μπορεί, για να αγοράσει πράγματα. Προσπαθεί να φτάσει στην τελευταία πίστα. Άμα την περάσει, θα πάει στο δεύτερο χάρτη. Το αγόρι βαριέται μόνο του στον κήπο και
μπαίνει στο σπίτι, για να βοηθήσει την αδερφή του στα ηλεκτρονικά παιχνίδια. Το παιχνίδι που παίζει εκείνη, είναι δικό του κι έτσι το αγόρι το ξέρει καλύτερα. Στα δυο αδέρφια αρέσει πιο πολύ να παίζουν στον υπολογιστή παρά στον κήπο. Στον υπολογιστή κατεβάζουν πάρα πολλά παιχνίδια κι έτσι όταν βαρεθούν κάποιο, παίζουν άλλο. Στον κήπο παίζουν μόνο κρυφτό, κυνηγητό και γύρω-γύρω όλοι. Πηγαίνουν μαζί για
παιχνίδι στον κήπο μόνο όταν ο μπαμπάς κλείνει τον υπολογιστή, επειδή έχουν παίξει πολλή ώρα. Η μαμά κι ο μπαμπάς δεν χαίρονται που βλέπουν ότι τα παιδιά τους θέλουν να παίζουν συνέχεια στον υπολογιστή αλλά τα αφήνουν να παίζουν, γιατί τότε είναι χαρούμενα. Κάποτε ένα μπουμπουνητό είχε κόψει το ρεύμα και τότε τα παιδιά για
πρώτη φορά έπαιξαν επιτραπέζιο. Πέρασαν όμορφα με αυτό το παιχνίδι αλλά μόλις ήρθε το ρεύμα, πήγαν πάλι στον υπολογιστή.

Παιδικά κείμενα με θέμα «Γύρω-γύρω όλοι»

Είμαστε μαζί με όλους τους συμμαθητές μου γύρω από ένα σκυλάκι που το έχει χτυπήσει αμάξι και είναι ξαπλωμένο πάνω στο δρόμο. Πήγαινε να βρει φαγητό όταν πέρασε το κόκκινο αμάξι. Ο άντρας που το οδηγούσε, δεν το είχε δει και το χτύπησε κατά λάθος. Επειδή ήταν γιατρός, φρόντισε αμέσως το τραύμα του. Εμείς σκεφτήκαμε στην αρχή να περνάμε το δρόμο μαζί με το σκυλάκι, για να το προσέχουμε. Να κρατάμε και ένα φακό, για να μας βλέπουν τα αυτοκίνητα και να μην χτυπάνε το σκυλάκι όταν περνάει απέναντι. Αν όμως το σκυλάκι θα είναι πολύ πεινασμένο, δεν θα μας περιμένει
για να περάσει το δρόμο, και θα κινδυνεύει. Έτσι τελικά βρίσκουμε μια άλλη λύση, να φέρνουμε εμείς φαγητό στο σκυλάκι κάθε μέρα.

Γύρω-γύρω από το φορτηγό μας είμαστε εγώ, ο Στάθης, ο Γιώργος, ο Άγγελος και πολλοί άλλοι άνθρωποι. Το φορτηγό μας, που το έχουμε όλοι οι φίλοι μαζί, είναι πορτοκαλί και πολύ γερό και όλοι το θαυμάζουν. Στο φορτηγό φορτώνουμε τα σκουπίδια των ανθρώπων και τα πηγαίνουμε να τα πετάξουμε. Φορτώνουμε και πέτρες, που τις πουλάμε στους ανθρώπους, για να φτιάχνουν σπίτια. Το φορτηγό το οδηγώ εγώ και οι
φίλοι μου με βοηθάνε να το φορτώνουμε και να το ξεφορτώνουμε.

Γύρω-γύρω από την αλεπού είναι τα αγόρια της τάξης μας και μαζί τους εγώ, η Αγγελική και η Ισιδώρα. Είμαστε μαθητές στο Γυμνάσιο και έχουμε έρθει εκδρομή στο δάσος για κάμπινγκ. Εδώ συναντήσαμε μια αλεπού. Γλίστρησε από ένα βράχο και έπεσε σε μια παγίδα. Εγώ με τις δύο φίλες μου την ελευθερώσαμε και την ξαπλώσαμε, για να περιποιηθούμε το πόδι της. Εγώ φροντίζω να έχω πάντα μαζί μου γιατρικά, επιδέσμους, ένα ακουστικό, χαντζαπλάστ, ενέσεις, επειδή μού αρέσουν τα ζωάκια και θέλω να τα περιποιούμαι. Έτσι έχω βάλει το πόδι της αλεπούς στο γύψο. Όταν θα βγάλω το γύψο,
η αλεπού θα περπατάει κανονικά.

Συμπεράσματα

Οι μαθητές στο σύνολό τους ανταποκρίνονται με προθυμία και ενθουσιασμό στη δραστηριότητα. Παράγουν πρωτότυπα κείμενα, όλα διαφορετικά μεταξύ τους, αν και το ερέθισμα είναι κοινό, αποδεικνύοντας έτσι την ποιότητα της δημιουργικής σκέψης τους. Πολλά νήπια λαμβάνουν υπόψη στις αφηγήσεις τους, στοιχεία που είχαν αναφερθεί από συμμαθητές τους. Τα στοιχεία αυτά ωστόσο τα αξιοποιούν και τα επεκτείνουν.
Επιπλέον, όταν τα νήπια εικονογραφούν τις ιστορίες, διαπιστώνεται σημαντική συνάφεια ανάμεσα στα κείμενα και τις ζωγραφιές. Η εναλλαγή των ρόλων του αφηγητή και
του εικονογράφου συμβάλλει στην ποιότητα της συμμετοχής και στις δύο περιπτώσεις.
Ως αφηγητές τα νήπια επιδιώκουν να κερδίσουν το ακροατήριό τους ενώ ως εικονογράφοι επιδιώκουν να αναδειχθούν σε πλέον προσεκτικούς και υπεύθυνους ακροατές. Έτσι προκύπτουν πολύ ενδιαφέρουσες αφηγηματικές ιστορίες και παράλληλα ελκυστικές ζωγραφιές.
Παρά την ποικιλία των ατομικών παιδικών αφηγήσεων αναφορικά με το στίχο «γύρωγύρω όλοι», υπάρχει σχεδόν σε όλες ένα κοινό στοιχείο. Τα πρόσωπα στα οποία τα
νήπια αναφέρονται στις ιστορίες τους, είναι οι ίδιοι οι συμμαθητές τους, γεγονός που φανερώνει τις στενές σχέσεις που έχουν αναπτυχθεί στη σχολική τάξη.
Στα παιδικά αφηγήματα περιλαμβάνονται συχνότατα καθημερινές συνήθειες των νηπίων και περιστατικά της οικογενειακής και της σχολικής τους ζωής.
Σημαντικός παράγοντας που καθορίζει την αφηγηματική έκβαση, αναδεινύεται η επικαιρότητα. Από αυτά προκύπτει ότι τα νήπια αξιοποιούν τη συγκεκριμένη διαδικασία,
για να εκφράσουν τον εαυτό τους.
Παρακολουθώντας τη συγκεκριμένη δραστηριότητα να εκτυλίσσεται ως ελεύθερο παιχνίδι των νηπίων, διαπιστώνουμε σε πόσο μεγάλο βαθμό εκείνα έχουν αφομοιώσει τις ερωτήσεις που συνηθίζει να απευθύνει ο εκπαιδευτικός, προκειμένου να συνεχίσουν και να ολοκληρώσουν τις αφηγήσεις τους. Εδώ δηλαδή τίθενται οι βάσεις για την εξέλιξη των νηπίων στο αντικείμενο της δημιουργικής γραφής. Το νήπιο που ρωτά, μιμείται μάλιστα και τη διαδικασία της καταγραφής των αφηγήσεων, που γίνεται με τη χρησιμοποίηση ενός παιχνιδιού-φορητού υπολογιστή, το οποίο είναι το δημοφιλέστερο παιχνίδι στη σχολική αίθουσα. Αποδεικνύεται συνεπώς η σπουδαιότητα που προσδίδουν τα ίδια τα νήπια στην καταγραφή των σκέψεών τους και η πλήρης εξοικείωσή τους με τον υπολογιστή ως μέσο γραφής.
Η μύηση των παιδιών στη λαογραφική παράδοση μέσα από την εξοικείωσή τους με τα παιχνιδοτράγουδα, συνδυάζεται με την έκφραση της ιδιαιτερότητας, της μοναδικότητας του καθενός και με την ανάπτυξη συνεργασίας σε πολλαπλά επίπεδα. Σημειώνεται λοιπόν σημαντική πρόοδος των νηπίων στην κατάκτηση της κοινωνικοσυναισθηματικής τους ωριμότητας.
Τα νήπια εκφράζονται γλωσσικά και κινητικά και αναπτύσσονται αισθητικά, καθώς έρχονται σε επαφή με τρόπο δημιουργικό, με την παράδοση. Έτσι βιώνουν τη δημιουργική διάσταση της ανθρώπινης φύσης και συνειδητοποιούν τη διαχρονικότητα της ανθρώπινης δημιουργικότητας.
Με την ποικιλότροπη αξιοποίηση (διαδικτυακή κ.λπ.) των έργων τους, επιτυγχάνεται το άνοιγμα του σχολείου στην ευρύτερη κοινωνία, που οδηγεί στην επικοινωνία και
την κατανόηση ανάμεσα στις διαφορετικές γενιές και προσφέρει σε όλους αισιοδοξία και ελπίδα.

Bιβλιογραφικές αναφορές

Αναγνωστόπουλος, Β. (2007). Διαδρομές… στους χώρους της φιλαναγνωσίας, Διαδρομές, 85, σ. 1-2.

Διαμαντόπουλος, Δ. (2009). Το Παιχνίδι. Θεσσαλονίκη: Π. Πουρνάρας

Ηλία, Ε.Α. και Ματσαγγούρας Η. Γ. (2006). Από το παιχνίδι στο λόγο: Παραγωγή παιδικών κειμένων μέσα από παιγνιώδεις δραστηριότητες. Στο Π. Παπούλια-Τζελέπη, Α.
Φτερνιάτη, Κ. Θηβαίος (Επιμ), Έρευνα και Πρακτική του Γραμματισμού στην Ελληνική Κοινωνία. Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα, σσ. 307-317.

Huck, C., Hepler, S. και Hickman, J. (1979). Children’s Literature in the Elementary
School: Holt Rinehart And Winston.

Κωτόπουλος, Τ. (2012, Ιούλιος). Η «νομιμοποίηση» της δημιουργικής γραφής, ΚΕΙΜΕΝΑ 15, http://keimena.ece.uth.gr

Ματσαγγούρας, Η. Γ. (2001). Η Σχολική Τάξη, τ. Β΄ : Κειμενοκεντρική Προσέγγιση του γραπτού λόγου. Αθήνα.

Μπάδα, Κ. (1993). Tο παιχνίδι στην παραδοσιακή ελληνική κοινωνία. Mια πρόταση μελέτης, Eθνογραφικά, 9, σσ. 73 – 81.

Όξλυ , Κ (2005). Παιχνίδια στην αυλή ή στην τάξη. Αθήνα: Πατάκης.

Pascucci, M. και Rossi, F. (2002). ΄Oχι μόνο γραφέας, Γέφυρες, 6, σσ. 16-23.

Χατζημανώλη, Α. (2001). Παιχνιδοτράγουδα. Θεσσαλονίκη: Κίρκη.

Χουιζίνγκα, Γ. (1989). Ο άνθρωπος και το παιχνίδι, μτφρ. Σ. Ροζάκης – Γ. Λυκιαρδόπουλος. Αθήνα: Γνώση

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 1

Εισαγωγή

Με βάση το γενικό σκοπό της εκπαίδευσης και ειδικότερα του Νηπιαγωγείου, αναπτύσσουμε διάφορα εκπαιδευτικά προγράμματα, τα οποία αποσκοπούν στη σωματική, συναισθηματική, νοητική και κοινωνική ανάπτυξη του εκπαιδευόμενου. Τα προγράμματα αυτά έχουν ορισμένα σταθερά χαρακτηριστικά, τα κυριότερα από τα οποία είναι η αλληλεπίδραση μεταξύ των παιδιών της σχολικής τάξης και η παιγνιώδης φύση τους. Επίσης, σε αυτά πρωταρχικός είναι ο ρόλος της γλώσσας, καθώς η γλωσσική ανάπτυξη θα επέλθει αβίαστα μέσα από την επαφή με τους συμμαθητές και τη χαρά του παιχνιδιού. Τέλος τα συγκεκριμένα προγράμματα εξασφαλίζουν με την ποικιλότροπη παρουσίαση των καθημερινών επιτευγμάτων των μαθητών στο πλαίσιο της διεξαγωγής τους, το άνοιγμα του σχολείου στην ευρύτερη κοινωνία. Το δε άνοιγμα του σχολείου συμβάλλει στην επικοινωνία και την κατανόηση ανάμεσα στις διαφορετικές γενιές και προσφέρει σε όλους αισιοδοξία και ελπίδα.

Καθώς στα εν λόγω εκπαιδευτικά προγράμματα κυριαρχούν η μαθητική πρωτοβουλία, η αυτενέργεια, η συλλογικότητα και η πρωτοτυπία, επιδιώκεται να διασφαλιστεί τελικά η μελλοντική ευτυχία και δημιουργικότητα των συμμετεχόντων μαθητών. Επιπλέον, μέσα από τα σχετικά εκπαιδευτικά προγράμματα επιτυγχάνεται η κοινωνική εξέλιξη και πρόοδος, αφού τα παιδιά μυούνται στις οικουμενικές, διαχρονικές κοινωνικές αξίες, οι οποίες υπαγορεύουν αντίστοιχες στάσεις ζωής.

Ο τίτλος του προγράμματος που σχεδιάσαμε για την τρέχουσα σχολική χρονιά 2014-2015 και υλοποιούμε στο 1^ο νηπιαγωγείο  Ασπροπύργου, στο κλασικό τμήμα, είναι «Τι θα κάνεις εις τους κήπους;» και επιδιώκει τα παιδιά να συμμετέχουν  με ενθουσιασμό στις ποικίλες, ομαδικές μαθησιακές δραστηριότητες, ανακαλύπτοντας και εκδηλώνοντας τη δημιουργικότητά τους…

 Στόχοι

            Οι στόχοι που έχουμε θέσει, συνοψίζονται ακριβέστερα στα παρακάτω:

1. Μύηση των  παιδιών στη λαογραφική παράδοση μέσα από την εξοικείωσή τους με τα στοιχεία των ομαδικών παιχνιδοτράγουδων, με τα οποία μεγάλωσαν οι γενιές των προγόνων τους.

2. Κοινωνικοσυναισθηματική ανάπτυξη μέσα από τη συμμετοχή σε ομαδικό, παραδοσιακό παιχνίδι και λοιπές δραστηριότητες που απαιτούν συνεργασία και επικοινωνία και προάγουν τη συντροφικότητα.

3.  Περιβαλλοντική ευαισθητοποίηση μέσα από αναγνωστικές κυρίως εμπειρίες που αναφέρονται σε κήπους.

4. Εξοικείωση με το λογοτεχνικό φαινόμενο και ευρύτερα με τη δημιουργική διάσταση της ανθρώπινης φύσης μέσα από την ανάγνωση λογοτεχνικών αποσπασμάτων, όπου συνυπάρχουν η δημιουργικότητα του συγγραφέα και του αναγνώστη.

5. Καλλιέργεια της δημιουργικής σκέψης και έκφρασης μέσα από την εικαστική έκφραση των αναγνωστικών εμπειριών και εντυπώσεων και την παραγωγή ομαδικών αφηγηματικών ιστοριών.

6. Γλωσσική ανάπτυξη μέσα από την ανάγνωση λογοτεχνικών έργων και τη δημιουργία από τα παιδιά πρωτότυπων αφηγηματικών κειμένων με ερέθισμα τις προηγηθείσες ζωγραφιές τους.

7. Αισθητική ανάπτυξη μέσα από την απόκτηση εμπειριών από την επαφή με τις διάφορες μορφές τέχνης και τη φύση.

8. Εξοικείωση με τα αριθμητικά σύμβολα και ειδικότερα τους τακτικούς αριθμούς μέσα από τον καθορισμό της σειράς με την οποία οι ζωγραφιές θα χρησιμοποιηθούν στις αφηγήσεις.

9. Μύηση στην αρχή της πλειοψηφίας ως βάσης του δημοκρατικού πολιτεύματος, μέσα από την ψηφοφορία για την έκφραση της επιλογής της πιο «ανορθόδοξης» ζωγραφιάς και του καταλληλότερου τίτλου της σχετικής με αυτήν ιστορίας.

 

Μεθόδευση

Ο τίτλος του εκπαιδευτικού μας προγράμματος προέρχεται από το παραδοσιακό παιχνιδοτράγουδο «Δεν περνάς κυρα-Μαρία». Χρησιμοποιώντας το συγκεκριμένο στίχο, μας δίνεται η ευκαιρία να έχουμε ως αφετηρία το ευρύτατα διαδεδομένο στο παρελθόν κινητικό, ομαδικό παιχνίδι, ώστε να το γνωρίσουν τα νήπια. Ειδικότερα στις μέρες μας τα παιδιά από τη νηπιακή τους ηλικία περνούν μεγάλο μέρος του χρόνου τους μπροστά σε υπολογιστές, απορροφημένα από τα ηλεκτρονικά παιχνίδια, τα οποία είναι από τη φύση τους στατικά, μοναχικά και συχνότατα βίαια. Κατά συνέπεια γίνεται φανερή η πολυτιμότητα της συμμετοχής τους σε ένα παιχνίδι που να χαρακτηρίζεται από κινητικότητα,  ομαδικότητα και επικοινωνία, καλύπτοντας έτσι τις πραγματικές ανάγκες της παιδικής φύσης.

Θυμίζουμε στο σημείο αυτό ότι στο συγκεκριμένο παιχνίδι μια ομάδα παιδιών σχηματίζει κλειστό κύκλο, εμποδίζοντας το παιδί που υποδύεται την κυρά Μαρία να εισέλθει στο εσωτερικό του κύκλου. Ανάμεσα στην κυρά Μαρία και όλα τα υπόλοιπα παιδιά αναπτύσσεται ένας διάλογος, ώστε να πειστούν να της επιτρέψουν να περάσει στους υποτιθέμενους κήπους, δηλαδή μέσα στον κύκλο. Στη διάρκεια του διαλόγου, κατά τον οποίο κινούνται κυκλικά τόσο τα παιδιά που σχηματίζουν τον κύκλο όσο και η κυρά Μαρία, ο κύκλος μικραίνει σταδιακά κι ένας-ένας όσοι φεύγουν από αυτόν, ακολουθούν σε ζευγάρια την κυρά Μαρία, που εξακολουθεί να κινείται κυκλικά.

Το εν λόγω παιχνίδι το αντιμετωπίζουμε ωστόσο στο πλαίσιο του προγράμματος κατά τρόπο που τα παιδιά να το αισθάνονται οικείο, το αξιοποιούμε για να τους δώσουμε μια επιπλέον δυνατότητα προσωπικής, δημιουργικής έκφρασης.  Αναλυτικότερα, επικεντρωνόμαστε στο ερώτημα «Τι θα κάνεις εις τους κήπους» και ζητάμε από κάθε παιδί τη δική του διαφορετική απάντηση. Οι αποκρίσεις των  νηπίων σε αυτό το ερώτημα, παρουσιάζονται στη συνέχεια, ξεκινώντας από τη λιγότερο προς την περισσότερο αποκλίνουσα από το παιχνιδοτράγουδο:

-Θα κόψω τριαντάφυλλα, για να τα βάλω στο ποτήρι να μυρίζει ωραία το σπίτι.

-Θα μαζέψω λουλούδια για τη μαμά και το μπαμπά.

-Θα κόψω μπανάνες/ φράουλες/ σταφύλια.

-Θα κόψω τα λουλούδια, για να μπορέσω να περάσω.

-Θα ποτίσω τα λουλούδια/ τα δέντρα.

-Θα κόψω τα χορτάρια, για να καθαρίσω τον κήπο.

-Θα φυτέψω λουλούδια.

-Θα σκαρφαλώσω στα δέντρα.

-Θα ζωγραφίσω στο δέντρο.

-Θα ζωγραφίσω τον κήπο.

-Θα ντύσω το σκυλάκι.

-Θα παίξω με τις γατούλες.

Μετά την προκαταρκτική φάση, η οποία διαρκεί για μία περίπου εβδομάδα, προχωράμε στο κυρίως πρόγραμμα. Στο πρώτο μέρος διαβάζουμε μικρά σε έκταση αποσπάσματα από το λογοτεχνικό κείμενο «Μετά τον Μικρό Πρίγκιπα» (συγγρ.: Ελένη Α. Ηλία, εικονογρ.: Λήδα Βαρβαρούση, εκδ.: Ηριδανός 2012), μεταξύ των οποίων  ολόκληρο το κεφάλαιο «Ο κήπος των αισθήσεων», που παρουσιάζεται σε δεκατρείς συνέχειες. Στα αποσπάσματα αυτά ο κήπος αρχικά «τοποθετείται» στο γεωφυσικό χάρτη.  Στη συνέχεια συνδέεται και με τις πέντε αισθήσεις της ηρωίδας.  Επιπλέον, παρουσιάζονται οι εντυπώσεις και τα συναισθήματα που ο κήπος προκαλεί σε εκείνη, όταν είναι μικρό κοριτσάκι. Επίσης, περιγράφονται τα στοιχεία που συνθέτουν τον κήπο, τα φυτά και τα ζώα του.

Για να γίνει  καλύτερα αντιληπτή η εικόνα του κήπου, καλούμε τα νήπια να την δραματοποιήσουν. Ορισμένα λοιπόν νήπια τοποθετούνται στο προαύλιο σε σταθερή θέση, αναπαριστώντας με το σχήμα του σώματός τους τα τριαντάφυλλα, τα μοσχομπίζελα, τις ακακίες και τη συκιά. Από τα υπόλοιπα νήπια ζητάμε να υποδυθούν τα κινούμενα πλάσματα του κήπου. Οι πασχαλίτσες, τα μυρμήγκια, τα σαλιγκάρια, οι πεταλούδες, οι μέλισσες κινούνται ανάμεσα στα λουλούδια και τα δέντρα ενώ τα τζιτζίκια αγκαλιάζουν τους κορμούς των δέντρων, επαναλαμβάνοντας ταυτόχρονα διαρκώς  το χαρακτηριστικό τους ήχο.

Στα αποσπάσματα παρουσιάζονται επίσης οι δραστηριότητες μέσα στον κήπο, τόσο οι ατομικές όσο και οι ομαδικές. Η απόδοση της εικόνας του κήπου γίνεται μέσα από ζεύγη αντιθέσεων: τάξη-αταξία, σιωπή-ήχοι, ηρεμία-δράση, φως-σκοτάδι, ώστε αυτές να είναι περισσότερο ευδιάκριτες. Στην παρουσίαση του κήπου χρησιμοποιούνται συχνά μεταφορικές εκφράσεις. Για παράδειγμα, για τον ήχο των κασμάδων, που παρομοιάζεται με μελωδική καμπάνα,  αναφέρεται ότι αναπαριστά τους χτύπους της καρδιάς του κήπου. Επίσης, η ξύλινη κούνια παρομοιάζεται με θρόνο στο βασίλειο του κήπου κ.λπ. Στη συνέχεια παρουσιάζεται ο αποχωρισμός του κήπου, η νοσταλγία που αισθάνεται η μικρή ηρωίδα όσο βρίσκεται μακριά του, η οποία εκφράζεται με νυχτερινά όνειρα για την επιστροφή. Τέλος, αποδίδεται η αναγέννηση του κατεστραμμένου πλέον κήπου, καθώς ο κήπος μετατρέπεται σε ιδέα, σύμβολο, ψυχική κατάσταση.

Η ανάγνωση των αποσπασμάτων ακολουθείται από την εικονογράφησή τους από τα παιδιά. Από αυτήν την εικονογράφηση, θα επιλεγούν οι ζωγραφιές, που θα αποτελέσουν το ερέθισμα για τη δημιουργία πρωτότυπων αφηγηματικών ιστοριών με κοινό τίτλο «Τι θα κάνεις εις τους κήπους;». Αναλυτικότερα, κάθε παιδί συγκεντρώνει όλες τις ζωγραφιές του που αναφέρονται στα ισάριθμα λογοτεχνικά αποσπάσματα για τον κήπο, σε ένα ατομικό φάκελο, κατά προτίμηση με λουλούδια.

Όταν έχει ολοκληρωθεί η διαδικασία της εικονογράφησης των αποσπασμάτων, κάθε μαθητής έχει τη δυνατότητα να επιλέξει κάποια από τις ζωγραφιές του, η οποία θα αποτελέσει το ερέθισμα για να εκτυλιχθεί μία ομαδική αφήγηση από τους συμμαθητές του, που να απαντά στο ίδιο πάντα ερώτημα: «Τι θα κάνεις εις τους κήπους;» Όταν συγκεντρωθούν οι επιλεγμένες ζωγραφιές, γίνεται κλήρωση, η οποία θα καθορίσει τη σειρά με την οποία αυτές θα χρησιμοποιηθούν  στις αφηγήσεις. Αφού ετοιμάζουμε τόσα χαρτάκια με αριθμούς όσες και οι ζωγραφιές, κάθε παιδί τραβά έναν αριθμό, που αναγράφεται πάνω στη ζωγραφιά του. Έπειτα, οι ζωγραφιές τοποθετούνται με αύξοντα αριθμό, που χρησιμοποιείται και σαν αρίθμηση των σελίδων στο βιβλίο που θα ολοκληρωθεί, όταν πίσω από κάθε ζωγραφιά θα επικολληθεί η αντίστοιχη αφηγηματική ιστορία.

Προκειμένου δε να ενθαρρύνουμε τη διαδικασία της ομαδικής αφήγησης, θέτουμε αρχικά ορισμένες συγκεκριμένες, ειδικότερες ερωτήσεις, που βοηθούν τα παιδιά να οργανώσουν τη σκέψη τους και αποσκοπούν να βελτιώσουν σταδιακά την αφηγηματική τους ικανότητα. Για παράδειγμα, για να περιγράψουν τα παιδιά το πλαίσιο όπου εκτυλίσσεται η δράση της ιστορίας τους, τα ρωτάμε για την  εποχή, τις καιρικές συνθήκες, την ώρα (μέρα, νύχτα κ.λπ.). Οι αφηγήσεις καταγράφονται από το δάσκαλο και, όπως προαναφέρθηκε, τοποθετούνται σε ζεύγη με τις αντίστοιχες ζωγραφιές, κατά τρόπο που να σχηματιστεί ένα βιβλίο που θα έχει τόσα φύλλα όσοι και οι μαθητές. Η μπροστινή αριθμημένη σελίδα κάθε φύλλου περιλαμβάνει τη ζωγραφιά-επίκεντρο της αφήγησης και η από πίσω τη σχετική αφήγηση. Στο εξώφυλλο του βιβλίου αυτού  αναγράφεται ο τίτλος του «Τι θα κάνεις εις τους κήπους;» και το βιβλίο τοποθετείται στη σχολική βιβλιοθήκη, για να μπορούν ανά πάσα στιγμή όλοι οι μαθητές να το «διαβάζουν». Παράλληλα, φτιάχνουμε και το ηλεκτρονικό βιβλίο, μεταφέροντας τις ζωγραφιές και τα κείμενα στο ιστολόγιο του σχολείου στο Πανελλήνιο Σχολικό Δίκτυο, ώστε να έχουν όσο δυνατόν περισσότεροι άνθρωποι πρόσβαση σε αυτό. Δεν παραλείπουμε μάλιστα να προσδώσουμε στην τεχνολογικά προηγμένη επιλογή μας οικολογική και οικονομική διάσταση, προκειμένου να ευαισθητοποιήσουμε σχετικά τα παιδιά.

Παράλληλα, με τη διεξαγωγή του παραπάνω προγράμματος, συμμετέχουμε και στο πρόγραμμα «Βιβλία με ρόδες», στο πλαίσιο του οποίου λειτουργούμε δανειστική βιβλιοθήκη, με τίτλους που αναφέρονται στο σύνολό τους σε κήπους. Αυτό που προσδοκούμε με το δανεισμό των βιβλίων, είναι να αποκομίσουν τα νήπια ποικίλα αναγνωστικά ερεθίσματα και βιώματα, τα οποία θα έχουν τη δυνατότητα να τα αξιοποιήσουν στις ομαδικές αφηγήσεις. Η διαδικασία του δανεισμού ξεκινά την 1^η Δεκεμβρίου και ολοκληρώνεται μετά το τέλος των διακοπών των Χριστουγέννων ενώ οι αφηγήσεις έχουν ξεκινήσει μερικές εβδομάδες νωρίτερα. Κατά συνέπεια, έχουμε τη δυνατότητα να παρακολουθήσουμε κατά πόσο η επαφή των μαθητών με τα σχετικά λογοτεχνικά έργα θα βελτιώνει την αφηγηματική ικανότητά τους, να διαπιστώσουμε εάν και κατά πόσο οι σχετικές με κήπους αναγνωστικές εμπειρίες θα αφομοιωθούν και θα αξιοποιηθούν δημιουργικά.

Στο τελευταίο μέρος του προγράμματος, τα νήπια καλούνται σε μια ακόμη δραστηριότητα, με ερέθισμα ένα απόσπασμα από το έργο «Μετά τον Μικρό Πρίγκιπα»,  που αναφέρεται σε κάτι ασυνήθιστο, διαφορετικό, την τοποθέτηση δηλαδή μιας φωλιάς αλεπούς  μέσα στον κήπο. Κάθε νήπιο φτιάχνει μία ακόμη ζωγραφιά, όπου εκείνο που επιδιώκεται είναι η πρωτοτυπία, η μοναδικότητα, η επιλογή τού μη αναμενόμενου, η ανατροπή και γιατί όχι το χιούμορ και την παρουσιάζει στην τάξη. Στη συνέχεια, τα νήπια ψηφίζουν ανάμεσα στις ζωγραφιές που παρουσιάστηκαν, όποια θεωρούν ότι αναπαριστά την πιο πρωτότυπη, την πιο ανατρεπτική επιλογή, την πιο «ανορθόδοξη» για έναν κήπο και προχωρούν σε σχέση με αυτήν στη δημιουργία  μιας επίσης ομαδικής ιστορίας, για την οποία προτείνουν όλοι τίτλο και επιλέγουν με ψηφοφορία τον καταλληλότερο.

Ακριβώς επειδή πιστεύουμε ότι κάθε εκπαιδευτικό πρόγραμμα δεν μπορεί να θεωρηθεί ολοκληρωμένο, εάν δεν εφαρμοστεί, εάν δεν δοκιμαστεί και καταξιωθεί στη σχολική πράξη, κρίνουμε απαραίτητη στο σημείο αυτό και εξόχως ενδιαφέρουσα την παρουσίαση των αποτελεσμάτων του παραπάνω προγράμματος. Προς το παρόν θα παραθέσουμε τις τέσσερις ατομικές ζωγραφιές για τις οποίες έχουν δημιουργηθεί αντίστοιχα ομαδικά κείμενα από τα νήπια μέχρι τη στιγμή της δημοσίευσης.

 

«Τι θα κάνεις εις τους κήπους ;…»:

 Οι ζωγραφιές και οι αφηγήσεις

 

1.Ένα κοριτσάκι μπαίνει στον κήπο το πρωί μιας ηλιόλουστης μέρας, για να μαζέψει πευκοβελόνες και κουκουνάρια. Πηγαίνει στη Δευτέρα τάξη και θέλει με αυτά να φτιάξει μια εργασία για το σχολείο. Μαζεύει πρώτα όσα κουκουνάρια είναι κάτω αλλά χρειάζεται περισσότερα. Σκέφτεται τότε να ανέβει στα πεύκα και να κόψει κι άλλα κουκουνάρια. Πηγαίνει στην αποθήκη για να πάρει τη σκάλα. Τη σέρνει στο χώμα του κήπου και αποφεύγει τα λουλούδια, για να μην τα καταστρέψει, επειδή τα αγαπάει πολύ. Ακουμπάει τη σκάλα στο δέντρο που έχει τα περισσότερα κουκουνάρια και ανεβαίνει. Το κοριτσάκι έχει ένα καλαθάκι, περασμένο στο μπράτσο, για να βάζει τα κουκουνάρια. Όταν τελειώνει, δεν μπορεί να κατέβει, επειδή κουβαλά πολύ βάρος. Γλιστράει και πέφτει μαζί με τη σκάλα. Το γόνατό του τρέχει αίμα και φοβάται. Μπαίνει στο σπίτι, όπου είναι μόνο ο μπαμπάς. Πηγαίνει γρήγορα στο φαρμακείο και παίρνει ό, τι χρειάζεται, για να περιποιηθεί το τραύμα. Κλαίει σαν μωρό, γιατί πονάει πολύ. Τότε ο μπαμπάς  παίζει θέατρο, ένα τρελό έργο, για να κάνει το κοριτσάκι του να γελάσει και έτσι να ξεχάσει την πληγή του. Όταν γυρίζει σπίτι η μαμά, ο μπαμπάς παίζει ακόμη θέατρο. Έτσι παίζει μαζί του και η μαμά. Ύστερα το κοριτσάκι τους εξηγεί πώς χτύπησε και βγαίνουν όλοι μαζί στον κήπο, για να πάρουν τα κουκουνάρια που έχει μαζέψει. Όμως τα κουκουνάρια δεν βρίσκονται εκεί. Μια οικογένεια σκίουρων, που έχουν τη φωλιά τους σ’ ένα πεύκο, τα πήραν όλα, ένα-ένα μέχρι το τελευταίο. Το κοριτσάκι φωνάζει στους σκίουρους ότι χρειάζεται τα κουκουνάρια για την εργασία του. Όμως εκείνοι δεν καταλαβαίνουν. Έτσι, οι γονείς του το βοηθάνε να μαζέψει άλλα κουκουνάρια, για να μην ξαναπέσει.

 

2. Το πρωί μιας καλοκαιρινής μέρας, ένα κοριτσάκι είναι κρυμμένο κάτω από το πιο μεγάλο λουλούδι του κήπου. Κρύβεται από τον ήλιο, που είναι καυτός. Ξαφνικά όμως στον ουρανό εμφανίζονται σύννεφα και ξεσπάει μια καλοκαιρινή μπόρα. Το κοριτσάκι μπαίνει μέσα στο σπίτι του, για να μην βραχεί. Αλλάζει πρώτα την μπλούζα του και παίζει με τα παιχνίδια που έχει στο δωμάτιό του μέχρι να σταματήσει η μπόρα. Όταν σταματάει, τρέχει αμέσως έξω. Προλαβαίνει τέσσερα σαλιγκάρια, που προχωρούν πάνω στο κοτσάνι και τα φύλλα του μεγάλου λουλουδιού. Το κοριτσάκι τα παίρνει στο χέρι του για να παίξει κι εκείνα δεν τρομάζουν καθόλου, γιατί το γνωρίζουν. Επειδή ο ήλιος είναι και πάλι καυτός, το κοριτσάκι σκύβει ξανά κάτω από το μεγάλο λουλούδι. Τότε ακούγεται απ’ το χορτάρι ένας θόρυβος. Το κοριτσάκι βλέπει ξαφνικά μπροστά του ένα φίδι χοντρό και μακρύ. Δεν έχει ξαναδεί από κοντά φίδι αλλά καταλαβαίνει αμέσως τι είναι. Με τα σαλιγκάρια στο χέρι τρέχει προς το σπίτι.  Όταν  μπαίνει στο δωμάτιό του, το φίδι το ακολουθεί, περνά μέσα από το ανοιχτό παράθυρο και τρυπώνει στη ντουλάπα. Το κοριτσάκι από το φόβο του δεν μπορεί να φωνάξει για βοήθεια. Ευτυχώς όμως ο μπαμπάς του μπαίνει τυχαία στο δωμάτιο, για να το ειδοποιήσει να φάνε. Με σιγανή φωνή το κοριτσάκι του λέει για το φίδι στη ντουλάπα. Ο μπαμπάς μένει ψύχραιμος. Παίρνει το σφυρί και στέλνει το κοριτσάκι στην κουζίνα. Το κοριτσάκι δεν φοβάται και πολύ όσο τον περιμένει, επειδή πιστεύει ότι ο μπαμπάς θα τα καταφέρει. Θυμάται ότι το χειμώνα που είχε πιάσει το σπίτι φωτιά απ’ το τζάκι, ο μπαμπάς την είχε σβήσει. Και πιο παλιά είχε πει ότι κάποτε πήγε σαφάρι και σκότωσε ένα λιοντάρι. Σε λίγο ο μπαμπάς έρχεται και παίρνει το κοριτσάκι, για να του δείξει το σκοτωμένο φίδι. Τότε γυρίζει στο σπίτι από τα ψώνια η μαμά και μαθαίνει όλα όσα έγιναν. Σκέφτεται τι κακό θα μπορούσαν να πάθουν και λέει: «μπράβο σας που τα καταφέρατε!»

3. Δύο παιδάκια έχουν πάει με το μπαμπά τους επίσκεψη στο σπίτι της νονάς. Είναι Σεπτέμβρης και βρέχει. Όταν η βροχή σταματάει, βγαίνουν στον κήπο, για να παίξουν κρυφτό και κυνηγητό. Εκεί βλέπουν το ουράνιο τόξο και σταματάνε το παιχνίδι τους για να το θαυμάσουν. Απ’ όλα του τα χρώματα στο κοριτσάκι αρέσει περισσότερο το κόκκινο και στο αγοράκι το μπλε. Τα δύο παιδιά αποφασίζουν να πάνε κοντά στο  ουράνιο τόξο, για να το αγγίξουν. Χωρίς να ρωτήσουν κανέναν, παίρνουν το δρόμο με τα πεύκα και φτάνουν στο δάσος. Οι πρώτοι που συναντάνε εκεί, είναι οι νεράιδες και τα ξωτικά. Λένε στα παιδιά ότι δεν θα μπορέσουν να φτάσουν το ουράνιο τόξο όμως αυτά δεν σταματούν, γιατί ποτέ δεν τα παρατάνε. Σκέφτονται να φτιάξουν ένα αμάξι με ξύλα, για να φτάσουν πιο γρήγορα. Βάζουν καρπούζια για ρόδες και οι νεράιδες  μεταμορφώνουν την κατασκευή τους σε κανονικό αμάξι.  Στο δρόμο τους συναντούν ένα σκίουρο κι ύστερα ένα λύκο. Δεν φοβούνται όμως,  γιατί μαζί τους έχουν πάρει τα ξωτικά και τραγουδάνε όλοι μαζί το «Φεγγαράκι μου λαμπρό». Αφού σκοτεινιάσει και το ουράνιο τόξο δεν φαίνεται πουθενά, αποφασίζουν να γυρίσουν πίσω. Όμως τα ξωτικά έχουν νυστάξει και πηγαίνουν στο κάστρο τους να κοιμηθούν. Τα δυο παιδιά απομένουν μόνα μέσα στο δάσος και χάνουν το δρόμο. Έχουν φοβηθεί πολύ και δεν ξέρουν τι να κάνουν. Ευτυχώς οι νεράιδες ξαγρυπνάνε, γιατί πρέπει να τα βοηθήσουν. Φέρνουν τη μέρα στο δάσος και στέλνουν στα παιδιά δύο πουλιά, που κρατάνε στο ράμφος τους το χάρτη του δάσους. Τα παιδιά ξέρουν να διαβάζουν τους χάρτες, γιατί πηγαίνουν στη Δευτέρα δημοτικού. Έτσι βρίσκουν γρήγορα το δρόμο να βγουν από το δάσος. Τότε συναντούν τη νονά και το μπαμπά τους, που έχουν βγει να τα ψάξουν. Αγκαλιάζονται και γυρίζουν όλοι στο σπίτι της νονάς, για να κοιμηθούν. Τα δύο παιδιά βλέπουν στο όνειρό τους ότι βγαίνουν στον κήπο και το ουράνιο τόξο έχει έρθει εκεί. Όταν το αγγίζουν είναι τρυφερό και απαλό σαν σύννεφο.

 

4. Ένα αγοράκι που πηγαίνει στον παιδικό σταθμό, παίζει στον κήπο μόνο του. Τα δίδυμα αδερφάκια του είναι μωρά. Καμιά φορά τα κρατά αγκαλιά αλλά δεν μπορούν να παίξουν μαζί του στον κήπο. Θα προτιμούσε να βρίσκεται στον παιδικό σταθμό, για να παίζει με τους φίλους του αλλά τώρα είναι Καλοκαίρι. Όπως παίζει με το αεροπλανάκι του, θυμάται που οι γονείς του έχουν πει ότι τα Χριστούγεννα θα πάνε στο Παρίσι, για να δουν τη γιαγιά, τον παππού, τη θεία και το θείο. Έτσι στο παιχνίδι του φαντάζεται ότι ταξιδεύει στο Παρίσι, για να γιορτάσει τα Χριστούγεννα. Φτάνει εκεί την παραμονή και τρώει χριστουγεννιάτικα μπισκοτάκια που τού έχει φτιάξει η γιαγιά. Τότε βλέπει απ’ το παράθυρο τον Αϊ-Βασίλη με τ’ άσπρα του γένια να πετάει με το έλκηθρό του πάνω από την πόλη. Ρίχνει τα δώρα των παιδιών από τις καμινάδες και ξαφνικά προσγειώνεται έξω από το παράθυρο. Το παιδάκι τού ανοίγει την πόρτα και ο Άγιος Βασίλης κάθεται σε μια πολυθρόνα και το παίρνει αγκαλιά. Το παιδάκι τον ρωτά πώς πετάει. Εκείνος του εξηγεί ότι ταϊζει τους τάρανδους μια μαγική σκόνη που έχει κόκκινο χρώμα και γεύση φράουλα κι έτσι γίνονται ιπτάμενοι. Προτείνει στο παιδάκι να γυρίσει να το πάρει όταν μοιράσει τα δώρα, για να το πάει με το έλκηθρο στο Βόρειο Πόλο. Του εξηγεί ότι διάλεξε αυτό ανάμεσα σε όλα τα παιδιά, γιατί είναι το πιο καλό παιδάκι του κόσμου. Ακούει τη μαμά του, κάνει ό, τι του λέει και τη βοηθάει για να μην κουράζεται. Κάνει μόνο του μπάνιο και ποτίζει τα λουλούδια. Τότε το παιδάκι φέρνει στον Αϊ-Βασίλη κουραμπιέ και νερό. Επειδή του αρέσουν πολύ, ζητάει κι άλλους. Το παιδάκι τού πηγαίνει όλους τους κουραμπιέδες που υπάρχουν στο σπίτι κι εκείνος τους τρώει. Όταν ο Άγιος Βασίλης μοιράζει τα δώρα, γυρίζει να πάρει το παιδάκι και πηγαίνουν στο Βόρειο Πόλο. Κάνει πάρα πολύ κρύο εκεί αλλά ευτυχώς φοράει μπουφάν με γούνα και δεν κρυώνει. Γνωρίζει τα ξωτικά, που έχουν αρχίσει τις προετοιμασίες για τα επόμενα Χριστούγεννα. Πλένουν τη μηχανή που φτιάχνει τα παιχνίδια και βάζουν καινούριες μπαταρίες για να δουλέψει. Το παιδάκι παίζει μαζί τους χιονοπόλεμο και η γιαγιά τους το κερνάει μπισκοτάκια πιο νόστιμα κι από της δικής του γιαγιάς. Το παιδάκι μένει εκεί μέχρι το Καλοκαίρι. Τότε τα ξωτικά του φτιάχνουν ένα ειδικό αυτοκίνητο, για να γυρίσει σπίτι του, να δει τ’ αδερφάκια του να μεγαλώνουν. 

5. Στο χορτάρι του κήπου πέφτει χιόνι και τα σκεπάζει όλα. Το κοριτσάκι κοιτάζει το χιόνι από το παράθυρό του. Ντύνεται με μπουφάν, κασκόλ, γάντια, σκουφάκι και βγαίνει να παίξει χιονοπόλεμο με τον αδερφό του, που είναι πολύ πιο μεγάλος. Φτιάχνουν μαζί ένα χιονάνθρωπο. Σκάβουν το χιόνι και βρίσκουν πετρούλες. Βάζουν δυο για μάτια του χιονάνθρωπου. Του βάζουν κι ένα καρότο για μύτη. Κόβουν και δυο κλαράκια και τα κάνουν χέρια του χιονάνθρωπου, για να του φορέσουν τα κόκκινα μάλλινα γάντια της μαμάς. Του φοράνε και το πράσινο κασκόλ του μπαμπά και ένα μωβ καπέλο. Τις υπόλοιπες πετρούλες τις βάζουν για κουμπιά και για να φτιάξουν το στόμα του χιονάνθρωπου μαζί και με τα κουκούτσια από τις ελιές που τρώει ο μπαμπάς. Κι όταν ο χιονάνθρωπος είναι έτοιμος, τον αγκαλιάζουν, γιατί τον αγαπάνε μέχρι τον ουρανό. Όσες μέρες έχει χιόνι στον κήπο, φροντίζουν το χιονάνθρωπο να είναι καλά. Ύστερα όμως από πέντε μέρες λιώνει το χιόνι στον κήπο και λιώνει μαζί του και ο χιονάνθρωπος. Το κοριτσάκι νιώθει χάλια κι ο αδερφός του βγάζει στον κήπο έναν πλαστικό χιονάνθρωπο που τους είχε χαρίσει κάποτε ο Αϊ-Βασίλης. Αφήνουν κάθε μέρα αυτόν το χιονάνθρωπο έξω στο χορτάρι μέχρι το απόγευμα και τα βράδια τον παίρνουν μέσα και τον βάζουν δίπλα στο κρεβάτι του κοριτσιού, για να του κάνει συντροφιά. Ακόμη και τα καλοκαίρια που φεύγουν διακοπές, παίρνουν μαζί τους το χιονάνθρωπο. Περνάνε πολλά-πολλά χρόνια που δεν ρίχνει χιόνι κι όμως το κοριτσάκι μεγαλώνει συντροφιά με το χιονάνθρωπο.

6. Στον κήπο του κοριτσιού άρχισαν να ανθίζουν τα λουλούδια. Ο ήλιος είναι λαμπερός και τα σύννεφα λίγα. Έχει μπει η Άνοιξη. Το κοριτσάκι παίζει κρυφτό στον κήπο με το μεγαλύτερο αδερφό του. Έχει κρυφτεί πίσω από τα λουλούδια και ξαφνικά βλέπει δίπλα του μια μεγάλη σαύρα. Τρέχει τρομαγμένο στο αγόρι. Του δείχνει τη σαύρα που ήταν εκεί που την είχε αφήσει. Το αγόρι σκέφτηκε να πάρουν λίγο μαρουλάκι, για να δώσουν στη σαύρα να φάει. Εκεί που τραβάνε το μαρούλι, που είναι στον πάτο του ψυγείου, χύνονται τα φαγητά, που βρίσκονταν μπροστά, το παστίτσιο, οι φακές και το γάλα. Τα δυο παιδιά προσπαθούν να κάνουν την κουζίνα όπως ήταν πριν. Αυτό όμως είναι πάρα πολύ δύσκολο. Ευτυχώς που γυρίζει ο μπαμπάς από τη δουλειά και βοηθάει κι εκείνος. Η μαμά δεν έχει επιστρέψει. Μετά τη δουλειά της πήγε για ψώνια, επειδή περίμεναν επισκέπτες. Ο μπαμπάς με τα παιδιά πρώτα έβγαλαν το χαλί να το πλύνουν και ύστερα καθάριζαν το πάτωμα. Τότε έφτασε η μαμά. Όπως πάτησε κάπου που δεν είχε ακόμη καθαριστεί καλά, γλίστρησε με τα ψώνια και έπεσε. Χτύπησε το πόδι της και επειδή πονούσε πολύ, την πήγαν στο νοσοκομείο, για να βγάλει ακτινογραφία. Ο γιατρός είπε ότι πρέπει να γίνει εγχείρηση και η μαμά έμεινε στο νοσοκομείο. Το βράδυ το κοριτσάκι είδε όνειρο ότι έκαναν παρέα με τον αδερφό της σε μια σαύρα πάνω σ’ ένα κάστρο.

7. Έχει συννεφιάσει. Το κοριτσάκι παίζει στον κήπο κρυφτό με τον αδερφό του. Εδώ και μισή ώρα τον ψάχνει και δεν μπορεί να τον βρει. Είναι χωμένος μέσα στα χορτάρια, που έχουν μεγαλώσει πολύ. Το κοριτσάκι πηγαίνει προς το σπίτι, για να ξεκουραστεί για λίγο. Ο αδερφός του ανοίγει τα χορτάρια με τα χέρια του και το βλέπει. Φωνάζει στο κοριτσάκι να συνεχίσουν το παιχνίδι. Εκείνο του απαντάει ότι βαριέται όταν δεν τον βρίσκει. Τότε το αγόρι έχει την ιδέα να παίξουν με τη μπάλα. Όπως την κλωτσάνε, τα λουλούδια τρώνε συνέχεια δυνατές μπαλιές και πονάνε. Φωνάζουν βοήθεια όμως τα παιδιά δεν τα ακούν. Μια φορά, καθώς το κοριτσάκι τρέχει να πιάσει τη μπάλα, γλιστράει και πέφτει δίπλα σ’ ένα λουλούδι. Και τότε το ακούει να ζητάει βοήθεια. Το κοριτσάκι δεν το περίμενε αυτό. Τρέχει και το λέει πρώτα στον αδερφό του. Εκείνος δεν το πίστευε μέχρι που έσκυψε και το άκουσε και ο ίδιος. Τα δύο παιδιά καλούν την οικογένειά τους κι όλοι ακούν τα λουλούδια να ζητάνε βοήθεια. Έτσι καταλαβαίνουν ότι τα λουλούδια τους είναι μαγικά. Τότε το κοριτσάκι εντελώς στην τύχη λέει ένα μαγικό σύνθημα και αμέσως οι νεράιδες που είχαν μαγέψει τα λουλούδια, φτάνουν στον κήπο. Κρατούν ραβδιά, φορούν φτερά και κανονικά ρούχα. Η οικογένεια τις ευχαριστούν για τα μαγικά λουλούδια που τους χάρισαν κι εκείνες απαντάνε ότι θα μείνουν για πάντα στον κήπο.

8. Είναι Χειμώνας. Τα σύννεφα μαζεύονται για να διώξουν τον ήλιο. Ύστερα θα ρίξουν το χιόνι που έχουν μέσα τους. Το πεύκο στον κήπο έχει απομείνει μόνο του. Τα τρία αδέρφια θα ήθελαν να παίζουν κοντά του κυνηγητό και κρυφτό. Όμως το κρύο είναι δυνατό κι έτσι παίζουν μέσα στο σπίτι με τα παιχνίδια τους. Πίνουν ζεστό τσάι μαζί με τη μαμά και το μπαμπά που είναι γιατροί και συζητάνε για τη δουλειά τους. Το κοριτσάκι βήχει πάλι. Έχει βήχα εδώ και τρεις μέρες και πίνει φάρμακο. Πηγαίνει στην κουζίνα, για να φάει ένα μήλο. Όπως κόβει το μήλο, κόβει το χεράκι του με το μαχαίρι. Βάζει τα κλάματα γιατί πονάει και βλέπει το αίμα. Τότε μπαίνει στην κουζίνα η μαμά του που άκουσε το κλάμα και περιποιείται την πληγή. Είναι πολύ βαθιά. Ύστερα κόβει εκείνη το μήλο για να το φάει το κοριτσάκι, αφού το μαχαίρι είναι κοφτερό σαν τα δόντια του καρχαρία. Από εκείνη τη μέρα το κοριτσάκι δεν ξαναπιάνει ποτέ μαχαίρι, γιατί έχει τρομάξει πάρα πολύ. Όποτε πεινάει, του κόβουν τα φρούτα ο μπαμπάς ή η μαμά. Νομίζει πως αν πιάσει ξανά το μαχαίρι, θα ξανακοπεί. Μόνο όταν μεγαλώνει και γίνεται δεκαοχτώ χρονών, αποφασίζει να πάρει πάλι μαχαίρι και τότε καταφέρνει να κόψει χωρίς να κοπεί.

9. Σε ένα αεροπλάνο μπήκαν άνθρωποι από την Αγγλία με τα σκυλάκια τους και έφτασαν στην Ελλάδα, για να κάνουν διακοπές. Μόλις βγαίνουν από το αεροδρόμιο πηγαίνουν να ψωνίσουν γάλα, φράουλες, καρπούζι, κεράσια, μπανάνες, σταφύλια και άλλα φρούτα και γλυκά. Ύστερα μπαίνουν σε καράβι και φτάνουν σ’ ένα μικρό νησάκι, να κάνουν τα μπάνια τους. Μια μέρα όμως εμφανίζεται καρχαρίας και δαγκώνει ένα κορίτσι στο πόδι. Από την πληγή τρέχει αίμα. Βγάζουν έξω από τη θάλασσα το κορίτσι και σκοτώνουν τον καρχαρία με καμάκι. Έχουν μαζί τους ιατρικά εργαλεία για επείγουσα ανάγκη και φροντίζουν το κορίτσι. Όταν έρχεται ξανά στο νησάκι το καράβι, πηγαίνουν το κορίτσι στην Αθήνα στο νοσοκομείο. Για να γίνει καλά, θα περάσει πολύς καιρός. Έτσι, επειδή οι διακοπές τους χάλασαν, φεύγουν όλοι μαζί για την πατρίδα τους την Αγγλία. Εκεί το κορίτσι θα συνεχίσει να μένει στο νοσοκομείο. Όλο αυτόν τον καιρό σκέφτεται πότε θα ξαναπάει στην Ελλάδα διακοπές, σε κάποιο άλλο νησί. Αυτή δεν ήταν η πρώτη φορά που έκανε διακοπές στην Ελλάδα. Είχε πάει και άλλες φορές και δεν ήταν τόσο άσχημα. Της αρέσει να κολυμπάει και να ρίχνει καραβάκια στη θάλασσα, να φτιάχνει κάστρα στην άμμο και να κάνει βόλτες με καράβια και βαρκούλες. Της αρέσουν τα σπιτάκια στα χωριά με κήπο, που είναι δίπλα στη θάλασσα και η ελληνική σημαία, που είναι διαφορετική από την αγγλική. Οι γονείς της τής υπόσχονται ότι το επόμενο Καλοκαίρι, θα ταξιδέψουν πάλι στην Ελλάδα για τις διακοπές τους.

11. Ένα παιδάκι παίζει μόνο του στον κήπο, επειδή η αδερφή του παίζει μέσα στο σπίτι με τον υπολογιστή της. Είχε βγει κι εκείνη στον κήπο αλλά βαρέθηκε γρήγορα. Όταν παίζει με τον υπολογιστή της δεν βαριέται ποτέ. Παίζει μαγειρική, ένα παιχνίδι που πουλάει παγωτά, ένα παιχνίδι με ταύρο που πρέπει να τον αποφεύγει για να μην χάσει κι ένα παιχνίδι με ζόμπι που πρέπει να τα σκοτώσει όλα και να φτάσει όσο πιο μακριά μπορεί, για να αγοράσει πράγματα. Προσπαθεί να φτάσει στην τελευταία πίστα. Άμα την περάσει, θα πάει στο δεύτερο χάρτη. Το αγόρι βαριέται κι αυτό στον κήπο, επειδή είναι μόνο του και μπαίνει στο σπίτι, για να βοηθήσει την αδερφή του στο παιχνίδι. Έπαιζε ένα παιχνίδι που ήταν δικό του κι έτσι εκείνος το ήξερε καλύτερα. Στα αδέρφια αρέσει πιο πολύ να παίζουν στον υπολογιστή παρά στον κήπο. Στον υπολογιστή κατεβάζουν πάρα πολλά παιχνίδια κι έτσι όταν βαρεθούν κάποιο, παίζουν άλλο. Στον κήπο παίζουν μόνο κρυφτό, κυνηγητό και γύρω-γύρω όλοι. ΄Ετσι πηγαίνουν για παιχνίδι στον κήπο μόνο όταν ο μπαμπάς κλείσει τον υπολογιστή επειδή έχουν παίξει πολλή ώρα. Η μαμά κι ο μπαμπάς δεν χαίρονται που βλέπουν ότι τα παιδιά τους θέλουν να παίζουν συνέχεια στον υπολογιστή αλλά τα αφήνουν να παίζουν, γιατί τότε είναι χαρούμενα. Κάποτε ένα μπουμπουνητό έκοψε το ρεύμα και τότε τα παιδιά για πρώτη φορά έπαιξαν επιτραπέζιο. Πέρασαν όμορφα με αυτό το παιχνίδι αλλά μόλις ήρθε το ρεύμα, πήγαν πάλι στον υπολογιστή. Όταν μεγαλώσουν, το κορίτσι θέλει να δουλέψει σε μανικιούρ-πεντικιούρ και το αγόρι θέλει να γίνει αστυνόμος αλλά θα παίζουν παιχνίδια στον υπολογιστή για πάντα.

 

12. Το κοριτσάκι με την οικογένειά του φτάνουν στο δάσος, για να το εξερευνήσουν. Έχουν μαζί τους ένα χάρτη, που έχει φτιάξει ο μπαμπάς. Το ήξερε αυτό το δάσος από τότε που ήταν στρατιώτης. Είχε ανακαλύψει θησαυρό μέσα στη σπηλιά. Δεν μπορούσε όμως να τον πάρει, επειδή ήταν εμπόδιο οι παγίδες και οι δράκοι της σπηλιάς. Ήταν τεράστιοι δράκοι, με φτερά και κοφτερά δόντια κι έβγαζαν φωτιές από το στόμα τους. Ο μπαμπάς πήρε την οικογένειά του και ήρθαν πάλι τώρα στο δάσος, επειδή πιστεύει ότι οι δράκοι δεν υπάρχουν πια. Περιμένει ότι οι δράκοι θα έχουν πεθάνει, αφού θα τους καταράστηκε η μάγισσα που πριν αυτή η σπηλιά ήταν δική της. Όμως η μάγισσα δεν είχε καταραστεί τους δράκους. Τους είχε υπνωτίσει κι έτσι έκαναν ό, τι ήθελε εκείνη. Όταν φτάνει στο δάσος η οικογένεια, οι δράκοι ευτυχώς κοιμούνται. Η μάγισσα όμως είναι ξύπνια και μαγειρεύει ένα μαγικό φίλτρο για τα θύματά της. Όταν βλέπει η μάγισσα την οικογένεια, ξυπνά αμέσως τους δράκους, σκουντώντας τους με τη μαγική σκούπα της. Η μάγισσα υπνωτίζει και την οικογένεια, για να κάνουν ό, τι θέλει αυτή. Να την σερβίρουν, να της κουβαλάνε νερό από τη λίμνη, να μαγειρεύουν για τους δράκους. Ο μπαμπάς μια νύχτα που ξυπνάει, παρακολουθεί κρυφά τη μάγισσα που κάνει τα μαγικά της. Έτσι μια φορά παίρνει το μαγικό νερό της μάγισσας και ραντίζει και αυτήν και τους δράκους, που υπνωτίζονται. Τότε ο μπαμπάς βάζει τους δράκους και φορτώνουν ολόκληρο το θησαυρό στο αυτοκίνητο. Ο θησαυρός είναι πολύς. Όταν τον είχε η μάγισσα ήταν λίγος. Ύστερα όμως ανάγκαζε τους δράκους να της φέρνουν όλο και περισσότερους θησαυρούς από κάστρα βασιλιάδων και πειρατές. Η οικογένεια φεύγει τώρα με το αυτοκίνητο. Σκάβουν στον κήπο μια μεγάλη τρύπα και βάζουν μέσα το θησαυρό, για να τον χρησιμοποιήσουν σε ώρα ανάγκης.

 

13. Είναι Χειμώνας και στον κήπο έχει πάγο. Κάνει πολύ κρύο αλλά το κοριτσάκι είναι έξω. Έχει φορέσει τα πατίνια του, για να κάνει πατινάζ. Όμως γλιστράει και πέφτει. Ο μπαμπάς που παρακολουθεί από το παράθυρο, πηγαίνει αμέσως το κοριτσάκι στο νοσοκομείο. Ο γιατρός του κάνει μια τεράστια ένεση, γιατί πονάει πολύ το πόδι του κάτω. Πρέπει να μείνει στο νοσοκομείο για να το γιατρέψουν κι έτσι δεν πηγαίνει στο σχολείο. Μια συμμαθήτριά του που έμενε κοντά, έμαθε ότι έχει χτυπήσει στον πάγο και το είπε σε όλη την τάξη. Όταν μετά από μέρες το κοριτσάκι πηγαίνει ξανά στο σχολείο, όλοι οι φίλοι του μαζεύονται γύρω του. Έχουν να του πουν ένα μυστικό, ότι όταν έλειπε από το σχολείο πήγε μια νεράιδα πετώντας. Την είδαν μόνο τα παιδιά, όχι η κυρία τους. Η νεράιδα τους είπε ότι το κοριτσάκι πήγαινε καλύτερα και να μην ανησυχούν. Το κοριτσάκι είχε δει κι αυτό τη νεράιδα, γιατί εκείνη είχε περάσει πρώτα από το νοσοκομείο. Μόλις το κοριτσάκι την είδε, φώναξε στο μπαμπά του που ήταν μαζί του: «Μπαμπά κοίτα μια νεράιδα με φτερά!». Ο μπαμπάς όμως δεν την έβλεπε, επειδή η νεράιδα δεν του φανερώθηκε, έμεινε αόρατη. Αν την έβλεπαν οι μεγάλοι, θα το μάθαινε όλος ο κόσμος. Οι νεράιδες δεν θέλουν οι μεγάλοι να ξέρουν ότι υπάρχουν, επειδή κάποιοι άνθρωποι είναι κακοί και τους φοβούνται. Αν μια νεράιδα πάθει κακό, θα χάσουν όλες οι νεράιδες τις δυνάμεις τους κι η γη θα καταστραφεί.

14. Ένα βράδυ του Χειμώνα που κάνει κρύο, στο σπίτι έχουν ανάψει το τζάκι. Τα δύο παιδιά αρχίζουν να βήχουν. Ο μπαμπάς παίρνει από το κινητό του τηλέφωνο το γιατρό. Βάζουν τα δύο παιδιά στα κρεβάτια τους και τον περιμένουν. Ο γιατρός εξετάζει τα παιδιά και γράφει τη συνταγή για τα φάρμακα. Ο μπαμπάς βγαίνει για να πάει με το αυτοκίνητο στο φαρμακείο. Τότε όμως πηγαίνουν κοντά του πέντε άνθρωποι με ασπρόμαυρες μάσκες και τον δένουν στον κήπο. Θέλουν να πάρουν το έπαθλό του. Ο μπαμπάς είναι αθλητής. Είχε κερδίσει ένα χρυσό κύπελλο, που γυάλιζε. Αυτοί που τον έδεσαν, μπαίνουν στο σπίτι και παίρνουν το κύπελλο, για να το πάνε στην κρυψώνα τους. Η μαμά μαγείρευε σούπα και όπως τους είδε ξαφνικά, δεν κουνήθηκε καθόλου από το φόβο της. Τα δυο παιδιά είχαν αποκοιμηθεί. Μόλις οι κλέφτες φεύγουν, η μαμά βγαίνει στον κήπο. Λύνει το μπαμπά, για να πάει στο φαρμακείο. Μια μέρα φτάνει στο σπίτι ένα κουτί που έχει μέσα το κύπελλο, με ένα σημείωμα που έγραφε «Συγγνώμη». Ένας σοφός γέροντας είχε δει τους κλέφτες και τους ακολούθησε μέχρι το κρησφύγετό τους. Τους μίλησε και του υποσχέθηκαν ότι θα γυρίσουν το τρόπαιο πίσω.

 

15. Τα παιδιά είναι ντυμένα χελωνονιντζάκια, επειδή είναι Απόκριες. Ο καιρός είναι καλός κι έτσι έχουν βγει και παίζουν στην αυλή τους. Ο μπαμπάς τους έχει ντυθεί αρουραίος,, επειδή κάνει το δάσκαλο που τα μαθαίνει πολεμικές τέχνες. Η μαμά ετοιμάζει τα φαγητά, φασολάδα, ψαράκια και πατάτες. Όπως παίζει ο μπαμπάς, γλιστράει στο νερό που έχει μείνει στην αυλή, από το προηγούμενο βράδυ που έχει βρέξει. Πέφτει και κάνει στο κεφάλι του ένα τεράστιο καρούμπαλο. Η μαμά τού βάζει πάνω παγάκια. Επειδή ο μπαμπάς δεν μπορεί να παίξει άλλο, φοράει η μαμά τη στολή του και παίζει με τα παιδιά. Την τελευταία στιγμή θυμάται η μαμά να σβήσει το φαγητό πριν καεί. Αυτές τις Απόκριες τα παιδιά διασκεδάζουν πάρα πολύ. Όχι όμως και ο μπαμπάς με το καρούμπαλο. Μέχρι αυτό να φύγει, δεν βγαίνει από το σπίτι. Για ψώνια πηγαίνει η μαμά. Ο μπαμπάς δεν πηγαίνει ούτε στο κολυμβητήριο που δουλεύει, για να μην τον κοροϊδέψουν οι φίλοι του. Θα περάσει πολύς καιρός, για να ξεχάσει την περιπέτειά του. Τις επόμενες Απόκριες σκέφτεται να ντυθεί μίνιον.

16. Στο νησί βρίσκεται ένα σπίτι με τον κήπο του. Εκεί μένει ο ψαράς που κυνηγάει τ’ άγρια ζώα της θάλασσας με τη γυναίκα και τα δύο παιδιά τους. Τώρα ο ψαράς ψήνει στη φωτιά ένα μεγάλο καλαμάρι που έχει πιάσει. Επειδή μια φορά που έψηνε η μαμά κάηκαν τα δάχτυλά της, τα ψήνει πια όλα μόνο ο μπαμπάς. Τα δύο παιδιά παίζουν στο δωμάτιό τους με τα ηλεκτρονικά και τα αυτοκινητάκια τους μέχρι να ετοιμαστεί το φαγητό. Ο μπαμπάς πεινάει πιο πολύ απ’ όλους γιατί δεν έχει φάει τίποτα όλη μέρα. Μετά το φαγητό οι γονείς πέφτουν να κοιμηθούν. Τότε το κοριτσάκι έχει μια ιδέα. Να μασκαρευτούν για να τρομάξουν το μπαμπά και τη μαμά. Το κοριτσάκι φοράει το φουστάνι της μαμάς, τα τακούνια της, βάζει κραγιόν, μάσκαρα, βάφει τα μάγουλα και τα μάτια του. Το αγόρι φοράει την αποκριάτικη στολή ζόμπι που έχει. Ξυπνάνε τους γονείς τους κι αυτοί τους λένε: «μας τρομάξατε καλέ!». Ύστερα τα παιδιά ανεβαίνουν με το ασανσέρ στο σπίτι της γιαγιάς και του παππού, που είναι στον πάνω όροφο. Μπαίνουν μέσα σιγά-σιγά, φωνάζουν μπαμ και τους τρομάζουν. Ύστερα το κοριτσάκι παίρνει τηλέφωνο τους φίλους τους από το σχολείο, για να τους προσκαλέσουν σε μασκέ πάρτι. Μόλις φτάνουν οι φίλοι τους, βγαίνουν στον κήπο για να παίξουν κυνηγητό και κρυφτό. Στις εννέα όλοι πηγαίνουν για ύπνο, επειδή είναι πολύ κουρασμένοι. Την άλλη μέρα δεν έχουν σχολείο αλλά το αγόρι έχει χορευτικό και το κοριτσάκι μπαλέτο. Κι ύστερα έχουν να πάνε και οι δύο στο κολυμβητήριο.

17. Μια οικογένεια βρίσκει πεσμένο κάτω ένα χάρτη της πόλης. Έδειχνε το δρόμο για το θησαυρό. Τον ακολουθούν και φτάνουν στο σημείο που βρίσκεται. Είναι στο διαμέρισμα μιας πολυκατοικίας. Ένας φίλος του μπαμπά αγοράζει το διαμέρισμα για να μπορέσουν να μπουν μέσα να ψάξουν. Ψάχνει όλη η οικογένεια και το αγόρι βρίσκει τα νομίσματα. Όμως είναι σοκολατένια και όχι πραγματικός θησαυρός. Τα παιδιά νιώθουν πολύ όμορφα που ο θησαυρός είναι σοκολατένιος, οι γονείς τους όμως όχι που έκαναν τζάμπα κόπο για κάτι σοκολατάκια. Τρώνε σοκολατένια νομίσματα κάθε μέρα και σε δύο μήνες τα έχουν τελειώσει όλα. Από τη στιγμή που πήραν το χάρτη, τους παρακολουθεί ένας πειρατής. Είναι μασκαράς και όχι αληθινός. Αυτός έχει κρύψει τα σοκολατένια νομίσματα, αυτός έχει φτιάξει το χάρτη. Τα κάνει αυτά, γιατί του αρέσει να κοροϊδεύει τους ανθρώπους και να γελάει. Το έχει κάνει πολλές φορές και πάντα ξεγελάει τους άλλους. Μέχρι που την τελευταία φορά τον καταλαβαίνουν και του χαλάνε τα σχέδια. Εκείνη τη φορά μπαίνει σε ένα δωμάτιο για να κρύψει εκεί το χάρτη για έναν ακόμη ψεύτικο θησαυρό. Τότε έρχεται εντελώς ξαφνικά από την κουζίνα στο δωμάτιο το κορίτσι που μένει εκεί. Ο πειρατής μόλις την είδε, την αγάπησε αμέσως. Για να μην τρομάξει μαζί του, της είπε ότι όλα τα κάνει για να διασκεδάζει. Το κορίτσι του λέει να ζητήσει συγγνώμη από όλους τους ανθρώπους που έχει ξεγελάσει.

 

18. Ένας πειρατής βρίσκει στη θάλασσα μέσα σ’ ένα γυάλινο μπουκάλι το χάρτη που δείχνει το δρόμο για το θησαυρό. Φτάνει στο νησί με το θησαυρό, ακολουθεί το χάρτη και βρίσκει αυτό το μέρος. Σκάβει με τους υπηρέτες του πολύ βαθιά στη γη και ανεβάζουν το θησαυρό πάνω για να τον κουβαλήσουν στο καράβι. Όμως έχει φυσήξει αέρας που πήρε το χάρτη και τον έριξε στη θάλασσα. Εκεί μαλάκωνε και μαλάκωνε μέχρι που έγινε κομματάκια. Έτσι ο πειρατής και οι υπηρέτες του ψάχνουν συνέχεια να βρουν το δρόμο του γυρισμού αλλά δεν μπορούν. Έχουν μυρίσει αυτό το λουλούδι, που όποιος το μυρίζει, ξεχνάει. Κι όποιον δρόμο και να πάρουν έχει πέσει τόση ομίχλη, που δεν μπορούν να δουν το καράβι. Τον καιρό που μένουν στο νησί τρώνε μάνγκο κι απ’ όλο το θησαυρό μπορούν να χρησιμοποιήσουν μόνο ένα χρυσό πιάτο κι ένα χρυσό ποτήρι. Μετά από μέρες που ο καιρός καθαρίζει ψάχνουν γύρω-γύρω μέχρι που βρίσκουν το καράβι τους.

 

19. Ένα πεύκο βρίσκεται στον κήπο του σπιτιού που μένει μια οικογένεια με ένα κοριτσάκι και ένα αγοράκι. Βρίσκεται εκεί τριάντα χρόνια. Τα δυο παιδιά βγαίνουν στον κήπο για να παίξουν με τη μπάλα τους, κρυφτό ή κυνηγητό. Τα παλιότερα χρόνια τα παιδιά του σπιτιού έκαναν γύρω-γύρω όλοι στο πεύκο και το αγκάλιαζαν. Τώρα όμως αγαπούν πιο πολύ το ψηλό λουλούδι που είναι δίπλα του. Είναι πορτοκαλί κι έχει δυνατό άρωμα. Το έχει φυτέψει ο μπαμπάς. Ο μπαμπάς κατάλαβε ότι από τότε που φύτρωσε το λουλούδι τα παιδιά του δεν αγαπάνε πια το πεύκο, γιατί οι γονείς όλα τα καταλαβαίνουν. Έτσι παίρνει το αλυσοπρίονο για να κόψει το πεύκο. Τα παιδιά όμως δεν τον αφήνουν, του φωνάζουν «μην το κόψεις». Τότε καταλαβαίνουν πόσο το αγαπάνε. Το πεύκο είναι τώρα ευχαριστημένο, γιατί τα παιδιά το παίζουν και πάλι. Χωρίζονται σε ομάδες και παίζουν λουλουδοπεύκο. Τρέχουν μέχρι το σπίτι κι ύστερα γυρίζουν πίσω, το κοριτσάκι στο λουλούδι και το αγοράκι στο πεύκο. Μια μέρα ρίχνει χιόνι και το λουλούδι πέφτει. Τώρα τα παιδιά έχουν μόνο το πεύκο για να παίζουν. Αλλά το πεύκο θέλει να φυτρώσει ξανά το λουλούδι, γιατί αυτό θέλουν και τα παιδιά. Να παίζουν και με τα δύο.

 

20. Ένα αγοράκι παίρνει το δρόμο που πηγαίνει στο ουράνιο τόξο. Το δρόμο αυτό τού τον έχει δείξει η μαμά του. Θέλει να φτάσει στο ουράνιο τόξο, για να δει από κοντά τα χρώματά του και να τα μετρήσει, επειδή από μακριά φαίνονται θολά. Έτσι θα το ζωγραφίσει ωραία και θα δείξει τη ζωγραφιά του στη μαμά, στο μπαμπά και στην αδερφή του. Ο δρόμος για το ουράνιο τόξο είναι μικρός. Έχει λουλούδια, πεταλούδες, πασχαλίτσες, μέλισσες, γάτες, κουταβάκια και λαγουδάκια. Μόλις το αγόρι φτάνει στο ουράνιο τόξο, σκαρφαλώνει πάνω του και κάνει τσουλήθρα. Του βάζει κι ένα σκοινί, για να κάνει κούνια. Αφού παίζει για τέσσερις-πέντε ώρες, μετράει τα χρώματα και τα βρίσκει εφτά. Γυρίζει πίσω για να πει στους φίλους του και στην αδερφή του ότι το ουράνιο τόξο είναι πάντα εκεί και τους περιμένει. Έτσι την άλλη μέρα όταν τελειώνει το μασκέ πάρτι στο σχολείο, όλα τα παιδιά μαζί πάνε μασκαρεμένα να παίξουν με το ουράνιο τόξο. Κάνουν τσουλήθρα και κούνια, μονόζυγο και τραμπολίνο. Είναι τόσο όμορφα, που θα πηγαίνουν κάθε μέρα μετά τα μαθήματά τους κι έτσι το ουράνιο τόξο δεν θα είναι πια μόνο του.

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ
α) Όλα τα παιδιά επιδιώκουν ή ακριβέστερα διεκδικούν τη συμμετοχή τους στην ομαδική αφήγηση.
β) Η χαρά, η απόλαυση, ο ενθουσιασμός του νηπίου που ακούει τους συμμαθητές του να μετατρέπουν τη ζωγραφιά του σε ιστορία είναι εμφανέστατα.
γ) Η παρουσία του δημιουργού της ζωγραφιάς επαυξάνει τη διάθεση του συνόλου των μαθητών για συμμετοχή στην ομαδική αφήγηση. Ο συγκεκριμένος μαθητής αναδεικνύεται στον πλέον σημαντικό ακροατή. Με άλλα λόγια ο συμμαθητής τόσο μέσα από τη ζωγραφιά του όσο και με τη φυσική του παρουσία συμβάλλει καθοριστικά στη διαδικασία της λεκτικής ανάπτυξης των νηπίων. Φροντίζουμε κατά συνέπεια να είναι οπωσδήποτε παρών ο μαθητής την ημέρα εκείνη που για τη ζωγραφιά του εκτυλίσσεται η ομαδική αφήγηση.
δ) Η συνεργασία κατά την αφήγηση είναι εξαιρετικά αναπτυγμένη. Ο κάθε συμμετέχων λαμβάνει υπόψη του τα στοιχεία που έχουν παραθέσει οι προηγούμενοι, τα αξιοποιεί και τα επεκτείνει.
ε) Οι διαφορετικές απόψεις για τα πρόσωπα και για την εξέλιξη της δράσης τίθενται σε ψηφοφορία και καταγράφεται στο κείμενο εκείνη την οποία επιλέγουν τα περισσότερα νήπια. Το αποτέλεσμα της ψηφοφορίας γίνεται πάντα σεβαστό από όλους και η αφήγηση προχωρά με βάση αυτό.
στ) Εκείνο που επηρεάζει τις αφηγήσεις των νηπίων είναι πρωτίστως τα αναγνώσματα που αγαπούν, ανεξάρτητα από τη θεματολογία τους , καθώς και οι προσφιλείς τους ήρωες, κυρίως ξωτικά, νεράιδες και καθετί σχετικό με το μαγικό στοιχείο.
ζ) Στα παιδικά αφηγήματα περιλαμβάνονται επίσης συχνότατα καθημερινές συνήθειες των νηπίων και περιστατικά της οικογενειακής και της σχολικής τους ζωής.
η) Ο σημαντικότερος παράγοντας που καθορίζει την αφηγηματική έκβαση είναι η επικαιρότητα, ιδιαίτερα όταν πρόκειται για προσφιλείς στα παιδιά ημέρες, όπως η Πρωτοχρονιά και οι Απόκριες.
θ) Τα λογοτεχνικά έργα με τα οποία τα νήπια ήρθαν σε επαφή στο πλαίσιο του προγράμματος δανεισμού με τίτλο «Βιβλία με ρόδες», αν και αναφέρονταν σε κήπους, δεν εντοπίσαμε να επέδρασαν στις αφηγήσεις των νηπίων.

 

Για τη χριστουγεννιάτικη σχολική μας εκδήλωση, επιλέξαμε να μετατρέψουμε σε θεατρικά κείμενα δύο από τις ιστορίες των μαθητών μας (την 3 και την 4). Τα ίδια τα νήπια υποδύονται τους ήρωες των δικών τους ιστοριών στη χριστουγεννιάτικη θεατρική παράσταση με τίτλο «Ιστορίες με ξωτικά».

ΙΣΤΟΡΙΕΣ  ΜΕ  ΞΩΤΙΚΑ

1. Ουράνιο τόξο

       (Σκηνή 1^η)

[Τα παιδιά με το μπαμπά φτάνουν στο σπίτι της νονάς.]

–        Καλώς τους, περάστε! Πόσο χαίρομαι που σας βλέπω!

[Τα δύο παιδιά κοιτάζουν από το παράθυρο τη βροχή. Οι υπόλοιποι μαθητές χτυπούν τα χέρια τους για να αναπαραστήσουν τον ήχο της βροχής.]

–        Αχ, πότε θα σταματήσει η βροχή, για να βγούμε στον κήπο να παίξουμε;

[Οι μαθητές σταματούν συντονισμένα το χειροκρότημα.]

–        Επιτέλους, η βροχή σταμάτησε. Ώρα για κρυφτό!

[Τα δύο παιδιά βγαίνουν στον κήπο.]

–        Παιδιά κοιτάξτε το ουράνιο τόξο! Δεν είναι υπέροχο;

–        Είναι μαγικό. Ποιο από τα χρώματα σου αρέσει καλύτερα;

–        Το κόκκινο. Εσένα;

–        Το μπλε.

–        Τι κρίμα να είναι μακριά μας. Θα ήθελα να φτάσω κοντά του και να το αγγίξω.

–        Πάμε να το βρούμε;

–        Καταπληκτική ιδέα. Φύγαμε.

Αφηγητής: Τα παιδιά παίρνουν το δρόμο με τα πεύκα και φτάνουν στο δάσος.

(Σκηνή 2^η)

[Τα ξωτικά και οι νεράιδες του δάσους διασκεδάζουν. Παίζουν τη «Μικρή Ελένη»]

– Κοιτάξτε, δυο παιδάκια!

– ΄Εϊ, εσείς, για πού το βάλατε;

– Θέλουμε να βρούμε το ουράνιο τόξο.

[Οι νεράιδες χορεύουν, τραγουδώντας το δίστιχο: «Να ‘ναι το ουράνιο τόξο που δεν πιάνεται;/Όλο φαίνεται πως φτάνω κι όλο χάνεται» από το τραγούδι Ποιο το Χρώμα της Αγάπης, του Λουδοβίκου των Ανωγείων]

– Μα είναι πάρα-πάρα πολύ μακριά. Καλύτερα να γυρίσετε πίσω.

– Εμείς θα προσπαθήσουμε να το βρούμε. Ποτέ δεν τα παρατάμε!

– Αλλά αν είναι μακριά, θα χρειαστούμε αυτοκίνητο.

– Γιατί δεν φτιάχνετε ένα με ξύλα;

– Και τι ρόδες θα βάλουμε;

– Βλέπετε αυτά τα καρπούζια; Σας τα χαρίζουμε, για να γίνουν ρόδες.

– Θα χρειαστείτε τη βοήθειά μας.

– Ευτυχώς που δεν αποχωριζόμαστε ποτέ το μαγικό ραβδί μας.

– Το αυτοκίνητό σας είναι έτοιμο. Καλό δρόμο και καλή τύχη.

– Ας πάμε κι εμείς μαζί τους να σπάσουμε πλάκα.

– Φύγαμε!

[Τα παιδιά με τα ξωτικά ταξιδεύουν μαζί.]

– Αχ, τι όμορφο σκιουράκι!

[ Στη διαδρομή όλοι μαζί τραγουδούν: «Φεγγαράκι μου λαμπρό…»]]

–        Ένας λύκος. Τι ήρεμος που φαίνεται…

–        Έχει σουρουπώσει για τα καλά.

–        Πώς χασμουριέσαι έτσι; Θα νυστάξουμε κι εμείς.

–        Πάμε στο κάστρο μας για ύπνο.

–        Καληνύχτα παιδιά, καλή τύχη!

[Τα ξωτικά φεύγουν τρέχοντας. Τα παιδιά απομένουν μόνα]

–        Φοβάμαι τόσο πολύ.

–        Κι εγώ το ίδιο. Αλλά πρέπει να είμαστε δυνατοί.

[Οι νεράιδες ξαγρυπνούν]

–        Ας κάνουμε κάτι, για να βοηθήσουμε τα παιδιά. Δεν μπορούμε εμείς να κοιμηθούμε ενώ αυτά κινδυνεύουν.

–        Νύχτα φύγε από το δάσος…

–        Μέρα φώτισε το δάσος…

–        Μαγικά πουλιά μας, πού είστε;

[Τα δυο πουλιά φτάνουν πετώντας.]

–        Πάρτε αυτό το χάρτη, να τον πάτε στα παιδιά που ψάχνουν το ουράνιο τόξο.

–        Ας κάνουμε γρήγορα, τα παιδάκια θα είναι τρομαγμένα.

–        Πιστεύω να ξέρουν να διαβάσουν το χάρτη.

–        Οπωσδήποτε. Αλλιώς δεν θα έστελναν χάρτη οι νεράιδες.

–        Γεια σας παιδιά. Μην φοβάστε.

–        Οι νεράιδες σας στέλνουν αυτό, για να βρείτε το δρόμο για το σπίτι σας.

–        Ζήτω! Σωθήκαμε.

(Σκηνή 3^η)

Αφηγητής: Ο μπαμπάς με τη νονά εδώ και πολλή ώρα ψάχνουν παντού. Είναι πολύ ταραγμένοι.

–        Νονά!

–        Μπαμπά μου!

–        Παιδιά μου! Πού πήγατε;

–        Είστε καλά; Τρομάξαμε τόσο πολύ!

–        Θέλαμε να φτάσουμε το ουράνιο τόξο.

–        Μα αυτό είναι αδύνατο. Γιατί δεν μας ρωτήσατε;

–        Ελάτε τώρα να κοιμηθείτε. Θα είστε πολύ κουρασμένα.

–        Και το πρωί θα μας τα πείτε όλα.

Αφηγητής: Αυτήν τη νύχτα τα δύο παιδιά είδαν το ίδιο όνειρο. Ένα πολύ όμορφο όνειρο. Ότι το ουράνιο τόξο μπήκε μέσα στον κήπο. Ίσως να το έστειλαν οι νεράιδες.

[Τα παιδιά σηκώνονται από τα κρεβάτια τους και αγγίζουν το ουράνιο τόξο.]

–        Τι τρυφερό που είναι!

–        Απαλό σαν σύννεφο.

Αφηγητής:: Τα παιδιά νιώθουν πολύ ευτυχισμένα. Τώρα που είδαν το ουράνιο τόξο από κοντά, που το άγγιξαν με τα χέρια τους, το αγάπησαν ακόμη περισσότερο. Εσείς φίλοι μου το αγαπάτε;

 ΤΕΛΟΣ

(Πρόσωπα: Αφηγητής, Κοριτσάκι, Αγοράκι, Νονά, Μπαμπάς, Νεράιδα 1, Νεράιδα 2, Ξωτικό 1, Ξωτικό 2, Ξωτικό 3, Πουλί 1, Πουλί 2)

2. Στο Βόρειο Πόλο

 

Αφηγητής 1: Ένα αγοράκι παίζει στον κήπο μόνο του. Τα αδερφάκια του που είναι δίδυμα, είναι ακόμη μωρά. Καμιά φορά τα κρατά στην αγκαλιά του αλλά δεν μπορεί να παίξει μαζί τους στον κήπο. Θα προτιμούσε να βρίσκεται στον παιδικό σταθμό, για να παίζει με τους φίλους του. Τώρα όμως είναι Καλοκαίρι.

Αφηγητής 2: Όπως το αγόρι παίζει με το αεροπλανάκι του, θυμάται που οι γονείς του έχουν πει ότι τα Χριστούγεννα θα πάνε στο Παρίσι. Θα δουν τη γιαγιά, τον παππού, τη θεία και το θείο, που μένουν εκεί. Έτσι στο παιχνίδι του ταξιδεύει με τη φαντασία του στο Παρίσι, για να γιορτάσει τα Χριστούγεννα.

(Σκηνή 1^η)

–        Σου αρέσουν τα μπισκοτάκια που σου έφτιαξα;

–        Γιαγιά μου είναι τα καλύτερα του κόσμου. Σε ευχαριστώ.

Αφηγητής 1: Τότε το αγόρι βλέπει απ’ το παράθυρο τον Αϊ-Βασίλη με τ’ άσπρα του γένια να πετάει με το έλκηθρό του πάνω από την πόλη.

Αφηγητής 2: Ρίχνει τα δώρα των παιδιών από τις καμινάδες και ξαφνικά προσγειώνεται έξω από το παράθυρο.

– Καλησπέρα μικρέ μου.

– Καλησπέρα Άγιε Βασίλη. Πέρασε να ξεκουραστείς.

– Έλα κάθισε στην αγκαλιά μου να τα πούμε.

– Άγιε Βασίλη, πώς καταφέρνεις και πετάς;

– Ταϊζω τους τάρανδους αυτή τη μαγική σκόνη. Έτσι γίνονται ιπτάμενοι.

– Τι ωραίο κόκκινο χρώμα! Τι γεύση έχει;

– Γεύση φράουλα.

– Να τη δοκιμάσω κι εγώ;

– Δεν χρειάζεται. Θα σε πάρω μαζί μου με το ιπτάμενο έλκηθρό μου, για να δεις το εργαστήρι μου στο Βόρειο Πόλο. Διάλεξα εσένα ανάμεσα σε όλα τα παιδιά, γιατί είσαι το πιο καλό παιδάκι του κόσμου. Σε βλέπω που μαζεύεις το δωμάτιό σου, για να μην κουράζεις τη μαμά σου.

– Κι έχω μάθει να κάνω μπάνιο μόνος μου. Και ποτίζω τα λουλούδια, για να τη βοηθήσω.

– Μόλις μοιράσω τα δώρα, θα γυρίσω να σε πάρω.

– Καλώς τον Άγιο Βασίλη. Δοκίμασε τους κουραμπιέδες μου.

– Μου αρέσουν πάρα πολύ. Γίνεται να τους φάω όλους;

– Βέβαια. Είναι όλοι δικοί σου. Για τον εγγονό μου θα φτιάξω άλλους.

– Ευχαριστώ. Καληνύχτα.

– Καληνύχτα, θα σε περιμένω.

Αφηγητής 1: Ο Άγιος Βασίλης μοιράζει τα δώρα στα παιδιά.

Αφηγητής 2: Αφού πηγαίνει σ’ όλες τις χώρες του κόσμου, γυρίζει να πάρει το παιδάκι.

–        Μικρέ μου ξεκινάμε.

(Σκηνή 2η)

[Φτάνουν στο Βόρειο Πόλο, όπου τα ξωτικά παίζουν «Περνά-περνά η μέλισσα»]

–        Τι κρύο είναι αυτό! Ευτυχώς που φοράω το μπουφάν με τη γούνα.

–        Κοιτάξτε ένα αγοράκι.

–        Έλα κοντά μας. Ετοιμάζουμε τη μηχανή που φτιάχνει τα παιχνίδια των παιδιών. Την πλένουμε και βάζουμε καινούριες μπαταρίες.

–         Πάμε να παίξουμε χιονοπόλεμο. Να διασκεδάσουμε το μικρό μας φίλο.

–        Να η γιαγιά μας.

–        Απίστευτο, πώς μοιάζει με τη δική μου.

–        Δοκίμασε τα μπισκοτάκια μου. Εσείς οι άνθρωποι φτιάχνετε τόσο νόστιμα;

–        Είναι καλύτερα κι από της δικής μου γιαγιάς. Ευχαριστώ.

–        Καλέ μας φίλε θα μείνεις για πάντα κοντά μας;

–        Είναι πολύ ωραία εδώ, μα πρέπει πια να γυρίσω στο σπίτι μου, να δω τ’ αδερφάκια μου να μεγαλώνουν.

–        Παιδιά, ας πιάσουμε δουλειά. Να φτιάξουμε ένα αυτοκίνητο, για το φίλοι μας.

–        Με αυτό θα πας σπίτι σου σε τρεις μέρες.

–        Πάρε αυτά τα μπισκοτάκια για το δρόμο.

–        Καλό ταξίδι!

–        Καλή αντάμωση!

ΤΕΛΟΣ

(Πρόσωπα: Αφηγητής 1, Αφηγητής 2, Παιδάκι, Γιαγιά, Άγιος Βασίλης, Ξωτικό 1, Ξωτικό 2, Ξωτικό 3, Ξωτικό 4, Ξωτικό 5, Γιαγιά ξωτικών)

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ  2

Εισαγωγή
Στο πρόγραμμα «Γύρω-γύρω όλοι» γίνεται αξιοποίηση της σκηνής από το κεφάλαιο Επιστροφή του βιβλίου «Μετά τον Μικρό Πρίγκιπα» (συγγρ.: Ελένη Α. Ηλία, εικ.: Λήδα Βαρβαρούση, εκδ. Ηριδανός, Αθήνα, 2012, σελ. 50-51), όπου παρακολουθούμε να συγκεντρώνεται γύρω από την αλεπού ένα πλήθος ενηλίκων που συνοδεύονται από παιδάκια, με το Μικρό Πρίγκιπα του Εξυπερύ ανάμεσά τους. Στο κείμενο διευκρινίζεται ότι στο συγκεντρωμένο πλήθος διακρίνονται πρόσωπα που ανήκουν σε όλες τις φυλές, έχουν ζήσει σε διαφορετικές χρονολογικές εποχές και σε διαφορετικούς τόπους, ωστόσο τα πρόσωπα αυτά δεν κατονομάζονται. Κατά συνέπεια, κανένα ανθρώπινο πρόσωπο, ιστορικό ή σύγχρονο, διάσημο ή όχι, δεν αποκλείεται από αυτήν τη σκηνή. Η επιλογή του τίτλου του προγράμματος εξυπηρετεί δύο σκοπιμότητες. Στρέφει την οπτική μας, οπότε και δίνει έμφαση στα πρόσωπα που συναποτελούν το συγκεντρωμένο πλήθος γύρω από το σύμβολο της αλεπούς. Παράλληλα, αξιοποιώντας τον τίτλο του πασίγνωστου, παραδοσιακού, ομαδικού παιχνιδοτράγουδου, προσδίδει παιγνιώδη διάσταση, οπότε και προκαλεί ευχάριστη διάθεση, καθιστώντας πιο διασκεδαστικό, πιο ανάλαφρο το εκπαιδευτικό πρόγραμμα για τους συμμετέχοντες.

Στόχοι

Nα μάθουμε να «κοιτάζουμε» γύρω μας, να μην αγνοούμε τους συνανθρώπους μας αλλά να επιδιώκουμε να επικοινωνούμε μαζί τους!

Καλλιέργεια της δημιουργικής σκέψης και έκφρασης
Γλωσσική ανάπτυξη
Αισθητική ανάπτυξη
Καλλιέργεια της ικανότητας της ακρόασης και της επικοινωνίας.
Εξοικείωση με το λογοτεχνικό φαινόμενο
Συνειδητοποίηση της δημιουργικής διάστασης της ανθρώπινης φύσης

Μεθόδευση
Για την υλοποίηση του συγκεκριμένου προγράμματος από μαθητές, θεωρείται σκόπιμο να έχει προηγηθεί η συμμετοχή  στο εκπαιδευτικό πρόγραμμα «Όταν οι Μικροί Πρίγκιπες μεγαλώσουν…», ώστε να έχουν πλήρως κατανοήσει ότι το παιδί που κρατά από το χέρι ή μέσα στην αγκαλιά του ο κάθε ενήλικος που βρίσκεται στον κύκλο με κέντρο την αλεπού, είναι ο παιδικός εαυτός του.
Μετά την ανάγνωση του σχετικού αποσπάσματος, οι μαθητές καλούνται να το εικονογραφήσουν. Στη συνέχεια, κάθε μαθητής θα παρουσιάσει τη ζωγραφιά του στη σχολική τάξη, απαντώντας σε ερωτήματα του εμψυχωτή/εκπαιδευτικού, όπως : «Βρίσκεσαι μέσα στο συγκεντρωμένο πλήθος;» Και αμέσως μετά «ποιους (άλλους) βλέπεις εκεί γύρω;» οπότε οι μαθητές θα αναφερθούν ξεχωριστά σε κάθε ένα από τα διάφορα πρόσωπα που έχουν απεικονίσει.

Ο εκπαιδευτικός καταγράφει πιστά τις απαντήσεις των μαθητών του ως ενιαίο κείμενο,που στη συνέχεια το διαβάζει, προκειμένου να γίνουν ενδεχομένως κάποιες τελικές διορθώσεις από το μαθητή.

Αποτελέσματα

Οι ζωγραφιές παρατίθενται με τη σειρά που παρουσιάστηκαν στη σχολική τάξη. Προηγείται η ζωγραφιά και ακολουθεί το κείμενο που αναφέρεται σε αυτήν.

1. Με τη Δανάη και τη Δήμητρα είμαστε γύρω από την Αλεπού. Κάναμε τη βόλτα μας εκεί κοντά όταν την ακούσαμε να φωνάζει «Βοήθεια». Η Δανάη φοράει στέμμα, επειδή είναι ντυμένη βασίλισσα και κρατάει στην αγκαλιά της τον παιδικό εαυτό της, που φοράει ροζ φουστάνι. Μιλάμε για το Καλοκαίρι, που θα πάρουμε παγωτό φράουλα. Κοιτάζουμε τα αφτιά της Αλεπούς, γιατί πιστεύουμε ότι ακούει αυτά που λέμε. Τότε η Δήμητρα, που φοράει κίτρινα παπούτσια και ο παιδικός εαυτός της, που φοράει κόκκινα, περπατάνε προς την Αλεπού, για να την δουν πιο καλά. Η μικρή Δήμητρα λέει στο μεγάλο εαυτό της να έρθουν κι άλλες φορές με το αυτοκίνητο, για να δουν την Αλεπού που είναι τόσο όμορφη.  (Αγγελική)

2. Είμαστε γύρω από την Αλεπού η Δήμητρα, η Δανάη, η Νικιάννα, η Αγγελική κι εγώ. Την κοιτάζουμε, γιατί μας κοιτάζει κι αυτή και μας χαμογελάει. Ήρθε για να την ακολουθήσουμε, να μας δείξει το καινούριο της σπίτι, επειδή είναι καλή και μας ξέρει εδώ και καιρό.  Γνωριστήκαμε μια φορά,  που είχε περπατήσει για πολλή ώρα και ήταν κουρασμένη. Έτσι είχε ξαπλώσει πάνω στο δρόμο. Πήγαινε σ’ ένα χωριό που το λένε Αλεποχώρι,  για να δει τις άλλες αλεπούδες. Τώρα που ξαναβρεθήκαμε, πηγαίνουμε μαζί της, για να παίξουμε κυνηγητό και κρυφτό μαζί με όλες τις άλλες αλεπούδες. Ανάμεσά τους όμως υπάρχει και μία κακιά αλεπού. Έχει κόκκινα μάτια και ορμάει πρώτα στη Νικιάννα κι ύστερα σε όλες μας. Τότε οι άλλες αλεπούδες την πολεμάνε μαζί μας. Την νικάμε κι έτσι φεύγει μακριά κι εμείς συνεχίζουμε το παιχνίδι μας. (Αγάπη)

3. Φοράω τη στέκα μου και πηγαίνω στο σπίτι της Αγγελικής, για να την πάρω και να πάμε στο δικό μου σπίτι. Στο δρόμο μας βλέπουμε μια αλεπού ξαπλωμένη πάνω στη λίμνη. Ξέρει να κολυμπάει και το νερό είναι ζεστό. Έτσι δεν χρειάζεται τη βοήθειά μας. Όμως έχουμε σταματήσει και την κοιτάζουμε. Έχει μαζευτεί κι άλλος κόσμος. Η αλεπού βγαίνει απ’ το νερό, για να γυρίσει στις φίλες της, τις άλλες αλεπούδες. Στη λίμνη την έριξε μια κακιά αλεπού. Αυτή μένει μόνη της στο βουνό, γιατί δεν έχει φίλες. Κανένας δεν έχει δει πού είναι το σπίτι της. Όταν βρει φίλους, θα πάψει να είναι κακιά κι όλοι θα τη συγχωρέσουν για όσα τους έχει κάνει (Δανάη).

 

4. Είμαστε γύρω από την αλεπού μαζί με τον Κλοντιάν, τον Άγγελο και το Γιώργο. Έχουμε αφήσει τους μικρούς εαυτούς μας στην παραλία, γιατί θέλουν να κολυμπάνε συνέχεια κι εμείς πήγαμε στην αλεπού, γιατί κάτι έχουμε να της πούμε. Η αλεπού μένει ξαπλωμένη, για να ζεσταθεί στον ήλιο. Είχε παγώσει στη φωλιά της. Γύρω της έχουν μαζευτεί πολλοί άνθρωποι από περιέργεια. Όταν λέμε στην αλεπού να έρθει μέχρι την παραλία, για να την δουν οι μικροί μας εαυτοί, εκείνη μας ακολουθεί. Ακολουθεί και όλος ο άλλος κόσμος, γιατί η αλεπού είναι πολύ όμορφη καιτους αρέσει να την κοιτάζουν. Το νερό είχε ζεσταθεί και όλοι μαζί βουτήξαμε για να κολυμπήσουμε. Οι μικροί εαυτοί μας είπαν πως μας αγαπάνε πολύ μετά από αυτό που κάναμε για κείνους. Από τότε, όποτε ερχόμαστε για μπάνιο στην παραλία, κολυμπάει μαζί μας και η αλεπού. Δεν κρυώνει ποτέ πια, γιατί βρήκα μια καινούρια φωλιά για αυτήν, που την ζεσταίνει ο ήλιος (Ένστελ).

5. Είμαστε στην παραλία, γύρω από ένα μεγάλο κόκκινο ψάρι, που νομίζω ότι είναι καρχαρίας. Εγώ, ο μπαμπάς μου, η μαμά μου, ο αδερφός μου και τα παιδιά από το σχολείο μας με τις οικογένειές τους έχουμε έρθει εδώ για να κολυμπήσουμε όλοι μαζί. Όταν βρήκαμε το ψάρι πάνω στην παραλία, είδαμε ότι είναι ζωντανό. Μας ζήτησε να το ρίξουμε πίσω στη θάλασσα. Ο μπαμπάς μου το σήκωσε και το έβαλε στο νερό. Όποτε κάνει πολλή ζέστη, πηγαίνουμε ξανά για μπάνιο σε αυτήν την παραλία. Το ψάρι έρχεται πάντα κοντά μας και κολυμπάμε γύρω του. Έρχονται κοντά μας και άλλα ψάρια πιο μικρά, που δεν φοβούνται το μεγάλο. Δεν τα πειράζει όταν είμαστε εμείς εκεί. Ούτε εμείς πειράζουμε τα ψάρια. Τρώμε μόνο τα ψάρια που αγοράζουμε στο παζάρι. Τα μικρά ψάρια το ξέρουν αυτό από το μεγάλο κι έτσι έρχονται κοντά μας (Κλοντιάν)

6. Γύρω από την αλεπού έχει μαζευτεί όλη η  οικογένειά μας, η αδερφή μου, οι γονείς μας, οι παππούδες, οι θείοι, οι κουμπάροι μας και τα παιδιά τους. Την κοιτάζουμε, γιατί μας κοιτάζει κι εκείνη. Χρειάζεται τη βοήθειά μας, για να επιστρέψει στο σπίτι της.  Την  κυνηγούσε κάποια άλλη αλεπού, που ήθελε να γίνουν φίλες. Όμως αυτή εδώ η αλεπού την φοβόταν κι έτσι έτρεξε πολύ μακριά, για να ξεφύγει.  Μετά όμως δεν ήξερε το δρόμο να επιστρέψει. Εμείς πηγαίναμε εκδρομή όταν την συναντήσαμε και την πήραμε μαζί μας, για να την πάμε στο σπίτι της.  Την κρατούσε η μαμά μου στην αγκαλιά της. Η αλεπού κάτι θυμόταν σιγά-σιγά και έτσι μας έδωσε να καταλάβουμε πού θα βρούμε το σπίτι της.  Στην επόμενη εκδρομή μας θα περάσουμε από το σπίτι της για να την δούμε. Η άλλη αλεπού δεν την κυνηγάει πια, γιατί έχει βρει κάποια αλεπού για φίλη. Η δική μας αλεπού έχει φίλους όλους εμάς και δεν χρειάζεται για φίλες άλλες αλεπούδες. (Ισιδώρα)

7. Είμαστε  γύρω από την αλεπού,  που έχει έρθει στην αυλή μας από το δάσος. Χάλασε τη φωλιά της η βροχή και θέλει τώρα  να φτιάξει μια καινούρια φωλιά εδώ στην αυλή μας, που έχει πολύ χώρο και είμαστε και όλοι οι φίλοι μου από την  τάξη.  Αρέσουμε πολύ στην αλεπού εγώ και οι φίλοι μου. Μετά το σχολείο παίζουμε μαζί της,  κολυμπάμε στη θάλασσα παρέα και μόλις σκοτεινιάζει αρχίζουμε τις βόλτες.  Οι φίλοι μου κουράζονται και φεύγουν για ύπνο. Τότε νυστάζω κι εγώ λίγο αλλά δεν κοιμάμαι, για να μην αφήνω την αλεπού μόνη της.  Καθόμαστε δίπλα-δίπλα πάνω στην άμμο και κοιτάζουμε τη θάλασσα. Ύστερα εγώ πετάω πέτρες και η αλεπού τρέχει από δω κι από κει, γιατί της αρέσει να παίζει. Το πρωί νυστάζουμε και οι δύο κι εγώ δυσκολεύομαι να ξυπνάω για το σχολείο. Βάζω το ρολόι να με ξυπνάει. (Άγγελος Δ.)

8. Γύρω-γύρω από μια αλεπού είναι τα αγόρια από την τάξη μας,  εγώ με τον παιδικό εαυτό μου, η Αγγελική και η Ισιδώρα. Είμαστε μαθητές στο Γυμνάσιο και έχουμε έρθει εκδρομή στο δάσος για κάμπινγκ. Εδώ συναντήσαμε την αλεπού. Γλίστρησε από ένα βράχο και έπεσε σε μια παγίδα. Εγώ με τις δύο φίλες μου και τον παιδικό εαυτό μου την ελευθερώσαμε και την ξαπλώσαμε εδώ, για να περιποιηθούμε το πόδι της. Εγώ φροντίζω να έχω πάντα μαζί μου γιατρικά, επιδέσμους, ένα ακουστικό, χαντζαπλάστ, ενέσεις, επειδή μού αρέσουν τα ζωάκια και θέλω να τα περιποιούμαι. Έτσι έχω βάλει το πόδι της αλεπούς στο γύψο. Όταν βγάζω το γύψο, η αλεπού περπατάει κανονικά. Σύντομα θα έρθουμε εδώ πάλι για κάμπινγκ και θα την ξαναδώ.  Πάντα έχω μαζί μου τον μικρό μου εαυτό μου που με αγαπάει πολύ και δεν με αφήνει ποτέ μόνη. (Δήμητρα)

9. Γύρω από την αλεπού έχουν μαζευτεί μερικά μεγάλα παιδιά.  Είναι κόκκινη και μεγάλη και τους αρέσει να την κοιτάζουν. Ένα παιδί λέει τότε ότι  θέλει να ανέβει πάνω στην αλεπού. Έτσι η αλεπού φεύγει από εκεί και τα παιδιά την ακολουθούν μέχρι που φτάνει σε μια τρύπα και χώνεται μέσα. Τα παιδιά γυρίζουν πίσω για να την περιμένουν. Εγώ βλέπω τα μεγάλα παιδιά κρυμμένος πίσω από ένα δέντρο. Αυτήν την αλεπού την ξέρω από παλιά, ξέρω και την τρύπα που μένει. Το παιδί που ήθελε να ανέβει πάνω στην αλεπού, πηγαίνει να βρει άλλα ζώα. Η αλεπού γυρίζει τότε κοντά στα παιδιά, που την κοιτάζουν χωρίς να μιλάνε, για να μην την ενοχλήσουν. Τότε βγαίνω κι εγώ από την κρυψώνα μου, πηγαίνω κοντά στην αλεπού και μιλάμε. Τα μεγάλα παιδιά ακολουθούν ένα πουλάκι που περνά από εκεί. Η αλεπού μού λέει ότι της αρέσει να μαζεύονται τα παιδιά γύρω της και θα περιμένει να γυρίσουν κοντά της. (Ανδρέας)

10. Γύρω από μια αλεπού είμαστε μαζί με τη Δανάη, την Αγγελική, την Αγάπη, την Κατερίνα και τους παιδικούς εαυτούς μας. Την κοιτάζουμε, που είναι σκοτωμένη. Την έχει χτυπήσει ένα αυτοκίνητο κόκκινο και ροζ. Η γυναίκα που το οδηγούσε, δεν την είδε, επειδή ήταν σκοτάδι. Όταν κατάλαβε ότι χτύπησε την αλεπού, σταμάτησε και βγήκε από το αυτοκίνητο. Τότε περνούσαμε κι εμείς από κει με τα πόδια, κάνοντας τη βόλτα μας. Ρωτήσαμε τη γυναίκα και μας είπε τι είχε συμβεί. Εμείς συζητούσαμε για το ατύχημα και οι παιδικοί εαυτοί μας ήταν πολύ λυπημένοι για τη σκοτωμένη αλεπού. Εμείς τους είπαμε «δεν πειράζει», χωρίς να το πιστεύουμε. Τότε η γυναίκα με το αυτοκίνητο έφυγε κι εμείς με τη φωτογραφική μηχανή τραβήξαμε την αλεπού φωτογραφία, για να μην την ξεχάσουμε ποτέ. (Νικιάννα)

11. Γύρω-γύρω από το φορτηγό μας είμαστε εγώ, ο Στάθης, ο Γιώργος,  ο Άγγελος Δ. και πολλοί άλλοι άνθρωποι και μικρά παιδιά. Το φορτηγό μας, που το έχουμε όλοι οι φίλοι μαζί, είναι πορτοκαλί και πολύ γερό και το θαυμάζουμε. Αγοράσαμε αυτό το φορτηγό, για να είναι γερό και να μην χαλάει. Μια φορά το φορτηγό μας είχε τρακάρει με ένα αμάξι. Το φορτηγό μας δεν έπαθε τίποτα και το αμάξι καταστράφηκε.  Στο φορτηγό φορτώνουμε τα σκουπίδια των ανθρώπων και τα πηγαίνουμε να τα πετάξουμε. Φορτώνουμε και πέτρες, που τις πουλάμε στους ανθρώπους, για να τις κάνουν διαμάντια. Το φορτηγό το οδηγάω εγώ και οι φίλοι μου με βοηθάνε να το φορτώνουμε και να το ξεφορτώνουμε.  (Δημήτρης Β.)

12. Είμαστε γύρω από την αλεπού με τη Δήμητρα, τη Δανάη, τη Νικιάννα και την Ισιδώρα. Έχουμε έρθει βόλτα στο δάσος και τη βρήκαμε εδώ χτυπημένη. Στο δάσος υπάρχει ένα σπίτι, που μένει μόνος του κάποιος που προτιμά να ζει κοντά στα ζώα και όχι στους ανθρώπους. Αυτός ο άντρας ερχόταν από το σούπερ μάρκετ και τότε η αλεπού πήγε να του αρπάξει τα ψώνια. Ήταν πολύ πεινασμένη. Είχε μέρες να φάει, γιατί όλα τα μικρά ζωάκια του δάσους είχαν κρυφτεί. Ο άνθρωπος χτύπησε την αλεπού με ένα κλαδί, γιατί χρειαζόταν τα τρόφιμα ο ίδιος. Η αλεπού ζαλίστηκε από το χτύπημα και τότε ο άνθρωπος την κουβάλησε μακριά από το σπίτι του, για να μην πειράξει ξανά τα πράγματά του. Όταν βρήκαμε εμείς την αλεπού δεν ήταν πια ζαλισμένη αλλά πεινούσε. Αρχίσαμε να ψάχνουμε, για να της βρούμε φαγητό. Βρήκαμε μία κότα που είχε φύγει από το σπίτι αυτού του ανθρώπου. Αυτός δεν είχε καταλάβει ότι του έλειπε η κότα και δεν την έψαχνε. Η αλεπού κυνήγησε την κότα μαζί μας, την έπιασε και την έφαγε. Όταν χόρτασε, γύρισε στη φωλιά της. Εμείς την ακολουθήσαμε μέχρι εκεί και ύστερα φύγαμε από το δάσος. Τον άνθρωπο που την είχε χτυπήσει, δεν τον συναντήσαμε πουθενά. (Κατερίνα)

13. Είμαι μαζί με όλους τους συμμαθητές μου από το Γυμνάσιο, γύρω από μια αλεπού. Την χτύπησε ένα αμάξι και είναι ξαπλωμένη πάνω στο δρόμο. Πήγαινε να βρει φαγητό όταν πέρασε ένα κόκκινο αμάξι, που οδηγούσε ένας άντρας. Την χτύπησε κατά λάθος, επειδή δεν την είχε δει. Εμείς που γυρίζαμε από τη βόλτα μας και πηγαίναμε στα σπίτια μας, είδαμε τον οδηγό πάνω από την αλεπού. Είχε κατέβει, για να δει αν την σκότωσε ή όχι. Η αλεπού ήταν χτυπημένη λίγο στην κοιλιά και ο οδηγός που ήταν γιατρός, φρόντιζε το τραύμα της. Αυτήν την ώρα επέστρεφε από το ιατρείο στο σπίτι του και έμεινε να συζητήσει μαζί μας. Μας ζήτησε να περνάμε το δρόμο μαζί με την αλεπού, για να την προσέχουμε. Εμείς θα κρατάμε ένα φακό, για να μας βλέπουν τα αυτοκίνητα και να μην χτυπάνε την αλεπού όταν περνάει απέναντι, για να κυνηγήσει. Αν όμως η αλεπού είναι πολύ πεινασμένη, δεν θα μας περιμένει για να περάσει το δρόμο και θα κινδυνεύει. (Στάθης)

14. Εγώ με τον Άγγελο Π., τον Ανδρέα, το Δημήτρη Β.,  τον Ένστελ, τον Άγγελο Δ. και το Στάθη είμαστε όλοι γύρω από ένα γράμμα.  Περνούσαμε από εκεί με το αυτοκίνητο για να πάμε στο βουνό, να κάνουμε κατασκήνωση. Οδηγούσα εγώ.  Είδαμε κάτω στο δρόμο ένα φάκελο, σταματήσαμε και κατεβήκαμε για να δούμε τι είναι. Ήταν ένα γράμμα που το έστελναν σε μένα. Έγραφε τη διεύθυνσή μου και το όνομά μου. Δεν έγραφε όμως ποιος το στέλνει. Θα είχε πέσει από την τσάντα του ταχυδρόμου. Το παίρνω μαζί μου, για να το διαβάσω στην κατασκήνωση. Εκεί όμως το ξεχνάω. Οι μέρες περνάνε και φεύγουμε από το βουνό. Μετά από πολλές μέρες πηγαίνουμε ξανά εκεί με τους ίδιους φίλους μου, για κατασκήνωση. Βρίσκω το γράμμα σε μια σπηλιά. Είναι τσαλακωμένο και βρεγμένο και έτσι δεν μπορώ να το διαβάσω. Νιώθω άσχημα γιατί μπορεί κάποιος φίλος μου να είχε προβλήματα και εγώ δεν το έμαθα για να τον βοηθήσω. (Γιώργος)

 

15. Οι συμμαθητές μου είναι μαζί μου, εδώ γύρω από μια μικρή αλεπού. Η αλεπού πήγαινε να βρει τροφή και την πάτησε ένα αυτοκίνητο. Ο οδηγός δεν την είδε γιατί έριχνε πολύ δυνατή βροχή. Τώρα που η βροχή σταμάτησε, περάσαμε εμείς από εκεί, που πηγαίνουμε διακοπές. Σταματήσαμε και φροντίζουμε τα χτυπήματα της αλεπούς. Έχει σπάσει το δόντι της. Την παίρνουμε μαζί μας γιατί έχουμε το φάρμακο που κάνει καλά τα χτυπήματά της και πρέπει να το βάλουμε πολλές φορές. Στις διακοπές μένουμε σε ξενοδοχείο και ένας από μας φροντίζει την αλεπού, που την έχουμε αφήσει στην παραλία. Όταν αυτός κουράζεται, πηγαίνει άλλος για να την φροντίζει. Την βάζουμε στη θάλασσα για λίγο όταν το νερό δεν είναι βρώμικο και την προσέχουμε, γιατί δεν ξέρει μπάνιο. Ύστερα την ξεπλένουμε στο ντους. Όταν τελειώνουν οι διακοπές, η αλεπού έχει γίνει καλά και την πηγαίνουμε εκεί που ανήκει, στη φωλιά με τις άλλες αλεπούδες. Όμως τις αλεπούδες τις έχουν σκοτώσει κυνηγοί. Έτσι, παίρνουμε τη μικρή αλεπού να ζήσει κοντά μας και να παίζει μαζί μας. (Δημήτρης Λ.)

16. Εγώ και μερικοί συμμαθητές μου, αγόρια και κορίτσια, είμαστε γύρω από την αλεπού. Έχουμε μεγαλώσει αλλά είναι μαζί μας και οι μικροί εαυτοί μας. Συζητάμε για την αλεπού, που την έχει πατήσει αυτοκίνητο και έχει σπάσει το γόνατό της.  Ήταν ένα κούπερ, που το οδηγούσε μια γυναίκα. Όταν η γυναίκα κατάλαβε τι έκανε, κατέβηκε και ζήτησε συγγνώμη από την αλεπού. Τώρα που βρεθήκαμε εμείς εκεί, η γυναίκα έχει φύγει. Παίρνει η Αγάπη την αλεπού αγκαλιά και την πηγαίνουμε στο σπίτι της Αγγελικής. Η Αγγελική είναι νοσοκόμα και έχει στο σπίτι της ό, τι χρειάζεται για να δέσει το πόδι της αλεπούς. Αφήνουμε την αλεπού ξαπλωμένη στο κρεβάτι. Όσο έχει δεμένο το πόδι της, πηγαίνουμε όλοι και την φροντίζουμε. Της φέρνουμε φαγητό, μακαρόνια και μπιφτέκι κι όταν διψάει, της δίνουμε νερό. Ύστερα τη σηκώνουμε απ’ το κρεβάτι, για να δούμε αν μπορεί να περπατήσει. Έχει γίνει καλά. Η αλεπού γυρίζει στη φωλιά της, που μένει με τους γονείς της. Θα συναντιόμαστε κάθε Δευτέρα στην παιδική χαρά, για να κάνει η αλεπού τσουλήθρα, κούνια και τραμπολίνο.  (Άγγελος Π.) 

17. Γύρω από την αλεπού είμαστε ο Γιώργος, εγώ και ο Δημήτρης Λ. Την αλεπού την έχει πατήσει ένα φορτηγό έξω από το σπίτι του Δημήτρη. Έρχεται εκεί γιατί παίζει μαζί μας ράμπιτς (κουνέλια). Επειδή είναι χτυπημένη, την παίρνουμε αγκαλιά για να την πάμε στο γιατρό. Ο γιατρός είναι πολύ καλός, θεραπεύει ανθρώπους και ζώα. Θεραπεύει την αλεπού,  που έχει χτυπήσει το πόδι της. Δεν θα παίξουμε άλλη φορά στο δρόμο. Θα παίζουμε μόνο στην παραλία, που είναι εδώ κοντά μας. Θα συναντιόμαστε στην παραλία κάθε απόγευμα. (Σπύρος)

18. Γύρω από την αλεπού είμαστε όλα τα κορίτσια και μερικά αγόρια από την τάξη μας. Την κοιτάζουμε γιατί είναι πάρα πολύ όμορφη. Μας κοιτάζει και εκείνη. Έχουμε έρθει στο δάσος, για να δούμε τα ζώα που υπάρχουν εδώ. Πρώτα είδαμε ένα πολύχρωμο πουλάκι και ύστερα ένα φίδι που δεν το φοβηθήκαμε, γιατί έχουμε πια μεγαλώσει. Στο τέλος συναντήσαμε την αλεπού, που έψαχνε τη μαμά της. Αρχίζουμε να ψάχνουμε μαζί της κι εμείς, γιατί δεν θέλουμε να την βλέπουμε λυπημένη.  Βρίσκουμε τη μαμά αλεπού σκοτωμένη. Την έχει πατήσει ένα αυτοκίνητο στο δρόμο του δάσος. Η μικρή αλεπουδίτσα κλαίει για τη μαμά της κι εμείς τη φροντίζουμε. Την φέρνουμε στο σπίτι της Αγγελικής κι εκεί της φτιάχνουμε δικό της κρεβάτι. Πηγαίνουμε κάθε μέρα όλοι εκεί, για να μας έχει παρέα και της δίνουμε φαγητό μέχρι να μεγαλώσει. Όταν η αλεπού μεγαλώνει, γυρίζει στην παλιά της φωλιά κι εμείς πηγαίνουμε βόλτες μαζί της. (Αλεξάνδρα)

Συμπεράσματα

Οι μαθητές στο σύνολό τους ανταποκρίθηκαν με προθυμία και ενθουσιασμό στο πρόγραμμα. Παρήγαγαν πρωτότυπα κείμενα, όλα διαφορετικά μεταξύ τους, αν και το λογοτεχνικό ερέθισμα ήταν κοινό, αποδεικνύοντας έτσι την ποιότητα της δημιουργικής σκέψης τους.

Παρά την ποικιλία των παιδικών αφηγήσεων υπήρχε σχεδόν σε όλες ένα κοινό στοιχείο. Τα πρόσωπα που επέλεξαν να εικονογραφήσουν γύρω τους ήταν οι ίδιοι οι συμμαθητές τους. Το γεγονός αυτό καταδεικνύει τους δεσμούς που έχουν αναπτυχθεί στη σχολική τάξη.

 

Δρόμο παίρνει, δρόμο αφήνει… Εκπαιδευτικό  Πρόγραμμα  για τους «δρόμους της προσφυγιάς»

 

Η εισήγηση αναφέρεται σε εκπαιδευτικό πρόγραμμα, που στηρίχθηκε στην ηρωίδα του βιβλίου μου ΜΕΤΑ ΤΟΝ ΜΙΚΡΟ ΠΡΙΓΚΙΠΑ, Ηριδανός, 2012.

Αλφαβητική καταχώρηση ελληνικών και αγγλικών τίτλων εργασιών (βιβλίων, άρθρων, εισηγήσεων κ.λπ.) της Ελένης Α. Ηλία /Eleni Ilia

 

 

Αναγνώσεις… με χρώμα. Εκπαιδευτικό πρόγραμμα, δημοσιευμένο στο περιοδικό Ο Δημοφών, τχ. 63, 2013, σ. 6.

Αναγνώστες και Φίλο ι( 2). Εκπαιδευτικό πρόγραμμα, δημοσιευμένο στο περιοδικό Ο Δημοφών, τχ. 61, 2013, σσ. 4-5.

«Απίθανες» παιδικές αφηγήσεις από το εκπαιδευτικό πρόγραμμα «Τι θα κάνεις εις τους κήπους;» Κείμενο δημοσιευμένο στο περιοδικό Ο Δημοφών, τχ. 75, 2015, σσ. 6-8.

Από το παιχνίδι στο λόγο. Παραγωγή παιδικών κειμένων μέσα από παιγνιώδεις δραστηριότητες. Εισήγηση στο διεθνές συνέδριο ΑΝΑΓΝΩΣΗ ΚΑΙ ΓΡΑΠΤΗ ΕΚΦΡΑΣΗ ΣΤΗΝ ΠΡΩΤΗ ΠΑΙΔΙΚΗ ΗΛΙΚΙΑ, σε συνεργασία με τον Ηλία Γ. Ματσαγγούρα, που πραγματοποιήθηκε στο συνεδριακό κέντρο του Πανεπιστημίου Πατρών, τον Ιούλιο του 2004. Περιλαμβάνεται στα Πρακτικά του συνεδρίου «Έρευνα και Πρακτική του Γραμματισμού στην ελληνική κοινωνία» , εκδ. Ελληνικά γράμματα, ISBN: 960-442-241-3, σσ. 307-317.

Αφιέρωμα για το έτος Καζαντζάκη (2017). Αυτό το δημοσίευμα του περιοδικού Ο Δημοφών, τχ. 83, 2017, σσ. 11-13, αναφέρεται σε εκπαιδευτικό πρόγραμμα, το οποίο παρουσιάστηκε στο διεθνές συνέδριο “Ο Νίκος Καζαντζάκης στην εκπαίδευση”, που πραγματοποιήθηκε στο Ηράκλειο, στις 20-22 Οκτωβρίου 2017.

“Β.Δ. Αναγνωστόλουλος. Ο χρονογράφος των Διαδρομών”. Περιλαμβάνεται στις σελίδες 17-24 του τιμητικού τόμου για τον Καθηγητή Βασίλη Δ. Αναγνωστόπουλο, “Ηδονών ήδιον έπαινος”. Θεωρήσεις της Παιδικής-Εφηβικής Λογοτεχνίας, επιμ. Τασούλα Τσιλιμένη, Ελένη Κονταξή, Ευγενία Σηφάκη, εκδόσεις Τζιόλα, 2018.

Βιώνοντας την ισοτιμία στη σχολική τάξη, μέσα από τη συμμετοχή στο εκπαιδευτικό πρόγραμμα «Όλη η τάξη μια παρέα». Εισήγηση στο τέταρτο (4) διεθνές επιστημονικό συνέδριο του Ι.Α.Κ.Ε. (Ηράκλειο 27-29 Απριλίου 2018), δημοσιευμένη στον Α΄ τόμο των πρακτικών: Δημοκρατία, δικαιώματα και ανισότητες στην εποχή της κρίσης. Προκλήσεις στο χώρο της έρευνας και της εκπαίδευσης (επιμ. Πανταζής Σπ. Χ. κ. ά.),
ISBN: 978-618-83501-9-9,
σσ. 219-226.

Γεωλογία  και  Λογοτεχνία: Τα ηφαίστεια. Άρθρο, σε συνεργασία με το Σπύρο Γ. Κολλιάκο, δημοσιευμένο στο περιοδικό Ο Δημοφών, τχ. 58, 2012, σσ. 4-5.

Για τους αναγνώστες του Μικρού Πρίγκιπα: Το παιχνίδι της ανάγνωσης είναι συναρπαστικό. Εκπαιδευτικό πρόγραμμα, δημοσιευμένο στο περιοδικό Ο Δημοφών, τχ. 63, 2013, σσ. 6-7.

Γύρω-γύρω όλοι: Εκπαιδευτικό, εμψυχωτικό πρόγραμμα. Δημοσιευμένο στο περιοδικό Ο Δημοφών, τχ. 80, 2017, σσ. 4-5.

Δημιουργία παιδικών κειμένων. Άρθρο δημοσιευμένο στο περιοδικό Λαμπηδόνα, τχ. 34,  2004, σσ.  28 – 29  και τχ. 37,  2005, σσ.  19 – 25.

Διαβάζοντας Ελύτη. Παιδικές ιστορίες για «Τα Ρω του Έρωτα». Άρθρο δημοσιευμένο στο περιοδικό Διαδρομές, τχ. 102, Καλοκαίρι 2011, σσ. 20-32.

Διάλογοι νηπίων του 21ου αιώνα με παραδοσιακά παιχνιδοτράγουδα. Εισήγηση στο 6ο συνέδριο του Νέου Παιδαγωγού, Αθήνα, 11 & 12 Μαΐου 2019
(εφαρμογή με link) http://users.sch.gr/…/Praktika_Synedriou_06_Synedrio_Neos_P…
Επιμέλεια τόμου: Φ. Γούσιας
ISBN: 978-618-82301-5-6
(Σελ. 93-100).

Δρόμο παίρνει, δρόμο αφήνει… Εκπαιδευτικό πρόγραμμα για τους «δρόμους της προσφυγιάς». Εισήγηση στο 3ο Διεθνές Συνέδριο για την προώθηση της Εκπαιδευτικής Καινοτομίας, στη Λάρισα, 13-15 Οκτωβρίου 2017. Περιλαμβάνεται στον Α΄ τόμο των Πρακτικών, ISBN: 978-618-82197-6-2, σσ. 697-702.

Δύο γυναικεία λογοτεχνικά πορτρέτα. Άρθρο δημοσιευμένο στο περιοδικό Λαμπηδόνα,  τχ. 28, 2003, σσ. 25-29.

Δύο λογοτεχνικά βιβλία για τον ποντιακό ελληνισμό. Άρθρο δημοσιευμένο στο περιοδικό Λαμπηδόνα, τχ.  29,  2003, σσ.  25 – 28.

Εκπαιδευτικά λογοτεχνικά προγράμματα. Ιδέες για τη διευρυμένη χρήση τους στο ελληνικό σχολείο. Δημοσιευμένο άρθρο στο περιοδικό Ο Δημοφών, τχ. 62, 2013, σσ. 6-7.

Έλλη Αλεξίου: Μια παιδαγωγική και λογοτεχνική φυσιογνωμία. Άρθρο δημοσιευμένο στο περιοδικό Λαμπηδόνα, τχ. 40, 2006, σσ. 20-25.

 

Επαναπροσδιορίζοντας τη φύση της παιδικής λογοτεχνίας. Εισήγηση στο συνέδριο «Ο κόσμος της Παιδικής Λογοτεχνίας», ΚΕΠΒ, 14-17 Οκτωβρίου, 1999.

Επιλογές από τη Δημοτική Βιβλιοθήκη. Σειρά κειμένων στο περιοδικό Λαμπηδόνα, όπου παρουσιάζονται βιβλία για παιδιά: τχ. 8,  σσ.  24 – 25 / τχ. 9,  σσ.  25 – 26 / τχ. 10,  σσ.  23 –  24 / τχ. 11,  σσ.  24 – 26 / τχ. 12,  σσ.  24 – 25 / τχ. 13,  σσ.  24 – 26 / τχ. 20,  σσ.  29 – 30 / τχ. 27,  σσ. 23 – 28 / τχ. 14,  σσ.  29 – 31 / τχ. 16,  σσ.  21 – 23 / τχ. 17,  σσ.  23 – 25 / τχ. 18,  σσ.  26 – 27 / τχ. 21,  σσ.  28 – 30. Αναφέρουμε ενδεικτικά από τα βιβλία που παρουσιάζονται: «Το θαυμαστό ταξίδι του Νιλς Χόλγκερσον» της Σέλμα Λάγκερλεφ, « Μαίρη Πόππινς» της R.L. Travers, «Ο Μικρός Πρίγκιπας» του Εξυπερύ, «Ο πλανήτης των χριστουγεννιάτικων δέντρων» του Τζιάννι Ροντάρι κ.ο.κ.

Έργα-σταθμοί στην ευρωπαϊκή λογοτεχνία για παιδιά. Άρθρο δημοσιευμένο στο περιοδικό Ο Δημοφών, τχ. 90, 2019, σσ. 4-8.

Έργα σύγχρονων Ελλήνων συγγραφέων με διεθνείς διακρίσεις παιδικής λογοτεχνίας. Άρθρο δημοσιευμένο στο περιοδικό Λαμπηδόνα, τχ. 22, 2001, σσ. 26-30.

Η Αιολική Γη του Ηλία Βενέζη ως παιδικό λογοτεχνικό ανάγνωσμα. Άρθρο δημοσιευμένο στο περιοδικό Ο Δημοφών, τχ. 56, 2012, σσ. 6-7.

Η Αιολική Γη ως παιδικό ανάγνωσμα. Ο θρύλος για τη Γοργόνα και το αθάνατο νερό. Άρθρο δημοσιευμένο στο περιοδικό Ο Δημοφών, τχ. 57, 2012, σσ. 5-7.

Η Ανάγνωση – Διδασκαλία της Λογοτεχνίας ως παιχνίδι Φαντασίας και Έκφραση της Προσωπικότητας. Το άρθρο έχει δημοσιευτεί στο περιοδικό Διαδρομές, τχ. 15, Φθινόπωρο 2004, σελ. 167-178.

Η ανάπτυξη της δημιουργικής σκέψης στο πλαίσιο εκπαιδευτικών προγραμμάτων με ερέθισμα/επίκεντρο λογοτεχνικά κείμενα. Εφαρμογές στο νηπιαγωγείο. Εισήγηση στο 3ο συνέδριο του Ι.Α.Κ.Ε., με διεθνή συμμετοχή (Ηράκλειο, Μάιος, 2017). Περιλαμβάνεται στο Β΄ τόμο των Πρακτικών (σ.88), http://iake.weebly.com/praktika2017.html , ISBN: 978-618-83501-1-3

Η ανταπόκριση των μικρών παιδιών σε λογοτεχνικά κείμενα στο πλαίσιο εκπαιδευτικών λογοτεχνικών δραστηριοτήτων. Δημοσιευμένο στο συλλογικό τόμο Περιπλανήσεις στην παιδική λογοτεχνία. Μελετήματα (Γυναικεία Λογοτεχνική Συντροφιά), εκδ. Ακρίτας, ISBN: 960-328-205-7, σσ.  81 – 104.

Η δημιουργική αφήγηση-γραφή με ερέθισμα λογοτεχνικά κείμενα. Μια εξελικτική προσέγγιση. Εισήγηση στην ημερίδα με θέμα «Ανάγνωση και Γραπτή Έκφραση στην Προσχολική και Πρώτη Σχολική ηλικία», της Ελληνικής Εταιρείας Γλώσσας και Γραμματισμού, που πραγματοποιήθηκε στην Αθήνα στις 11 Μαρτίου 2006. Έχει δημοσιευτεί στο περιοδικό Διαδρομές, τχ. 82, Καλοκαίρι 2006, σσ. 20-25.

Η δημιουργική γραφή μαθητών και εκπαιδευτικών κατά τη διδασκαλία της ποίησης

 

Η διαχρονική διάσταση των ιστορικών προσώπων στο «ΝΟΥΜΕΡΟ 31328» και στη «ΓΑΛΗΝΗ» του Ηλία Βενέζη. Άρθρο δημοσιευμένο στο ιστορικό φιλολογικό περιοδικό ΠΑΡΝΑΣΣΟΣ, τ. ΛΔ΄, 1992, σσ.

Η επικαιρότητα της αφηγηματογραφίας του Ηλία Βενέζη. Εισήγηση στο συνέδριο «Ηλίας Βενέζης. Ένας αιώνας μετά τη γέννησή του», που πραγματοποιήθηκε στη Στοά του Βιβλίου, στις 4 Νοεμβρίου 2006.  από την . Δημοσιεύτηκε στον τόμο “Ημερίδες για τους Ηλία Βενέζη, Άγγελο Τερζάκη, Στράτη Μυριβήλη”, επιμ. Γιολάντα Πατεράκη, εκδ. Εθνική Εταιρεία των Ελλήνων Λογοτεχνών, Αθήνα, 2009, σσ. 12-17 και στο περιοδικό Ο Δημοφών, τχ. 66, 2014, σσ. 5-7.

Η λογοτεχνική πορεία της Ρίτας Μπούμη-Παπά. Το άρθρο έχει δημοσιευτεί στο περιοδικό Συριανά γράμματα, τχ. 43, Ιούλιος 1998, σσ. 126-146.

Η λύτρωση της ποίησης του Γ. Σαραντάρη. Το άρθρο έχει δημοσιευτεί στο περιοδικό Αργοναύτης, τ. 4, σσ. 230-233.

Η Μαγική Φλογέρα της Ρίτας Μπούμη-Παπά. Το άρθρο έχει δημοσιευτεί στο περιοδικό Διαδρομές, τχ. 48, Χειμώνας 1997, σσ. 261-266.

Η Μακεδονία στην παιδική/νεανική μας λογοτεχνία. Διάλεξη στη μνήμη της Πηνελόπης Μαξίμου, που δημοσιεύτηκε στο Δελτίο του Κύκλου του Ελληνικού Παιδικού Βιβλίου του 2006, σσ. 43 -80.

Η μετάδοση ιδεών και αξιών με την αξιοποίηση της λογοτεχνίας στο σχολείο. Ενδεικτικές περιπτώσεις με νήπια. Εισήγηση στο 4ο Πανελλήνιο Συνέδριο «Εκπαίδευση στον 21ο αιώνα. Σχολείο και πολιτισμός» (Υπό την αιγίδα του προέδρου της Ελληνικής Δημοκρατίας). Συνδιοργάνωση: Μουσείο Σχολικής Ζωής και Εκπαίδευσης του ΕΚΕΔΙΣΥ, Κολλέγιο Αθηνών, Παιδαγωγική Εταιρεία Ελλάδας.
Τόμος Β΄Πρακτικών Συνεδρίου, επιμ. Γιώτα Παπαδημητρίου, Χριστόφορος Κωσταρής, ISBN (τόμου Β΄): 978-618-5458-02-7 και ISBN SET: 978-618-5458-00-3, Αθήνα 2019, σσ. 15-21.

H «Ολυμπιακή παιδεία» στο δημοτικό σχολείο. Το άρθρο έχει δημοσιευτεί στο περιοδικό Διαδρομές, τχ. 14, Καλοκαίρι 2004, σσ. 87-100, στο πλαίσιο αφιερώματος στους Ολυμπιακούς Αγώνες.

Η Παιδική Λογοτεχνία στην Εκπαίδευση (επιμέλεια Πρακτικών του συνεδρίου Ο κόσμος της Παιδικής Λογοτεχνίας, ΚΕΠΒ, 14-17 Οκτωβρίου, 1999). Ο τόμος  έχει εκδοθεί από το Εργαστήριο Λόγου και Πολιτισμού του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, Βόλος, 2007.

Η Πεντάμορφη και το τέρας των νηπίων. Όταν οι αναγνώστες γίνονται «συνδημιουργοί» των παραμυθιών. Άρθρο δημοσιευμένο στο περιοδικό Διαδρομές, τχ. 95, Φθινόπωρο 2009, σσ. 18 – 32 και τχ. 101, Άνοιξη 2011, σσ.  24 – 34..

Η ποίηση μέσα από την ποίηση. Άρθρο δημοσιευμένο στο περιοδικό Ο Δημοφών, τχ. 67, 2014, σσ. 4-6.

Η πολυδιάστατη σχέση έρωτα-φύσης στα έργα του Μυριβήλη «Η Παναγιά η Γοργόνα» και «Η δασκάλα με τα χρυσά μάτια». Άρθρο δημοσιευμένο στο περιοδικό Τετράμηνα, τχ. 62-64, Φθινόπωρο 2000, σσ.  4782 – 4788.

Η προσέγγιση λογοτεχνικών κειμένων, με βάση τις θεωρίες της «αισθητικής ανταπόκρισης». Εισήγηση στο συνέδριο Λογοτεχνία και Εκπαίδευση, που πραγματοποιήθηκε στη Θεσσαλονίκη το 1997. Τα πρακτικά έχουν εκδοθεί από τις εκδόσεις Τυπωθήτω-Γ. Δαρδανός, επιμ. Β. Αποστολίδου-Ε. Χοντολίδου, 1999, ISBN 960-8041-01-5, σσ. 157 – 165.

Η σημαία σε παιδικές αφηγήσεις. Άρθρο δημοσιευμένο στο περιοδικό Λαμπηδόνα, τχ. 31, Οκτ.-Δεκ. 2003, σσ.  22 – 24.

Η σύγχρονη ελληνική κοινωνία σε πρόσφατα λογοτεχνικά έργα της Αγγελικής Βαρελλά και της Λότης Πέτροβιτς-Ανδρουτσοπούλου. Εισήγηση στη διημερίδα «Ξεκλειδώνοντας τα μυστικά της σημερινής κοινωνίας. Σύγχρονα κοινωνικά θέματα στην ελληνική παιδική/νεανική λογοτεχνία». Τα πρακτικά έχουν εκδοθεί από το Εργαστήριο Λόγου και Πολιτισμού, του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας (επιμ. Τασούλα Τσιλιμένη), Βόλος, 2009, ISBN: 978-960-6786-03-7, σσ.  149 – 157. Έχει επίσης δημοσιευτεί στον τόμο Το υφαντό της Πηνελόπης (επιμ. Β.Δ. Αναγνωστόπουλος), εκδόσεις του Εργαστηρίου Λόγου και Πολιτισμού του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, Βόλος 2008, ISBN 978-960-6786-01-3, σσ.  97 – 102.

Η υποδηλωτική φύση της ποίησης στις «Σάτιρες» του Καρυωτάκη. Το άρθρο δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Τετράμηνα, τχ. 51-52, Άνοιξη 1994, σσ. 3805-3810.

Θαλασσινά διηγήματα. Άρθρο δημοσιευμένο στο περιοδικό Διαδρομές, τχ. 54, Καλοκαίρι 1999, σσ. 85-90.

Ιστορίες για ζωγραφιές. Τα αποτελέσματα εκπαιδευτικού προγράμματος, δημοσιευμένα στο περιοδικό ο Δημοφών, 2015, τχ. 72, σσ. 6-8 και τχ. 73, σσ. 6-8.

…Και οι άλλοι στην παρέα. Εκπαιδευτικό πρόγραμμα, δημοσιευμένο στο περιοδικό Ο Δημοφών, τχ. 69, 2014, σσ. 8-9.

Καινοτόμα εκπαιδευτικά προγράμματα φιλαναγνωσίας. Το παρόν άρθρο έχει δημοσιευτεί στο περιοδικό Διαδρομές, τχ. 110, Καλοκαίρι 2013, σσ. 19-38. Παρουσιάζει μεταξύ άλλων το βραβευμένο στο θεσμό Αριστεία και Καινοτομία στην Εκπαίδευση πρόγραμμα «Αναγνώστες και Φίλοι», που περιλαμβάνεται και στο Αποθετήριο καλών πρακτικών του  2013.

Κάπου θα συναντηθούμε, σ’ ένα πλανήτη ζούμε. Δημιουργικές αφηγήσεις νηπίων στο πλαίσιο εκπαιδευτικού προγράμματος ευαισθητοποίησης για τους πρόσφυγες. Εισήγηση σε πανελλήνιο συνέδριο με τίτλο «Σχολείο ανοιχτό στις κοινωνικές και εκπαιδευτικές προκλήσεις», που πραγματοποιήθηκε στη Θεσσαλονίκη, 4-6 Μαΐου 2018.

Κάπου θα συναντηθούμε, στο ίδιο σύμπαν ζούμε… Εκπαιδευτικό πρόγραμμα. Εισήγηση στο 4ο συνέδριο του Νέου Παιδαγωγού, στην Αθήνα, 1 και 2 Απριλίου 2017. Περιλαμβάνεται στα Πρακτικά του 4ου Συνεδρίου: «Νέος Παιδαγωγός». Δικτυακή διεύθυνση ανάρτησης τόμου (link): http://users.sch.gr/synedrio/Praktika_Synedriou_04_Synedrio_Neos_Paidagogos_2017.pdf, ISBN: 978-618-82301-2-5, στο Ε ́ ΜΕΡΟΣ, σσ. 3433-.

Κίνητρα και Απόπειρες Γραφής στο Νηπιαγωγείο στο πλαίσιο της διδασκαλίας του παραμυθιού Η Πεντάμορφη και το Τέρας. Εισήγηση στο 5ο Διεθνές Συνέδριο Γραμματισμού ΓΡΑΦΗ ΚΑΙ ΓΡΑΦΕΣ ΣΤΟΝ ΕΙΚΟΣΤΟ ΠΡΩΤΟ ΑΙΩΝΑ. Η πρόκληση για την εκπαίδευση, 13/14 Νοεμβρίου 2009, Συνεδριακό Κέντρο Πανεπιστημίου Πατρών. Πρακτικά συνεδρίου (επιμ. Π. Παπούλια-Τζελέπη, Α. Φτερνιάτη), ISBN: 978-960-86845-1-5

Λογοτεχνία και Παιδεία. Άρθρο δημοσιευμένο στο περιοδικό Διαδρομές, Καλοκαίρι 2010, τχ. 98, σσ. 6-12.

Λογοτεχνικά βιβλία για το μακεδονικό αγώνα. Άρθρο δημοσιευμένο στο περιοδικό Λαμπηδόνα, τχ. 35, 2004, σσ. 26-29.

Μαγικές Εικόνες. Μια εφαρμοσμένη πρόταση για τη διδασκαλία της ποίησης σε μικρά παιδιά. Άρθρο δημοσιεμένο στο περιοδικό  Εκπαιδευτική Κοινότητα, τχ. 61, Φεβρουάριος-Απρίλιος 2002, σσ. 21-23.

Μαθητές-δημιουργικοί αναγνώστες, στο πλαίσιο μιας απόπειρας διδασκαλίας της Λογοτεχνίας στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση. Η εισήγηση περιλαμβάνεται στον τόμο των πρακτικών του Πανελλήνιου συνεδρίου  με διεθνή συμμετοχή: “Η Λογοτεχνία σήμερα. Όψεις, Αναθεωρήσεις, Προοπτικές”, που πραγματοποιήθηκε στην Αθήνα, 29 Νοεμβρίου-1 Δεκεμβρίου 2002. Εκδ. Ελληνικά γράμματα (επιμ. Άντα Κατσίκη-Γκίβαλου), ISBN: 960-406-834-2, σσ. 331-336.

Μαθητές και δάσκαλοι από τη λογοτεχνική ανάγνωση στη δημιουργική αναδιήγηση. Το άρθρο έχει δημοσιευτεί στο περιοδικό Διαδρομές, τχ. 85, Άνοιξη 2007, σσ. 20-26.

Με τα γυαλιά της φαντασίας και το μαγικό εισιτήριο. Παιδικές λογοτεχνικές αναγνώσεις. Άρθρο δημοσιευμένο στο περιοδικό Παράθυρο στην εκπαίδευση του παιδιού, τχ. 15, Μάιος-Ιούνιος 2002, σσ. 191-193 και τχ. 16, Ιούλος-Αύγουστος 2002, σσ. 45-47.

Μετά τον Μικρό Πρίγκιπα. Βιβλίο λογοτεχνικό, σε εικονογράφηση της Λήδας Βαρβαρούση,  εκδ. Ηριδανός, Αθήνα, 2012.

Μια Αναγνωστική Προσέγγιση της «Μεγάλης Χίμαιρας». Άρθρο δημοσιευμένο στο περιοδικό Αργοναύτης, τ. 2, σσ. 91-94.

Μια οικογένεια για το Κοριτσάκι. Εκπαιδευτικό πρόγραμμα, δημοσιευμένο στο περιοδικό Ο Δημοφών, τχ. 78, 2016, σσ. 10-11.

Μια «οικολογική» προσέγγιση στο έργο του ΗΛΙΑ ΒΕΝΕΖΗ.  Άρθρο δημοσιευμένο στο περιοδικό Επιθεώρηση Παιδικής Λογοτεχνίας, τ. 12, Αθήνα 1997, σσ. 84-95.

Μια πρόσφατη προσέγγιση σε παιδικά ποιήματα του 19^ου αιώνα. Άρθρο δημοσιευμένο στο περιοδικό Εκπαιδευτική Ρότα, τχ. 4, Νοέμβριος 1998, σσ. 27-31.

Μια φορά κι έναν καιρό…, Βιβλίο που έχει εκδοθεί από το Πνευματικό Κέντρο Ασπροπύργου το 2007.

Μύθοι και παραμύθια από τον “ωκεανό της φαντασίας”. Άρθρο δημοσιευμένο στο περιοδικό  Σύγχρονο Νηπιαγωγείο, τχ. 41,  Σεπτέμβριος-Οκτώβριος 2004, σσ. 28-32.

Νεότητα και ειρωνεία στην ποίηση του Καβάφη. Άρθρο δημοσιευμένο στο περιοδικό Τετράμηνα, τχ. 59-61, Χειμώνας ’97-98, σσ. 4510-4520.

Ο Αναγνώστης και η Λογοτεχνική Δημιουργία του Ηλία Βενέζη. Βιβλίο, εκδ. Αστήρ, Αθήνα, 2000.

Ο αρθρογράφος Κόντογλου και η φύση. Το άρθρο έχει δημοσιευτεί στο περιοδικό Λαμπηδόνα, τχ. 39, 2005, σσ. 20-25.

Ο Β΄ παγκόσμιος πόλεμος στην ελληνική λογοτεχνική δημιουργία. Το άρθρο έχει δημοσιευτεί στο περιοδικό Λαμπηδόνα,  τχ.  15,  1999, σσ.  21 – 26.

Ο διάλογος του συγγραφέα με τον αναγνώστη. Άρθρο δημοσιευμένο  στο περιοδικό Ο Δημοφών, τχ. 85, 2018, σσ. 4-5.

Οι διαστάσεις του κόσμου στον παιδικό λόγο. Διαδρομές, τχ. 44, Χειμώνας 1996, σσ.  260- 262.

Οι Έλληνες και οι Τούρκοι στο έργο του Ηλία Βενέζη. Άρθρο δημοσιευμένο στο περιοδικό Νέα Εστία, έτος ΟΑ΄, τόμος 141, τεύχος 1677, 15 Μαϊου 1997, σσ. 771-775.

Οι ήρωες του Καζαντζάκη και ο φυσικός κόσμος. Το άρθρο έχει δημοσιευτεί στο περιοδικό Πνευματικά Χανιά, τχ. 28-29, Ιούλιος-Δεκέμβριος 1997, σσ. 10-15.

Οι θεωρίες της Ανταπόκρισης και οι «Μεγάλες Λύπες» του Τέλλου Άγρα. Το άρθρο έχει δημοσιευτεί στο περιοδικό Επιθεώρηση Παιδικής Λογοτεχνίας, τ. 10, εκδ. Πατάκη, Αθήνα 1995, σσ. 58-60.

Οι ιστορίες… ανάποδα. Εκπαιδευτικό πρόγραμμα, δημοσιευμένο στο περιοδικό Ο Δημοφών, τχ. 64, 2013, σ. 8.

Οι σημερινές δυνατότητες ανάδειξης των επιτευγμάτων στις σχολικές τάξεις. Άρθρο δημοσιευμένο στο περιοδικό Ο Δημοφών, τχ. 65, 2013, σσ. 6-7.

Ο Καρυωτάκης ως αφηγηματικό πρόσωπο στην Αστροφεγγιά του Ι. Μ. Παναγιωτόπουλου. Το άρθρο έχει δημοσιευτεί στο περιοδικό Πνευματικά Χανιά, τχ. 24-25, Ιούλιος-Δεκέμβριος 1996, σσ. 16-26.

                                                                          

Ο ρόλος της λογοτεχνίας στη διεπιστημονική προσέγγιση της γνώσης στη σχολική τάξη. Προτάσεις και παραδείγματα.        Εισήγηση στο 5ο διεθνές επιστημονικό συνέδριο του ΙΑΚΕ, που πραγματοποιήθηκε στο Ηράκλειο, 5-7 Απριλίου 2019. Περιλαμβάνεται στον Α΄ τόμο των Πρακτικών του Συνεδρίου, Η διεπιστημονικότητα ως γνωστική, εκπαιδευτική και κοινωνική πρόκληση. https://iake.weebly.com/praktika2019.html,   επιμ. Πανταζής Σπ. Χ. κ. ά.,                                  ISBN: 978-618-84507-2-1,  σσ. 541-548.

Ο  ρόλος  του  παιχνιδιού στην εκδήλωση  της  αναγνωστικής  δημιουργικότητας  στο  νηπιαγωγείο. Το άρθρο έχει δημοσιευτεί στο περιοδικό Ο Δημοφών, τχ. Ιανουαρίου-Μαρτίου 2009, σσ. 12-13.

Ο  ρόλος των ιστολογίων στην προσέγγιση σχολείου και κοινωνίας, μέσα από την ανάδειξη των επιτευγμάτων στις σχολικές τάξεις. Ένα παράδειγμα. Εισήγηση στο 5ο Συνέδριο του Νέου Παιδαγωγού, 28 και 29 Απριλίου 2018, Ίδρυμα Ευγενίδου. Περιλαμβάνεται στα πρακτικά του συνεδρίου, στο http://users.sch.gr/synedrio/Praktika_Synedriou_05_Synedrio_Neos_Paidagogos_2018.pdf
ISBN: 978-618-82301-4-9, σσ. 3428-3433.

Όταν οι Μικροί Πρίγκιπες μεγαλώσουν…  Εκπαιδευτικό πρόγραμμα. Εισήγηση στο 2ο συνέδριο με διεθνή συμμετοχή, για την προώθηση της Εκπαιδευτικής καινοτομίας, Λάρισα 21-23 Οκτωβρίου 2016. Η εισήγηση περιλαμβάνεται στα Πρακτικά του συνεδρίου, που βρίσκονται αναρτημένα στο https://drive.google.com/drive/folders/0B4G1roJgkqZ0WmRoSktUbDk4c2c
τόμος 3ος, ISSN: 2529-1580, σσ. 524-533.

Όταν τα νήπια προβληματίζονται για το θάνατο, στο πλαίσιο εκπαιδευτικού προγράμματος με τη συμβολή της λογοτεχνίας.  Εισήγηση στο 2ο Πανελλήνιο Συνέδριο της Περιφερειακής Διεύθυνσης Εκπαίδευσης Κρήτης “ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ: ΣΧΕΣΕΙΣ ΚΑΙ ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ” (Ηράκλειο, 20-22 Απριλίου 2018)
Τόμος Α΄ Πρακτικών Συνεδρίου ISBN: 978-618-83694-3-6 και
ISBN SET: 978-618-83694-2-9
σελ. 256-262.

Όταν τα παιδιά παίζουν με τις λέξεις. Άρθρο στο περιοδικό Διαδρομές, τχ. 40, Χειμώνας 1995, σσ.  313 – 317.

Όταν το «Κοριτσάκι με τα σπίρτα» ζει στην εποχή «μετά τον μικρό Πρίγκιπα». Δημοσιευμένο στο περιοδικό Ο Δημοφών, τχ. 77, 2016, σσ. 6-7.

Όταν το λογοτεχνικό πρότυπο ενθαρρύνει τη δημιουργικότητα. 2018 Κοκκινοσκουφίτσες και Λύκοι,  εμπνευσμένοι από την Αιολική Γη του Βενέζη. Εισήγηση στο Συνέδριο «Εκπαίδευση στον 21ο αιώνα. Αναζητώντας την καινοτομία, την τέχνη, τη δημιουργικότητα», που πραγματοποιήθηκε στις 20-22 Απριλίου 2018, στη Σχολή Μωραϊτη.

https://www.dropbox.com/…/3%CE%BF%20%CE%A3%CF%85%CE%BD%CE%A…
τομ. Α’ Πρακτικών, επιμ. Γιώτα Παπαδημητρίου, Χριστόφορος Κωσταρής, Αθήνα, 2018, σελ. 529-534, ISBN Α΄ τόμου: 978-618-83517-5-2 και ISBN SET: 978-618-83517-4-5.

Ο Τρελαντώνης της Πηνελόπης Δέλτα: Ένας διαχρονικός λογοτεχνικός ήρωας. Άρθρο δημοσιευμένο στο περιοδικό Ο Δημοφών, 2012, τχ. 54, σσ. 6-7 και τχ. 55, σ.  6.

Ο φυσικός κόσμος στους στίχους των δημοτικών μας τραγουδιών. Άρθρο δημοσιευμένο στο περιοδικό Λαμπηδόνα, τχ. 41, 2006, σσ.  13 – 20.

Παιδί και εικονογραφημένο λογοτεχνικό βιβλίο στη σχολική τάξη. Η περίπτωση των έργων του Μαξ Βέλθουις. Εισήγηση στο διεθνές συνέδριο «Εικόνα και παιδί», του τμήματος Επιστημών Προσχολικής Αγωγής και Εκπαίδευσης του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, το 2002. Δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Διαδρομές, τχ. 94, Καλοκαίρι 2009, σσ. 8-16.   

Παιδί και βιβλίο. Άρθρο δημοσιευμένο στο περιοδικό Λαμπηδόνα, τχ. 7, 1997, σσ.  22 – 24.

Παιδική λογοτεχνική βιβλιοθήκη. Σειρά άρθρων στο περιοδικό Ο Δημοφών, όπου παρουσιάζονται λογοτεχνικά βιβλία για παιδιά-αναγνώστες στα εξής τεύχη:  τχ. 35,  2007, σσ.  4 – 5 / τχ. 36, 2007, σσ. 4 – 5 / τχ. 37,  2007, σσ.  6 – 7 / τχ. 38,  2008, σσ. 8 – 9 / τχ. 40, 2008, σσ.  6 – 7 /  τχ. 41,  2008, σσ.  6 – 7.

Παίζοντας  με  τους  «άταχτους» στίχους. Η συμβολή  ενός εφαρμοσμένου       προγράμματος  δημοτικής  ποίησης στη   γλωσσική  ανάπτυξη. Εισήγηση στο διεθνές συνέδριο της Ελληνικής Εταιρείας Γλώσσας και Γραμματισμού «Αναδυόμενος γραμματισμός. Έρευνα και εφαρμογές», που πραγματοποιήθηκε 19-20 Οκτωβρίου 2007 στο Ρέθυμνο, Πανεπιστημιούπολη Γάλλου. Δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Διαδρομές, τχ. 91, 2008, σσ. 28-52

Παιχνίδια με το Μικρό Πρίγκιπα του Εξυπερύ. Βιβλίο με εικόνες. Εκδ. Πνευματικό Κέντρο Ασπροπύργου, 2006, ISBN: 960 – 88684 – 1 – 6 .

Παραμύθια για ζωγραφιές. Δημιουργικές αφηγήσεις από νήπια.                                          Εισήγηση στο 5o Διεθνές Επιστημονικό Συνέδριο για την Προώθηση της Εκπαιδευτικής Καινοτομίας, που πραγματοποιήθηκε στη Λάρισα, 11- 13 Οκτωβρίου 2019
Δημοσιευμένη στα Πρακτικά εργασιών του Συνεδρίου https://drive.google.com/drive/folders/1FJgXC1X0L_N1v9QGOIUKX3HM1vbJSGCY ,   τ. Α΄, σελ. 288-294.
ISSN : 2529-1580
SET : 978-618-84206-5-6
ISBN τόμου Α΄: 978-618-84206-9-4

Παρέα με τους Ήρωες των Βιβλίων: Λογοτεχνικές προσεγγίσεις στο Νηπιαγωγείο. Άρθρο δημοσιευμένο στο περιοδικό Σύγχρονο Νηπιαγωγείο, τχ. 27, Μάιος-Ιούνιος 2002, σσ. 20-22. Ψηφιοποιημένο στον παρακάτω σύνδεσμο: https://eclass.upatras.gr/modules/document/file.php/PN1519/%CE%9A%CE%95%CE%99%CE%9C%CE%95%CE%9D%CE%91%20%CE%91%CE%9D%CE%91%CE%A6%CE%9F%CE%A1%CE%91%CE%A3%205%3A%20%CE%94%CE%99%CE%91%CE%A6%CE%9F%CE%A1%CE%91/%CE%A0%CE%B1%CF%81%CE%AD%CE%B1%20%CE%BC%CE%B5%20%CF%84%CE%BF%CF%85%CF%82%20%CE%89%CF%81%CF%89%CE%B5%CF%82%20%CF%84%CF%89%CE%BD%20%CE%92%CE%B9%CE%B2%CE%BB%CE%AF%CF%89%CE%BD.pdf?fbclid=IwAR0aNNZ1262WAbAmtOKVsAgDpnjJl5tn4KBbmHdsi22J31gM8rXxkGDGP7s

 

Παρουσιάσεις βιβλίων. Περιοδικό Λαμπηδόνα, τχ. 19, 2000, σσ. 23 – 26,  Ο Δημοφών, τχ. 64, 2013, σσ. 2-3 και τχ. 76, 2016, σσ. 7-8 κ.λπ.

Προϋποθέσεις και προτάσεις για τη θετική ανταπόκριση  των νηπίων στη διδασκαλία της λογοτεχνίας, με αναφορές σε εφαρμοσμένα εκπαιδευτικά  προγράμματα. Εισήγηση στο συνέδριο «Εκπαίδευση στον εικοστό πρώτο αιώνα: Θεωρία και πράξη. Αναζητώντας το ελκυστικό και αποτελεσματικό σχολείο», 19-21 Μαΐου 2017. Περιλαμβάνεται στον α΄ τόμο των πρακτικών, http://www.ekedisy.gr/praktika-2ou-paneliniou-synedriou, Έτος έκδοσης: 2017, ISBN: 978-618-83517-0-7, σσ. 443-451.

Σύγχρονες παιδικές αναγνώσεις ποιημάτων του Σολωμού, Βιζυηνού, Παπαντωνίου, Αθάνα, Ρίτσου. Άρθρο δημοσιευμένο στο περιοδικό Λαμπηδόνα, τχ. 32,  2004, σσ.  22 – 28.

Συνεντεύξεις  με  ήρωες της νεοελληνικής πεζογραφίας στο Νηπιαγωγείο. Εισήγηση που αναφέρεται σε εκπαιδευτική έρευνα. 4^ο Διεθνές συνέδριο της Επιστημονικής Ένωσης για την Προώθηση της Εκπαιδευτικής Καινοτομίας (Ε.Ε.Π.Ε.Κ.), Λάρισα, 12-14 Οκτωβρίου 2018. Πρακτικά συνεδρίου: https://drive.google.com/open… τόμος Β΄- Πλήρη άρθρα, ISSN (ηλεκτρονικών τόμων): 2529-15-80, ISBN SET: 978-618-84206-0-1, ISBN τόμου Β: 978-618-84206-2-5, Λάρισα, 2019, σσ. 1015-1021.

 «Σώπα, δάσκαλε, φώναξε, σώπα, δάσκαλε, ν’  ακούσουμε το πουλί!»:   Η αναγνωστική  ανταπόκριση  νηπίων στη  φράση-κλειδί της  αφηγηματογραφίας  του Καζαντζάκη. Εισήγηση στο διεθνές συνέδριο “Η Θέση του Νίκου Καζαντζάκη στην Εκπαίδευση, στην Ελλάδα και στο Εξωτερικό. Εκδοχές πρόσληψης στη Διδασκαλία και στην Έρευνα” (Ηράκλειο, 19, 20, 21 και 22 Οκτωβρίου 2017). Πεπραγμένα Συνεδρίου (σε μορφή e-book), ISBN: 978-960-99690-2-4, εκδόσεις: Μουσείο Νίκου Καζαντζάκη, επιμ. έκδοσης: Σοφία Κανάκη, έτος έκδοσης: 2019, σσ. 204-209. Αναζητήστε τον τόμο των Πρακτικών στο: https://www.kazantzaki.gr/gr/publications

Τα επαναστατικά κινήματα κατά της Τουρκοκρατίας και οι πρωταγωνιστές τους σε κείμενα της Παιδικής Λογοτεχνίας.  Το άρθρο έχει δημοσιευτεί στο περιοδικό Τετράμηνα, τχ. 70-72, 2003-2004, σσ. 5569-5591.

Τα «θεµέλια» της δηµιουργικής γραφής.  Δηµιουργικές αφηγήσεις νηπίων, µε ερέθισµα λογοτεχνικά κείµενα. Η εισήγηση παρουσιάστηκε στο 3ο διεθνές συνέδριο Δημιουργικής Γραφής, που πραγματοποιήθηκε στο Ιόνιο Πανεπιστήμιο (Κέρκυρα), 6-8 Οκτωβρίου 2017.

Τα λογοτεχνικά αφηγήματα του Δ. Βικέλα ως διαχρονικά αναγνώσματα. Το άρθρο έχει δημοσιευτεί στο περιοδικό Διαδρομές, τχ. 60, Χειμώνας 2000, σσ. 261-266.

Τα παιδιά διαβάζουν λογοτεχνικά κείμενα. Σειρά άρθρων στο περιοδικό Λαμπηδόνα, τχ. 23, 2001, σσ.  26 – 30 /  τχ. 24, 2002, σσ.  23 – 30 / τχ. 25, 2002, σσ.  23 – 29 /  τχ. 26,  2002, σσ.  24 – 28.

Τα πενήντα χρόνια της Γυναίκειας Λογοτεχνικής Συντροφιάς. Το άρθρο έχει δημοσιευτεί στο περιοδικό Διαδρομές, τχ. 20, Χειμώνας 2005, σσ. 328-334.

Ταξίδια στον Ωκεανό της Φαντασίας με…μύθους και παραμύθια.  Βιβλίο, με εικονογράφηση, εκδ. Πνευματικό Κέντρο Ασπροπύργου, 2005, ISBN:  960 – 88684 – 0 – 8.

Τι θα κάνεις εις τους κήπους; Άρθρο δημοσιευμένο στο περιοδικό Ο Δημοφών, τχ. 71, 2014, σσ. 5-7.

Το ερωτικό στοιχείο στο έργο του Αντώνη Δελώνη. Το άρθρο έχει δημοσιευτεί στο συλλεκτικό τόμο με τίτλο ΑΝΤΩΝΗΣ ΔΕΛΩΝΗΣ. 30 χρόνια στο χώρο της Λογοτεχνίας για παιδιά. Ο Εκπαιδευτικός, ο Λογοτέχνης, ο Άνθρωπος, εκδ. Νέος Αργοναύτης, ISBN: 978-960-89819, σσ.  91 – 98.

Το παζλ του κήπου. Εκπαιδευτικό περιβαλλοντικό πρόγραμμα. Άρθρο δημοσιευμένο στο περιοδικό 0 Δημοφών, τχ. 60, 2013, σ. 5.

Το ’22 ως ιστορικό αφηγηματικό πλαίσιο σε ελληνικά παιδικά-νεανικά μυθιστορήματα της τελευταίας εικοσαετίας με διεθνή αναγνώριση. Εισήγηση στο συνέδριο «Το ελληνικό παιδικό-νεανικό μυθιστόρημα από το 1980 έως σήμερα», του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, που πραγματοποιήθηκε στο Βόλο, 9-11 Μαΐου 2003. Το κείμενο περιλαμβάνεται στον τόμο των πρακτικών του συνεδρίου, με τίτλο Το σύγχρονο ελληνικό παιδικό-νεανικό μυθιστόρημα (επιμ. Τασούλα Τσιλιμένη), εκδ. Σύγχρονοι Ορίζοντες, ISBN: 960-398-132-X, σσ.  304 – 312.

Τρία παιδικά βιβλία της τελευταίας δεκαετίας με ήρωες ζώα. Το άρθρο έχει δημοσιευτεί στο περιοδικό Σύγχρονο Νηπιαγωγείο, τχ. 15, Μάιος – Ιούνιος 2000, σσ. 18 -20.

Χρονογράφημα. Ένα σύγχρονο παράδειγμα. Άρθρο δημοσιευμένο στο περιοδικό Ο Δημοφών, τχ. 84, 2018, σσ. 5-7.