Με λαμπρότητα και μεγάλη συγκίνηση γιορτάστηκε το Σάββατο 16 Οκτωβρίου η 78η επέτειος της μάχης της Πύλης, στο μνημείο που στήθηκε στη θέση Πέτρες όπου έγινε η μάχη. Το Σχολείο μας τίμησε με την παρουσία του την εκδήλωση αυτή και κατέθεσε στεφάνι υπέρ των πατριωτών, μαχητών και άμαχου πληθυσμού, που, με περισσή αυτοθυσία, πήραν μέρος στη μάχη και τα ονόματά τους γράφτηκαν με χρυσά γράμματα στις σελίδες της Εθνικής Αντίστασης και της Ελληνικής Ιστορίας.
Η μαρμάρινη πλάκα που στήθηκε για τη μάχη της Πύλης αναγράφει:
ΣΕ ΑΥΤΟΝ ΤΟΝ ΤΟΠΟ ΟΙ ΠΥΛΙΩΤΕΣ ΠΟΛΕΜΩΝΤΑΣ ΤΟΥΣ ΓΕΡΜΑΝΟΥΣ ΓΡΑΨΑΝ ΜΙΑ ΑΠΟ ΤΙΣ ΠΙΟ ΕΝΔΟΞΕΣ ΣΕΛΙΔΕΣ ΤΗΣ ΚΑΤΟΧΗΣ (1940–1944)
Στις 16–10–1943 σύσσωμοι οι Πυλιώτες με επικεφαλής τον ΣΤΕΦΑ ΜΑΛΙΑΤΣΗ εξόντωσαν ένα σιδηρόφρακτο λόχο της Βέρμαχτ που έρχονταν να κάψει το χωριό μας.
ΝΕΚΡΟΙ ΓΕΡΜΑΝΟΙ 100
ΑΙΧΜΑΛΩΤΟΙ 43
Πυλιώτες που έπεσαν στη μάχη:
ΝΕΟΣ ΓΙΩΡΓΟΣ ετών 38
ΚΩΝΣΤΑΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ετών 50
ΣΤΑΜΑΤΗΣ ΓΙΩΡΓΟΣ ετών 70
ΕΚΤΟΡΑΣ ετών 25
Από τους άοπλους που έπιασαν οι γερμανοί και τους χρησιμοποίησαν στη μάχη σαν ασπίδα έπεσαν:
ΜΑΛΛΙΑΤΣΗΣ ΓΙΩΡΓΟΣ (ΓΙΟΣ ΑΡΧΗΓΟΥ) ετών 18
ΜΑΛΛΙΑΤΣΗΣ ΣΩΤΗΡΗΣ ετών 20
ΛΥΓΚΟΣ ΠΕΡΙΚΛΗΣ ετών 18
ΒΛΑΧΟΣ ΕΥΑΓΓΕΛΟΣ ετών 18
ΝΤΑΡΔΑΣ ΝΩΝΤΑΣ ετών 53
Πυλιώτες που δολοφονήθηκαν από τους ναζί στα σπίτια τους:
ΓΚΕΛΗΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ ετών 75
ΚΟΛΙΑΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ (ΑΝΑΠΗΡΟΣ) ετών 44
ΠΑΠΑΓΕΩΡΓΙΟΥ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ετών 70
ΠΑΠΑΘΑΝΑΣΙΟΥ ΓΕΩΡΓΙΟΣ ετών 70
ΣΤΥΛΙΑΝΟΠΟΥΛΟΥ ΑΣΗΜΩ ετών 70
Α Θ Α Ν Α Τ Ο Ι ! ! !
«(…) Είναι μια ράτσα ωραία και περήφανη όλη τούτη η «αρβανιτιά» που ζει αιώνες τώρα στα Δερβενοχώρια: Στα Καβάσαλα και στα Σκούρτα, στα Κρώρα, στο Κακονιστήρι και στην Πύλη. Δεν έσκυψαν ποτέ τους το κεφάλι σε αφέντες και δεν ξέρουν τι θα πει ταπείνωση και εξευτελισμός. (…)»
Σωτήρη Πατατζή «Ούλι! Ούλι! » — Λύκοι! Λύκοι! — (Τα Δερβενοχώρια) από τη συλλογή ιστορικών διηγημάτων «Τα Ματωμένα Χρόνια»
