Οι δημογραφικές εξελίξεις και η αγροτική παραγωγή
Κατά τον 9ο αιώνα παρατηρείται στην αυτοκρατορία:
- αύξηση της αγροτικής παραγωγής και
- αύξηση του πληθυσμού κυρίως στις πόλεις
Αυτή η αστυφιλία παρατηρείται τον 10ο αιώνα λόγω:
- της αύξησης της μεγάλης γαιοκτησίας και
- της αύξησης της αγροτικής φορολογίας
Η αύξηση του πληθυσμού οφείλεται λοιπόν
- στην εσωτερική μετανάστευση από αγροτικές περιοχές
- στην αύξηση της απασχόλησης στις πόλεις
- και στην υποχώρηση των επιδημιών
Την ίδια χρονική περίοδο παρατηρείται μία αύξηση του εμπορίου και η αναζωογόνηση της βιοτεχνίας. Οι πόλεις αναδεικνύονται σε εμπορικά κέντρα, όπου:
- βιοτέχνες παράγουν πολλά διάφορα προϊόντα
- αγρότες διαθέτουν τα πλεονάσματα της παραγωγής τους
- και αγοράζουν ότι δεν παράγουν οι ίδιοι
Εξέχουσα θέση στην αυτοκρατορία έχει βέβαια η Κωνσταντινούπολη, που βρίσκεται στο σταυροδρόμι των εμπορικών δρόμων μεταξύ Ανατολής και Δύσης, καθώς και Βορρά και Νότου.
Για την αυτοκρατορία και την οικονομία της έχουν αρχικά μεγάλη σημασία οι χερσαίοι εμπορικοί δρόμοι. Κατά τον 10ο αιώνα, μεταξύ 960 και 970, μετά την ανακατάληψη
- της Κρήτης
- της Κύπρου και
- της βόρειας Συρίας
οι κύριοι εμπορικοί δρόμοι σε στεριά και θάλασσα βρίσκονται υπό τον έλεγχο της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας.
Στις πόλεις ανθούν διάφορες βιοτεχνίες, όπως:
- κεραμικής
- επεξεργασίας πολύτιμων λίθων
- λινών και μεταξωτών υφασμάτων
Σημαντικά κέντρα στην αυτοκρατορία είναι:
- η Χερσώνα,
- η Νικομήδεια,
- οι Σάρδεις,
- το Δυρράχιο,
- η Θήβα,
- η Αθήνα,
- η Κόρινθος και
- η Σπάρτη
Ίσως να προκαλεί έκπληξη, που το Δυρράχιο περιλαμβάνεται στα σημαντικά εμπορικά κέντρα, και ίσως κάποιος να αναρωτηθεί, τι συνδέει το Δυρράχιο με την βασιλεύουσα πόλη της Αυτοκρατορίας, την Κωνσταντινούπολη.
Η απάντηση αφοπλιστική: η Εγνατία οδός (Via Egnatia), η οποία ήταν από τον 2ο αιώνα προ Χριστού ο σημαντικότερος χερσαίος οδικός άξονας των Βαλκανίων! Ένωνε την Ρώμη μέσω της Αππίας οδού (Via Appia) και των λιμανιών του Brindisium και του Δυρραχίου με το αρχαίο Βυζάντιο, την μετέπειτα Κωνσταντινούπολη.
Τα αστικά επαγγέλματα
Η ανάπτυξη της οικονομίας και η συνεχής αύξηση του πληθυσμού των πόλεων είχε ως συνέπεια την αύξηση των εργαζομένων στο εμπόριο και την βιοτεχνία. Είναι οι χειρονάκτες, δηλαδή άνθρωποι που δουλεύουν στις πόλεις και στα λιμάνια όπως:
- μεταφορείς,
- αγωγιάτες,
- ναυτικοί και
- λιμενεργάτες
Επαγγέλματα που ανθούν στις πόλεις είναι και αυτά που έχουν σχέση με την διατροφή των πολιτών, όπως:
- αρτοποιός ή αρτοκόπος,
- κρεοπώλης ή μεκαλλάριος,
- ιχυθοπράτης,
- μάγειρος, κτλ.
Όλα τα επαγγέλματα ήταν οργανωμένα σε συντεχνίες, τα συστήματα και εποπτεύονταν από τον Έπαρχο της πόλης, δηλαδή τον διοικητή της. Η λειτουργία των συστημάτων ήταν καταγεγραμμένη στο Επαρχικόν Βιβλίον, και διέπονταν από πολύ αυστηρούς κανόνες. Για να γίνει δεκτός κάποιος επαγγελματίας σε μία συντεχνία, έπρεπε να αποδείξει την επαγγελματική του ικανότητα.
Τα μέλη των διαφόρων συντεχνιών είχαν προνόμια:
- αγόραζαν τις πρώτες ύλες στην ίδια τιμή,
- αποφάσιζαν ελεύθερα τον μισθό των υπαλλήλων,
- και την τιμή πώλησης ενός προϊόντος (μέχρι κάποιο όριο)
Όμως το κράτος έλεγχε αυστηρά:
- την ποιότητα των προϊόντων
- την διάθεση των πολύτιμων προϊόντων και
- απαγόρευε την εξαγωγή πολύτιμων αγαθών
Ο κρατικός έλεγχος αποσκοπούσε:
- στην διασφάλιση των συμφερόντων του κράτους
- στην διασφάλιση των συμφερόντων των πολιτών και
- όχι στην διασφάλιση των συμφερόντων των επαγγελματιών
(Σημείωση: η παρουσίαση του θέματος σε Power Point με περισσότερο φωτογραφικό υλικό και χάρτες μπορεί να αναζητηθεί εδώ και εδώ)
