Φοράω τη χριστουγεννιάτικη στολή μου και εύχομαι να βρω μια θέση στην καρδιά σας…
littlerefugee.com
Wolfgang Iser. Ένα φωτεινό αστέρι στο σύμπαν τής λογοτεχνίας (Συμμετοχή σε συλλογικό τόμο)
Wolfgang Iser. Ένα φωτεινό αστέρι στο σύμπαν τής λογοτεχνίας
τής Ελένης Α. Ηλία
από τον συλλογικό τόμο Άνθρωποι Φάροι (2025)
τού Μη Κυβερνητικού – Ανθρωπιστικού Οργανισμού Άνθρωποι αγάπης
www.lovepeople.gr
ISBN: 978-618-82801-4-4
Σελίδες: 122-128.
Το πρόσωπο στο οποίο θα αναφερθώ, για να αναδείξω την εξαιρετικά πολύτιμη συμβολή του στην ανθρωπότητα, προέρχεται από το χώρο τής Λογοτεχνίας. Υποθέτω πως οι περισσότεροι πιθανολογείτε πως θα εστίαζα σε έναν διάσημο ποιητή ή πεζογράφο, που το έργο του έχει καταξιωθεί διαχρονικά και οικουμενικά. Όμως η λογοτεχνία δεν περιορίζεται μόνο στους συγγραφείς. Αφορά εξίσου και τους αναγνώστες. Ποιος από εμάς δεν έχει έρθει σε επαφή με κάποιο λογοτεχνικό έργο στα σχολικά θρανία ή και αργότερα, καθισμένος αναπαυτικά στον καναπέ του ή ευρισκόμενος σε μια παραλία, ακόμα και σε ένα μέσο μεταφοράς;
Ανοίγοντας ένα έντυπο ή ψηφιακό λογοτεχνικό βιβλίο, επιδιώκουμε να ξεφύγουμε από την καθημερινότητα, να ξεχάσουμε κάθε μικρό ή μεγάλο πρόβλημα που μάς απασχολεί, να βιώσουμε μια συναρπαστική περιπέτεια, να αποκομίσουμε εμπειρίες από άλλους τόπους και να ταξιδέψουμε στο χρόνο. Καθώς ωστόσο εμείς διαβάζουμε το λογοτεχνικό κείμενο, κάποιος έχει στραμμένη την προσοχή του επάνω μας, φωτίζει σαν προβολέας καθετί που συμβαίνει στη σκέψη μας, στην αντίληψή μας, καθετί που ενεργοποιεί τις αισθήσεις μας, που μάς προκαλεί συναισθήματα, που μάς συγκινεί. Δεν ρίχνει το φως του επάνω στις λέξεις τού έργου ούτε επάνω σε εκείνον που τις έγραψε. Ρίχνει το φως του επάνω σε εμάς τους αναγνώστες, προσφέροντάς μας τη δυνατότητα να δούμε βαθιά μέσα μας και έτσι να γνωρίσουμε τον εαυτό μας. Γίνεται ο φάρος μας στο ταξίδι τής ανάγνωσης, που απελευθερώνει τη φαντασία μας. Μάς παρακινεί να λάμψουμε κι εμείς, να γίνουμε επίσης φάροι για τους άλλους αναγνώστες, εφόσον ο καθένας μας με το δικό του ξεχωριστό φως, θα φωτίσει διαφορετικά, μοναδικά το λογοτεχνικό έργο, αναδεικνύοντας την ανεξάντλητη ομορφιά τού τελευταίου.
Αυτό το πρόσωπο για του οποίου την προσφορά στους αναγνώστες των λογοτεχνικών έργων θα ήθελα να αναφερθώ, καθώς τη θεωρώ ανεκτίμητη, είναι ο Wolfgang Iser, καθηγητής Λογοτεχνίας. Πρόκειται για τον επιστήμονα που εξέφρασε και τεκμηρίωσε τη θέση ότι ο αναγνωστικός ρόλος στη λογοτεχνική διαδικασία είναι κατεξοχήν δημιουργικός. Κατέστησε τον αναγνώστη συνδημιουργό τού λογοτεχνήματος. Προσδιόρισε λεπτομερώς, με σαφήνεια, το δημιουργικό ρόλο που ο αναγνώστης επιτελεί, ώστε αβίαστα αναδεικνύεται μέσα από το έργο του η αισιόδοξη άποψη ότι η δημιουργικότητα είναι κοινό χαρακτηριστικό κάθε ανθρώπινης ύπαρξης.
Για να βοηθήσει να αντιληφθούμε τη σημασία του αναγνωστικού ρόλου για το λογοτεχνικό έργο, ο Iser αξιοποιεί τη μεταφορική χρήση της γλώσσας, που συναντάται στα λογοτεχνικά κείμενα, παρομοιάζοντας κάποτε την αναγνωστική διαδικασία με πικνίκ, όπου ο συγγραφέας φέρνει τις λέξεις κι ο αναγνώστης το νόημα. Άλλοτε, για να κάνει κατανοητή τη θεωρία του, παραλληλίζει το λογοτεχνικό έργο με τον έναστρο ουρανό. Όπως ακριβώς δύο άνθρωποι που έχουν στραμμένο το βλέμμα τους στα αστέρια, τα βλέπουν να σχηματίζουν διαφορετικές εικόνες, έτσι και όταν δυο άνθρωποι διαβάζουν τις ίδιες λέξεις σε ένα κείμενο, προσδίδουν σε αυτό διαφορετικά νοήματα. Από αυτή την αλληγορική αναφορά τού Iser στους αστερισμούς, εμπνεύστηκα τον τίτλο του παρόντος κειμένου.
Γίνεται προφανές από τα παραδείγματα που ο Iser χρησιμοποιεί, ότι δεν είναι μόνον φωτισμένος επιστήμονας αλλά και εξίσου φωτισμένος δάσκαλος, που κατόρθωσε να παρουσιάσει απλά και κατανοητά τις αντιληπτικές διεργασίες οι οποίες συμβαίνουν κατά την ανάγνωση. Χωρίς ποτέ να έχω παρακολουθήσει προφορική διδασκαλία του αλλά μονάχα διαβάζοντας μερικά από τα πολλά βιβλία του, προκειμένου να εκπονήσω τη διδακτορική διατριβή μου, διδάχθηκα από αυτόν τα περισσότερα, τα σημαντικότερα, τα πιο ουσιαστικά, ώστε να τον θεωρώ τον κατεξοχήν δάσκαλό μου.
Σχετικά με την εφαρμογή της θεωρίας του καταρχάς στη λογοτεχνική ανάγνωση και έπειτα στη λογοτεχνική διδασκαλία, θα σημείωνα συνοπτικά τα εξής:
To λογοτεχνικό κείμενο δεν διαβάζεται όπως οποιοδήποτε άλλο. Αντλούνται από αυτό όχι μόνο πληροφορίες αλλά κυρίως βιώματα. Το χαρακτηριστικότερο στοιχείο της λογοτεχνικής ανάγνωσης είναι η δραστηριοποίηση τής αντίληψης τού αναγνώστη, για να ανακαλύψει το νόημα που λανθάνει σε πολλά σημεία του κειμένου. Οι υποδηλώσεις, οι ενδείξεις και οι λοιπές αφηγηματικές τεχνικές κρατούν τον αναγνώστη σε διαρκή εγρήγορση, προκειμένου να δομήσει ένα συνεκτικό νόημα. Η δραστηριότητά μας κατά την αναγνωστική διαδικασία περιλαμβάνει επίσης τη διαμόρφωση θετικής ή αρνητικής στάσης απέναντι στους διάφορους αφηγηματικούς ήρωες. Επιπλέον, τη δημιουργία προσδοκιών για την εξέλιξη της υπόθεσης, μια διαδικασία που είναι διαρκής, αφού οποιοδήποτε νέο στοιχείο μπορεί να ενισχύσει ή να διαφοροποιήσει τις προηγούμενες προσδοκίες μας, να τις επιβεβαιώσει ή να τις ματαιώσει. Οι αναγνώστες μέσα από αυτήν την εντατική πνευματική δραστηριότητα που συνιστά η λογοτεχνική ανάγνωση, αποκομίζουμε την εντύπωση ότι εμπλεκόμαστε προσωπικά στην αφηγηματική υπόθεση. Προσαρμόζουμε τους ήρωες στη δική μας προσωπικότητα, τους προσδίδουμε τη δική μας ταυτότητα. Η εμπλοκή μας ωστόσο συνυπάρχει με την αποστασιοποίηση. Έχοντας τη δυνατότητα να παρακολουθούμε τους εαυτούς μας ως δρώντα υποκείμενα, οδεύουμε προς την αυτογνωσία μας.
Ο συνειδητοποιημένος, δημιουργικός αναγνώστης, που πλήρως απελευθερωμένος προβαίνει σε προσωπικές επιλογές, κατή την επαφή του με το κείμενο, είναι αποτέλεσμα τής διδασκαλίας της λογοτεχνίας, με βάση τη θεωρία τού Iser. Αυτό που προέχει στο συγκεκριμένο διδακτικό πλαίσιο, είναι οι διδασκόμενοι, μαθητές, φοιτητές κ.ά. να συνειδητοποιήσουν το δημιουργικό ρόλο που επιτελούν κατά τη λογοτεχνική ανάγνωση και να αντιληφθούν, να εκτιμήσουν τη σπουδαιότητα αυτής της δημιουργικής δραστηριότητάς τους. Προκειμένου ο συγκεκριμένος διδακτικός στόχος να επιτευχθεί, οι εκπαιδευτικοί θα αντιμετωπίσουν τους συμμετέχοντες στη λογοτεχνική διδασκαλία, μαθητές και φοιτητές τους, με ίσους όρους, ως συναναγνώστες τους. Θα τους δείξουν ότι η προσωπική αναγνωστική εμπειρία των τελευταίων, είναι μοναδική και κατά συνέπεια αξιόλογη. Θα τους παρέχουν τη δυνατότητα, το κατάλληλο κίνητρο και γενικότερα το υποστηρικτικό πλαίσιο, για να εκφράσουν, να μοιραστούν, να ανταλλάξουν τις αναγνωστικές εντυπώσεις τους αναφορικά με το λογοτεχνικό έργο.
Η δημιουργική γραφή με ερέθισμα το λογοτέχνημα, θα μπορούσε ανεπιφύλακτα να αποδοθεί στον Iser. Οι εκπαιδευτικοί σχεδιάζοντας και εφαρμόζοντας δραστηριότητες δημιουργικής γραφής, σύμφωνες με την ευχέρεια των εκάστοτε μαθητών να εκφράζονται προφορικά ή γραπτά, διευκολύνουν τους πάντες να συμμετέχουν σε αυτές. Αναλυτικότερα, ενδεχομένως αν χρειαστεί διατυπώνουν ειδικότερες, διευκρινιστικές ερωτήσεις ή καταγράφουν οι ίδιοι τις απαντήσεις και αφηγήσεις των μαθητών, ώστε αυτές να διασωθούν. Η επιδίωξη ή ακόμη και ο εθισμός μαθητών/φοιτητών-αναγνωστών να γράφουν και να επικοινωνούν τις προσεγγίσεις τους στα λογοτεχνικά κείμενα, θα συνιστούσε το φυσικό επακόλουθο, τη συνήθη εξέλιξη αυτής της διδακτικής επιλογής.
Ο Iser δεν αρκέστηκε ως προς τη συνεισφορά του στη λογοτεχνία, στους νέους δρόμους προσέγγισης και ερμηνείας των λογοτεχνικών κειμένων, που άνοιξε για κάθε μεμονωμένο αναγνώστη. Αναζητώντας την ουσία, τον πυρήνα της συνδιαλλαγής τού αναγνώστη με το κείμενο, οδηγήθηκε στη «λογοτεχνική ανθρωπολογία». Κατέληξε να διερευνά πώς λειτουργεί η λογοτεχνία στην ανθρώπινη εμπειρία. Προβληματίστηκε ως προς το γιατί οι άνθρωποι έχουν ανάγκη τη μυθοπλασία.
Από όλα τα παραπάνω γίνεται φανερό ότι η αναγνωστική θεωρία που εισηγήθηκε ο Iser, συμβάλλει ώστε όλοι οι αναγνώστες να αγαπήσουν περισσότερο τη λογοτεχνία, που τους απελευθερώνει και τους προσφέρει τόσο έντονα αναγνωστικά βιώματα. Επίσης να αγαπήσουν τον εαυτό τους, καθώς έχουν την ευκαιρία να τον γνωρίσουν βαθιά και ουσιαστικά, μέσα από την εμπλοκή και την αποστασιοποίηση. Τέλος, να επικοινωνήσουν με τους γύρω τους, να χτίσουν στέρεες σχέσεις μαζί τους, θεμελιωμένες πάνω στα λογοτεχνικά κείμενα, αναφορικά με τα οποία μοιράζονται και ανταλλάσσουν τις αναγνωστικές εντυπώσεις τους.
Βιογραφία
Ο Wolfgang Iser (Βόλφγκανγκ Ίζερ) γεννήθηκε το 1926 στη λουτρόπολη Μάριενμπεργκ, στο κρατίδιο της Σαξονίας, στη Γερμανία. Σπούδασε αγγλική και γερμανική λογοτεχνία και φιλοσοφία στο Πανεπιστήμιο της Λειψίας. Έλαβε το διδακτορικό του από το Πανεπιστήμιο της Χαϊδελβέργης. Δίδαξε αρχικά στη Χαϊδελβέργη, στη Γλασκόβη, στην Κολωνία, στο Βίρτσμπουργκ. Το έργο του άρχισε να γίνεται περισσότερο γνωστό κατά τη θητεία του στο Πανεπιστήμιο της Κωνσταντίας, που βρίσκεται στα σύνορα Γερμανίας-Ελβετίας. Στις Ηνωμένες Πολιτείες ο Iser εξέδωσε μεταξύ άλλων τα βιβλία The Implied Reader (1972) και The Act of Reading (1978), που γνώρισαν μεγάλη επιτυχία. Το 1978 έγινε μόνιμο μέλος του διδακτικού προσωπικού του UC (Πανεπιστημίου τής Καλιφόρνια) Irvine, στο Τμήμα Αγγλικής και Συγκριτικής Λογοτεχνίας και συνέβαλε σημαντικά στην ανάδειξή του σε ένα από τα σημαντικότερα κέντρα λογοτεχνικής θεωρίας παγκοσμίως. Το 1991 συνταξιοδοτήθηκε από το Πανεπιστήμιο της Κωνσταντίας ενώ συνέχισε να διδάσκει στο UCI μέχρι το 2005. Σύζυγός του ήταν η Lore Iser. Οι θεωρίες του εκτός από τη λογοτεχνία έχουν επηρεάσει επίσης τη φιλοσοφία, τις πολιτισμικές επιστήμες, την εκπαίδευση και άλλους τομείς. Το μεταγενέστερο έργο του που αναφέρεται στη Λογοτεχνική Ανθρωπολογία, θεωρείται εξαιρετικά πρωτοποριακό. Τού απονεμήθηκαν παγκοσμίως πλήθος τιμητικών τίτλων. Απεβίωσε το 2007.
A Heart’s Little Refugee by Eleni Ilia
A Heart’s Little Refugee by Eleni Ilia
A Heart’s Little Refugee by Eleni Ilia
A book to be read, shared, and explored—both in the heart and in the classroom.
Book Preview
από τη Σελίδα littlerefugee.com
Children’s texts inspired by the book A heart’s little refugee
The readers’ texts constitute creative imitation or modification or reversal of the literary model
1. The little garden girl goes to school. When she returns to her garden, spring has
suddenly come and flowers have sprouted. In the garden, when she plays her
favorite game with the sweet peas, the rainbow appears. She wishes the sky
would be full of color every day. She sits on the swing and picks the flowers with
her feet. She makes rain of flowers. A flower falls on her and she is scared. (“The
Garden of Memories”)
2. A girl and her parents pass by the little garden girl. They stop in front of the shop
windows and look at things. They talk about the Christmas holidays. The little
garden girl dreams that she is playing with the other girl with water guns in an
indoor hotel pool. Because it had snowed a lot, they decide they do not need any
more toys. They make snowballs and throw them at each other. They also make
snowmen instead of dolls. (“The Shopaholics”)
3. The little garden girl asked another girl to go out and play with her. But the other
girl wouldn’t go because she preferred to watch commercials. This girl had asked
her parents to buy her windmills and dolls. She left them outside because the
house was full of toys. Next day, as soon as she started playing, she went back
in to watch the commercials in order to choose new toys. Every day, she ignored
the new toys in order to watch the commercials. So the little garden girl was
alone in the garden. One time, the garden girl fell off the swing. The other girl
went to help her. Then, both of them saw a pink flower. The girls loved this color
very much. So they took care of the flower to help it grow and fill with pink
blossoms. The two girls started playing together in the garden to be near the
flower. But whenever the weather was rainy and dark, they would watch
commercials together inside the house. (“The Shopaholics”)
4. In the mornings, the famous man took his dog for a walk. Whenever he passed
by the garden, he would take the little girl by the hand and they would go buy
milk. He was a singer and earned a lot of money. He told the little garden girl that
he liked to fly kites and swim. But he couldn’t go to the beach because people
would ask for autographs and bother him. So, he had built a swimming pool in his
house. (“The Fame Addict”)
5. A singer destroyed his garden to build a swimming pool. So, he lived in the gray.
There was no more sun and it was never spring, only autumn and winter. At
Christmas, Santa Claus didn’t come, nor did children sing carols. At pet shops,
they wouldn’t let him get a dog or a cat, because there was no sun or space for
the animals to play. He had no fans anymore. So, people didn’t invite him to give
concerts. He grew a beard and got fat. He became an unemployed bachelor,
playing video games and watching TV, eating chips and ordering pizza with all
the lights off and the curtains closed. (“The Fame Addict”)
6. In the illuminated shopping street, there is a shop with computers, tablets and
mobile phones. Two twin boys enter. They pass by the little girl without noticing
her because they are both looking at their screens. The little girl says, “Hello,” but
they do not hear it. They are absorbed in the video games they are playing.
When the two boys pass, the little girl dreams that she is playing with them. She
holds a brand-new tablet in her hands. She is excited. When night falls, they plug
in their tablets to charge and look at the sky together. They talk about the moon
and the stars. Their parents are currently working in their restaurant. During the
day, they search for new recipes on their own tablets. (“The Screenaholics”)
7. When the twin brothers moved to the new neighborhood, they played games on
their mobile phones all the time. During a trip, they were constantly playing
games on their tablet. After they returned home, they played video games on the
computer. Then they turned on the TV but fell asleep in front of the screen.
That’s what they were called, “The Screen Brothers.” (“The Screenaholics”)
8. One day the two brothers took their video games and went into the garden.
Because they were looking at the screens and not paying attention to where they
were stepping, one of the boys slipped and fell. The tape came out and the
screen went dark. As the boy was looking for the tape, his mother, who was on
her way to work, passed by. She was also looking at her screen, so she didn’t
see him as he was bent over and she tripped over him. When she realized it, she
wrote “Sorry” on the screen. While the boy was looking for the tape, the little
garden girl helped him. So the boy fell in love with her. He stopped playing
games on the screen and picked flowers for the little girl. The two children play
together or go to the theater. (“The Screenaholics”)
9. When the phobics left the garden, they went to live in a city without gardens. But
their neighbor had many plants and even trees on the roof of their building. When
the elderly couple went to talk to him about it, the neighbor explained to them that
he just had to take care of his plants. Immediately an idea crossed the old man’s
mind: to cut down all the plants. Then a butterfly landed on his hand. The old
man started screaming but soon he realized that the butterfly had not harmed
him. So, he and his wife returned to the countryside, where they lived without
fear anymore. (“The Phobics”)
10. A beautiful, busy lady comes out of the flower shop, loaded with an armful of
flowers and enters the crystal shop next door, which is hers. As she passes by
the little girl, she smiles at her. How sweet her smile is! The little girl dreams that
she lives near her. They have a huge garden, with many different flowers and
they take care of them every afternoon, when the little girl returns from school
and the woman returns from her shop. The lady promises the little girl that she will throw her a birthday party, where she will invite all her friends from school
and serve food and a huge cake. But even this beautiful dream ends for the little
girl. (“The Workaholic”)
11. One day, the busy lady cooked chicken and potatoes for the little garden girl.
That day, when she arrived at work, she took out her keys and started trying
them out. But she had too many keys and couldn’t find the right one. Time
passed and she got tired of continuing. So, she returned home. She watered the
flowers, took care of the frog and did many other chores, such as feeding the
little girl. (“The Workaholic”)
12. The know-it-alls pruned the garden and threw the branches into their fireplace.
Then the man left the garden. In the garden there was an apple tree. The woman
asked the little garden girl to help her pick the apples. When the man returned,
he found his wife giving the girl an injection because she had fallen ill when they
were picking the apples. (“The Know-it-alls”)
13. Three little sisters pass by on the street. They are going to their dad’s shop,
which sells sportswear and shoes. The little girl dreams that these girls are also
her little sisters. They all live together in the same room. They have their
breakfast and plan the games of the day. Because the weather is very cold, they
decide not to go out to play. They remember that the last time they played in the
cold, they got sick. So, they suggested playing with their playdough. They will
make ice cream, pizza and cookies from playdough. In the afternoon, they will
drive to dad’s shop to help. They will take him whatever they make to treat the
children of the customers. (“The Tormentor”)
14. The Tormentor had a bull. Whenever he had time, he would take the bull into the
forest to find other animals and fight them. When this man met the little garden
girl, instead of greeting her, he scared her. One day, his bull entered the garden
and hit the little garden girl. (“The Tormentor”)
Eleni Ilia
When the children’s imagination opens up roads for the little refugee to cross…
1. The little refugee dreams of making another garden that is much bigger than the old
one. She wants to have a horse, a cow, butterflies, cats and a dog. The little refugee
dreams of taking care of her animals with the Little Prince. She wishes the two of
them lived in a place where there were no other people and where they could take
walks together in the playground.
2. The little refugee dreams of making a little flower garden in the house of the Little
Prince so that the Little Prince can feel happy. The snow will fall all night but every
morning when they wake up, the sun will have melted the snow.
3. One night, while on her way, the little refugee saw a red dragon with fire coming out
of its mouth. The dragon set fire to a house. The family inside alerted the fire
department, which arrived quickly. They managed to extinguish the fire before the
whole house burned down. This dragon had wings. It started flying high and
throwing stones at people’s houses. The little refugee saw the people doing chores
to fix the dragon’s destruction and went into the houses and helped. In one house,
she told the little child and his parents: “Your house looks nice.” And then they told
her that she could stay with them. When the sun came up, the police chased the
dragon but it escaped. The little refugee remembered a friend of hers, who knew a
lot about dragons. She had learned from him that when a dragon rules a city, it is
because it wants to eat. She told the family and the mother made soup for the
dragon. Since then, every time the dragon was hungry, it went and ate in the house
where the little refugee lived. So, it did not hurt people again.
4. The little girl saw a house that was in the shape of a rose. The carpenters had made
it this way for a girl who liked flowers. The house smelled like roses because the girl
who lived there sprayed it with her own rose perfume. When the little refugee was
walking by the house, she saw that the door was open and entered. Whenever the
girl who owned this home was away, she left the door open for anyone who liked
flowers to enter. When the little refugee went in, she saw that there were flowers
painted on the walls. The little refugee lay on the bed to rest. Then, she ate two
yoghurts she found in the fridge and a whole pineapple she saw on the table, and
continued the journey.
5. The little refugee, along with other little refugees, arrives in a forest to relax and cut
fruit. There, they see an amazing house. They make a wish for the door to open and
it opens immediately. They realize that the house is magical. They see a fountain in
the garden changing colors and find paintings for the children to paint. They wish
they could stay in this house and have lots of books and toys, and their wish comes
true! The last wish made by the little refugee was for all the children to have many
pairs of shoes, one for winter, another for spring, another for summer, and another
for autumn.
6. The little refugee likes her new homeland, which is England. Her cousin has also
gone there and they spend time together. She has dolls that talk; they say what the
little refugee wants them to. In England, the little refugee finds telescopes to look at
the planets. She also buys antiques to decorate her house. She cannot find one pink and white flower, which she had in her homeland. Whenever the little refugee
remembers her mother, she cries. But because she arranges to go out, she quickly
stops crying to get ready.
7. The little refugee is in Greece. She goes to a shop that has a beautiful doll and they
play “family” with a little boy. They have the doll for their baby. The little refugee
lost her family when her house was destroyed. On the day the little refugee has her
birthday, the boy she plays with in the shop gets some money from his dad and gives
the little refugee the doll as a gift. Whenever the little refugee remembers her old
life, she feels sad. She then thinks of her friend and feels happy.
8. The little refugee is happy because she can play “He loves me, he loves me not”
about her old garden with the flowers and then throw the flowers high in the air and
feel them fall on her. She looks out of the window at the children in the square and
greets them. She has made five friends. She plays with them when she finds their
games easy. In difficult games, such as “tag”, she does not play because she is afraid
of being hit. An easy game is when they play “family” or when they play “the sun,
the earth, and other planets.” The little refugee wears clothes embroidered with
threads the colors of the earth, so the other kids always ask the little refugee to play
the role of Earth.
9. The little refugee girl came to stay in a castle near our school. This castle was built
for a man who wanted to give it to his wife as a present for her birthday, because
the castle they lived in was old. Because the girl’s garden in her own home had
withered, she was crying and this man and his wife felt sorry for her and invited her
to stay with them. The new castle has a garden with poppies, an apple tree,
ladybugs and snails, which the little girl really likes. But also inside the castle they
have vases with the most beautiful pink roses, with raindrops. The woman buys new
roses every Wednesday at the street market. A pilot brought Little Prince to the
castle. Now, the two children are playing together in the castle garden with balls and
other exercise equipment and when they grow up they will come to our school too.
10. The little refugee girl met a boy from our class at a children’s hospital. The boy did
stunts in the street and fell and broke his leg. At the hospital, they placed a splint
around his leg and put him in a wheelchair. Then, the little girl thought of helping
him. She pushed his wheelchair to her house to stay close to him until he was well
again. Then, she bought seeds. She planted them in the soil and watered them
together with the boy. So, they sprouted slowly and a garden was made. The boy
said, “This garden is perfect.” They will stay here together for a long time. But when
the sun stops burning so much, the refugee girl will return to her place to find her
things, which she has left there.
11. I found a pirate telescope on the beach. The pirate had laid it down to build a
sandcastle. When he left the beach, he forgot to take his telescope with him. I look
at the moon through this telescope. I play “Freeze” with it day and night. Then, I see
a little girl coming towards me. She is alone. I start singing and dancing the mambo
and the little girl dances with me. We dance to many songs all night. In the morning,
we lie down on the sand. We sleep all day because we are very tired. In the evening,
we start dancing again. We stay there for four days. We eat the fruit I have with me.
When we eat them all, we go to the street market. We buy fruit and toys from there to go back to the beach and continue to dance. Passing by the house where I live, I
call my parents and tell them: “Mom, dad, let me introduce you to a new friend of
mine.” They say, “Wow” and I leave with the little refugee girl for the beach again.
12. I met the little refugee girl in a shop where they sell shoes. I had gone to this store
with my mom and brother. My brother had chosen shoes and we were waiting at
the checkout. Then, the little girl came to buy shoes. She says to me: “You are very
beautiful. Do you want to be friends?” I said, “Yes.” My uncle was waiting in the car
outside the store. My mom and brother left with him and I stayed to leave with my
new friend. The little girl chose the pink shoes with butterflies on them. Then, we
walked to my house. We played with my toys and drank orange and strawberry
juice, which my mother had prepared. We slept together and the next day the little
refugee girl left for her hotel. She invited me to visit her. I went there by bus. We
played with her toys and took walks in the garden. Every Thursday or Friday that I
don’t have ballet lessons, I’ll go to the hotel and play with her.
13. I met the little refugee girl in the meadow when I went to pick flowers. I pick flowers
to decorate the vases at my mom’s restaurant. The restaurant is called “Love” and is
next to this meadow. The little refugee girl comes to the restaurant to eat her
favorite food: cooked meat and fries. When we found ourselves in the meadow, she
told me, “I took a walk here, to get some air.” She was anxious about the time. She
wanted to take the plane. She’s going to Paris to see the Eiffel Tower.
14. The little refugee girl comes to my house every day to play. She doesn’t know
anyone else here, only me. First, the little girl and I play with my dolls. Her favorite
doll is Super Diva and my favorite doll is Barbie. Then, we draw and play hide-and-
seek together in my yard. When night falls, the little refugee girl goes to bed. I have
never been to where she lives because she likes playing in my house.
Eleni Ilia
Eleni Ilia, A Heart’s Little Refugee
Eleni Ilia, A Heart’s Little Refugee
A Heart’s Little Refugee is a poignant literary tale that intertwines childhood innocence with themes of displacement, memory, and resilience. Through poetic storytelling, Eleni Ilia crafts an allegorical journey where a mysterious little girl emerges from the sea, carrying the echoes of a lost paradise—a once-vibrant garden that now exists only in memory.
This book is more than a work of fiction; it is also a powerful educational tool. The second part introduces an innovative teaching program, designed to help educators engage young students in discussions about refugees, loss, and belonging through storytelling and creative expression. Rooted in literature’s ability to foster empathy, the program encourages children to extend the story, imagining their own narratives of resilience and hope.
Whether you are a reader drawn to literary fiction or an educator seeking meaningful classroom activities, A Heart’s Little Refugee offers both a moving narrative and a practical framework for teaching social awareness through literature.
A book to be read, shared, and explored—both in the heart and in the classroom.
amazon.com/Hearts-Little-Refugee-childhood-refugeehood-ebook/dp/B0FGXH7V6L
amazon.de/dp/B0FG79V9JR
Η ΦΥΣΗ ΣΤΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ. ΔΙΑΜΟΡΦΩΝΟΝΤΑΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ ΣΥΝΕΙΔΗΣΗ ΣΕ ΠΑΙΔΙΑ ΚΑΙ ΕΦΗΒΟΥΣ, ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΑΝΑΓΝΩΣΤΙΚΑ ΒΙΩΜΑΤΑ (Εισήγηση σε διεθνές επιστημονικό συνέδριο)
11 o Διεθνές Επιστημονικό Συνέδριο: ΚΟΙΝΟΤΗΤΕΣ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑΣ.
Συμμετοχή και πρωτοβουλία στις θεσμικές συλλογικότητες:
Κοινωνία, εκπαίδευση, πολιτική διαβούλευση
ΠΕΡΙΛΗΨΕΙΣ ΕΙΣΗΓΗΣΕΩΝ ΣΥΝΕΔΡΙΟΥ
ISBN: 978-618-5506-24-7
B12. ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΕΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗ ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΗ ΕΝΕΡΓΩΝ ΠΟΛΙΤΩΝ,
σσ. 334-335:
Η ΦΥΣΗ ΣΤΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ. ΔΙΑΜΟΡΦΩΝΟΝΤΑΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ
ΣΥΝΕΙΔΗΣΗ ΣΕ ΠΑΙΔΙΑ ΚΑΙ ΕΦΗΒΟΥΣ, ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΑΝΑΓΝΩΣΤΙΚΑ
ΒΙΩΜΑΤΑ
Ηλία Ελένη, Δρ. Νεοελληνικής Λογοτεχνίας Ε.Κ.Π.Α.
Περίληψη εισήγησης
Κατά τη λογοτεχνική ανάγνωση επιτελείται εντατική αντιληπτική δραστηριότητα λόγω της
μεταφορικής χρήσης της γλώσσας, των υποδηλώσεων και των διαφόρων αφηγηματικών τεχνικών,
όπως η ειρωνεία, η τραγική ειρωνεία, οι αντιθέσεις. Ο αναγνώστης διαμορφώνει στάσεις απέναντι
στους λογοτεχνικούς ήρωες και δημιουργεί διαρκώς προσδοκίες για την εξέλιξη της αφηγηματικής
υπόθεσης, με βάση τις ενδείξεις του κειμένου, σε συνδυασμό με τη ματαίωση των προηγούμενων
προσδοκιών του. Αποτέλεσμα της αναγνωστικής δραστηριοποίησης είναι η αίσθηση της
προσωπικής εμπλοκής στα αφηγηματικά δρώμενα. Οπότε τα λογοτεχνικά αναγνώσματα συνιστούν
βιώματα, γεγονός που επιτρέπει την αξιοποίηση της λογοτεχνίας για τη μετάδοση ιδεών και αξιών.
Στην παρούσα εισήγηση επιλέγονται λογοτεχνικά έργα, τα οποία επικεντρώνονται στη σχέση και
επαφή ανθρώπου-φύσης, προκειμένου να συμβάλλουν στη διαμόρφωση περιβαλλοντικής
συνείδησης στα σημερινά παιδιά και εφήβους, που συνηθίζουν την πολύωρη χρήση των μέσων
κοινωνικής δικτύωσης, τη συνεχή ενασχόληση με τα ελκυστικά προϊόντα της ραγδαία εξελισσόμενης
ψηφιακής τεχνολογίας. Στο πλαίσιο τόσο της τυπικής όσο και της άτυπης εκπαίδευσης, τα
αναγνωστικά αυτά βιώματα όχι μόνο θα αντισταθμίσουν τις μειωμένες εμπειρίες από το φυσικό
περιβάλλον αλλά ενδεχομένως και θα οδηγήσουν στην αναζήτηση ανάλογων εμπειριών στην
πραγματική ζωή. Σε πεζά κείμενα των Βενέζη, Μυριβήλη, Καζαντζάκη, Κόντογλου, Έλλης Αλεξίου,
Αγγελικής Βαρελλά, καθώς και σε ποιήματα του Σολωμού, του Καρυωτάκη και άλλων αλλά και στη
Δημοτική ποίηση, η φύση αναδεικνύεται πηγή δύναμης και αγωνιστικότητας απέναντι σε κάθε
δυσκολία, ελευθερία και λύτρωση από ιστορικές συμφορές και υπαρξιακά αδιέξοδα, πλαίσιο αγωγής,
έμπνευση, συντροφιά, πεδίο ανάδυσης και επίλυσης προβληματισμών και αναζητήσεων, με
αποτέλεσμα την αυτογνωσία και την ευτυχία. Για την αποτελεσματικότερη επίτευξη του εκπαιδευτικού
στόχου της οικολογικής ευαισθητοποίησης μέσα από τη λογοτεχνία, προτείνεται ως μέθοδος
διδακτικής προσέγγισης η δημιουργική γραφή των μαθητών-αναγνωστών. Με ερέθισμα τα
ανταλλάσσοντας αφηγηματικά κείμενα, που συνιστούν δημιουργική μίμηση, τροποποίηση ή και
ανατροπή του λογοτεχνικού προτύπου, σύμφωνα με την αρχή της φθίνουσας καθοδήγησης.
Μικρά θαύματα…
Μικρά θαύματα…
Ο Παναγιώτης Δ. Μαστροδημήτρης (1934-2024), τακτικός καθηγητής Νεοελληνικής Φιλολογίας της Φιλοσοφικής Σχολής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών από το 1981 και ομότιμος καθηγητής από το 2001, αν και δεν υπήρξε ποτέ καθηγητής μου, στάθηκε ωστόσο εξαιρετικά γενναιόδωρος απέναντί μου. Όχι μόνο γιατί συνυπάρχουμε σε αυτόν τον τόμο, όπου δημοσιεύτηκε η εργασία μου “Η επικαιρότητα της αφηγηματογραφίας του Ηλία Βενέζη” (σελ. 12-17) με δική του πρωτοβουλία αλλά κυρίως για την παρακάτω εκτενή αναφορά του στο βιβλίο μου:
“Σε πρόσφατη μελέτη της, η Ελένη Α. Ηλία έχει προσθέσει και μιαν άλλη ενδιαφέρουσα παράμετρο της καλλιτεχνικής νοοτροπίας του Βενέζη. Όπως παρατηρεί: «Στο έργο του Βενέζη, εκτός από τις ιστορικές συνθήκες, ο κοινωνικός ρόλος των ηρώων και ο κοινωνικός τους περίγυρος συνιστούν, επίσης βασικούς παράγοντες δέσμευσης. Ωστόσο συναντάμε συχνά περιπτώσεις όπου η ανθρώπινη ύπαρξη καταλύει τα δεσμά που δημιουργούν τα κοινωνικά δεδομένα» (υποσ. 3: Στο Ηλία, Ελένη, Α. (2000). Ο Αναγνώστης και η Λογοτεχνική Δημιουργία του Ηλία Βενέζη, εκδ. Αστήρ, Αθήνα, σ. 31).
Η Ηλία παραθέτει μια σειρά χαρακτήρων από την Αιολική Γη, τη Γαλήνη και από ορισμένα άλλα διηγήματα του Βενέζη, όπου εγκαταλείπεται η «μοιρολατρία» του συγγραφέα και ο άνθρωπος αναμετριέται με τον κοινωνικό του περίγυρο με τρόπο αγωνιστικό και ασυμβίβαστο”.
(Απόσπασμα από τη δημοσίευση του Π. Δ. Μαστροδημήτρη, Η Γαλήνη ως ενδιάμεσο και συγκεφαλαιωτικό έργο του Ηλία Βενέζη, στον τόμο Ημερίδες για τους ΗΛΙΑ ΒΕΝΕΖΗ, ΑΓΓΕΛΟ ΤΕΡΖΑΚΗ, ΣΤΡΑΤΗ ΜΥΡΙΒΗΛΗ, της Εθνικής Εταιρίας των Ελλήνων Λογοτεχνών, Αθήνα 2009, σσ. 25-31. Η ίδια εργασία του έχει επίσης δημοσιευτεί στο περιοδικό Νέα Εστία, τ. 161, τχ. 1800, Μάιος 2007, σσ. 859-867).
Βλέπε περισσότερα στην Ιστοσελίδα www.eilia.gr στις Ετεροαναφορές.
Αναζητήστε τον τόμο “Ημερίδες για τους Ηλία Βενέζη…” στο Αρχείο Ηλία Βενέζη – Περιεχόμενα Καταλόγου (Elias Venezis Papers – Content), του American School of Classical Studies at Athens, στην Ενότητα IIβ: ΑΝΑΦΟΡΕΣ ΠΕΡΙ ΤΟΥ ΗΛΙΑ ΒΕΝΕΖΗ, ΦΑΚΕΛΟΣ 1, ΥΠΟΦ.2: Τεύχη ελληνικών περιοδικών με αναφορές στο πρόσωπο του Η.Β.
https://www.ascsa.edu.gr/index.php/archives/elias-venezis-contents
Ο δάσκαλός μου Wolfgang Iser
Είχα την τύχη να ανακαλύψω τη θεωρία του Wolfgang Iser και να την εφαρμόσω στη διδακτορική
διατριβή μου για τον Ηλία Βενέζη, που ολοκλήρωσα το 1996, καθώς και σε όλες τις λογοτεχνικές
προσεγγίσεις που ακολούθησαν. Βασιζόμενη στη θεωρία του, που επικεντρώνεται στον αναγνώστη,
διαμόρφωσα επίσης και αξιοποίησα συστηματικά από το 2000 έναν προσωπικό τρόπο διδακτικής
της λογοτεχνίας μέσα από τη δημιουργική γραφή, που αποδείχθηκε σε κάθε περίπτωση εξαιρετικά
επιτυχής. Ο Iser έφυγε από τη ζωή στις 24 Ιανουαρίου του 2007, αφήνοντας στην ανθρωπότητα τα
πολύτιμα βιβλία του. Αν και δεν τον συνάντησα ποτέ, τον θεωρώ δάσκαλό μου. Είμαι ευτυχής και
ευγνώμων, γιατί χάραξε το δρόμο που εξακολουθώ να πορεύομαι. Την τεράστια επίδρασή του στο
έργο μου εύκολα θα διαπιστώσει όποιος επισκεφτεί την Ιστοσελίδα www.eilia.gr
Ελένη Ηλία
Συμμετοχές της Ελένης Α. Ηλία σε πρόσφατα λογοτεχνικά βιβλία-συλλογικούς τόμους
Συμμετοχές της Ελένης Α. Ηλία σε πρόσφατα λογοτεχνικά βιβλία-
συλλογικούς τόμους
1.Το κείμενο “Προσπερνώντας τις αμυγδαλιές” περιλαμβάνεται στο συλλογικό τόμο
Ας νιώσουμε πώς η καρδιά μας αγαπά, εκδ. Άνθρωποι Αγάπης, επιμ. Αιμιλία
Πανταζή και Γεωργία Χατζήβεη, Αθήνα, 2024, σ. 45.
ISBN: 978-618-82801-3-7
Οι άνθρωποι είμαστε όντα δημιουργικά. Για να δημιουργήσουμε όμως, χρειάζονται
δύο προϋποθέσεις. Να έχουμε κίνητρο και έμπνευση. Στην περίπτωση του
συλλογικού αυτού τόμου, το κίνητρο είναι εξαιρετικά ισχυρό. Έχει σχέση με τη
συμμετοχή, με την δωρεά, με την αγάπη προς το συνάνθρωπο, με ό,τι δηλαδή
δικαιώνει την ανθρώπινη φύση μας. Αλλά και η έμπνευση υπήρξε εξίσου
αποτελεσματική. Ειδικότερα ως προς τα πεζά αφηγηματικά κείμενα που παράχθηκαν
σε μια απογευματινή συνάντηση στον φιλόξενο χώρο της Σχολής Χατζήβεη,
χρησιμοποιήθηκαν ως εναρκτήριο ερέθισμα προγενέστερα κείμενα, που οι
δημιουργοί τους ήταν κοντινά, ή έστω γνώριμα σε εμάς πρόσωπα. Τα κείμενα αυτά
ενεργοποίησαν τη φαντασία μας, ώστε να εκφράσουμε με τον ιδιαίτερο τρόπο του ο
καθένας μας, τα συναισθήματα, τις ευαισθησίες μας, τις επιθυμίες, τα βιώματά μας
[…]
Ελένη Ηλία
(Από την εκδήλωση για την παρουσίαση του βιβλίου την Κυριακή 15 Δεκεμβρίου
2024, στο Παγκόσμιο Πολιτιστικό Ίδρυμα Ελληνισμού της Διασποράς (ΠΠΙΕΔ), στη
Νέα Φιλαδέλφεια).
2. Το ποίημα “Τοπίο εφήμερο” περιλαμβάνεται στην ποιητική ανθολογία Σύγχρονοι
Έλληνες Ποιητές, εκδ. Σπίτι του ποιητή ΒΚΠ, Αθήνα, 2024, σ. 24.
ISBN: 978-618-5825-07-2
Τα 104 ποιήματα του τόμου, ισάριθμων ποιητών, ανθολόγησε ο Βασίλης Κ.
Παππάς. Την έκδοση έχει προλογίσει ο Τίτος Πατρίκιος, που συμμετέχει με ποίημά
του στην Ανθολογία.
3. Το κείμενο “Πώς τα βιβλία μάς συντροφεύουν παντού και πάντα…”
περιλαμβάνεται στον συλλογικό τόμο Συντροφιά με ένα βιβλίο, της Γυναικείας
Λογοτεχνικής Συντροφιάς, εκδ. Ελληνοεκδοτική, Αθήνα, 2022, σσ. 40-42.
ISBN: 978-960-563-479-7
Στο κείμενο αυτό ένας μαθητής δημοτικού, που αφιερώνει πολλές ώρες μπροστά
στην οθόνη του τάμπλετ του, συνομιλεί με τη γιαγιά του για τη δική της εξάρτηση
από τα… λογοτεχνικά βιβλία και για την επίδραση που έχουν αυτά στη ζωή και την
προσωπικότητά της.
4. Το κείμενο “Εγώ και εσείς οι άνθρωποι” περιλαμβάνεται στο συλλογικό
τόμο ΓΙΟΡΤΗ ΚΑΘΕ ΜΕΡΑ, ΜΙΑ ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΗΜΕΡΑ, της Γυναικείας
Λογοτεχνικής Συντροφιάς, εκδ. Ελληνοεκδοτική, Αθήνα, 2021, σσ. 126-129.
ISBN: 978-960-563-410-0
Το θέμα του κειμένου είναι η Παγκόσμια Ημέρα Βιβλίου (23 Απριλίου).
“Δανείζομαι από το κείμενο της Ελένης Ηλία για την Παγκόσμια
Ημέρα Βιβλίου…: «… Η δασκάλα ανακοινώνει πως θα με επιστρέψει
στη δανειστική βιβλιοθήκη, από όπου με πήρε. Τα παιδιά δε θέλουν να με
αποχωριστούν. Τα παρηγορεί, όμως, η υπόσχεσή της πως θα παίξουν το παιχνίδι μας
και με άλλους φίλους μου» …”
(Απόσπασμα από το χαιρετισμό της Υφυπουργού Παιδείας και
Θρησκευμάτων, αρμόδιας για θέματα Πρωτοβάθμιας, Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης
και Ειδικής Αγωγής, κ. Ζέττας Μακρή, στην εκδήλωση παρουσίασης του βιβλίου
στις βιβλιοθήκες του Δήμου Παλαιού Φαλήρου).
ΟΤΑΝ ΤΟ ΜΟΝΤΕΛΟ ΤΟΥ ΕΝΕΡΓΟΥ ΠΟΛΙΤΗ ΑΝΤΙΚΑΘΙΣΤΑ ΤΟΝ ΒΑΣΙΛΙΑ ΤΟΥ ΠΑΡΑΜΥΘΙΟΥ ΣΕ ΣΥΛΛΟΓΙΚΟ ΘΕΑΤΡΙΚΟ ΕΡΓΟ ΝΗΠΙΩΝ (Εισήγηση σε διεθνές επιστημονικό συνέδριο)
Ηλία Ελένη, ΟΤΑΝ ΤΟ ΜΟΝΤΕΛΟ ΤΟΥ ΕΝΕΡΓΟΥ ΠΟΛΙΤΗ ΑΝΤΙΚΑΘΙΣΤΑ ΤΟΝ ΒΑΣΙΛΙΑ ΤΟΥ ΠΑΡΑΜΥΘΙΟΥ ΣΕ ΣΥΛΛΟΓΙΚΟ ΘΕΑΤΡΙΚΟ ΕΡΓΟ ΝΗΠΙΩΝ,
9o Διεθνές Επιστημονικό Συνέδριο Ι.Α.Κ.Ε. (Ινστιτούτο Ανθρωπιστικών και Κοινωνικών Επιστημών)
Πολίτης, Εκπαίδευση και Πολιτική Συμμετοχή. Διαμορφώνοντας ενεργούς πολίτες στην εποχή της τεχνητής νοημοσύνης,
ΠΡΑΚΤΙΚΑ ΣΥΝΕΔΡΙΟΥ τ. B΄, ISBN (B τόμος): 978-618-5506-17-9, επιμ. Λάβδας Κ. κ. ά.,
Ηράκλειο 2023, σσ. 289-295:
https://iake.weebly.com/praktika2023.html
Ηλία Ελένη, Δρ. Νεοελληνικής Λογοτεχνίας Ε.Κ.Π.Α.
Περίληψη
Η εισήγηση εστιάζει σε έντυπη έκδοση του 2007 με τίτλο «Μια φορά κι έναν καιρό…», η οποία αναφέρεται σε θεατρική παράσταση που πραγματοποιήθηκε σε δημόσιο νηπιαγωγείο της Αττικής. Το συγκεκριμένο θεατρικό έργο συμπεριλάμβανε ατομικά κείμενα νηπίων, που παράχθηκαν με βάση την διδακτική αρχή της φθίνουσας καθοδήγησης, στο πλαίσιο εκπαιδευτικού προγράμματος δημιουργικής γραφής μακράς διάρκειας, με ερέθισμα μεμονωμένους στίχους δημοτικών τραγουδιών. Σύμφωνα με την αφηγηματική υπόθεση του έργου, ο βασιλιάς και η βασίλισσα διεξήγαγαν διαγωνισμό, ώστε να οριστεί ο αξιότερος διάδοχός τους. Ο διαγωνισμός στον οποίο συμμετείχαν όλοι και όλες οι νέοι ως υποψήφιοι για την διαδοχή, περιλάμβανε την ανάπτυξη μιας ιστορίας από τον καθένα, με επίκεντρο έναν διαφορετικό στίχο δημοτικού τραγουδιού. Ο διαγωνισμός δεν είχε νικητή, καθώς διαπιστώθηκε ότι όλοι οι νέοι του τόπου ήταν εξίσου καλοί και έξυπνοι, άρα ικανοί να φροντίσουν οι ίδιοι συλλογικά για την επωφελή διακυβέρνηση του τόπου στο μέλλον.
Λέξεις κλειδιά: Δημιουργική γραφή, νήπια, εκπαιδευτικό πρόγραμμα.
1. Εισαγωγή
Στην παρούσα εισήγηση αναφερόμαστε σε ανοιχτή θεατρική παράσταση μονοθέσιου νηπιαγωγείου της Αττικής και σε αντίστοιχη έντυπη έκδοση, που αναδεικνύουν τις ευφάνταστες, πρωτότυπες ιστορίες των μαθητών του. Πρόκειται για ιστορίες που παράχθηκαν στο πλαίσιο εκπαιδευτικού προγράμματος δημιουργικής γραφής, με ερέθισμα αποκλειστικά στίχους δημοτικών τραγουδιών, καθώς το δημοτικό τραγούδι έχει καταξιωθεί διαχρονικά από την παγκόσμια πνευματική κοινότητα (Πολίτης, 1985). Ο ανώνυμος, αναλφάβητος δημιουργός του, ο οποίος κατοικεί στην ύπαιθρο, εμπνέεται από το φυσικό περιβάλλον και εκφράζει αυθεντικά και εύστοχα την υπαρξιακή αγωνία του, την αγάπη του για τη ζωή, την οδύνη για τον θάνατο (Vitti, 1987). Η προσωπική του συγκίνηση αποδίδεται μέσα από τον λυρισμό, τον μελαγχολικό τόνο, την υπερβολή, την επανάληψη (Μιχαήλ-Δέδε, 1994) και την εμπλοκή του προσωποποιημένου φυσικού κόσμου στα περιστατικά της ζωής και στον ψυχισμό του.
Στην εισήγηση παρουσιάζεται επίσης η διαδικασία μέσα από την οποία οι ατομικές ιστορίες των νηπίων εντάχθηκαν σε ενιαίο κείμενο. Σε αυτό δόθηκε ο τίτλος «Μια φορά κι έναν καιρό…», που συμπίπτει με την στερεοτυπική φράση με την οποία ξεκινούν όλα τα λαϊκά παραμύθια. Το βασικό χαρακτηριστικό των συγκεκριμένων παραμυθιών είναι πως ο κύριος ήρωάς τους κατορθώνει να ευτυχήσει ύστερα από πολλές περιπέτειες, μόνο με την βοήθεια του μαγικού στοιχείου, των εξωτερικών υπερφυσικών δυνάμεων που αναγνωρίζουν τις αρετές του και τον ανταμείβουν για αυτές (Μερακλής, 1986). Ο δε βασιλιάς του παραμυθιού έχει την απόλυτη και αδιαμφισβήτητη εξουσία, αποφασίζει μόνος για όλα στο τεράστιο βασίλειό του (Ζαν, 1996). Στο έργο των νηπίων ωστόσο, οι αφηγηματικοί ήρωες στηρίζονται αποκλειστικά στις δικές τους δυνάμεις και με την αξία τους επιτυγχάνουν την αντικατάσταση του βασιλιά από έναν τύπο διακυβέρνησης όπου συμμετέχουν συλλογικά.
2. Το εκπαιδευτικό πρόγραμμα δημιουργικής γραφής «Οι Άταχτοι Στίχοι»
2.1. Μεθοδολογία διδακτικής παρέμβασης
Στην συγκεκριμένη παιδαγωγική παρέμβαση απομονώνουμε έναν ή δύο στίχους από δημοτικά τραγούδια της αγάπης, της ξενιτιάς, μοιρολόγια, νανουρίσματα, γνωμικά και κάλαντα, που εμπεριέχονται στην συλλογή του Νικολάου Γ. Πολίτη, Εκλογαί από τα τραγούδια του Ελληνικού Λαού, καθώς είναι η ευρύτερα διαδεδομένη. Προκειμένου οι μεμονωμένοι στίχοι να λειτουργήσουν ως ερέθισμα της φαντασίας των νηπίων, επιλέχθηκαν με κριτήριο την νοηματική αυτοτέλεια και την εικονοπλαστική δύναμη (Μπενέκος, 1981), καθώς ο ρόλος των εικόνων θεωρείται καθοριστικός στην ποίηση και ειδικότερα όταν οι αναγνώστες είναι παιδιά (Καλλέργης, 1995).
Οι στίχοι που αξιοποιούνται στο εκπαιδευτικό πρόγραμμα, αποκαλούνται «άταχτοι», καθώς έχουν φύγει από τη θέση τους στο δημοτικό τραγούδι (Ηλία, 2008). Με την επιλογή αυτού του επιθετικού προσδιορισμού εξασφαλίζεται το ενδιαφέρον των νηπίων, εφόσον χρησιμοποιούν πολύ συχνά στον λόγο την προσωποποίηση, τα προσελκύει η ροπή προς την σκανταλιά και διακατέχονται από παιγνιώδη διάθεση (Χουιζίνγκα, 1989).
Αφού ο εκπαιδευτικός κάνει την πρώτη απαγγελία των στίχων, τα νήπια τους επαναλαμβάνουν αρκετές φορές ομαδικά με την συνοδεία κρουστών οργάνων, ώστε να εξοικειωθούν με το ιαμβικό μέτρο και να διευκολυνθούν στην αφομοίωσή τους. Στην συνέχεια, παράγουν διαφορετικές, πρωτότυπες ατομικές ιστορίες (Huck, Hepler, & Hickman, 1979) σε σχέση με τους επιλεγμένους στίχους, σύμφωνα με την διδακτική αρχή της φθίνουσας καθοδήγησης, που εφαρμόζεται στα κειμενοκεντρικά μοντέλα διδασκαλίας (Ματσαγγούρας, 2001). Αναλυτικότερα, ο εκπαιδευτικός θέτει αρχικά γενικές ερωτήσεις και στην συνέχεια, όποτε χρειάζεται, προχωρά σε ειδικότερες, διευκρινιστικές (Pascucci & Rossi, 2002), προκειμένου να κατευθύνει το νήπιο στην δόμηση του κειμένου του. Ο αριθμός των ερωτήσεων περιορίζεται με την πάροδο του χρόνου, καθώς αυξάνεται η αφηγηματική ικανότητα του ερωτώμενου νηπίου.
Αν και οι μαθητές στο νηπιαγωγείο δεν είναι κατά κανόνα σε θέση να γράφουν οι ίδιοι, γίνεται λόγος για εκπαιδευτικά προγράμματα δημιουργικής γραφής, καθώς τις ιστορίες που παράγουν, τις καταγράφει ο εκπαιδευτικός. Μετά, δε, την ολοκλήρωση της καταγραφής, ο εκπαιδευτικός διαβάζει στα νήπια τα ατομικά κείμενα που προκύπτουν, για την τελική έγκρισή τους. Τα νήπια γνωρίζουν εκ των προτέρων ότι η ακριβής καταγραφή των κειμένων τους εξυπηρετεί την μελλοντική αξιοποίησή τους σε ανοιχτές θεατρικές παραστάσεις και σε αντίστοιχες εκδόσεις, όπως αυτές που ήδη υπάρχουν στην βιβλιοθήκη της τάξης από ανάλογες δραστηριότητες προηγούμενων ετών (Ηλία 2005, 2006).
Σε μερικές περιπτώσεις όταν οι άταχτοι στίχοι προέρχονται από κάλαντα ή από κλέφτικα τραγούδια, μετά από την αξιοποίησή τους για την παραγωγή των αφηγηματικών κειμένων των νηπίων, παρουσιάζεται ολόκληρο το ποίημα όπου αυτοί περιλαμβάνονται, προκειμένου να συνδυαστεί με την επικαιρότητα, τις γιορτές των Χριστουγέννων και της Πρωτοχρονιάς ή την επέτειο της 25ης Μαρτίου αντίστοιχα.
2.2. Αποτελέσματα από την διεξαγωγή του προγράμματος
Ενδεικτικά παρατίθενται τέσσερα αφηγηματικά κείμενα διαφορετικών νηπίων, τα οποία ακολουθούν στην εισήγηση τους στίχους από τους οποίους προέκυψαν.
«Το καρτεράει ο δάσκαλος με μια χρυσή βεργούλα,/το καρτεράει η δασκάλισσα με δυο κλωνάρια μόσκο»: Ο δάσκαλος και η δασκάλα ειδοποιούν τον Μικρό Πρίγκιπα (τον ήρωα του βιβλίου του Εξυπερύ), για να πάει στο σχολείο τους. Θέλουν να τον μάθουν να διαβάζει και να γράφει.
«Ακούω τον άνεμο και ηχά με τα βουνά μαλώνει»: Βλέπω απ’ το τζάμι ένα βουνό κι ακούω τον άνεμο. Ο άνεμος λέει στο βουνό: «Κάνε στην άκρη». Το βουνό προσπαθεί γιατί είναι φίλος με τον άνεμο αλλά δεν μπορεί. Συνέχεια ο άνεμος λέει το ίδιο, συνέχεια και το βουνό προσπαθεί, δεν μπορεί όμως με τίποτα. Ο άνεμος θέλει να παραμερίσει το βουνό, για να δει τι υπάρχει από πίσω του. Υπάρχει μια πόλη, που ο άνεμος δεν θα την δει ποτέ. Όμως οι άνθρωποι αυτής της πόλης ανεβαίνουμε στο βουνό, για να παίξουμε με το χιόνι κι εκεί μας βλέπει ο άνεμος. Εγώ έχω πάρει μαζί μου στο βουνό ένα καρότο και δυο κουμπιά, για να τα βάλω για μύτη και μάτια στον χιονάνθρωπο που θα φτιάξουμε με τ’ αδέρφια μου.
«Ποτάμι για λιγόστεψε, ποτάμι γύρνα πίσω»: Το ποτάμι είναι θυμωμένο. Το έχει θυμώσει ο άνεμος, επειδή φυσάει. Κι είναι πολύ ορμητικό. Εκεί κοντά είναι ένα κοριτσάκι που γυρίζει απ’ το σχολείο. Το κοριτσάκι δεν ξέρει από τι έχει θυμώσει το ποτάμι. Προσπαθεί να το ηρεμήσει, τραγουδώντας του χαρούμενα τραγουδάκια. Όταν το κοριτσάκι πηγαίνει στη μαμά του, της λέει: «Πού να στα λέω. Ηρέμησα ένα ποτάμι». Το άλλο μεσημέρι, που γυρίζει απ’ το σχολείο, ρωτάει το ποτάμι αν θέλει να γίνουν φίλοι κι εκείνο απαντάει «ναι». Το κοριτσάκι τού πετά μια μπάλα και το ποτάμι την στέλνει πίσω. Έτσι παίζουν μαζί κάθε μέρα μετά το σχολείο.
«Και στάζουνε τα μάτια μου και τρέχουν μαύρα δάκρυα»: Ο Θεός είναι στην εκκλησία. Είναι πολύς κόσμος εκεί, γιατί κάποιος έχει πεθάνει και γίνεται η κηδεία του. Ο Θεούλης κλαίει για τον πεθαμένο. Οι άνθρωποι που τον βλέπουν, νομίζουν ότι κλαίει, γιατί δεν πήγαν να τον φιλήσουν. Κι έτσι όλοι πηγαίνουν και τον φιλάνε. Μετά την κηδεία ο Θεός πηγαίνει στο σπίτι μιας γιαγιάς, για να μείνει μαζί της. Του αρέσει καλύτερα από την εκκλησία, επειδή βρίσκει φαγητό.
3. Η εξέλιξη του εκπαιδευτικού προγράμματος σε θεατρικό έργο
Τα εκπαιδευτικά προγράμματα δημιουργικής γραφής μακράς διάρκειας που συστηματικά σχεδιάζονται και υλοποιούνται στο νηπιαγωγείο κάθε σχολική χρονιά, είναι πάγια τακτική μετά την ολοκλήρωσή τους να παρουσιάζονται από τα νήπια με τη μορφή ανοιχτών θεατρικών παραστάσεων στη χριστουγεννιάτικη εκδήλωση, καθώς και σε αυτήν κατά τη λήξη του σχολικού έτους. Οι δύο αυτές παραστάσεις που προκύπτουν από την εκπαιδευτική καθημερινότητα και είναι εξ ολοκλήρου δημιούργημα των ίδιων των νηπίων που συμμετέχουν στα αντίστοιχα προγράμματα, συμβάλλουν σημαντικά στο άνοιγμα του σχολείου στην κοινωνία (Γραμματάς, 2014). Επίσης, αποτελούν εξαιρετικά ισχυρό κίνητρο για την ενασχόληση των νηπίων με την δημιουργική γραφή και στις επόμενες σχολικές τάξεις (Ηλία & Ματσαγγούρας, 2006), καθώς καλλιεργούν την δημιουργικότητά τους, τονώνουν την αυτοπεποίθησή τους και προϋποθέτουν την μεταξύ τους συνεργασία. Μέσα από τα κείμενα των νηπίων αναδεικνύονται οι επιδόσεις τους αλλά και τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά τους, οι προσδοκίες, οι επιθυμίες και οι εμπειρίες τους.
Στην συνέχεια, αναφέρονται η διαδικασία και τα στάδια από τα οποία προέκυψε η συγκεκριμένη θεατρική παράσταση, με την αξιοποίηση των ιστοριών των νηπίων. Η συμβολή τού «τυχαίου» (Ελύτης, 2009) υπήρξε καθοριστική σε αυτήν την διαδικασία, γεγονός ιδιαίτερα αξιοσημείωτο, εάν ληφθεί υπόψη η σύνθετη φύση των θεατρικών παραστάσεων και η πολλαπλότητα των στόχων που επιδιώκουν (Γραμματάς, 2012).
3.1. Το χαρακτηριστικό αντικείμενο της μεταμφίεσης για τον ρόλο του βασιλιά
Στην δραματοποίηση των παραμυθιών χρησιμοποιούνται συστηματικά διάφορα αντικείμενα μεταμφίεσης, που παραπέμπουν σε συγκεκριμένα αφηγηματικά πρόσωπα (Ηλία, 2003). Κάθε νήπιο επιλέγει κατά την διαδικασία της δραματοποίησης ένα από τα χαρακτηριστικά αντικείμενα, εκφράζοντας έτσι ουσιαστικά την ταύτισή του με τον αντίστοιχο ήρωα (Booth, 1987). Όταν το νήπιο μεταμφιέζεται, φορώντας ή κρατώντας το χαρακτηριστικό αντικείμενο, μιλά σε πρώτο πρόσωπο, ως ο ήρωας δηλαδή που υποδύεται.
Μετά την κατασκευή των αποκριάτικων μασκών από χαρτόνι οντουλέ, έγινε αντιληπτό ότι τα κομμάτια που περίσσεψαν, εάν συρράπτονταν, σχημάτιζαν κορώνες. Οι κορώνες αυτές τοποθετήθηκαν σε ένα κουτί στο μέρος με τα υλικά του θεατρικού παιχνιδιού, για να χρησιμοποιηθούν ως χαρακτηριστικό αντικείμενο για τον ρόλο του βασιλιά κατά την δραματοποίηση των παραμυθιών.
Μέσα από την παρατήρηση των νηπίων κατά την διάρκεια της ελεύθερης απασχόλησης, διαπιστώθηκε ότι οι κορώνες έγιναν αμέσως εξαιρετικά δημοφιλές στοιχείο μεταμφίεσης. Τα νήπια άλλωστε είναι ιδιαίτερα εξοικειωμένα με τον ρόλο του βασιλιά στα παραδοσιακά παραμύθια αλλά και σε ομαδικά παραδοσιακά παιδικά παιχνίδια, όπως “Βασιλιά, βασιλιά με τα 12 σπαθιά! Τι δουλειά;”. Η προτίμηση στις κορώνες από το σύνολο της σχολικής τάξης οδήγησε τον εκπαιδευτικό στην αναζήτηση περισσότερων τρόπων αξιοποίησής τους κατά τις προγραμματισμένες εκπαιδευτικές δραστηριότητες.
3. 2. Ο ρόλος του βασιλιά σε ομαδικό θεατρικό παιχνίδι αξιολόγησης
Ένα πεδίο όπου οι κορώνες ως αντικείμενο μεταμφίεσης χρησιμοποιήθηκαν συστηματικά, ήταν αυτό της αξιολόγησης των μαθητικών επιδόσεων. Προκειμένου δηλαδή να παρατηρηθεί η μαθησιακή πορεία κάθε νηπίου στα διάφορα γνωστικά αντικείμενα (Κασσωτάκης, 2013), επινοήθηκε ένα ομαδικό θεατρικό παιχνίδι έντασης (Μαρούδας, 2017), με κεντρικό πρόσωπο τον βασιλιά.
Σύμφωνα με αυτό, η αξιολόγηση της επίδοσης των νηπίων πραγματοποιείται με την ενεργό συμμετοχή ολόκληρου του τμήματος και χωρίς εμφανή εμπλοκή του εκπαιδευτικού. Έτσι τα νήπια δεν αντιλαμβάνονται ότι εξυπηρετείται ο εκπαιδευτικός στόχος της αξιολόγησης. Συμμετέχοντας καθολικά, με υπέρμετρο ενθουσιασμό και απόλυτη προσήλωση στην διεξαγωγή του θεατρικού παιχνιδιού (Λενακάκης, 2014), προσδοκούν και βιώνουν την απόλαυση που αυτό το παιχνίδι προσφέρει. Καθώς διεκδικούν τον πρωταγωνιστικό ρόλο του βασιλιά και τον υποδύονται διαδοχικά, αυτοαξιολογούνται και ετεροαξιολογούνται αναφορικά με την γλώσσα, τα μαθηματικά και όλα τα υπόλοιπα γνωστικά αντικείμενα (Ντολιοπούλου & Γουργιώτου, 2008). Συνειδητοποιούν ότι προκειμένου να μεταμφιεστούν φορώντας την κορώνα, προϋπόθεση συνιστά η ενεργοποίηση της σκέψης, η χρησιμοποίηση των γνώσεων και των εμπειριών τους. Περιμένοντας την σειρά τους καθισμένα κυκλικά, παρακολουθούν και ελέγχουν την έκβαση τής διαδικασίας.
Αναλυτικότερα, η τύχη καθορίζει ποιο νήπιο θα μεταμφιεστεί πρώτο σε βασιλιά, φορώντας την κορώνα. Στην συνέχεια, το συγκεκριμένο νήπιο που υποδύεται τον βασιλιά, υποβάλλει τον συμμαθητή του που θα επιλέξει, σε μια δοκιμασία που περιλαμβάνει καρτέλες, όπου αναγράφονται αριθμοί ή λέξεις. Για παράδειγμα, ο βασιλιάς μπορεί να δείξει την καρτέλα με τον αριθμό «9» και να ζητήσει να του προσκομίσουν τόσα άγρια ζώα ή κόκκινα τρίγωνα ή καλοκαιρινά φρούτα. Ο συμμαθητής φροντίζει να εκπληρώσει την επιθυμία τού βασιλιά, προσκομίζοντας τα αντίστοιχα αντικείμενα από τις γωνιές του ελεύθερου παιχνιδιού, προκειμένου στη συνέχεια να φορέσει εκείνος την κορώνα, που ο βασιλιάς θα του παραδώσει. Το νήπιο που έχει μόλις παραδώσει την κορώνα, αφού επιστρέψει στην θέση τους τα αντικείμενα που χρησιμοποίησε ο συμμαθητής του, συνεχίζει να παρακολουθεί ενεργά το παιχνίδι μέχρι την ολοκλήρωσή του όταν όλα τα νήπια του τμήματος θα έχουν υποδυθεί τον ρόλο του βασιλιά. Εάν κάποιο νήπιο δυσκολεύεται είτε από την θέση του βασιλιά να ελέγξει κατά πόσο ο συμμαθητής του επέτυχε στην δοκιμασία που τον υπέβαλε, είτε από την θέση του υποβαλλόμενου στην δοκιμασία συμμαθητή να ανταποκριθεί σωστά, η ίδια η ομάδα των συμμαθητών είναι που το κατευθύνει, προκειμένου η διαδικασία να προχωρήσει ομαλά.
3.3. Ο ρόλος του βασιλιά στο θεατρικό έργο
Οι ιστορίες που είχαν παραχθεί από τα νήπια στο εκπαιδευτικό πρόγραμμα των άταχτων στίχων, συμπεριλήφθηκαν για την μέγιστη αξιοποίησή τους σε ένα παραμύθι, σύμφωνα με την αφηγηματική υπόθεση του οποίου ο βασιλιάς και η βασίλισσα κάποιου τόπου αναζητούσαν τον καταλληλότερο διάδοχό τους. Τα δύο νήπια που στην αντίστοιχη θεατρική παράσταση υποδύονταν τους ρόλους του βασιλιά και της βασίλισσας, εμφανίστηκαν να διαφωνούν μεταξύ τους για το αν η σωματική δύναμη ή η ομορφιά θα έπρεπε να αποτελέσει το κριτήριο για την επιλογή διαδόχου. Συγκάλεσαν τότε το συμβούλιο των σοφών, που απαρτιζόταν από πέντε άλλα νήπια, για να τους δώσουν την λύση. Εκείνοι υπέδειξαν το είδος της δοκιμασίας για την αναζήτηση του διαδόχου. Οι σοφοί θα απάγγελαν στίχους και τα δεκαέξι νήπια που υποδύονταν τους υποψήφιους νέους για την διαδοχή, θα ανέπτυσσαν διαδοχικά τις σχετικές ιστορίες τους. Οι σοφοί αιτιολόγησαν μάλιστα την πρόταση για χρησιμοποίηση αποκλειστικά στίχων δημοτικών τραγουδιών, αναφέροντας πως ο λαός που δημιούργησε αυτούς τους στίχους είναι σοφότερος από τους ίδιους και οι στίχοι του είναι σπουδαίοι.
Μέσα από τις ιστορίες που ανέπτυξαν οι νεαροί υποψήφιοι, προέκυψαν ωστόσο ως κοινά χαρακτηριστικά τους η καλοσύνη και η ευφυία. Εφόσον οι σοφοί οδηγήθηκαν στο συμπέρασμα ότι οι υποψήφιοι είναι όλοι ισάξιοι και κατά συνέπεια κατάλληλοι να κυβερνήσουν, δεν ορίστηκε κάποιος διάδοχος, γιατί το μέλλον του τόπου θεωρήθηκε εξασφαλισμένο στην περίπτωση που οι πολίτες θα έπαιρναν συλλογικές αποφάσεις. Στο τέλος γιόρτασαν όλοι μαζί το νέο μοντέλο διακυβέρνησης του τόπου τους.
4. Η έντυπη έκδοση με τίτλο «Μια φορά κι έναν καιρό…»
Ολόκληρο το θεατρικό έργο περιλαμβάνεται σε χαρτόδετη έκδοση είκοσι οχτώ σελίδων. Ο τίτλος «Μια φορά κι έναν καιρό…» (Ηλία, 2007), που αναγράφεται στο εικονογραφημένο εξώφυλλο, δηλώνει ότι πρόκειται για παραμύθι. Στην έντυπη έκδοση προηγείται πρόλογος και ακολουθεί εισαγωγή που απευθύνεται σε ενήλικους αναγνώστες, εκπαιδευτικούς, γονείς και φοιτητές. Εδώ παρουσιάζεται το εκπαιδευτικό πρόγραμμα από το οποίο προέκυψαν οι ιστορίες των νηπίων, καθώς και τα πλήρη ονόματά τους. Στην συνέχεια περιλαμβάνεται ένα ακόμη σύντομο εισαγωγικό κείμενο, που απευθύνεται στο παιδικό αναγνωστικό κοινό, για το οποίο προορίζεται κυρίως η συγκεκριμένη έκδοση. Το μεγαλύτερο μέρος του κειμένου αυτού επαναλαμβάνεται στο οπισθόφυλλο. Μετά από κάθε στίχο τον οποίο οι σοφοί απαγγέλλουν, προκειμένου να ακολουθήσει η σχετική ιστορία από τους υποψηφίους, αναφέρεται η σελίδα που αυτός μπορεί να εντοπιστεί στο βιβλίο του Νικολάου Γ. Πολίτη (1998). Επίσης, η κάθε ιστορία ακολουθείται από τα αρχικά τού νηπίου-δημιουργού της.
Η έκδοση με ISBN 978-960-88684-4-1 έγινε το 2007, χρονιά κατά την οποία ολοκληρώθηκε το εκπαιδευτικό πρόγραμμα και παρουσιάστηκε η αντίστοιχη θεατρική παράσταση. Εκδότης είναι το Πνευματικό Κέντρο του Δήμου στον οποίο βρίσκεται το νηπιαγωγείο, όπου το πρόγραμμα και η παράσταση πραγματοποιήθηκαν. Η έκδοση είναι εικονογραφημένη με εφτά έγχρωμες φωτογραφίες. Στις τέσσερεις από αυτές απεικονίζονται τα νήπια, φορώντας όλα κορώνες. Στις υπόλοιπες τρεις φωτογραφίες το σύνολο των νηπίων κρατούν πλακάτ, στο καθένα από τα οποία αναγράφονται διαφορετικοί στίχοι δημοτικών τραγουδιών, που αποτέλεσαν το ερέθισμα για τις ιστορίες που παράχθηκαν.
Η έκδοση διανεμήθηκε δωρεάν στους μαθητές των Δημοτικών Σχολείων του συγκεκριμένου δήμου.
5. Συζήτηση
Η κορώνα συνιστά ένα εξαιρετικά εύγλωττο και λειτουργικό σύμβολο κατά την εκπαιδευτική διαδικασία. Η ποικιλότροπη αξιοποίησή της προσφέρει ιδιαίτερη ικανοποίηση στους μαθητές, που αναζητούν ευκαιρίες να παίξουν με αυτήν. Στο ομαδικό θεατρικό παιχνίδι τα νήπια την φορούν διαδοχικά, για να υποδυθούν τον ρόλο του βασιλιά, ο οποίος εδώ είναι εφήμερος.
Κατά τη διεξαγωγή του εκπαιδευτικού προγράμματος των άταχτων στίχων κάθε νήπιο που έχει ολοκληρώσει την αφήγησή του ως υποψήφιος, φορά την κορώνα καθώς παρακολουθεί τις επόμενες αφηγήσεις των συμμαθητών του. Πρόκειται για μία επιβράβευση για την συμμετοχή στην δραστηριότητα, ωστόσο παράλληλα η κορώνα εδώ βοηθά να εντοπίζονται ποιοι έχουν ήδη παρουσιάσει τις ιστορίες τους και ποιοι θα ακολουθήσουν.
Στην θεατρική παράσταση ενώ αρχικά φορούν την κορώνα το κορίτσι και το αγόρι που υποδύονται το βασιλικό ζευγάρι, στο τέλος την φορούν ταυτόχρονα όλοι οι υποψήφιοι που διαγωνίστηκαν για την διαδοχή. Στην περίπτωση αυτή η κορώνα συμβολίζει τους ενεργούς πολίτες, που αποφασίζουν συλλογικά για την διακυβέρνηση του τόπου και έχουν όλοι εξίσου την προοπτική να την αναλάβουν οι ίδιοι. Οπότε, στην έντυπη έκδοση όλα τα νήπια φορούν επίσης κορώνες στις ομαδικές φωτογραφίες.
6. Συμπεράσματα
Ο ενεργός μαθητής που αρχικά αφηγήθηκε μια ιστορία στην τάξη του σύμφωνα με την αφηγηματική υπόθεση του συλλογικού θεατρικού έργου, υποδύθηκε τον ενεργό πολίτη, που με αυτήν την ιστορία που δημιούργησε, διεκδικούσε έναν σημαντικό ρόλο στο πολιτικό γίγνεσθαι. Η μετάβαση στον νέο τύπο διακυβέρνησης όπου ενεργοί πολίτες θα αναλάμβαναν συλλογικά την ευθύνη για το μέλλον του τόπου τους, αποτέλεσε ένα ισχυρό βίωμα για τους συμμετέχοντες στην παράσταση μαθητές. Επιπλέον, τόσο η παράσταση όσο και η έκδοση, συνέβαλαν στην διάχυση στην μαθητική κοινότητα του συγκεκριμένου μοντέλου του ενεργού πολίτη.
Μέσα από αυτό το θεατρικό έργο δεν πραγματοποιήθηκε μόνο η αποδόμηση του βασιλιά του παραμυθιού, με την αντικατάστασή του από τους ενεργούς πολίτες. Ταυτόχρονα συνέβη και η αποδόμηση του συμβουλίου των σοφών που καθοδηγούσε το βασιλιά να κυβερνά, όταν οι ίδιοι οι σοφοί δήλωσαν πως ο λαός είναι σοφότερος από αυτούς, όπως προκύπτει από τα δημοτικά τραγούδια που έχει δημιουργήσει. Οπότε εδώ γίνεται αβίαστα αντιληπτή η συμβολή του συνόλου των ανώνυμων μέσων ανθρώπων στην κοινωνική, πολιτική και πολιτιστική εξέλιξη.
Η προσέγγιση του σχολείου με το ευρύτερο κοινωνικό περιβάλλον κατά την πραγματοποίηση της παράστασης, καθώς αποσκοπούσε ειδικότερα στην ανάδειξη της δημιουργικής σκέψης των μαθητών, διευκόλυνε την επικοινωνία μεταξύ των διαφορετικών γενεών, παρέχοντας σε όλους αισιοδοξία και ασφάλεια.
Ιδιαίτερη μνεία θα άξιζε να γίνει στην υπευθυνότητα που εμφάνισαν τα νήπια κατά την συμμετοχή τους στις διάφορες φάσεις της εκπαιδευτικής δραστηριότητας. Συγκεκριμένα, φρόντιζαν για την πιστή απόδοση της σκέψης τους και ενδιαφέρονταν για την ακριβή καταγραφή της. Η δε συνεργασία τους στις πρόβες για την ανοιχτή θεατρική παράσταση ήταν άψογη και ο ενθουσιασμός και η απόλαυσή τους κατά την πραγματοποίησή της, καταφανής.
Η συμμετοχή των νηπίων στην διεξαγωγή του εκπαιδευτικού προγράμματος δημιουργικής γραφής ήταν καθολική και παρέμεινε ενθουσιώδης σε όλη την διάρκειά του. Ως προς την αποτελεσματικότητα των στίχων των δημοτικών τραγουδιών να διεγείρουν την φαντασία των νηπίων, είναι ενδεικτικό το γεγονός ότι επέμεναν όλα τα νήπια να παράγουν ατομικές ιστορίες για κάθε διαφορετικό στίχο που παρουσιαζόταν, με συνέπεια την χρονική παράταση του προγράμματος πολύ πέραν του αρχικού σχεδιασμού. Τόσο η ανταπόκρισή τους όσο και η ποιότητα των παραγόμενων ιστοριών τους επιβεβαιώνουν ασφαλώς την διαχρονική αξία των στίχων αυτών.
Τα παραγόμενα από τους μαθητές αφηγηματικά κείμενα αξιοποιήθηκαν πλήρως τόσο κατά την θεατρική παράσταση όσο και στην αντίστοιχη αυτοτελή έκδοση, που αποτέλεσαν τα πλαίσια παρουσίασής τους. Πρόκειται για εκπαιδευτική επιλογή που πρόσφερε στα νήπια απόλαυση και αυτοπεποίθηση. Η εμπειρία της συμμετοχής τους στην παραπάνω συλλογική δραστηριότητα θέτει τα θεμέλια για την από μέρους τους συνεχή εκδήλωση της δημιουργικότητάς τους.
Η διδακτική παρέμβαση που παρουσιάστηκε, αποδείχθηκε ιδιαίτερα αποτελεσματική ως προς το να συνειδητοποιήσουν τα νήπια ότι ο γραπτός λόγος αναπαριστά πιστά τον προφορικό και ότι παρέχει την δυνατότητα να καταγράφουν τις σκέψεις τους και να επικοινωνούν με περισσότερους ανθρώπους. Επίσης, συνέβαλε ουσιαστικά στην βελτίωση της γλωσσικής έκφρασης των νηπίων, ακριβέστερα, στην ανάπτυξη της ικανότητάς τους να παράγουν ευφάνταστες ιστορίες με συνεκτικό νόημα.
Βιβλιογραφία (Βιβλιογραφικές αναφορές)
Ελληνόγλωσση
Γραμματάς, Θ. (2012) Η σχολική θεατρική παράσταση. Οδηγός για εκπαιδευτικούς (Πρωτοβάθμια εκπαίδευση). Αθήνα: Διάδραση.
Γραμματάς, Θ. (2014). Το θέατρο στην εκπαίδευση. Καλλιτεχνική έκφραση και παιδαγωγία. Αθήνα: Διάδραση.
Ελύτης, Ο. (2009). Ανοιχτά Χαρτιά, Αθήνα: Ίκαρος.
Ζαν, Ζ. (1996). Η δύναμη των παραμυθιών, μτφρ. Μ. Τζαφεροπούλου. Αθήνα: Καστανιώτης.
Ηλία, Ε. και Ματσαγγούρας Η. (2006). Από το παιχνίδι στο λόγο: Παραγωγή παιδικών κειμένων μέσα από παιγνιώδεις δραστηριότητες. Στο Π. Παπούλια-Τζελέπη, Α. Φτερνιάτη, Κ. Θηβαίος (επιμ.), Έρευνα και Πρακτική του Γραμματισμού στην Ελληνική Κοινωνία. Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα, σ.σ. 307-317.
Ηλία, Ε. (2007). Μια φορά κι έναν καιρό… Πνευματικό Κέντρο Δήμου Ασπροπύργου.
Ηλία, Ε. (2008). Παίζοντας με τους άταχτους στίχους. Η συμβολή ενός εφαρμοσμένου προγράμματος δημοτικής ποίησης στη γλωσσική ανάπτυξη, Διαδρομές, 91, σ.σ. 28-52.
Ηλία, Ε. (2006). Παιχνίδια με τον Μικρό Πρίγκιπα του Εξυπερύ. Πνευματικό Κέντρο Δήμου Ασπροπύργου.
Ηλία, Ε. (2005). Ταξίδια στον Ωκεανό της Φαντασίας με μύθους και παραμύθια. Πνευματικό Κέντρο Δήμου Ασπροπύργου.
Καλλέργης, H. (1995). Προσεγγίσεις στην Παιδική Λογοτεχνία. Αθήνα: Καστανιώτης.
Κασσωτάκης, Μ. (2013). Η αξιολόγηση της επιδόσεως των μαθητών. Θεωρητικές προσεγγίσεις και πρακτικές εφαρμογές. Αθήνα: Γρηγόρης.
Λενακάκης, Α. (2014). Ο θεατροπαιδαγωγός: Το προφίλ ενός καινοτόμου εκπαιδευτικού. Στο Θ. Γραμματάς, Το θέατρο στην εκπαίδευση: Καλλιτεχνική έκφραση και παιδαγωγία. Αθήνα: Διάδραση, σ.σ. 172-215.
Μαρούδας, Η. (2017). Το θεατρικό παιχνίδι ως εργαλείο βελτίωσης των σχέσεων μεταξύ των μαθητών. Βόλος: Κοντύλι.
Ματσαγγούρας, Η. (2001). Η Σχολική Τάξη. Κειμενοκεντρική Προσέγγιση του γραπτού λόγου. Β΄ Αθήνα.
Μερακλής, Μ. (1986), Το παραμύθι και το παιδαγωγικό του περιεχόμενο, Διαδρομές, 2, σ.σ. 88-90.
Μιχαήλ-Δέδε, Μ. (1994). Το Αποτροπιαστικό Α-λογικό στο Ελληνικό Δημοτικό Τραγούδι. Ιωάννινα: Ηπειρωτική Εστία.
Μπενέκος, Α. (1981). Ζαχαρίας Παπαντωνίου: Ένας σταθμός στην Παιδική Λογοτεχνία. Αθήνα: Δίπτυχο.
Ντολιοπούλου Ε. και Γουργιώτου Ε. (2008). Η αξιολόγηση στην εκπαίδευση. Αθήνα: Gutenberg.
Pascucci, M. και Rossi, F. (2002). Όχι μόνο γραφέας, Γέφυρες, 6, σ.σ. 16-23.
Πολίτης, Λ. (1985). Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας. Αθήνα: Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης.
Πολίτης, Ν. (1998). Δημοτικά Τραγούδια. Εκλογαί από τα τραγούδια του Ελληνικού Λαού. Αθήνα.
Χουιζίνγκα, Γ. (1989). Ο άνθρωπος και το παιχνίδι, μτφρ. Σ. Ροζάκης – Γ. Λυκιαρδόπουλος. Αθήνα: Γνώση.
Vitti, Μ. (1987). Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας. Αθήνα: Οδυσσέας.
Ξενόγλωσση
Booth, W. (1987). The Rhetoric of Fiction. Middlesex: Penguin Books.
Huck, C., Hepler, S. and Hickman, J. (1979). Children’s Literature in the Elementary School. Austin: Holt, Rinehart, and Winston.
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ
ΜΙΑ ΦΟΡΑ ΚΙ ΕΝΑΝ ΚΑΙΡΟ…
(Σκηνή 1η)
Βασίλισσα: Τι σου συμβαίνει; Τον τελευταίο καιρό σε βλέπω λυπημένο.
Βασιλιάς: Είμαι σκεφτικός. Ξέρεις πόσο αγαπάω τον τόπο μας.
Βασίλισσα: Μα πάντα κάνουμε το καλύτερο γι’ αυτόν.
Βασιλιάς: Όμως τι θα γίνει αν αρρωστήσουμε; Αρχίσαμε να γερνάμε. Ποιος θα κυβερνήσει τότε;
Βασίλισσα: Εγώ λέω να βρούμε ένα πανέμορφο κορίτσι. Θυμάσαι πώς ήμουνα εγώ όταν ανεβήκαμε στο θρόνο; Όλοι με θαύμαζαν για την ομορφιά μου και γι’ αυτό με αγαπούσαν και με υπάκουαν.
Βασιλιάς: Εγώ πάλι σκέφτομαι να διαλέξουμε το πιο δυνατό αγόρι. Όλοι θα τον φοβούνται και θα τον ακολουθούν, όπως γίνεται και με μένα.
Βασίλισσα: Ένα όμορφο κορίτσι αξίζει περισσότερο.
Βασιλιάς Όχι ! Ένα δυνατό αγόρι είναι ό, τι χρειάζεται για το θρόνο.
Βασίλισσα: Αντί να μαλώνουμε μεταξύ μας, ας ρωτήσουμε τους σοφούς.
Βασιλιάς: Πάντα το συμβούλιο των σοφών δίνει την καλύτερη λύση.
(Σκηνή 2η)
Σοφοσ 1 : Πέστε μας πώς μπορούμε να βοηθήσουμε αυτή τη φορά;
Βασιλιάς: Θέλουμε να μάθουμε ποιος είναι πιο άξιος να κυβερνήσει
τον τόπο μετά από μας. Το πιο δυνατό αγόρι;
Βασίλισσα: Ή το πιο όμορφο κορίτσι;
Σοφοσ 2: Κι εσείς είστε όμορφοι και δυνατοί, αλλά ρωτάτε εμάς για ν’
αποφασίσετε.
Βασίλισσα: Τι πρέπει να γίνει λοιπόν;
Σοφοο 3: Για να προοδεύει ο τόπος, χρειάζεται να τον κυβερνάμε με
καλοσύνη και εξυπνάδα.
Βασίλισσα: Κι η ομορφιά δεν χρειάζεται;
Σοφοσ 1: Η καλοσύνη είναι η πιο λαμπερή, η πιο αληθινή ομορφιά. Φωτίζει τα μάτια και κάνει τα πρόσωπα χαμογελαστά. Κι ούτε χάνεται με τα χρόνια. Ψάξτε για την ομορφιά της ψυχής και θα έχετε κάνει τη σωστότερη εκλογή.
Βασιλιάς: Ούτε η δύναμη χρειάζεται;
Σοφοσ 2: Η μεγαλύτερη δύναμη είναι η δύναμη του μυαλού. Αυτή καταφέρνει όσα δεν μπορούν τα πιο δυνατά χέρια και τα πιο δυνατά πόδια όλου του κόσμου. Αν θέλετε λοιπόν έναν αρχηγό πραγματικά δυνατό, πρέπει να διαλέξετε έναν πολύ έξυπνο άνθρωπο.
Βασιλιάς: Πώς όμως θα βρούμε κάποιον να είναι και καλός και έξυπνος;
Σοφοσ 3: Και σε αυτό υπάρχει απάντηση. Θα καλέσουμε να διαγωνιστούν όλους τους νέους που νομίζουν ότι μπορούν ν’ αναλάβουν την αρχηγία.
Βασίλισσα: Και σε τι θα διαγωνιστούν;
Σοφοσ 3: Θα διαγωνιστούν στις ιστορίες. Θα απαγγείλουμε τους ομορφότερους στίχους από τα τραγούδια του λαού, γιατί ο λαός είναι σοφότερος από μας και τα τραγούδια του είναι σπουδαία.
Σοφοσ 1: Μ’ αυτούς τους στίχους θα ξυπνάμε τη φαντασία των νέων, για να φτιάξουν μια σχετική ιστορία.
Σοφοσ 2: Μετά εμείς όλοι μαζί θα κρίνουμε την ψυχή και το μυαλό που κρύβεται μέσα στην ιστορία.
Σοφοσ 3: Ας ετοιμαστούμε για να δεχθούμε τους υποψήφιους.
(Σκηνή 3η)
Προσέρχονται οι υποψήφιοι.
Σοφός 1: Σας καλωσορίζουμε και σας ευχόμαστε καλή επιτυχία.
Σοφός 2: Προσπαθήστε να αφηγηθείτε μια πρωτότυπη ιστορία για τους στίχους που ακούτε.
Σοφός 3: «Η στράτα ρόδα γέμισε κι η εκκλησιά το μόσκο κι από το μόσκο τον πολύ οι τοίχοι ραγιστήκαν» (σ.199).
Υποφήφιος 1: Ένα κοριτσάκι μυρίζει τα λουλουδάκια που έχουν βάλει στην εικόνα του Χριστούλη και κάνει μια ευχή. Να ζωντανέψει ο Χριστούλης, για να τα μυρίσει κι αυτός.
Σοφός 1:«Το καρτεράει ο δάσκαλος με μια χρυσή βεργούλα, το καρτεράει η δασκάλισσα με δυο κλωνάρια μόσκο» (σ.193).
Υποψήφιος 2: Ο δάσκαλος και η δασκάλα ειδοποιούν το Μικρό Πρίγκιπα (τον ήρωα του βιβλίου του Εξυπερύ), για να πάει στο σχολείο τους. Θέλουν να τον μάθουν να διαβάζει και να γράφει.
Σοφός 2: «Φύσα βοριά, φύσα θρακιά, για ν’ αγριέψει η λίμνη» (σ.10).
Υποψήφιος 3: Σ‘ ένα σχολείο διαβάζουν τα παιδιά το μάθημα τους. Στην ώρα του φαγητού έφαγαν όλα τα παιδιά εκτός απ‘ το Μιχάλη. Το μεσημέρι πήγε η μαμά του να τον πάρει. Τον πήγε στο σπίτι, που ήταν δίπλα σε μια λίμνη πολύ αγριεμένη, επειδή φυσούσε αέρας. Κι η μαμά του είπε να κάνουν μια βόλτα με βαρκούλα στη λίμνη. Δεν φοβήθηκαν το κύμα, γιατί ήξεραν πολύ καλά να του ξεφεύγουν. Του Μιχάλη του άρεσε πολύ και είπε στη μαμά να ξαναπάνε κάποια μέρα που δεν θα έχει σχολείο. Κι όταν γύρισαν στο σπίτι, ο Μιχάλης είχε πεινάσει και άδειασε όλο του το πιάτο.
Σοφός 3: «Ακούω τον άνεμο και ηχά με τα βουνά μαλώνει» (σ.67).
Υποψήφιος 4: Βλέπω απ‘ το τζάμι ένα βουνό κι ακούω τον άνεμο. Ο άνεμος λέει στο βουνό: «Κάνε στην άκρη». Ενώ το βουνό προσπαθεί γιατί είναι φίλος με τον άνεμο, δεν μπορεί να μετακινηθεί. Συνέχεια ο άνεμος λέει το ίδιο, συνέχεια και το βουνό προσπαθεί αλλά δεν μπορεί με τίποτα. Ο άνεμος θέλει να παραμερίσει το βουνό, για να δει τι υπάρχει από πίσω του. Υπάρχει μια πόλη, που ο άνεμος δεν θα την δει ποτέ. Όμως οι άνθρωποι αυτής της πόλης ανεβαίνουμε στο βουνό, για να παίξουμε με το χιόνι κι εκεί μας βλέπει ο άνεμος. Κι εγώ έχω πάρει μαζί μου στο βουνό ένα καρότο και δυο κουμπιά, για να τα βάλω για μύτη και μάτια στο χιονάνθρωπο που θα φτιάξουμε με τ‘ αδέρφια μου.
Σοφός 1: «Να ‘χα τα βράχια αδέρφια μου τα δέντρα συγγενάδια, να με κοιμάν οι πέρδικες να με ξυπνάν τ‘ αηδόνια» (σ.31).
Υποψήφιος 5 : Σ‘ ένα σπίτι στο βουνό ζουν κάποιοι ληστές. Είχαν κλέψει κάτι από έναν καλό άνθρωπο κι αυτός ακολούθησε τα ίχνη τους και τους ανακάλυψε πού βρίσκονται. Οι ληστές τότε τον σκότωσαν, για να μην τους προδώσει. Και το παιδάκι του αργούσε πολύ να πάει σχολείο, γιατί πήγαινε στον τάφο του μπαμπά του κι άναβε το καντήλι. Κι εκεί είδε ένα αηδόνι που του είπε: «Μην ανησυχείς, ο μπαμπάς σου θα ξαναγυρίσει».
Σοφός 2: «Κι ακούω μιας πέρδικας λαλιά, μιας αηδονολαλούσας» (σ.68).
Υποψήφιος 6: Βλέπω μια πέρδικα που είναι μόνη της στο δάσος και κοιμάται, γιατί έχει νυχτώσει κι είναι κουρασμένη. Είχε πετάξει για πολλή ώρα κι είχε πάει πολύ μακριά. Είχε πάει στο σπίτι ενός κοριτσιού και κελαηδούσε πολύ ωραία αλλά το κοριτσάκι δεν την άκουσε, γιατί είχε πάει στο δάσος της πέρδικας, για να την βρει. Κι όταν γύρισε η πέρδικα στο δάσος, άκουσε τη φωνή του κοριτσιού, που τη φώναζε. Συναντήθηκαν και κανόνισαν να βρεθούν και το άλλο πρωί στο σπίτι του κοριτσιού. Και μετά η πέρδικα κοιμήθηκε στη φωλιά της και το κοριτσάκι στο κρεβάτι του.
Σοφός 3: «Ποτάμι για λιγόστεψε, ποτάμι γύρνα πίσω» (σ.52).
Υποψήφιος 7 : Βλέπω το ποτάμι που είναι θυμωμένο. Το έχει θυμώσει ο άνεμος, επειδή φυσάει. Κι είναι πολύ ορμητικό. Εκεί κοντά είναι ένα κοριτσάκι που γυρίζει απ‘ το σχολείο. Το κοριτσάκι δεν ξέρει από τι έχει θυμώσει το ποτάμι κι αναρωτιέται. Προσπάθησε να το ηρεμήσει, τραγουδώντας του χαρούμενα τραγουδάκια. Το ποτάμι ηρέμησε. Κι όταν πήγε στη μαμά του, της είπε: «Πού να στα λέω. Ηρέμησα ένα ποτάμι». Το άλλο μεσημέρι, που γύριζε απ‘ το σχολείο, ρώτησε το ποτάμι αν θέλει να γίνουν φίλοι κι εκείνο είπε «ναι». Το κοριτσάκι του πετούσε μια μπάλα και το ποτάμι την έστελνε πίσω. Έτσι έπαιζαν μαζί κάθε μέρα μετά το σχολείο.
Σοφός 1: «Πέφτουν τα βόλια σαν βροχή και τα βουνά βογγάνε» (σ.55).
Υποψήφιος 8: Πέφτουν σφαίρες σ’ ένα σπίτι που μένει μια γριούλα. Πυροβολείένας κακός, που θέλει να τη σκοτώσει, γιατί δεν αγαπά τους ανθρώπους. Αποφασίζει ποιο σπίτι θα χτυπήσει, σύμφωνα με τους αριθμούς. Χτυπάει δυο σπίτια κάθε μέρα. Κάποτε τον έπιασαν οι αστυνόμοι, αφού όμως είχε σκοτώσει τη γριούλα. Τον έβαλαν φυλακή αλλά δραπέτευσε. Είχε λέιζερ στα μάτια και έκοψε τα σίδερα. Σκότωσε τους αστυνόμους, άνοιξε τα φτερά του και πέταξε για μια μακρινή ήπειρο. Δεν έχει καταφέρει ποτέ να τον νικήσει κανείς. Αυτός είναι ρομπότ, που το έχει προγραμματίσει μια κακιά γυναίκα. Κάποτε όμως ένας οδηγός που δεν έβλεπε καλά, πάτησε με το φορτηγό του και τη γυναίκα και το ρομπότ. Και η αστυνομία του είπε: «Καλά έκανες».
Σοφός 2: «Κι ακούω τα δέντρα και βογγούν και τις οξιές και τρίζουν» (σ. 50).
Υποψήφιος 9 : Ένα κοριτσάκι το παίρνει ο αέρας και το πηγαίνει στο δάσος. Εκεί όλα τα δέντρα έχουν βγάλει φρούτα. Το κοριτσάκι σκαρφαλώνει σ’ ένα δέντρο. Έρχεται μια πεταλούδα και το κοριτσάκι θέλει να την πιάσει. Όταν όμως πάει να την πιάσει, αυτή χάνεται. Μετά κατεβαίνει από το δέντρο και τριγυρνά στο δάσος. Βρίσκει στο δρόμο του μια κακιά μάγισσα. Το κοριτσάκι νομίζει ότι είναι η καλή νεράιδα και πηγαίνει κοντά της. Αυτή το παίρνει και το πηγαίνει στο σπίτι της. Κι όπου περνούν, τα δέντρα βογγούν, γιατί τα μαγεύει η μάγισσα. Όμως το κοριτσάκι δεν μπορεί να τ‘ ακούσει. Όταν φτάνει στο σπίτι της μάγισσας, το κοριτσάκι καταλαβαίνει ποια είναι, γιατί βλέπει τα μαγικά της. Κάθε βράδυ η μάγισσα μεταμορφώνεται κι όλα τα ζώα τρέχουν να ξεφύγουν. Κι όταν η μάγισσα αποκοιμιέται, το κοριτσάκι ακολουθεί τα ίχνη που είχαν αφήσει πηγαίνοντας. Μόλις βγαίνει απ‘ το δάσος, ο αέρας το πηγαίνει πίσω στο σπίτι του.
Σοφός 3: «Κοιμούνται στα δασά κλαριά
και στους παχιούς τους ίσκιους» (σ.39).
Υποψήφιος 10 : Βλέπω ένα σπίτι που δίπλα του υπάρχει ένα δέντρο. Οι άνθρωποι που μένουν εκεί, αποφασίζουν να πάνε στην παραλία αλλά όταν μπαίνουν στο αμάξι, ξεχνάνε πού ήθελαν να πάνε και πηγαίνουν κάπου αλλού. Ανοίγουν τις ομπρέλες για τον ήλιο, αλλά όταν φεύγουν, τις ξεχνάνε εκεί. Τις βρίσκει κάποιος και τις βγάζει απ’ την άμμο, για να τις πάρει ο αέρας. Κι ο αέρας τις πηγαίνει μέσα στη θάλασσα και τις χαλάνε τα ψάρια. Μόλις αυτοί που έχουν τις ομπρέλες κατάλαβαν ότι τις έχουν ξεχάσει, πηγαίνουν να τις βρουν και δεν βρίσκουν καμιά. Φεύγουν και δεν ξαναπηγαίνουν ποτέ πια στη θάλασσα. Όταν γυρίζουν στο σπίτι, λείπουν όλα τους τα πράγματα, έχουν μπει κλέφτες με σακούλες και το έχουν αδειάσει. Ψάχνουν, αλλά δεν βρίσκουν ποτέ τα πράγματα τους.
Σοφός 1: «Και στάζουνε τα μάτια μου και τρέχουν μαύρα δάκρυα» (σ.20).
Υποψήφιος 11: Ο Θεός είναι στην εκκλησία. Είναι πολύς κόσμος εκεί, γιατί κάποιος έχει πεθάνει και γίνεται η κηδεία του. Ο Θεούλης κλαίει για τον πεθαμένο. Οι άνθρωποι που τον βλέπουν, νομίζουν ότι κλαίει, γιατί δεν πήγαν να τον φιλήσουν. Κι έτσι όλοι πηγαίνουν και τον φιλάνε. Μετά την κηδεία ο Θεός πηγαίνει στο σπίτι μιας γιαγιάς, για να μείνει μαζί της. Του αρέσει καλύτερα από την εκκλησία, επειδή βρίσκει φαγητό να τρώει.
Σοφός 2: «Ο κούκος φέτος δε λαλεί ούτε και θα λαλήσει» (σ.22).
Υποψήφιος 12: Βλέπω μια γυναίκα που έχει μια καλύβα στη θάλασσα και κοιτάζει τα πουλιά. Είναι κι ένας κούκος μαζί τους, που του αρέσει καλύτερα εκεί απ‘ το βουνό. Και ξαφνικά, μια φορά σταμάτησε να κελαηδάει, γιατί ήρθαν κάποιοι αετοί. Τρόμαξε κι έφυγε πετώντας. Κι οι αετοί τον κυνήγησαν, αλλά τον βοήθησε μια πάπια να σωθεί, που ήταν αόρατη. Όταν ο κούκος κάθισε πάνω της, έγινε κι αυτός αόρατος. Κι η γυναίκα που ήταν εκεί, είδε τον κούκο και την πάπια, που ξαναφάνηκαν όταν οι αετοί είχαν φύγει μακριά.
Σοφός 3: «Ζεστό ψωμί δεν έφαγα, δεν πλάγιασα σε στρώμα, τον ύπνο δεν εχόρτασα, του ύπνου τη γλυκάδα» (σ.41),
Υποψήφιος 13: Βλέπω ένα βασίλειο. Ο βασιλιάς κάλεσε ένα πολύ φτωχό άνθρωπο, που δεν είχε καθόλου ψωμί να φάει, να πάει στο παλάτι του, για να φάει τα πάντα. Γιατί ο βασιλιάς ήταν πάρα πολύ καλός. Κι όταν ο άνθρωπος έφαγε, ο βασιλιάς διέθεσε τους φρουρούς του, για να δείξουν στο φτωχό το δωμάτιο που θα τον φιλοξενούσαν στο παλάτι, γιατί αυτός ο φτωχός δεν είχε σπίτι, δεν είχε τίποτα εκτός απ’ τα ρούχα του, που ήταν παλιά. Το πρωί ο βασιλιάς του χάρισε μια στολή ιππότη, σαν αυτήν που φορούσε κι ο ίδιος. Κι ο φτωχός ιππότης, αφού τους ευχαρίστησε, έφυγε απ το παλάτι και πήγε σ’ άλλο βασίλειο, για να τον βοηθήσουν. Σ‘ ένα δάσος θα βρει μια γυναίκα όμορφη και θα παντρευτούν. Και θα γίνει ξυλοκόπος. Θα φτιάξει μόνος του την καλύβα τους και θ‘ ανάβουν φωτιά να ζεσταίνονται.
Σοφός 1: «Βρύσες να δεις και ποταμούς, χώρες, χωριά και δάση» (σ.233).
Υποψήφιος 14 : Βλέπω ένα ποτάμι όπου κολυμπά ένα κοριτσάκι. Στην όχθη έχει υπέροχα αρωματικά λουλούδια και μέσα στο ποτάμι έχει κέρματα, που τα πετάνε οι άνθρωποι και κάνουν ευχές. Το κοριτσάκι ευχήθηκε να γίνει η πριγκίπισσα του ποταμού κι έγινε. Φορούσε ένα μακρύ φόρεμα με κόκκινα λουλούδια κι ένα στέμμα με διαμάντια και καθόταν σ ένα ξύλινο θρόνο. Έτσι μπορούσε να κάνει πολλές ευχές για τον εαυτό της και για τους άλλους: να ‘χει ένα ραδιόφωνο για ν‘ ακούει μουσική, να ‘χει ένα πύραυλο ν‘ ανεβαίνει στον ουρανό, για να βλέπει το Θεό, και να ‘χει κηρομπογιές, για να τον ζωγραφίζει.
Σοφός 2: «Το λεν τ‘ αηδόνια στα κλαριά, κι οι πέρδικες στα πλάγια,
το λεν οι κούκοι στα ψηλά, ψηλά στα καταρράχια» (σ.239).
Υποψήφιος 15 : Βλέπω μια πέρδικα στο βουνό που μιλά με τις άλλες πέρδικες, τις φίλες της, για ένα πλοίο, που περνάει στη θάλασσα και μπαίνει στο λιμάνι. Λένε ότι ο καπετάνιος του πλοίου είναι πολύ κακός. Γι’ αυτό, το καράβι του έχει γίνει μαύρο από τη βρωμιά, μέσα κι έξω. Και κανένας άνθρωπος δεν ταξιδεύει μ‘ αυτό το σκουριασμένο πλοίο, γιατί φοβούνται τον καπετάνιο, που είναι κι αυτός μαύρος και τρομαχτικός. Φεύγει απ‘ το λιμάνι χωρίς κανέναν επιβάτη και θα πηγαίνει σ’ ένα τρομαχτικό νησί που ζουν οι φίλοι του καπετάνιου. Και θα μπουν όλοι στο πλοίο, για να γλεντήσουν μαζί. Και μόνο οι πέρδικες θα τους βλέπουν από το βουνό, επειδή είναι πολύ ψηλό.
Σοφός 3: «βγαίνουν κυράδες την τηρούν από τα παραθύρια» (σ.78).
Υποψήφιος 16 : Βλέπω ένα αστέρι πολύ λαμπερό. Κι από ένα σπίτι τοκοιτάζουν οι άνθρωποι, γιατί τους αρέσει πολύ. Θα ήθελαν να το πιάσουν με μια σκάλα, για να του δώσουν νερό να πιει, γιατί νομίζουν ότι διψάει. Επειδή δεν μπορούν να φτάσουν τo αστέρι, θα ανέβουν στη σκάλα, και θα κρεμάσουν ένα κουβά νερό στα κλαδιά ενός δέντρου, για να το πιει το αστεράκι. Το αστεράκι θα πέσει μέσα στον κουβά και θα πιει το νερό. Ύστερα θα ξανανέβει στον ουρανό. Κι από τότε το αστέρι, θα πηγαίνει να πίνει νερό κάθε βράδυ, απ‘ τον ίδιο κουβά, που θα τον γεμίζουν και θα τον αφήνουν στην ίδια θέση οι άνθρωποι.
Σοφός 1: Εγώ δεν μπορώ να ξεχωρίσω καμιά ιστορία. Όλες μου
φαίνονται υπέροχες.
Σοφός 2: Το ίδιο συμβαίνει και με μένα. Όλοι οι νέοι του τόπου μας
είναι καλοί και έξυπνοι. Όλοι μπορούν να τον κυβερνήσουν.
Βασιλιάς: Και τώρα, τι θα κάνουμε;
Σοφός 3: Τώρα δεν έχουμε κανένα λόγο να ανησυχούμε για το μέλλον.
Ένας τόπος με τόσο έξυπνους και καλούς ανθρώπους, δεν κινδυνεύει.
Σοφός 1: Όποιος κι αν γίνει αρχηγός, έχει όλα τα προσόντα που
χρειάζονται.
Σοφός 2: Ας τον επιλέξουν οι υπόλοιποι. Σίγουρα θα πάρουν τη
σωστότερη απόφαση, αφού είναι όλοι και έξυπνοι και καλοί.
Σοφός 3: Ας κάνουμε ένα μεγάλο πανηγύρι, για να το γιορτάσουμε.
Μουσική και Χορός
ΤΕΛΟΣ
Διαδραστική ιστοσελίδα
Διαδραστική ιστοσελίδα για την διδακτική της λογοτεχνίας, την δημιουργική γραφή και την φιλαναγνωσία από την δρα Ελένη Α. Ηλία