Του ΠΑΝΤΕΛΗ ΜΠΟΥΚΑΛΑ
Καθολική μέχρι στιγμής η αποτυχία περιορισμού της πανδημίας και των βαρύτατων συνεπειών της στον δημόσιο και τον ιδιωτικό βίο. Αποτυχία που πιστοποιεί ότι ο κορωνοϊός «σκέφτεται» ταχύτερα από τους επιστήμονες, δρα επίσης ταχύτερα από τους πολιτικούς και φέρεται εξυπνότερα από τα μικρά ή και μεγάλα τμήματα των κοινωνιών που παραμένουν καθηλωμένα στον συνωμοσιολογικό ανορθολογισμό. Επιπλέον, ο νέος ιός, όπως όλο του το σόι, είναι περισσότερο δημοκράτης από πολιτειακά συστήματα αυτοπροσδιοριζόμενα σαν δημοκρατικά.
Μπορεί να έχει κάποιες ηλικιακές προτιμήσεις ή να διεισδύει ευκολότερα σε στρατόπεδα που ευφημίζονται σαν «δομές φιλοξενίας» μεταναστών και προσφύγων, αυτό όμως δεν του στερεί το κύριο γνώρισμά του: πλήττει τους πάντες, ακόμα και τους αρνητές της ίδιας της ύπαρξής του ή της χρήσης μάσκας, όπως αποκαλύφθηκε στο πρόσωπο του μητροπολίτη Μαυροβουνίου και Παραθαλασσίας Αμφιλόχιο Ράντοβιτς. Σφόδρα αντίθετος στη χρήση μάσκας ο κορυφαίος επίσκοπος της σερβικής Ορθόδοξης Εκκλησίας (δεν ξέρω πάντως αν τα επιχειρήματά του ήταν εφάμιλλα όσων μετέρχονται οι ημέτεροι ταλιμπανόδοξοι), μολύνθηκε από τον (όχι εκδικητικό, απλώς απροσωπόληπτο) κορωνοϊό και πέθανε. Και χιλιάδες πιστοί (του) συνωστίστηκαν στην κηδεία του, στην Ποντγκόριτσα, δίχως μάσκα. Και ασπάστηκαν τη σορό του. Βέβαιοι ότι «η πίστις σώζει», αδιαφόρησαν για τις εκκλήσεις των γιατρών του νοσοκομείου στο οποίο πέθανε ο Αμφιλόχιος. Ισως και να τους χαρακτήρισαν «όργανα του Εωσφόρου», αφού τόλμησαν να αποκαλέσουν «φωλιά της νόσου» το φέρετρο και να αξιώσουν να καλυφθεί.
Αν η φονικότητα του ιού είναι δημοκρατική, ισοκρατική μάλλον, τίποτε δεν μας βεβαιώνει ότι θα είναι δημοκρατική και η διανομή των εμβολίων, όταν με το καλό περάσουν τα στάδια δοκιμασίας. Κάθε άλλο παρά υπερβολικός ή φιλολογικός είναι ο φόβος ότι, όπως συμβαίνει και με τα πολύ ισχυρά και τα πολύ ακριβά φάρμακα, δεν θα φτάσουν σε όλες τις χώρες του κόσμου, ώστε να επωφεληθούν οι πάντες, ανεξαρτήτως εθνικότητας και εισοδήματος.
Αυτή η πικρή εμπειρία έχει ήδη ευαισθητοποιήσει οργανισμούς με την οικουμενικότητα αποτυπωμένη στον τίτλο τους, τον ΟΗΕ και τον ΠΟΥ, και μη κυβερνητικές οργανώσεις. Δεν διαθέτουν φυσικά μηχανισμούς που θα τους επέτρεπαν να επιβάλουν τη θέλησή τους. Eίναι λοιπόν υποχρεωμένοι να μείνουν στις εκκλήσεις και στις προειδοποιήσεις. Απλό το μήνυμα: Ο,τι ακριβώς απαιτείται για την αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης, η οικουμενική ηθική και λογική, μια και το διοξείδιο του άνθρακα δεν εμποδίζεται από σύνορα και τελωνεία, απαιτείται και για την αντιμετώπιση του ιού. Ούτε κι αυτός ανακόπτεται από τα σύνορα.
Στις αρχές Ιουνίου ο γενικός γραμματέας του ΟΗΕ Αντόνιο Γκουτέρες δήλωσε ότι ένα μελλοντικό εμβόλιο πρέπει να θεωρείται «παγκόσμιο κοινό αγαθό, προσβάσιμο σε όλους». Στα μέσα του Σεπτέμβρη έκθεση της μη κυβερνητικής οργάνωσης Oxfam γνωστοποιούσε ότι μια ομάδα πλούσιων χωρών, η οποία αντιπροσωπεύει μόλις το 13% του παγκόσμιου πληθυσμού, έχει προαγοράσει τις μισές από τις δόσεις μελλοντικών εμβολίων κατά της COVID-19. Η Oxfam, που επικρίνει σταθερά τη μονοπωλιακή ισχύ της φαρμακοβιομηχανίας, ζητάει να επενδυθεί το δημόσιο χρήμα σε φάρμακα και εμβόλια άνευ δικαιωμάτων, διαθέσιμα σε όλες τις χώρες σε τιμή κόστους. Στις 25 Οκτωβρίου ο διευθυντής του ΠΟΥ απηύθυνε έκκληση για παγκόσμια αλληλεγγύη στη διανομή κάθε εμβολίου που θα παραχθεί στο μέλλον.
Μιλώντας, μέσω τηλεδιάσκεψης, στην έναρξη των εργασιών μιας Παγκόσμιας Συνόδου για την Υγεία, στο Βερολίνο, ο Τέντρος Αντανόμ Γκεμπρεγέσους αποσαφήνισε ότι «το μοναδικό μέσο για να ξεπεραστεί η πανδημία είναι να διασφαλίσουμε ότι οι φτωχότερες χώρες θα έχουν ίση πρόσβαση στο εμβόλιο». Αν τα εμβόλια δεν χαρακτηριστούν δημόσια αγαθά, μη υποκείμενα στους νόμους της αγοράς, προφανώς και θα υπερισχύσει ο νόμος του ισχυρότερου. Οι ισχυρές χώρες, που έχουν φροντίσει να καπαρώσουν μεγάλες ποσότητες με προαγορές ή με χρηματοδότηση ερευνητικών προγραμμάτων, θα μοιραστούν, κατά τη δύναμή τους, τη μερίδα του λέοντος. Οι αδύναμοι ας εξασθενήσουν ακόμα περισσότερο.
Στους ισχυρούς, με κραυγαλέα πάντως τη μεταξύ τους ανισοκατανομή δύναμης, ανήκουν και τα μέλη της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Στα τέλη Οκτωβρίου, πάντως, σύμφωνα με τις πληροφορίες του Reuters, αξιωματούχοι της Ενωσης ομολόγησαν ότι πριν έρθει το 2022 δεν θα είναι εφικτός ο εμβολιασμός και των 450.000.000 πολιτών της – οπότε μπορούμε να φανταστούμε τη μοίρα των λαών της Αφρικής, της Λατινικής Αμερικής, της Ινδίας. Η ανεπάρκεια εμβολίων οδήγησε την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να συμβουλεύσει τις κυβερνήσεις των κρατών-μελών να καταρτίσουν σχέδια εμβολιασμού με προτεραιότητα στις ευάλωτες ομάδες και στους εργαζόμενους στην Υγεία, οι οποίοι πληρώνουν ήδη βαρύ κόστος, διεθνώς. Παραπλήσια είναι η πρόταση της κυβερνητικής επιτροπής στη Μεγάλη Βρετανία: να εμβολιαστούν πρώτα οι τρόφιμοι οίκων ευγηρίας (άλλος ένας ευφημισμός δυστυχώς, όπως αποδείχθηκε πανευρωπαϊκά), οι άνω των ογδόντα ετών και το νοσηλευτικό προσωπικό. Οι ελληνικοί σχεδιασμοί παραμένουν άγνωστοι. Περίεργο.
Η συναίνεση πάντως ως προς τους δικαιούχους προτεραιότητας στο εμβόλιο εξαντλείται εκεί: νοσηλευτικό προσωπικό και ευπαθείς ομάδες – οπότε κάθε χώρα θα έχει να αντιμετωπίσει, σαν επιπλέον πρόβλημα, τους πονηρούς που θα πλαστογραφήσουν την ηλικία τους ή το επάγγελμά τους, για να βρεθούν ανάμεσα στους τυχερούς. Επειτα, όμως, με ποια κριτήρια θα γίνει η διαλογή; Πώς θα αποφασιστεί ποιοι αξίζει να σωθούν και ποιοι είναι περιττοί, περίπου σαν τους έρμους που «βγαίνουν από την πρίζα» –μα ναι, «το υγειονομικό μας σύστημα είναι θωρακισμένο»–, ώστε να χρησιμοποιηθούν οι κάθε είδους πόροι προς σωτηρίαν άλλων με περισσότερες πιθανότητες επιβίωσης;
Οι Γραφές, η λογοτεχνία και ο κινηματογράφος με μπόλικες «ταινίες καταστροφής» έχουν ήδη κάνει τις προτάσεις τους. Στο θρίλερ «Contagion», του 2011, οι εμβολιαστέοι προκρίνονται από μια λοταρία με βάση την ημερομηνία γέννησης. Στο κατακλυσμιαίο «2012», του 2009, οι τυχεροί που θα επιβιβαστούν στις επί των Ιμαλαΐων κατασκευαζόμενες σωστικές «Κιβωτούς» είναι οι πρωταγωνιστές της ταινίας, που έχουν το προνόμιο να προστατεύονται από τον σκηνοθέτη, οι 400.000 που προκρίθηκαν χάρη στο εξαιρετικό γονιδιακό απόθεμά τους και όσοι είχαν παραπανίσιο ένα δισ. ευρώ για να προαγοράσουν μια θέση στο μέλλον.
Να τη πάλι η ελεύθερη αγορά. Η οποία ωστόσο «είναι ανίκανη να θεραπεύσει τις πιο δεινές ανάγκες της ανθρωπότητας, όπως απέδειξε η πανδημία». Οχι, δεν είναι απόσπασμα από άγνωστη, προφητική εκδοχή του «Κομμουνιστικού Μανιφέστου» του Καρλ Μαρξ. Ο Πάπας Φραγκίσκος τα λέει αυτά, στην πρόσφατη εγκύκλιό του «Fratelli Tutti». Και κάτι αναρχοκομμουνιστικότερο, επίσης δικό του: «Η χριστιανική παράδοση δεν αναγνώρισε ποτέ ως απόλυτο ή απαραβίαστο το δικαίωμα στην ιδιωτική περιουσία». Μα τι διαβάζει;
ΠΗΓΗ
