Με τιμή και αξίωση, στον αδριάντα του Αθανάσιου Σκουρτανιώτη στην κεντρική πλατεία των Σκούρτων, τελέστηκε επιμνημόσυνη δέηση την Τρίτη 26 Οκτωβρίου για τον ηρωικό θάνατο του θρυλικού οπλαρχηγού της Επανάστασης του 1821 Αθανάσιου Σκουρτανιώτη και των συμπολεμιστών του, στην εκκλησιά της Αγια-Σωτήρας στο Μαυρομάτι ανήμερα του Αγίου Δημητρίου το 1825.
Για το ιστορικό της ημέρας μίλησε ο δάσκαλος του Δημοτικού σχολείου Σκούρτων, κ. Τζουανάκης Γιώργος.
«Αισθάνομαι ιδιαίτερη συγκίνηση και αποτελεί για μένα εξαιρετική τιμή καθώς στην επέτειο εορτασμού των διακοσίων ετών από την εθνεγερσία του 1821 συμμετέχω μαζί σας στη φετινή εκδήλωση για τη Μνήμη του Γενναίου Ήρωα της κωμόπολής μας Αθανάσιου Σκουρτανιώτη.
Ο Αθανάσιος Σκουρτανιώτης γεννήθηκε το 1793. Το κανονικό του όνομα ήταν Αθανάσιος Γάτσης αλλά, για τα κατορθώματά του κατά την διάρκεια της Επανάστασης του 1821 ονομάστηκε: «Σκουρτανιώτης». Στα παιδικά του χρόνια έμαθε λίγα γράμματα στην μονή του Οσίου Μελετίου, όπου πήρε και τα πρώτα του στρατιωτικά μαθήματα.
Τα Δερβενοχώρια κατά την Τουρκοκρατία είχαν το προνόμιο να συγκροτούν ένοπλα τμήματα στην περιοχή τους με σκοπό την πάταξη της ληστείας. Ως οπλαρχηγός τους, ο Σκουρτανιώτης ήταν από τους πρώτους που ύψωσαν την σημαία της Επανάστασης στην Στερεά Ελλάδα.
Μαζί με τους Μελέτιο Βασιλείου και Δήμο Αντωνίου πολέμησε για την απελευθέρωση της Αθήνας, ενώ συμμετείχε και στην πολιορκία της Ακρόπολης. Μαζί με τον Νικηταρά, τον Οδυσσέα Ανδρούτσο και άλλους αγωνιστές πήρε μέρος σε πολλές μάχες. Τιμήθηκε με το βαθμό του Αντιστράτηγου για την σύνεση, την ανδρεία του και την συμβολή του στον αγώνα για την απελευθέρωση της Ελλάδας.
Επειδή οι Τούρκοι έκαναν επιδρομές και ληστείες στα χωριά της επαρχίας Θηβών και της Λιβαδειάς, οι κάτοικοι ζήτησαν προστασία από τον Αθανάσιο Σκουρτανιώτη.
Ο Σκουρτανιώτης, μαζί με 70 Δερβενοχωρίτες, αποφάσισε να πάει και να τους προστατέψει.Ο θείος του, ο Παπαδιπλός, τον προειδοποίησε ότι θα πάει αλλά δεν θα γυρίσει. Ο Σκουρτανιώτης όμως, σαν νέος Λεωνίδας, δεν άλλαξε την απόφασή του. Αναχώρησε από τα Σκούρτα και στρατοπέδευσε στο Νεοχώρι Θεσπιών. Το ένοπλο σώμα, το οποίο διοικούσε ήταν όμως διαιρεμένο σε πολλά τμήματα, γι΄αυτό ήταν δύσκολο να συγκεντρωθεί και να καταφέρει καίρια πλήγματα στον εχθρό.
Γνωρίζοντας όλες τις παραπάνω δυσκολίες, ο Σκουρτανιώτης αποφάσισε, στα τέλη του Οκτωβρίου του 1825, να επιτεθεί και να διαλύσει τους Τούρκους.
Έτσι, διατάζει τους κατοίκους των χωριών να καταφύγουν στα βουνά και ειδοποιεί τους άλλους οπλαρχηγούς της περιοχής να βρεθούν το βράδυ της 27ης Οκτωβρίου στα Λεύκτρα, γραφοντάς τους:”Έχουμε γάμο και δεν πρέπει να λείψει κανείς ,διότι τέτοιο δεν θα ξαναϊδούμε άλλον”.
Την προηγούμενη μέρα της συνάντησης όμως , στις 26 Οκτωβρίου του 1825, έστειλε μια ομάδα παλικαριών να παρακολουθήσουν τις κινήσεις του εχθρού. Πιο τολμηροί και πιο γενναίοι από ότι χρειαζόταν, οι άντρες του επιτέθηκαν σε μια περίπολο του τουρκικού ιππικού, σκοτώνοντας μερικούς, αλλά δίνοντας την δυνατότητα σε όσους διέφυγαν, να αναγγείλουν το συμβάν στους υπόλοιπους Τούρκους, θέτοντας έτσι σε κίνδυνο τους συντρόφους τους.
Ο Σκουρτανιώτης κατάλαβε αμέσως τον θανάσιμο κίνδυνο τον οποίο διέτρεχαν και αποφάσισε να υποχωρήσουν γιατί ήταν μόνο εβδομήντα άτομα και χωρίς τα κατάλληλα πολεμοφόδια για τακτική μάχη. Ταμπουρώθηκαν στην μάνδρα της εκκλησίας της Αγίας Σωτήρας στο Μαυρομμάτι Βοιωτίας, υπολογίζοντας ότι εκεί θα σταματούσαν τους Τούρκους, όπως ο Οδυσσέας Ανδρούτσος στο Χάνι της Γραβιάς. Στην αρχή άντεχαν στις λυσσαλέες επιθέσεις των Τούρκων, μετά από δύο ώρες όμως ήρθαν σημαντικές ενισχύσεις 700-800 αντρών του τουρκικού στρατού, που περικύκλωσαν την εκκλησία.
Παρά την ηρωική αντίσταση των Ελλήνων Αγωνιστών, μόλις τους τέλειωσαν τα πυρομαχικά, οι Τούρκοι σκαρφάλωσαν στην στέγη της εκκλησίας, άνοιξαν τρύπες και έριξαν μέσα πίσσα, ρετσίνι, θειάφι και άλλα εύφλεκτα υλικά, κατακαίοντας τον εσωτερικό χώρο. Όταν νύχτωσε, οι σύντροφοι του είχαν σκοτωθεί και ο Σκουρτανιώτης πολεμούσε πια μόνος. Οι Τούρκοι επιτέθηκαν όλοι μαζί εναντίον του και κατάφεραν να μπουν μέσα στην εκκλησία. Στην άνιση μάχη που ακολούθησε, μια φονική οβίδα τον βρήκε στο στήθος, κατατάσσοντάς τον επάξια σε περίοπτη θέση, μαζί με τον Αθανάσιο Διάκο, τον Παπαφλέσσα και πολλούς άλλους στο Πάνθεον των Ελλήνων Ηρώων Αγωνιστών του 1821, που θυσίασαν την ζωή τους για την ελευθερία της πατρίδας μας.
Εκεί, στην εκκλησία της Αγίας Σωτήρας Μαυρομματίου, ο γενναίος στρατηγός Αθανάσιος Σκουρτανιώτης, σε ηλικία μόλις 32 ετών, «σφράγισε» με τη θυσία του την αγάπη του για την Ελευθερία της Ελλάδας, αποτελώντας φωτεινό παράδειγμα ηρωισμού και φιλοπατρίας για τις μελλοντικές γενιές.
Όποιος χαθεί για Λευτεριά, λένε πως δεν πεθαίνει….
Σαν του Σκουρτανιώτη αιώνια, η θύμησή του μένει.
Η Λευτεριά δεν έρχεται δίχως θυσία κι αίμα…
Κι ο Σκουρτανιώτης στα μαλλιά της έβαλε το Στέμμα.
Ζήτω ο Γενναίος Στρατηγός Αθανάσιος Σκουρτανιώτης και οι εβδομήντα Δερβενοχωρίτες Αγωνιστές.
Σας ευχαριστώ.»
(…)Έφτασε στη Βοιωτία. Από κει έγραφε στους διάφορους καπεταναίους, να πάνε να τον ανταμώσουν «(…)γιατί έχουμε γάμο και δεν πρέπει να λείψει κανένας… τέτοιο χαροκόπι δε θα ματαδούμε άλλο!» Λες γιε μου και σαν κάτι μέσα να του έλεγε το τι θ’ ακολουθούσε.
Και παίζοντας καμπόσο νευρικά ο παππούς το κομπολόγι συνέχισε.
-Αστόχησα να σου πω. Είπαν ύστερα πως σαν έφευγε απ’ τα Δερβενοχώρια, στο δρόμο του, δύο φορές ξεπετάχτηκε μπροστά του λαγός.
-Α μου έχεις πει κι άλλοτε παππού, πως οι κλέφτες σαν βρίσκανε λαγό στο δρόμο τους, το είχανε για κακοσημαδιά.
-Ναι γεια σου. Τα παλικάρια του Σκουρτανιώτη, δείλιασαν απ’ τη γρουσουζιά κι ο αδερφός του ο Κώστας, που ήταν πάντα κοντά του, του λέει…
“Άσχημα κινήσαμε Θανάση. Απ’ τη μια τα λόγια του Παπαδιπλού κι απ’ την άλλη τούτοι οι λαγοί, δε θα μας βγει σε καλό!” Κείνος αδιάφορος, σήκωσε τις πλάτες και του αποκρίθηκε… “Ό, τι και να μας βρει Κώστα, καλώς ναρθεί! Εμείς κάνουμε το χρέος μας στη πατρίδα”…
Τάκης Λάππας – «Αθάνατο Εικοσιένα» – «Αληθινό Παραμύθι»
