Δρόμο παίρνει, δρόμο αφήνει… Εκπαιδευτικό Πρόγραμμα για τους «δρόμους της προσφυγιάς»
Ελένη Α. Ηλία, Δρ. Λογοτεχνίας, Νηπιαγωγός
Η εισήγηση παρουσιάστηκε στο 3ο Διεθνές Συνέδριο για την προώθηση της Εκπαιδευτικής Καινοτομίας, στη Λάρισα, 13-15 Οκτωβρίου 2017. Περιλαμβάνεται στον Α΄ τόμο των Πρακτικών ( ISBN: 978-618-82197-6-2), στις σελίδες: 697-702.
Η εισήγηση αναφέρεται σε εκπαιδευτικό πρόγραμμα, που στηρίχθηκε στην ηρωίδα του βιβλίου μου ΜΕΤΑ ΤΟΝ ΜΙΚΡΟ ΠΡΙΓΚΙΠΑ, Ηριδανός, 2012.
Περίληψη
Με στόχο την ευαισθητοποίηση των νηπίων απέναντι στους πρόσφυγες, σχεδιάζουμε και υλοποιούμε εκπαιδευτικό πρόγραμμα, που επικεντρώνεται σε οικείο στην τάξη μας λογοτεχνικό πρόσωπο, το οποίο αναφέρθηκε από τα ίδια τα νήπια, στην προσπάθειά τους να συμβάλουν στην κατανόηση της έννοιας «πρόσφυγας». Χαρακτηριστικά του εκπαιδευτικού μας προγράμματος είναι ο παιγνιώδης χαρακτήρας του, η καθολική συμμετοχή των νηπίων σε αυτό και η έκφραση της δημιουργικής σκέψης των νηπίων. Με βάση τη διδακτική αρχή της φθίνουσας καθοδήγησης, οι μαθητές αφηγούνται επεισόδια που δημιουργούν με τη φαντασία τους, με θέμα την περιπέτεια της προσφυγιάς του συγκεκριμένου λογοτεχνικού ήρωα, που θεωρούν ότι ξεκινά όταν ο κήπος του καταστρέφεται.
Λέξεις κλειδιά: προσφυγιά, λογοτεχνικός ήρωας, αφήγηση, δημιουργικότητα.
Εισαγωγή
Η ιδιότητα της λογοτεχνίας να προκαλεί βιώματα ευθύνεται για την επινόηση αυτού του προγράμματος. Αναλυτικότερα, στην τάξη μας επιχειρήσαμε να ορίσουμε την έννοια «πρόσφυγας», στο πλαίσιο μιας χαλαρής συζήτησης με τα νήπια, με στόχο την ευαισθητοποίησή τους αναφορικά με την παρουσία προσφύγων στην περιοχή μας, την ανάπτυξη από μέρους τους φιλικών συναισθημάτων και στάσεων απέναντι στους πρόσφυγες συνανθρώπους μας. Επισημαίνοντας ότι οι συγκεκριμένοι άνθρωποι αναγκάζονται να εγκαταλείψουν τον τόπο που έμεναν, επειδή έχει καταστραφεί κι ενώ αναζητούσαμε σχετικά ερεθίσματα για τους μαθητές μας από την πραγματική ζωή, τα δελτία ειδήσεων κ.ο.κ. , μια μαθήτρια παρατήρησε με ενθουσιασμό: «Όπως το Κοριτσάκι, που έφυγε από τον κήπο του που καταστράφηκε».
Το συγκεκριμένο πρόσωπο για το οποίο έκανε λόγο η μαθήτρια, συνιστά την ηρωίδα ενός αγαπημένου στα νήπια της τάξης μας λογοτεχνικού κείμενου. Αν και στο εν λόγω κείμενο δεν χαρακτηριζόταν πουθενά η ηρωίδα με τον όρο «προσφυγόπουλο», θεωρήσαμε ότι το παράδειγμά της ήταν ιδεώδες για την επεξήγηση της έννοιας. Χάρη στο συσχετισμό των προσφύγων με ένα ήδη οικείο στα νήπια λογοτεχνικό πρόσωπο, οι πρόσφυγες είχαν πλέον αποκτήσει οντότητα στην αντίληψη όλων των μαθητών μας, είχαν γίνει πρόσωπα υπαρκτά, γνώριμα, φιλικά.
Ως τίτλο του εκπαιδευτικού μας προγράμματος επιλέξαμε τη στερεοτυπική φράση των παραμυθιών «Δρόμο παίρνει, δρόμο αφήνει», ώστε αφενός να αναδείξουμε τη διάσταση της περιπέτειας που συνιστά η προσφυγιά και αφετέρου να προσδώσουμε στο πρόγραμμα το προσφιλές στα παιδιά «μαγικό» στοιχείο.
Ταυτότητα του προγράμματος
Η εκπαιδευτική μας δράση για το σχ. έτος 2016-2017 πραγματοποιήθηκε αποκλειστικά στο πλαίσιο του προαιρετικού προγράμματος του Νηπιαγωγείου, που αναπτύσσεται από τη μία μ.μ. έως τις τέσσερις μ.μ. σε δημόσιο νηπιαγωγείο της Δυτικής Αττικής. Οι συμμετέχοντες μαθητές είναι δεκαπέντε, από τους οποίους οι δέκα είναι κορίτσια, οι τρεις είναι προνήπια, ένας δεν γνωρίζει καλά την ελληνική γλώσσα και ένας επαναφοιτά, επειδή αντιμετωπίζει σοβαρό πρόβλημα άρθρωσης.
Στόχοι
- Εξοικείωση των νηπίων με το προσφυγικό φαινόμενο και ευαισθητοποίησή τους στον αγώνα των προσφύγων για καλύτερη ζωή.
- Τοποθέτηση του κάθε νηπίου στο επίκεντρο της ομάδας των συμμαθητών και κατ’ επέκταση προώθηση της επαφής και επικοινωνίας μεταξύ όλων των νηπίων.
- Συνειδητοποίηση των λογοτεχνικών έργων και ηρώων ως σημείων αναφοράς και κατά συνέπεια ανάπτυξη από μέρους των νηπίων φιλαναγνωστικής στάσης.
- Η λεκτική ανάπτυξη και ειδικότερα η καλλιέργεια της αφηγηματικής ικανότητας.
- Η καλλιέργεια της δημιουργικής σκέψης των μαθητών.
- Η κατανόηση της σύνδεσης ανάμεσα στον προφορικό και το γραπτό λόγο, της ιδιότητας του γραπτού λόγου να αναπαριστά τον προφορικό.
Αρχές και μεθόδευση
Αντιδρώντας με ευελιξία, με ερέθισμα την αναφορά της μαθήτριας, σχεδιάσαμε και υλοποιήσαμε το παρόν εκπαιδευτικό πρόγραμμα, που επικεντρώνει το ενδιαφέρον της τάξης στον αγώνα επιβίωσης των προσφύγων, αξιοποιώντας ένα αφηγηματικό πρόσωπο. Έτσι, η τεράστια παιδαγωγική δύναμη της λογοτεχνίας, εφόσον μας μεταδίδει εμπειρίες, βιώματα ( Iser, 1990: 104, 281) μέσα από την ταύτισή μας με τους λογοτεχνικούς ήρωες (Booth, 1987: 278-281, 378), γίνεται στην περίπτωσή μας η αφετηρία για τη μύηση των νηπίων στο προσφυγικό φαινόμενο. Για το συγκεκριμένο λογοτεχνικό πρόσωπο στο οποίο επικεντρώσαμε το πρόγραμμά μας, δεν υπάρχει πουθενά στο σχετικό λογοτεχνικό βιβλίο (Ηλία, 2012) προσδιορισμός εθνικός ή φυλετικός, ούτε καν αυτό αναφέρεται με κάποιο όνομα παρά μόνο ως «Κοριτσάκι». Έτσι προκύπτει ασφαλώς η εντύπωση ότι πρόσφυγας θα μπορούσε να είναι ο οποιοσδήποτε, εφόσον συντρέχουν συνθήκες και προϋποθέσεις.
Η αξιοποίηση του εν λόγω αφηγηματικού προσώπου για την εμπέδωση της έννοιας «πρόσφυγας» και την εξοικείωση των νηπίων με το αντίστοιχο κοινωνικό φαινόμενο του καιρού μας, εμφανίζει επιπλέον το πλεονέκτημα ότι το πρόσωπο αυτό δεν δημιουργήθηκε ad hoc (επί τούτω). Προϋπήρχε και απλώς η σύγχρονη πραγματικότητα, η συγκυρία που βιώνουμε, υπαγόρευσε τον αντίστοιχο τρόπο θεώρησής του. Κατά συνέπεια, έννοιες και εντυπώσεις αναφορικά με την προσφυγιά, προκύπτουν αβίαστα, φυσικά.
Το αφηγηματικό σημείο του σχετικού έργου στο οποίο η αναζήτηση ενός άλλου τόπου γίνεται η μοναδική διέξοδος και προοπτική για το Κοριτσάκι-ηρωίδα, συνιστά την αφετηρία της αφήγησης των μαθητών, οι οποίοι καλούνται διαδοχικά να τοποθετηθούν σε μια σειρά κοινών για όλους ερωτημάτων. Κάθε ερώτημα αντιστοιχεί σε ένα κεφάλαιο της ιστορίας τους για την προσφυγική πορεία της μικρής ηρωίδας. Η αφήγηση δηλαδή των νηπίων συνιστά μια συνέχεια του λογοτεχνικού κειμένου σε μια συγκεκριμένη κατεύθυνση που τα ίδια τα νήπια το οδήγησαν.
Καθώς το κυρίαρχο στοιχείο της παιδικής φύσης είναι η ανάγκη και η διάθεση για παιχνίδι (Χουιζίνγκα, 1989: 20-28), φροντίζουμε να προσδώσουμε στο εκπαιδευτικό μας πρόγραμμα παιγνιώδη διάσταση (Ποσλανιέκ, 1992: 18). Τα νήπια λοιπόν πριν πάρουν το λόγο για να απαντήσουν στην όποια ερώτηση, γυρίζουν είτε προς τα δεξιά είτε προς τα αριστερά την υδρόγειο σφαίρα που βρίσκεται τοποθετημένη στο κέντρο του κύκλου όπου κάθονται. Έτσι αναπαρίσταται η διαδρομή που θα διανύσει το Κοριτσάκι έως ότου καταλήξει σε κάποιο τόπο, που θα γίνει η νέα του πατρίδα.
Αποσκοπώντας με το συγκεκριμένο εκπαιδευτικό πρόγραμμα και στην καλλιέργεια της δημιουργικής σκέψης και έκφρασης του συνόλου των μαθητών, με επίκεντρο το θέμα της προσφυγιάς, τα νήπια παράγουν τα πρωτότυπα αφηγηματικά κείμενα άλλοτε ομαδικά και άλλοτε ατομικά (Huck κ. ά., 1979: 679-713). Η δημιουργία των κειμένων προκύπτει με βάση την αρχή της φθίνουσας καθοδήγησης, που εφαρμόζεται στα κειμενοκεντρικά μοντέλα διδασκαλίας (Ματσαγγούρας, 2001: 180-182, 199-203). Συγκεκριμένα, η διαδικασία απ’ την οποία προκύπτουν τα παιδικά κείμενα, είναι αυτή των ερωταποκρίσεων. Ο εκπαιδευτικός, που είναι ένας πολύ προσεκτικός ακροατής, διατυπώνει ερωτήσεις, διευκρινιστικές συνήθως, σε σχέση με τις προηγούμενες απαντήσεις που έχει λάβει (Pascucci και Rossi, 2002). Είναι αυτονόητο πως όσο οι απαντήσεις των νηπίων γίνονται πληρέστερες και σαφέστερες τόσο περιορίζεται ο αριθμός των συμπληρωματικών ερωτήσεων που τους απευθύνονται. Τα αφηγηματικά κείμενα των μαθητών καταγράφονται με παραδοσιακούς ή σύγχρονους τρόπους (γραφή σε χαρτί, γραφή σε υπολογιστή, μαγνητοφώνηση, βιντεοσκόπηση κ.λπ.), για ποικιλότροπη αξιοποίηση. Η αξιοποίηση αυτή, π. χ. θεατρική απόδοση, δημοσίευση κ.λπ., λειτουργεί για τους μαθητές ως επιπλέον κίνητρο δημιουργικής έκφρασης (Ηλία και Ματσαγγούρας, 2006: 312-313).
Παραθέτουμε στο σημείο αυτό μερικές από τις κοινές προς όλα τα νήπια ερωτήσεις μας, στις οποίες καταγράψαμε τις απαντήσεις τους: Τι έχει το Κοριτσάκι μαζί του στο ταξίδι της προσφυγιάς ; /Με ποιο τρόπο ταξιδεύει ; /Πού θα ήθελε να πάει ; /Πώς ονειρεύεται το μέρος που θα ζήσει ; / Ποιοι είναι οι σύντροφοί του στους δρόμους της προσφυγιάς; / Οι εμπειρίες του ταξιδιού / Οι εντυπώσεις από τη νέα ζωή / Τα συναισθήματα για την παλιά και τη νέα ζωή.
Αποτελέσματα
Ακολουθούν εντελώς ενδεικτικά από τρεις αφηγήσεις νηπίων: α) για το πώς ονειρεύεται το Κοριτσάκι τον τόπο που θα ζήσει, β) για τις εμπειρίες του από τους δρόμους της προσφυγιάς και γ) για τις εντυπώσεις του και τα συναισθήματα για την παλιά και τη νέα ζωή του.
α)
1. Το Κοριτσάκι ονειρεύεται να φτιάξει έναν άλλο κήπο, που να είναι πολύ πιο μεγάλος από τον παλιό. Θέλει να έχει μέσα ένα άλογο, μία αγελάδα, πεταλούδες, γάτες και έναν σκύλο. Το Κοριτσάκι ονειρεύεται να φροντίζει τα ζώα του μαζί με τον Μικρό Πρίγκιπα. Να ζουν οι δυο τους σε ένα μέρος που να μην υπάρχουν άλλοι άνθρωποι και να κάνουν βόλτες μαζί στην παιδική χαρά.
2. Το Κοριτσάκι ονειρεύεται να έχει λεφτά στην καινούρια του ζωή, για να αγοράζει αυτά που θέλει, όπως ένα μικρό κουτάκι με σπόρους, για να τους φυτέψει και να φυτρώσουν παντού μαργαρίτες. Και θα ήθελε να αγόραζε και πολλά κουκλάκια, για να παίζει με αυτά κουκλοθέατρο στο μπαμπά και στη μαμά.
3. Το Κοριτσάκι ονειρεύεται να φτιάξει στο σπίτι του Μικρού Πρίγκιπα που θα μένουν, έναν κήπο με λουλούδια, για να νιώθει ο Μικρός Πρίγκιπας ευτυχισμένος. Το χιόνι θα πέφτει όλη νύχτα αλλά κάθε πρωί που θα ξυπνάνε, ο ήλιος θα έχει λιώσει το χιόνι.
β)
1. Το Κοριτσάκι είδε μια νύχτα στο δρόμο του ένα δράκο κόκκινο, που από το στόμα του έβγαζε φωτιά. Ο δράκος έριξε φωτιά σε ένα σπίτι, που άρχισε να καίγεται. Η οικογένεια που ήταν μέσα, ειδοποίησε την πυροσβεστική, που έφτασε γρήγορα. Πρόλαβαν κι έσβησαν τη φωτιά πριν καεί όλο το σπίτι. Κάηκε μόνο το μπάνιο. Ο δράκος αυτός είχε φτερά. Άρχισε να πετάει και έριχνε πέτρες στα σπίτια των ανθρώπων. Το Κοριτσάκι έβλεπε τους ανθρώπους που έκαναν δουλειές, για να διορθώσουν τις καταστροφές του δράκου κι έμπαινε στα σπίτια και βοηθούσε. Σε ένα σπίτι είπε στο παιδάκι και στους γονείς του: «Ωραίο είναι το σπίτι σας». Κι αυτοί τότε του είπαν ότι μπορεί να μείνει μαζί τους εκεί. Όταν ήρθε ο ήλιος, η αστυνομία κυνήγησε το δράκο αλλά αυτός ξέφυγε. Το Κοριτσάκι θυμήθηκε ένα φίλο του, που ήξερε πολλά για δράκους. Είχε μάθει από αυτόν πως όταν ένας δράκος κυβερνάει την πόλη, είναι γιατί θέλει να φάει. Το είπε στην οικογένεια κι η μαμά έφτιαξε σούπα στο δράκο. Από τότε ο δράκος κάθε φορά που πεινούσε, πήγαινε κι έτρωγε στο σπίτι που έμενε το Κοριτσάκι. Έτσι δεν έκανε πάλι κακό στους ανθρώπους.
2. Το Κοριτσάκι είχε δει ένα σπίτι που είχε σχήμα τριαντάφυλλου. Οι μάστορες το είχαν φτιάξει έτσι για κάποια κοπέλα, που της άρεσαν τα λουλούδια. Το σπίτι μύριζε τριαντάφυλλο, γιατί η κοπέλα που έμενε εκεί, το ψέκαζε με τη δικιά της κολόνια τριαντάφυλλο. Όταν το Κοριτσάκι πέρασε απέξω, είδε ότι η πόρτα ήταν ανοιχτή και μπήκε. Η κοπέλα που αυτό ήταν το σπίτι της, όποτε έλειπε, άφηνε την πόρτα ανοιχτή, για να μπαίνει μέσα όποιος του αρέσουν τα λουλούδια. Όταν το Κοριτσάκι μπήκε μέσα, είδε ότι στους τοίχους ήταν ζωγραφισμένα λουλούδια. Το Κοριτσάκι ξάπλωσε στο κρεβάτι για να ξεκουραστεί. Ύστερα έφαγε δύο γιαούρτια που βρήκε στο ψυγείο και έναν ανανά ολόκληρο που είδε πάνω στο τραπέζι, και συνέχισε το ταξίδι.
3. Το Κοριτσάκι μαζί με άλλα προσφυγάκια μπήκαν σε ένα δάσος, για να χαλαρώσουν και να κόψουν φρούτα. Εκεί είδαν ένα καταπληκτικό σπίτι. Έκαναν μια ευχή να ανοίξει η πόρτα και άνοιξε αμέσως. Κατάλαβαν ότι το σπίτι είναι μαγικό. Είδαν στον κήπο ένα σιντριβάνι να αλλάζει χρώματα και βρήκαν πίνακες, για να ζωγραφίζουν εκεί τα παιδιά. Έκαναν την ευχή να μείνουν σε αυτό το σπίτι και να έχουν πολλά βιβλία και παιχνίδια κι έγινε και αυτή η ευχή τους. Η τελευταία ευχή που έκανε το Κοριτσάκι, ήταν να έχουν όλα τα παιδιά πολλά ζευγάρια παπούτσια, άλλο για το Χειμώνα, άλλο για την Άνοιξη, άλλο για το Καλοκαίρι και άλλο για το Φθινόπωρο.
γ)
1. Στο Κοριτσάκι αρέσει η καινούρια του πατρίδα, που είναι η Αγγλία. Έχει πάει και η ξαδέρφη του εκεί και κάνουν παρέα. Έχει κούκλες που μιλάνε, λένε ό, τι τους λέει το Κοριτσάκι. Στην Αγγλία το Κοριτσάκι βρίσκει τηλεσκόπια, για να κοιτάζει τους πλανήτες. Αγοράζει και αντίκες, για να στολίζει το σπίτι του. Δεν μπορεί να βρει μόνο ένα λουλούδι ροζ και άσπρο, που είχαν στην πατρίδα τους. Όποτε το Κοριτσάκι θυμάται τη μητέρα του, που έχει σκοτωθεί, κλαίει. Αλλά επειδή κανονίζει να βγαίνει, σταματάει γρήγορα τα κλάματα, για να ετοιμαστεί.
2. Το Κοριτσάκι βρίσκεται στην Ελλάδα. Πηγαίνει σε ένα μαγαζί που έχει μια όμορφη κούκλα και παίζουν οικογένεια μαζί με ένα αγοράκι. Την κούκλα την έχουν για μωρό τους. Το Κοριτσάκι έχει χάσει την οικογένειά του όταν καταστράφηκε το σπίτι του. Τη μέρα που το Κοριτσάκι έχει τα γενέθλιά του, το αγόρι που παίζουν μαζί στο μαγαζί, παίρνει από το μπαμπά του χρήματα και κάνει δώρο στο Κοριτσάκι την κούκλα. Όποτε το Κοριτσάκι θυμάται την παλιά του ζωή, νιώθει λυπημένο. Σκέφτεται τότε το φίλο του και νιώθει χαρούμενο.
3. Το Κοριτσάκι είναι χαρούμενο, γιατί μπορεί να παίζει με τα λουλούδια «μ’ αγαπά-δεν μ’ αγαπά» για τον παλιό του κήπο και ύστερα να πετάει τα λουλούδια ψηλά, για να πέφτουν πάνω του. Κοιτάζει από το παράθυρο τα παιδιά στην πλατεία και τα χαιρετάει. Έτσι έχει κάνει πέντε φίλους. Παίζει μαζί τους όταν βρίσκει εύκολα τα παιχνίδια τους. Στα δύσκολα παιχνίδια, όπως είναι το κυνηγητό, δεν παίζει, γιατί φοβάται μην χτυπήσει. Εύκολο παιχνίδι είναι όταν παίζουν οικογένεια ή όταν παίζουν τον Ήλιο, τη Γη και τους άλλους πλανήτες. Το Κοριτσάκι φοράει ρούχα κεντημένα με κλωστές που έχουν τα χρώματα της γης. Έτσι τα άλλα παιδιά βάζουν το Κοριτσάκι πάντα να κάνει τη Γη.
Συμπεράσματα
Τα παιδιά ευαισθητοποιήθηκαν στο θέμα των προσφύγων, καθώς τους ταύτισαν με ένα οικείο τους λογοτεχνικό πρόσωπο, που τα ίδια θεώρησαν ότι βιώνει την εμπειρία της προσφυγιάς. Στο πλαίσιο του προγράμματος εστίασαν το ενδιαφέρον τους στον εσωτερικό κόσμο των προσφύγων, εφόσον προβληματίστηκαν σχετικά και παρουσίασαν τα όνειρα και τις προσδοκίες ενός προσφυγόπουλου για την καινούρια του ζωή, τις αναμνήσεις του από τη ζωή του πριν την περίοδο της προσφυγιάς και τα συναισθήματά του για όλη αυτήν την περιπέτεια.
Το λογοτεχνικό κείμενο έχοντας αφομοιωθεί θαυμάσια, όπως αποδεικνύεται από την αξιοποίησή του από τα ίδια τα νήπια για την κατανόηση της έννοιας της προσφυγιάς, λειτούργησε ως εμπειρία, ως βίωμα και πρόσφερε ένα ιδανικό ερέθισμα στην παιδική φαντασία για την εξέλιξη της ιστορίας. Ο ενθουσιασμός των παιδιών για τη συμμετοχή στο εκπαιδευτικό πρόγραμμα, διατηρήθηκε αμείωτος. Από τις διαδοχικές αφηγήσεις κάθε παιδιού, διαφαίνεται η αφηγηματική εξέλιξή του.
Εξίσου εύκολα προκύπτει και το συμπέρασμα ότι η φαντασία των νηπίων είναι ανεξάντλητη. Κάθε αφήγηση αναφορικά με το ίδιο ερώτημα/θέμα είναι διαφορετική, πρωτότυπη, ανεπανάληπτη. Όποτε γίνεται αναφορά από κάποιο νήπιο-αφηγητή σε στοιχεία προηγούμενης αφήγησης συμμαθητή του, γίνεται ταυτόχρονα θαυμάσια αξιοποίηση αυτών των στοιχείων.
Η ικανότητα της ακρόασης και της επικοινωνίας αναπτύχθηκε για το σύνολο των νηπίων στο έπακρο, όπως αποδεικνύεται από τη σχέση των αφηγήσεων με το θέμα, από την ποικιλία των αφηγηματικών εκδοχών των νηπίων και από τη δημιουργική αξιοποίηση της συμμετοχής των συμμαθητών στην αφηγηματική διαδικασία.
Το συγκεκριμένο πρόγραμμα μπορεί να πραγματοποιηθεί με μαθητές νηπιαγωγείου, καθώς και με μαθητές όλων των τάξεων του Δημοτικού αλλά και του Γυμνασίου, με μοναδική προϋπόθεση την αξιοποίηση ενός κατάλληλου ερεθίσματος, λογοτεχνικού ή άλλου έργου τέχνης (π. χ. πίνακα ζωγραφικής, τραγουδιού κ. ο. κ.), το οποίο ερέθισμα θα προκύψει αβίαστα.
Αναφορές
Booth, W.C. (1987). The Rhetoric of Fiction. Middlesex: Penguin Books.
Huck, C., Hepler, S. και Hickman, J. (1979). Children’s Literature in the Elementary School. Holt Rinehart And Winston.
Iser, W. (1990). The Implied Reader. Patterns of Communication in Prose Fiction from Bunyan to Beckett. Baltimore and London: The Johns Hopkins University Press.
Ηλία, Ε.Α. και Ματσαγγούρας, Η. Γ. (2006). Από το παιχνίδι στο λόγο: Παραγωγή παιδικών κειμένων μέσα από παιγνιώδεις δραστηριότητες. Στο Π. Παπούλια-Τζελέπη, Α. Φτερνιάτη, Κ. Θηβαίος (Επιμ), Έρευνα και Πρακτική του Γραμματισμού στην Ελληνική Κοινωνία. Αθήνα. Ελληνικά Γράμματα, 307-317.
Ηλία, Ε. Α. (2012). Μετά τον Μικρό Πρίγκιπα. Αθήνα: Ηριδανός.
Ματσαγγούρας, Η. Γ. (2001). Η Σχολική Τάξη, τ. Β΄ : Κειμενοκεντρική Προσέγγιση του γραπτού λόγου. Αθήνα.
Pascucci, M. και Rossi, F. (2002). ΄Oχι μόνο γραφέας, Γέφυρες, τ. 6. 16-23.
Ποσλανιέκ, Κ. (1992). Να δώσουμε στα παιδιά την όρεξη για διάβασμα (Στ. Αθήνη, μτφρ.) Αθήνα: Καστανιώτης.
Χουιζίνγκα, Γ. (1989). Ο άνθρωπος και το παιχνίδι (Σ. Ροζάκης – Γ. Λυκιαρδόπουλος, μτφρ.) Αθήνα: Γνώση
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 1
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 2
Αποτελέσματα του προγράμματος (Το σύνολο των παιδικών κειμένων)
- Οι προετοιμασίες για το ταξίδι
Όταν το Κοριτσάκι αποφασίζει να φύγει, σε μια ροζ μωβ βαλίτσα με μεγάλες ρόδες βάζει ρούχα και για το Χειμώνα και για το Καλοκαίρι./ Τα τέσσερα παντελόνια του, το ροζ, το μωβ, το πορτοκαλί και το λαχανί./ Παίρνει ακόμη το τάμπλετ του, για να βλέπει την ώρα, να παίζει παιχνίδια και να βλέπει shows./ Από τα βιβλία του παίρνει αυτό που ζωγραφίζει μέσα με τους μαρκαδόρους του./ Από τις κούκλες του παίρνει μόνο τη ροκ σταρ, που του αρέσει περισσότερο, για να κοιμούνται τα βράδια μαζί./ Στη βαλίτσα μέσα έχει και το αγαπημένο του επιτραπέζιο. Είναι με αριθμούς και κάτω από το σύννεφο βάζεις τόσες σταγόνες όσες σου λέει ο αριθμός. /Φοράει ένα κολιέ με μπλε και ροζ χάντρες-λουλουδάκια. /Παίρνει δύο κουτιά γάλα και την αγαπημένη του σοκολάτα, που έχει μέσα τάπες. /Και παίρνει τηλέφωνο ένα φίλο του, για να βοηθήσει να κουβαλήσουν τα πράγματα μέχρι το δικό του σπίτι. ( Ομαδική αφήγηση)
- Στο δρόμο της προσφυγιάς
Το Κοριτσάκι έφυγε από το σπίτι του φίλου του με λεωφορείο. Όταν κατέβηκε στη στάση, πέρασε μια κουκουβάγια και του είπε: «Έλα να σε πάω όπου θες». Το Κοριτσάκι σκέφτηκε πως θα ήταν ωραία να περνούσε τη θάλασσα πάνω στην κουκουβάγια./ Αλλά πήρε το αεροπλάνο. Όμως τα χρήματα που είχε, τελείωσαν. Όταν προσγειώθηκαν στο αεροδρόμιο, ένας κύριος που έγραφε τα ονόματα αυτών που έφταναν, της έδωσε χρήματα, για να μείνει σε ξενοδοχείο. Έμεινε σε κάποιο, που δίπλα του είναι ένα μαγαζί που πουλάει γλυκά. Το άλλο πρωί άφησε το κλειδί και συνέχισε το δρόμο της./ Μπήκε στο λεωφορείο και κατέβηκε κοντά σε ένα λουνα παρκ./ Επειδή έκανε κρύο, έψαχνε να βρει ένα σπίτι κοντά εκεί, για να μείνει μέχρι ο καιρός να γίνει καλός, για να συνεχίσει το ταξίδι./ Γνωρίζει ένα παιδάκι που γίνονται φίλοι και μένει στο σπίτι του. /Πηγαίνουν μαζί στο λουνα παρκ και το Κοριτσάκι οδηγεί αυτοκινητάκια. Θέλει να μάθει οδήγηση, για να οδηγεί το δικό του αυτοκίνητο όταν θα μεγαλώσει./ Όταν ο καιρός καλυτερεύει, αυτός ο φίλος του δίνει στο Κοριτσάκι το εισιτήριο, για να πάρει το τραίνο και να πάει όπου θέλει./ Το τραίνο περνά μέσα σε ένα τούνελ. Αλλά το Κοριτσάκι δεν φοβάται το σκοτάδι, γιατί δίπλα του κάθεται ένα αγοράκι, που έχει γίνει φίλος της. Όταν το τραίνο βγαίνει από το τούνελ, το Κοριτσάκι που κάθεται στο παράθυρο, βλέπει τον ήλιο στον ουρανό και τα δέντρα και του αρέσει το ταξίδι./ Όταν φτάνει το Κοριτσάκι στο σταθμό, παίρνει ξανά λεωφορείο και πηγαίνει να βρει ένα σπίτι που του είπε κάποιος στο τραίνο. Βλέπει την ταμπέλα που του είπαν ότι εκεί θα ψάξει για το σπίτι. Κατεβαίνει στη στάση και περπατάει για να το βρει. / Του έχουν πει για να το γνωρίσει, ότι έχει στον κήπο λουλούδια και ένα δέντρο με μήλα. Αυτός που έχει το σπίτι, μένει αλλού και δεν το χρειάζεται. (Ομαδική αφήγηση )
- Ο τόπος του προορισμού
Το Κοριτσάκι θέλει να μείνει σε ένα ήσυχο νησί, για να μην έχει φασαρία στο κεφάλι του. / Προτιμάει όμως την πόλη, για να έχει πολλά σπίτια. Έτσι, θα μπορεί να κάνει πολλούς φίλους. / Θέλει να μείνει στην Ελλάδα, γιατί εδώ υπάρχουν πολλά νησιά με πόλεις και πολλά σπίτια στη θάλασσα. / Ένα σπίτι μπροστά στη θάλασσα που το είχε ένας κύριος που τώρα μένει αλλού, / το έχει δώσει στο Μικρό Πρίγκιπα. / Ο Μικρός Πρίγκιπας όμως δεν ήθελε αυτό το σπίτι. Θα ήθελε ένα σπίτι με ψηλό μπαλκόνι, για να μπορεί να βλέπει τους καπετάνιους που κάνουν πόλεμο στα βαθιά, οι κακοί με τους καλούς. / Ο Μικρός Πρίγκιπας το είχε πει αυτό σε μία κυρία, που μένει κοντά εκεί. Όταν η κυρία γνώρισε το Κοριτσάκι και είδε ότι δεν ήξερε πού να μείνει, του είπε να μείνει σ’ αυτό το σπίτι. / Στο Κοριτσάκι αρέσει γιατί είναι μωβ και μπλε και βρίσκεται μπροστά στη θάλασσα./ Η θάλασσα εκεί είναι ήρεμη. / Το Κοριτσάκι θέλει να μένει σε αυτό το σπίτι και να έχει ένα αμάξι, να βάζει βενζίνη και να πηγαίνει στο παζάρι. (Ομαδική αφήγηση)
- Το κοριτσάκι ονειρεύεται το μέρος που θα ήθελε να ζήσει
Το Κοριτσάκι θέλει στο μέρος που θα ζήσει όλοι οι άνθρωποι να είναι φίλοι του. Να καλεί στο σπίτι του κάθε μέρα κι έναν καινούριο φίλο, για να παίζουν με κούκλες και κρυφτό. Να πηγαίνει κι εκείνο στα σπίτια των φίλων του που θα έχουν πολλά χαρτιά, για να κόβουν με ψαλιδάκια. Να έχει λίγα χρήματα στην τράπεζα, για να ψωνίζει στο σούπερ μάρκετ, να νοικιάζει ταινίες και να αγοράζει σπόρους. Θα ήθελε στο χώρο που θα έχει έξω από το σπίτι του να φυτεύει τους σπόρους, για να γεμίσει λουλούδια. (Ατομική αφήγηση)
Το Κοριτσάκι ονειρεύεται να φτιάξει στο σπίτι του Μικρού Πρίγκιπα που θα μένει, έναν κήπο όλο λουλούδια, για να κάνει ευτυχισμένο και τον Μικρό Πρίγκιπα. Να δουλέψει σε σούπερ μάρκετ, για να έχει χρήματα και να δίνει και στο Μικρό Πρίγκιπα. Να φτιάξουν στο σπίτι ένα ψηλό μπαλκόνι, όπως το ήθελε ο Μικρός Πρίγκιπας. Εκεί να βγαίνει το Κοριτσάκι, να βλέπει πού δεν υπάρχουν λουλούδια και να κατεβαίνει για να φυτέψει κι εκεί. Να κοιτάζει το χιόνι που θα πέφτει όλη τη νύχτα και το πρωί που θα ξυπνάει, όλα να είναι βρεγμένα, γιατί θα έχει βγει ο ήλιος και το χιόνι θα έχει λιώσει. (Ατομική αφήγηση)
Το Κοριτσάκι ονειρεύεται στο καινούριο μέρος που θα ζήσει, να έχει πολλά λουλούδια και ο ήλιος να είναι λαμπερός, για να πηγαίνει στην παιδική χαρά με τις φίλες του. Θέλει να έχει πολλές φίλες, για να παίζουν και να τρώνε μαζί. Και θέλει να γνωρίσει και αγόρια φίλους, για να τους δίνει να παίζουν με τα αμαξάκια που της έχει χαρίσει ο Μικρός Πρίγκιπας πριν φύγει για τον πλανήτη του (Ατομική αφήγηση)
Το Κοριτσάκι ονειρεύεται να ζήσει με χαρά στον καινούριο τόπο. Να πηγαίνει σχολείο και εκεί να φτιάχνουν ιστορίες και να τρώνε. Ονειρεύεται τη δασκάλα να φοράει ροζ και μωβ φορέματα και κοριτσίστικα παπούτσια και τη μαμά του να του μαγειρεύει όλα τα αγαπημένα του φαγητά, φακές, φασόλια, πατάτες, μακαρόνια με κιμά και μακαρόνια σκέτα. Θέλει να πηγαίνει στα μαγαζιά, για να αγοράζει παιχνίδια και κουλούρια. Να έχει μια κούκλα Μπάρμπι ροκ σταρ για να παίζει στο σπίτι και να παίζει και με χιονόμπαλες απέξω. (Ατομική αφήγηση)
Το Κοριτσάκι ονειρεύεται να είχε στη νέα του ζωή ένα ζωάκι, ένα κουταβάκι άσπρο και καφέ, για να το χαϊδεύει και να του κάνει παρέα. Κάθε πρωί που το σκυλάκι θα γάβγιζε, το Κοριτσάκι θα ξυπνούσε και θα του έδινε σκυλοτροφή. Μετά θα έπαιζαν κυνηγητό, το Κοριτσάκι θα κυνηγούσε το σκυλάκι. Το μεσημέρι μετά το παιχνίδι, θα έτρωγε πάλι το σκυλάκι. Ονειρεύεται να έπαιρνε το σκυλάκι μαζί του και να έκαναν βόλτα στο πάρκο. Το Κοριτσάκι θα είχε μαζί του κέρματα, θα τα έριχνε στα παιχνίδια κι εκείνα θα έπαιζαν μουσική και θα κουνιούνταν σαν καρουσέλ. Και μόλις θα σκοτείνιαζε και θα γύριζαν σπίτι, το Κοριτσάκι θα τάιζε για άλλη μια φορά το σκυλάκι του. (Ατομική αφήγηση)
Το Κοριτσάκι ονειρεύεται να είχε μαζί του τους παλιούς του φίλους και να έπαιζαν κρυφτό μέσα κι έξω απ’ το σπίτι και βόλεϊ. Κι ύστερα να κοιμούνταν όλοι μαζί οι συμμαθητές, αγόρια και κορίτσια. Δεν θα ήθελε όμως να πηγαίνει σχολείο. Δεν του αρέσει γιατί βαριέται που κάνουν πολλές ασκήσεις. (Ατομική αφήγηση)
Το Κοριτσάκι ονειρεύεται να φτιάξει έναν άλλο κήπο, που να είναι πολύ πιο μεγάλος από τον παλιό. Θέλει να έχει μέσα ένα άλογο, μία αγελάδα, πεταλούδες, γάτες και έναν σκύλο. Το Κοριτσάκι ονειρεύεται να φροντίζει τα ζώα του μαζί με τον Μικρό Πρίγκιπα. Να ζουν οι δυο τους σε ένα μέρος που να μην υπάρχουν άλλοι άνθρωποι και να κάνουν βόλτες μαζί στην παιδική χαρά. (Ατομική αφήγηση)
Το Κοριτσάκι ονειρεύεται να έχει λεφτά στην καινούρια του ζωή, για να αγοράζει αυτά που θέλει, όπως ένα μικρό κουτάκι με σπόρους, για να τους φυτέψει και να φυτρώσουν παντού μαργαρίτες. Και θα ήθελε να αγόραζε και πολλά κουκλάκια, για να παίζει με αυτά κουκλοθέατρο στο μπαμπά και στη μαμά, επειδή αυτό θα τους άρεσε πολύ. (Ατομική αφήγηση)
Το Κοριτσάκι ονειρεύεται να ζούσε σε έναν ωραίο κήπο με λουλούδια μαζί με ένα άλλο παιδί από τον ίδιο τόπο. Αλλά όχι για πάντα. Θα ήθελε κάποτε να φύγει από εκεί με το τρένο και να γυρίσει πίσω, στο δικό του κήπο. Όμως αυτός ο κύριος που τον χάλασε, να τον είχε ξαναφτιάξει όπως ήταν πριν, με τα δέντρα (Ατομική αφήγηση)
Το Κοριτσάκι ονειρεύεται στο καινούριο μέρος που θα ζήσει, να υπάρχουν λουλούδια και δέντρα με μήλα. Να είναι μαζί του οι ίδιοι φίλοι που είχε παλιά, όταν ζούσε στον κήπο που έχασε. Να το βοηθάνε όλοι μαζί και τα κορίτσια και το αγόρι, για να φτιάχνει τον καινούριο κήπο./ Τα τριαντάφυλλα του κήπου να μυρίζουν πολύ ωραία και το Κοριτσάκι με τις φίλες του να τα κόβουν και να τα παίρνουν μέσα στο σπίτι./ Κι αυτό το σπίτι να είναι στην πόλη, επειδή εκεί τα σπίτια είναι πιο ωραία. (Αφήγηση υποομάδας)
- Γνωριμίες και σύντροφοι του ταξιδιού
Το Κοριτσάκι στο δρόμο της προσφυγιάς γνώρισε ένα άλλο κορίτσι, πιο μεγάλο, που το έλεγαν Μαρία. Έμειναν στο ίδιο ξενοδοχείο κι έπαιζαν μαζί κουκλοθέατρο, κυνηγητό και πάρτι με τσάι. ¨Όταν το Κοριτσάκι βρήκε το σπίτι που θα μείνει στην καινούρια του ζωή, ειδοποίησε την Μαρία πού μένει και την προσκάλεσε να κάνουν παρέα. Η Μαρία θα βρει σπίτι εκεί κοντά και θα κάνουν πάρτι, για να διασκεδάζουν. Όταν ο ουρανός είναι καθαρός, πηγαίνουν βόλτες στη γειτονιά και κάνουν επίσκεψη στις καινούριες φίλες που έχουν γνωρίσει εκεί. Όταν πέφτει χιόνι, φτιάχνουν όλες μαζί χιονάνθρωπο και παίζουν χιονοπόλεμο. (Ατομική αφήγηση)
Το Κοριτσάκι στο ταξίδι του γνώρισε μερικές φίλες, που ήταν κι εκείνες προσφυγούλες. Τα σπίτια αυτών των κοριτσιών τα είχαν γκρεμίσει μια ομάδα κακών ανθρώπων. Αυτοί ήθελαν το μέρος που ήταν τα σπίτια, να γίνει δικό τους. Όταν αυτό έγινε, τα κορίτσια έφυγαν με τους γονείς τους. Σταμάτησαν σε ένα ποταμάκι, για να ξεκουραστούν από το πολύ περπάτημα και εκεί συναντήθηκαν και οι τρεις με το Κοριτσάκι. Ήταν ίσα και συνέχισαν μαζί το ταξίδι τους μέχρι το τέλος. Μιλούσαν για το σχολείο τους και έλεγαν η καθεμία ποιο ζώο της αρέσει καλύτερα. Είπαν για το δελφίνι, το κουταβάκι, τα ψάρια και τις πάπιες. Κι είπαν ότι ξέρουν να γράφουν τις λέξεις ήλιος, λουλούδι, πάπια, δελφίνι, πεταλούδα. (Ατομική αφήγηση)
Το Κοριτσάκι στο δρόμο του γνώρισε κάποιους παππούδες και γιαγιάδες. Πέρασε από εκεί που έμεναν όλοι μαζί, όταν έφυγε από τον καταστραμμένο κήπο. Είχε ακούσει να μιλάνε για αυτό το μέρος οι φίλοι και οι φίλες του, που είχαν πάει πρώτοι εκεί. Πρόσεχαν τις γιαγιάδες και τους παππούδες. Τους βοηθούσαν να προχωράνε στο δρόμο και τους κουβαλούσαν τα ψώνια, γιατί τα παιδιά ήξεραν ότι οι γιαγιάδες και οι παππούδες είναι πάντα καλοί και αγαπάνε τα παιδιά. Το Κοριτσάκι έμεινε μια μέρα κοντά σε αυτούς τους ανθρώπους και συνέχισε το δρόμο του. Όμως δεν θα τους ξεχάσει ποτέ. Όποτε θα πηγαίνει να τους βλέπει, όλοι θα είναι χαρούμενοι. (Ατομική αφήγηση)
Το Κοριτσάκι γνώρισε στην παιδική χαρά τρία αγόρια μεγαλύτερα από εκείνο, που έμεναν μαζί στο ίδιο σπίτι. Τα αγόρια ρώτησαν το Κοριτσάκι τι κάνει και πού πάει. Τους είπε ότι πάει να αγοράσει χυμό, για να τον πάρει μαζί του σε μια εκδρομή. Όμως αυτά τα παιδιά κατάλαβαν ότι ήταν ψέματα πως το Κοριτσάκι θα πάει εκδρομή. Το Κοριτσάκι είπε έτσι γιατί ντρεπόταν. Τα αγόρια πήραν το Κοριτσάκι στο σπίτι τους, για να κοιμηθεί. Έμεινε μαζί τους για δέκα μέρες μέχρι που ξεκουράστηκε. (Αφήγηση υποομάδας)
Το Κοριτσάκι όταν έφτασε στο καινούριο μέρος, βρήκε πρώτα ένα σπίτι, που δεν έμεινε πολύ. Το σπίτι αυτό δεν του άρεσε, γιατί δεν είχε μπαλκόνια. Μετά βρήκε ένα άλλο σπίτι εκεί κοντά, που είχε μπαλκόνια ψηλά. Το Κοριτσάκι καθόταν στο μπαλκόνι και κοίταζε πότε τον ήλιο στον ουρανό και πότε τα λουλούδια εκεί δίπλα. Μια μέρα είδε τα δίδυμα να περνάνε από κάτω. Αυτά τα αδερφάκια τα ήξερε από τον τόπο του. Ήταν ένα κορίτσι και ένα αγόρι, που έμεναν στην ίδια γειτονιά με το Κοριτσάκι. Όταν είδαν το Κοριτσάκι, σταμάτησαν να μιλήσουν. Του είπαν ότι ο γείτονας, που είχε καταστρέψει τον κήπο που έμενε το Κοριτσάκι, χάλασε και το δικό τους κήπο. Έριξε φάρμακο στα λουλούδια, για να μην φυτρώσουν ξανά. Δεν ήθελε να μείνουν εκεί τα δύο παιδιά, γιατί έπαιζαν μπάλα και έκαναν φασαρία. Και μια φορά είχαν πετάξει τη μπάλα και έσπασε ένα τζάμι. Το Κοριτσάκι είπε στα παιδιά να μείνουν στο σπίτι που είχε πρώτα. Τα δίδυμα συμφώνησαν, γιατί δεν ήθελαν το σπίτι τους να έχει ψηλό μπαλκόνι. Όταν κοιτάζουν από ψηλά, τρομάζουν. (Ατομική αφήγηση)
Το Κοριτσάκι περνούσε έξω από έναν κήπο. Σταμάτησε και τον κοιτούσε. Έμοιαζε με το δικό του κήπο αλλά δεν είχε τριανταφυλλιές. Το Κοριτσάκι σκέφτηκε ότι θα ήθελε να μένει σε αυτόν τον κήπο. Τότε ήρθαν από την άλλη μεριά δύο παιδάκια, ένα κορίτσι και ένα αγόρι. Το Κοριτσάκι τα ρώτησε: «Μπορώ να μείνω κι εγώ εδώ»; Το αγόρι είπε «όχι», γιατί αυτό έμενε εκεί. Το κορίτσι ήταν φίλη του και είχε πάει να παίξουν μαζί. Το Κοριτσάκι είπε «Δεν πειράζει» και τους προσκάλεσε να περπατήσουν παρέα για λίγο. Τα παιδιά πήραν από το σπίτι τρία μπουκάλια νερό, ένα για το καθένα, και ξεκίνησαν να περπατάνε. Το Κοριτσάκι τους είπε ότι δεν έβρισκε πού να μείνει κι εκείνα απάντησαν: «Όσο συνεχίζεις το δρόμο σου, μπορείς να βρεις». Όταν νύχτωσε, τα παιδιά έπρεπε να γυρίσουν στα σπίτια τους και το Κοριτσάκι έψαξε να βρει ένα μέρος να κοιμηθεί. Ξάπλωσε σε ένα δέντρο και είχε ωραίες σκέψεις, γιατί είχε γνωρίσει αυτά τα παιδιά. Και τα παιδιά όταν γύριζαν πίσω, έλεγαν ότι έκαναν πολύ ωραία βόλτα και ότι το Κοριτσάκι ήταν πάρα-πάρα πολύ καλό. (Ατομική αφήγηση)
Το Κοριτσάκι περνούσε από ένα χωριό στο βουνό. Μπήκε στην παιδική χαρά και έκανε κούνια. Τότε είδε να έρχεται ένα μεγαλύτερο κορίτσι, που είχε ροζ μαλλιά και μωβ φόρεμα. Στο Κοριτσάκι άρεσαν πολύ τα ροζ μαλλιά. Η κοπέλα ρώτησε το Κοριτσάκι αν ήθελε να πάει μαζί της στο σπίτι της. Το Κοριτσάκι όταν έφτασαν, είδε ότι αυτό το σπίτι είχε ωραίο κήπο. Ρώτησε αν ανάμεσα στα λουλούδια υπήρχαν πασχαλίτσες. Το μεγάλο κορίτσι απάντησε ότι έχει δει μόνο σαλιγκάρια. Ύστερα έφαγαν μπιφτέκια με μακαρόνια. Η κοπέλα που ζει με τους γονείς της, θα φιλοξενήσει εκεί το Κοριτσάκι για πολύ καιρό. Οι δυο τους θα παίζουν μαζί, θα πηγαίνουν σχολείο και θα βλέπουν τηλεόραση. (Αφήγηση υποομάδας)
- Εντυπώσεις της προσφυγιάς
Το Κοριτσάκι ζωγραφίζει ένα δρόμο που πηγαίνει στο καινούριο του σπίτι κι ένα αμάξι που το οδηγεί ο μπαμπάς του, να περνά σε αυτό το δρόμο. Όλη αυτήν την πορεία του από τότε που έφυγε από τον κήπο του μέχρι να φτάσει εδώ, την βλέπει σαν βόλτα. Έμαθε ότι μπορεί να πάει παντού, όπου θέλει, σε παιδότοπο ή στο σχολείο. Έμαθε ότι μπορεί να κάνει αυτό που του αρέσει, να ταξιδεύει με αεροπλάνο, να έχει μια οικογένεια, γονείς και αδερφούς και να πιάσει δουλειά. (Ατομική αφήγηση)
Το πιο σπουδαίο για το Κοριτσάκι στο δρόμο της προσφυγιάς, είναι ότι βρήκε μια οικογένεια. Διάλεξε αυτήν την οικογένεια, επειδή είχαν έναν κήπο ίδιο με το δικό της. Όταν το Κοριτσάκι είδε αυτόν τον κήπο, ζήτησε από τους ανθρώπους που έμεναν εκεί, μια μαμά, έναν μπαμπά και τα δίδυμα κορίτσια τους, να μείνει μαζί τους. Επειδή το Κοριτσάκι το ζήτησε ευγενικά και ήταν πολύ γλυκιά, το δέχτηκαν στην οικογένειά τους. Το Κοριτσάκι είναι πολύ ευχαριστημένο που έχει αποκτήσει αυτήν την οικογένεια, γιατί τα αδερφάκια του είναι πολύ ωραία κι έχουν ωραία ψυχή, δεν φέρονται σαν μωρά. (Ατομική αφήγηση)
Το πιο σημαντικό από αυτά που έζησε το Κοριτσάκι στο δρόμο της προσφυγιάς, ήταν που γνώρισε τους εξωγήινους. Ένας φίλος του τούς είχε συναντήσει πρώτος. Με τον πύραυλο που είχε αγοράσει, έστειλε και το Κοριτσάκι στον πλανήτη που ζουν, επειδή ήθελε κι αυτό να τους γνωρίσει. Το Κοριτσάκι είδε πως είναι όπως οι άνθρωποι στη γη. Αλλά αυτοί ζουν διαφορετικά από εμάς. Χοροπηδάνε στα κρυφά, ανεβαίνουν στα τραπέζια και μπορούν να κάνουν ό, τι θέλουν. Όμως εδώ στη γη η μαμά και ο μπαμπάς δεν αφήνουν εμάς να κάνουμε ό, τι θέλουμε. Οι εξωγήινοι δεν πηγαίνουν στο σχολείο, γιατί δεν τους νοιάζει να μάθουν γράμματα, δεν θέλουν να μάθουν να γράφουν το όνομά τους. Ξέρουν μόνο ένα γράμμα, το άλφα. Έτσι το Κοριτσάκι έφυγε από τον πλανήτη τους και ξαναγύρισε στη γη, γιατί του έλειψε το σχολείο. Στην καινούρια του ζωή πηγαίνει σε ένα σχολείο, που του αρέσει πολύ. (Ατομική αφήγηση)
Το Κοριτσάκι όταν χάλασαν τον κήπο του και έφυγε, για να βρει ένα καινούριο μέρος να μείνει, γνώρισε ένα αγόρι κι έγιναν φίλοι. Το αγόρι έδωσε στο Κοριτσάκι το δικό του σπίτι. Αυτό το αγόρι δεν ήθελε να μείνει στο σπίτι του, γιατί είχε ένα κήπο με ροζ λουλούδια. Τα λουλούδια δεν άρεσαν στο αγόρι, επειδή είναι κοριτσίστικα. Έτσι πήγε να μείνει στο σπίτι που χάλασαν τον κήπο του. Πέρασε ο καιρός και στον κήπο έπεσε χιόνι. Τα λουλούδια αρρώστησαν από το χιόνι και το Κοριτσάκι πήρε ένα φάρμακο, για να τα κάνει καλά. Όμως τα λουλούδια χάλασαν. Τώρα το Κοριτσάκι περιμένει να έρθει η Άνοιξη, για να φυτέψει καινούρια λουλούδια. Αυτή τη φορά θα διαλέξει λουλούδια που να είναι κόκκινα για να αλλάξει γνώμη το αγόρι για τον κήπο. (Ατομική αφήγηση)
Το Κοριτσάκι ήταν σε ένα δάσος μαζί με άλλα παιδιά, που ήταν κι αυτά προσφυγάκια. Μπήκαν σε αυτό το δάσος, για να χαλαρώσουν και να κόψουν μερικά φρούτα. Ευτυχώς είχαν καλαθάκια, για να τα βάλουν. Εκεί στο δάσος είδαν ένα καταπληκτικό σπίτι. Έκαναν μια ευχή να ανοίξει η πόρτα και η πόρτα άνοιξε αμέσως. Τότε όλα τα παιδιά κατάλαβαν ότι αυτό το σπίτι είναι μαγικό. Μπήκαν μέσα και είδαν στον κήπο ένα σιντριβάνι, που αλλάζει χρώματα. Είδαν και πίνακες, για να ζωγραφίζουν τα παιδιά. Ύστερα έκαναν την ευχή να έχουν πολλά βιβλία και πολλά παιχνίδια κι έγινε κι αυτή η ευχή τους. Έτσι ευχήθηκαν να μείνουν σε αυτό το σπίτι κι έγινε πραγματικότητα. Επειδή βρίσκονται στα μαγικό σπίτι, κάνουν συνέχεια ευχές και όλες γίνονται. Η τελευταία ευχή που έκανε το Κοριτσάκι ήταν να έχει αυτό και όλα τα άλλα παιδιά, πολλά ζευγάρια παπούτσια, άλλο για το Χειμώνα άλλο για την Άνοιξη άλλο για το Καλοκαίρι κι άλλο για το Φθινόπωρο. (Ατομική αφήγηση)
Το Κοριτσάκι είδε μια νύχτα στο δρόμο του ένα δράκο κόκκινο, που από το στόμα του έβγαζε φωτιά. Έριξε φωτιά σε ένα σπίτι, που άρχισε να καίγεται. Η οικογένεια που ήταν μέσα, ειδοποίησε την πυροσβεστική, που έφτασε πάρα πολύ γρήγορα. Έτσι πρόλαβαν κι έσβησαν τη φωτιά πριν καεί όλο το σπίτι. Κάηκε μόνο το μπάνιο. Ο δράκος αυτός είχε φτερά. Άρχισε να πετάει και έριχνε πέτρες στα σπίτια των ανθρώπων. Το Κοριτσάκι έβλεπε τα σπίτια που ήταν πολύ ωραία και τους ανθρώπους που έκαναν δουλειές, για να διορθώσουν τις καταστροφές του δράκου. Το Κοριτσάκι έμπαινε μέσα στα σπίτια και βοηθούσε στις δουλειές. Σε ένα σπίτι είπε στο παιδάκι και στους γονείς του: «Ωραίο είναι το σπίτι σας». Κι αυτοί είπαν στο Κοριτσάκι ότι μπορεί να μείνει εκεί. Όταν ήρθε ο ήλιος, η αστυνομία κυνήγησε το δράκο αλλά αυτός ξέφυγε. Το Κοριτσάκι σκεφτόταν γιατί ο δράκος τα έκανε αυτά. Θυμήθηκε ένα φίλο του, που ήξερε πολλά για δράκους. Είχε μάθει από αυτόν πως όταν ένας δράκος κυβερνάει την πόλη, είναι γιατί θέλει να φάει. Το είπε στους ανθρώπους κι η μαμά έφτιαξε σούπα στο δράκο. Από τότε ο δράκος κάθε φορά που πεινούσε, πήγαινε κι έτρωγε στο σπίτι που έμενε το Κοριτσάκι. Έτσι δεν έκανε πάλι κακό στους ανθρώπους. (Αφήγηση υποομάδας)
Το Κοριτσάκι έφτασε σε ένα μέρος ωραίο και καθαρό, που είχε πολλά σπίτια. Εκεί έμεινε μαζί με μια κοπέλα που γνώρισε. Μια μέρα όμως το σπίτι τους έπαθε ζημιά. Έπαιζαν απέξω μπάλα και η μπάλα έσπασε το τζάμι και έπεσε μέσα στο σπίτι. Το Κοριτσάκι έδωσε τη μπάλα στα παιδιά και τους είπε να παίξουν αλλού, για να μην ξανακάνουν ζημιά. Τα παιδιά έφυγαν και το Κοριτσάκι μπήκε να καθαρίσει. Ύστερα έπαιζε μέσα στο σπίτι με ένα μικρό μπαλάκι. Είχε μείνει όμως ένα κομματάκι τζάμι και το Κοριτσάκι γλίστρησε. Έπεσε και έσπασε το χέρι του και το έβαλαν στο γύψο. (Αφήγηση υποομάδας)
Το Κοριτσάκι ζει σε ένα σπίτι, που έχει κήπο με λουλούδια. Στο Κοριτσάκι αρέσει και ο κήπος και το σπίτι. Το σπίτι είναι παλιό αλλά του αρέσει, γιατί έχει πάρα πολλές κούκλες. Μια κούκλα φοράει σκουλαρίκια μωβ και μπλε. Τα χρώματα αυτά αρέσουν πολύ στο Κοριτσάκι κι έτσι μια φορά φοράει τα σκουλαρίκια της κούκλας. Όταν τα βάζει, νιώθει ότι είναι μοντέλο. Κι αυτό κάνει το Κοριτσάκι πολύ χαρούμενο. Έτσι αρχίζει να φοράει τα σκουλαρίκια κάθε μέρα. Επειδή τα φοράει, ξεχνάει και το κακό πουλί, που θέλει να μπει στο παλιό σπίτι. Αυτό το πουλί το Κοριτσάκι το φοβόταν χωρίς τα σκουλαρίκια. Τώρα όμως που το Κοριτσάκι έχει τα σκουλαρίκια, το πουλί φεύγει, πάει μακριά. (Ατομική αφήγηση)
Το Κοριτσάκι είχε δει ένα σπίτι που ήταν άσπρο και είχε σχήμα τριαντάφυλλο. Οι μάστορες το είχαν φτιάξει έτσι, για κάποιο μικρό κορίτσι, που του άρεσαν πολύ τα λουλούδια. Το σπίτι μύριζε τριαντάφυλλο, γιατί αυτό το κορίτσι που έμενε εκεί, το ψέκαζε Δευτέρα, Τετάρτη και Παρασκευή με τη δικιά του κολόνια τριαντάφυλλο. Όταν το Κοριτσάκι πέρασε από κει, γύριζε γύρω-γύρω από το σπίτι, για να δει αν ήταν κανένας μέσα. Τότε είδε ότι η πόρτα ήταν ανοιχτή και μπήκε. Το μικρό κορίτσι που αυτό ήταν το σπίτι του, όποτε έλειπε, άφηνε την πόρτα ανοιχτή, για να μπαίνει μέσα όποιος του αρέσουν τα λουλούδια. Όταν το Κοριτσάκι μπήκε μέσα, βρήκε το σπίτι σκονισμένο. Αφού το καθάρισε, είδε ότι στους τοίχους ήταν ζωγραφισμένα λουλούδια κόκκινα, κίτρινα, άσπρα και ροζ. Το Κοριτσάκι ξάπλωσε για λίγο στο κρεβάτι για να ξεκουραστεί. Ύστερα έφαγε δύο γιαούρτια που βρήκε στο ψυγείο και έναν ανανά ολόκληρο που είδε πάνω στο τραπέζι, και συνέχισε το ταξίδι. Θυμάται πάντα αυτό το σπίτι και μιλάει συνέχεια για αυτό στους τρεις καλύτερους φίλους του, που έχει παρέα στην καινούρια του ζωή. (Ατομική αφήγηση)
- Νέα ζωή, αναμνήσεις και συναισθήματα
Η χώρα που βρίσκεται τώρα το Κοριτσάκι, είναι η Ελλάδα. Σε αυτή τη χώρα περνάει καλύτερα. Από την παλιά του ζωή θυμάται μόνο το ποδήλατό του, που έκανε βόλτες στη γειτονιά. Εκεί όμως δεν υπήρχαν παιδιά. Το Κοριτσάκι προτιμάει την καινούρια του ζωή, που με τους φίλους και τις φίλες του μένουν μαζί στο σπίτι, κάνουν παρέλαση πάνε στις κούνιες, χορεύουν Κρητικά και κάνουν ανακύκλωση. (Ατομική αφήγηση)
Στο Κοριτσάκι αρέσει η καινούρια του πατρίδα, που είναι η Αγγλία, γιατί έχει πάει εκεί και η ξαδέρφη του και κάνουν παρέα. Έχει και πιο όμορφα χρωματιστά λουλούδια εκεί και κούκλες που μιλάνε. Λένε ό, τι τους λέει το Κοριτσάκι. Στην Αγγλία νιώθει καταπληκτικά, γιατί βρίσκει τηλεσκόπια, για να κοιτάζει τους πλανήτες, τον Άρη, το Δία, τον Κρόνο, την Αφροδίτη, τον Ουρανό. Βρίσκει και αντίκες, για να στολίζει το σπίτι του. Δεν βρίσκει μόνο ένα λουλούδι ροζ και άσπρο που είχε στην πατρίδα του και στην Αγγλία δεν υπάρχει. Από την παλιά του ζωή θυμάται μόνο τη μητέρα του που έχει σκοτωθεί. Όποτε τη θυμάται, κλαίει. Θα ήθελε να την έβλεπε ξανά. Ύστερα σταματάει να κλαίει, γιατί έχει κανονίσει να βγει έξω με τις φίλες και τους φίλους του και πρέπει να ετοιμαστεί. (Ατομική αφήγηση)
Το Κοριτσάκι στην καινούρια του ζωή βρίσκεται στην Ελλάδα. Του αρέσει πολύ, γιατί στο σχολείο του έχει γνωρίσει τους ήρωες της Επανάστασης. Πηγαίνει και σε ένα μαγαζί που έχει μια όμορφη κούκλα. Εκεί πηγαίνει και ένα αγοράκι και παίζουν μαζί οικογένεια. Την κούκλα την έχουν για μωρό. Το Κοριτσάκι δεν έχει τώρα πια άλλη οικογένεια. Καταστράφηκε το σπίτι του και έχασε και την οικογένειά του. Όταν το Κοριτσάκι έχει τα γενέθλιά του, ο μπαμπάς του φίλου του, δίνει στο παιδί του χρήματα, για να αγοράσει στο Κοριτσάκι ό, τι θέλει. Το αγοράκι αγοράζει την κούκλα και λέει στη φίλη του «αυτό είναι για σένα». Τότε και το Κοριτσάκι του δίνει δώρο μια μπάλα. Όταν το Κοριτσάκι θυμάται την παλιά του ζωή, νιώθει λυπημένο. Σκέφτεται τότε το φίλο του και τα δώρα που του κάνουν και νιώθει χαρούμενο. (Ατομική αφήγηση)
Το Κοριτσάκι είναι χαρούμενο στην καινούρια του ζωή, γιατί το αγαπάει ένα μικρό αγόρι. Αυτό το αγόρι το Κοριτσάκι το είχε δει μια φορά στην τηλεόραση να κάνει κάτι καλό. Πήρε στα χέρια του ένα παπάκι και το φρόντισε. Ύστερα η τηλεόραση έδειξε και το Κοριτσάκι να φροντίζει ένα παπάκι που κρατούσε στα χέρια του. Τα παπάκια τα έπαιρναν από μια λίμνη, που ήταν μέσα στον κήπο εκεί κοντά. Τα δύο παιδιά συναντήθηκαν στον κήπο και μίλησαν για τα παπάκια, που είναι καλά. Το αγόρι έδωσε τότε στο Κοριτσάκι λουλούδια από τον κήπο, για να τού δείξει την αγάπη του. Αφού και το Κοριτσάκι αγάπησε το αγόρι, αποφάσισαν να μείνουν στον κήπο μαζί και να δίνουν στα παπάκια φαγητό. (Ατομική αφήγηση)
Το Κοριτσάκι είναι χαρούμενο με την καινούρια του ζωή, γιατί έχει βρει ξανά ένα κήπο με πολλά δέντρα. Το Κοριτσάκι παίζει στον κήπο κούκλες και κουκλοθέατρο. Θυμάται τον παλιό του κήπο αλλά δεν νιώθει να λείπει κάτι. Έχει και τώρα κούνια. Παίρνει αγκαλιά την κούκλα μοντέλο και κάνουν κούνια μαζί. Στο καινούριο σπίτι του μέσα στον κήπο, το Κοριτσάκι μένει μαζί με άλλα δύο παιδάκια. (Ατομική αφήγηση)
Το Κοριτσάκι είναι χαρούμενο με την καινούρια του ζωή, γιατί μπορεί να παίζει με τα λουλούδια που βρίσκει έξω. Παίζει «μ’ αγαπά-δεν μ’ αγαπά» για τον παλιό του κήπο και πετάει ψηλά τα λουλούδια για να πέφτουν πάνω του. Έχει τηλεόραση και βλέπει να χορεύουν Κρητικά και φτιάχνει κατασκευές με χαρτόνια, κόλλες και ψαλίδι. Κοιτάζει από το παράθυρο τα παιδιά που παίζουν στην πλατεία όταν δεν έχει κρύο και τα χαιρετάει, για να γνωριστούν. Έτσι έχει κάνει φίλους τα πέντε παιδιά που παίζουν στην πλατεία. Το Κοριτσάκι πηγαίνει και παίζει μαζί τους μόνον όταν βρίσκει εύκολα τα παιχνίδια τους. Στα δύσκολα παιχνίδια φοβάται μην χτυπήσει. Δύσκολα παιχνίδια είναι το κρυφτό και το κυνηγητό. Εύκολα είναι όταν παίζουν οικογένεια και σπίτι ή όταν παίζουν τον Ήλιο, τη Γη και τους άλλους πλανήτες. Το Κοριτσάκι φοράει συνέχεια ρούχα, κεντημένα με κλωστές που έχουν τα χρώματα της γης, επειδή του αρέσει να είναι η Γη. Κι έτσι πάντα τα άλλα παιδιά βάζουν το Κοριτσάκι να κάνει τη Γη. (Ατομική αφήγηση)
Το Κοριτσάκι θυμάται τον παλιό κήπο και σκέφτεται ότι ήταν άσχημο που έκλεβαν και χαλούσαν τα λουλούδια. Και τώρα όμως γίνεται κάτι άσχημο. Ένα αγόρι κλέβει τη μπάλα και το πατίνι που έχει το Κοριτσάκι και έχει σκάψει στην παραλία, για να τα θάψει πολύ βαθιά, να μην τα βρει κανένας. Αυτό το αγόρι κλέβει συνέχεια μέχρι να μεγαλώσει, γιατί του αρέσει να έχει τα πιο πολλά παιχνίδια από όλους. Όταν μεγαλώνει, δεν κλέβει πια, επειδή μαζεύει χρήματα, για να αγοράζει τα παιχνίδια που του αρέσουν. Το Κοριτσάκι νιώθει καλύτερα στην καινούρια του ζωή, αφού αυτό το αγόρι σταματάει να κλέβει. Αυτοί όμως που χαλάσανε τα λουλούδια του κήπου, δεν σταμάτησαν μέχρι που τον κατάστρεψαν. (Ατομική αφήγηση)
