Παππά Άννα
Δασκάλα – Συγγραφέας

Πολλές στιγμές της σχολικής χρονιάς, ο δάσκαλος  μετατρέπεται σε έναν πραγματικό παραμυθά, φορώντας το περίεργό του καπέλο. Tο καπέλο του παραμυθά και η γωνιά της βιβλιοθήκης, μετατρέπεται σε ταξιδιάρικο τρενάκι, με οδηγό τον παραμυθά και ένα καλό βιβλίο!
Η φράση «μια φορά και ένα καιρό…», ασκεί μαγική δύναμη και έχει μεγάλη σημασία για το παιδί. Το παιδί από τη στιγμή εκείνη μεταφέρεται με τα φτερά της φαντασίας του σ’ ένα θαυμαστό κόσμο, κόσμο γεμάτο αισιοδοξία, χαρά, αγάπη, ειρήνη.

Το παραμύθι συμβάλλει  στην πολιτισμογνωσία, γιατί καθώς αναφέρεται στην ιστορία, τα ήθη και έθιμα εισάγει στο πνεύμα και στη ψυχή, τη γνώση διάφορων πολιτισμών και αποκτούν  τα παιδιά λαογραφικές γνώσεις.
Το παραμύθι είναι ένα μέσο για τη γλωσσική ανάπτυξη του παιδιού. Το παιδί ευχαριστιέται να ακούει παραμύθια ή ακόμη  και να τα διηγείται το ίδιο. Όταν διηγείται το δικό του παραμύθι ή ακόμη και το παραμύθι της ομάδας του, πετυχαίνει να χρησιμοποιεί πολλά στοιχεία του λεκτικού μας πλούτου και των εκφραστικών δυνατοτήτων που προσφέρει η γλώσσα μας.    Και στις δύο αυτές περιπτώσεις, του δίνονται ευκαιρίες να εμπλουτίσει το λεξιλόγιό του, να γίνεται ασυνείδητα κάτοχος του γλωσσικού μηχανισμού και συνηθίζει  στην ακριβή και σαφή διατύπωση διανοημάτων και συναισθημάτων.

Nicholas Tucker (Βρετανία)

Μετάφραση: Αθηνά Ανδρουτσοπούλου

Πολλές διαμαρτυρίες ακούγονται τελευταία σχετικά με το ρατσισμό στην Παιδική Λογοτεχνία. Σε κοινωνίες όπου συνυπάρχουν πολλές φυλές, παρατηρείται το άτοπο να βρίσκουν ελάχιστα βιβλία τα μαύρα παιδιά με ήρωες μαύρους, πέρα από τα ξεπερασμένα στερεότυπα του αρχηγού των κανίβαλων ή του πιστού μαύρου υπηρέτη που ακολουθεί τα βήματα του λευκού αφέντη του. Μελέτες πάνω στα αποτελέσματα της μαζικής αυτής προκατάληψης έδειξαν ότι συχνά η αντίδραση των μικρών μαύρων παιδιών ήταν να αρνούνται το χρώμα τους. Για παράδειγμα, όταν τους ζητούσαν να διαλέξουν μια κούκλα που να τους μοιάζει, προτιμούσαν συστηματικά μια λευκή αντί για μια μαύρη, ή ζωγράφιζαν τον εαυτό τους με χαρακτηριστικά ευρωπαϊκά. Σήμερα, πάντως, ύστερα από την πίεση που έχει ασκηθεί, βρίσκει κανείς περισσότερα βιβλία όπου τα μαύρα παιδιά μπορούν να αναγνωρίσουν τον εαυτό τους μέσα σ’ έναν σύγχρονο αστικό περίγυρο. Τα ίδια αυτά βιβλία μπορούν να βοηθήσουν και τα λευκά παιδιά να συνηθίσουν στην ιδέα της συνύπαρξης, είτε συνυπάρχουν στο καθημερινό τους περιβάλλον με μαύρα παιδιά είτε όχι.

Οι περισσότεροι θα συμφωνήσουν ότι είναι χρήσιμα για κάθε βιβλιοθήκη τα βιβλία που αντικατοπτρίζουν τις νέες καταστάσεις, όπως τις βιώνουν τα παιδιά, αρκεί να έχουν, βέβαια, λογοτεχνική αξία. Το πρόβλημα είναι κάπως διαφορετικό όταν πρόκειται για αναγνωστικό υλικό που υφίσταται ήδη και που τάσσεται ξεκάθαρα υπέρ των φυλετικών διακρίσεων. Οι παραδοσιακοί παιδικοί στίχοι μπορούν να διασκευαστούν με αντικατάσταση κάποιων λέξεων, όπως έγινε πολλές φορές στο παρελθόν, με το πέρασμα των αιώνων. Αυτό είναι κάτι πολύ σημαντικό, γιατί τα παιδιά δεν είναι σε θέση να ξέρουν το ότι ορισμένες εκφράσεις για νέγρους ή για εβραίους ή άλλες μειονότητες είναι φορείς προκαταλήψεων. Τέτοια επικίνδυνα μηνύματα είναι καλύτερα να μην περνούν στα παιδιά, που εύκολα τα μιμούνται. Η δυσκολία είναι μεγαλύτερη όταν πρόκειται για έργα κλασικά. Οι περιπέτειες του Χάκλμπερυ Φιν είναι ένα έργο σημαντικό, και η συμπεριφορά ή το λεξιλόγιο του Χακ δεν γίνεται να διαχωριστεί από την ιστορία ή τον περίγυρο. Παρόλ’ αυτά, σε μια πρόσφατη αμερικανική έκδοση, ο χαρακτηρισμός «μια νέγρα» αντικαταστάθηκε με «μια από τις υπηρέτριες», όπως και το «ένας λευκός κύριος» έγινε «ένας νεαρός κύριος». ΄Ετσι, κάποιες βελτιώσεις στις φυλετικές σχέσεις αντισταθμίζουν τις απώλειες ως προς την πιστότητα του λογοτεχνικού κειμένου.

Παππά Άννα
Δασκάλα- Συγγραφέας

Κάποτε μια μητέρα ρώτησε τον Αϊνστάιν τι έπρεπε να κάνει για να γίνει το παιδί της τόσο έξυπνο όσο αυτός.

– Να του διαβάζετε παραμύθια, απάντησε ο Αϊνστάιν.

– Ωραία. Και μετά; ζήτησε να μάθει η μητέρα.

– Παραμύθια και πάλι παραμύθια, επέμεινε ο Αϊνστάιν.

Κάθε μέρα, όλο και περισσότερο πληθαίνουν οι φωνές που μιλούν για την ασφυκτική κατάσταση που δημιουργείται στη ζωή των παιδιών μας, από τις λογής-λογής “σειρήνες” που τα περιβάλλουν.

Δεν είναι εύκολο να κάνεις ένα παιδί να αφήσει το κινητό, τον υπολογιστή ή την τηλεόραση για χάρη του βιβλίου, το οποίο αδυνατεί να ανταγωνιστεί την ψυχαγωγία που παρέχει η τεχνολογία σήμερα. Δεν είναι, όμως, αδύνατο. Υπάρχει ελπίδα. Για να καλλιεργηθεί η φιλαναγνωσία, υπάρχουν χίλιοι δυο τρόποι.