Στο σχολείο μας είχαμε τη χαρά να συμμετάσχουμε στο εκπαιδευτικό πρόγραμμα ΧΟΠΑ Ήρωες, ένα πρόγραμμα που έχει ως στόχο την ευαισθητοποίηση και εκπαίδευση των παιδιών για την πρόληψη των εγκεφαλικών επεισοδίων, μέσα από τη σύνδεση με τους ανθρώπους της τρίτης ηλικίας – και ειδικά με τους παππούδες και τις γιαγιάδες τους.

Μέσα από διαδραστικές δραστηριότητες, συζητήσεις και θεατρικό παιχνίδι, τα παιδιά μεταμορφώθηκαν σε μικρούς “ήρωες της καρδιάς”, μαθαίνοντας πώς να αναγνωρίζουν σημάδια που μπορεί να προειδοποιούν για ένα εγκεφαλικό επεισόδιο, πώς να ζητούν βοήθεια και πώς να δείχνουν φροντίδα και αγάπη στα ηλικιωμένα αγαπημένα τους πρόσωπα.

Η ενασχόλησή μας συνοδεύτηκε από το παιδικό βιβλίο του προγράμματος, το οποίο δόθηκε σε κάθε παιδί για να το πάρει στο σπίτι. Το βιβλίο δεν ήταν απλώς μια ιστορία – ήταν ένα σημαντικό εργαλείο σύνδεσης: έφερε τα παιδιά κοντά στους παππούδες και τις γιαγιάδες τους και άνοιξε δρόμους διαλόγου με τους γονείς για θέματα υγείας, φροντίδας και πρόληψης.

 Ένα ζωτικής σημασίας κομμάτι του προγράμματος ήταν και η εκπαίδευση στη χρήση του αριθμού έκτακτης ανάγκης 112. Τα παιδιά έμαθαν:

• πώς να πληκτρολογούν σωστά τον αριθμό σε κινητό ή σταθερό τηλέφωνο,

• να μην ξεχνούν να πατήσουν το πλήκτρο κλήσης,

• και πώς να μιλούν καθαρά, δίνοντας το όνομά τους και τη διεύθυνσή τους.

Τονίσαμε ιδιαίτερα ότι η γραμμή 112 δεν είναι παιχνίδι, αλλά ένας αριθμός που χρησιμοποιούμε μόνο σε περιπτώσεις πραγματικής ανάγκης. Επίσης, μάθαμε πως το όνομά μας και η διεύθυνσή μας δίνονται μόνο όταν καλούμε το 112 και ποτέ σε αγνώστους ή σε άλλες περιπτώσεις (προσωπικό δεδομένο).

 Για να εμπεδωθούν αυτές οι γνώσεις και να μετατραπούν σε δεξιότητες ζωής, είναι πολύ σημαντικό οι γονείς να συνεχίσουν την εκπαίδευση αυτή στο σπίτι:

• εξασκώντας με τα παιδιά την πληκτρολόγηση του αριθμού 112 σε κινητό και σταθερό τηλέφωνο,

• υπενθυμίζοντας τους την ανάγκη να πατούν το πλήκτρο κλήσης,

• και κάνοντας προσομοιώσεις όπου το παιδί εξασκείται στο να λέει καθαρά το όνομά του και τη διεύθυνσή του.

Όταν αυτές οι πληροφορίες ενσωματωθούν στην καθημερινότητα, γίνονται αντίδραση και πράξη σε μια κρίσιμη στιγμή. Πρόκειται για γνώσεις που κυριολεκτικά μπορούν να σώσουν ζωές.

Το πρόγραμμα ΧΟΠΑ Ήρωες είναι μια μοναδική ευκαιρία να διδάξουμε στα παιδιά την έννοια της πρόληψης, της ενσυναίσθησης, της προστασίας και του σεβασμού στους μεγαλύτερους – αλλά και να ενισχύσουμε τη συνοχή και τη φροντίδα μέσα στην ίδια την οικογένεια.

Ας συνεχίσουμε όλοι μαζί – εκπαιδευτικοί και γονείς – να διαμορφώνουμε  συνειδητοποιημένους μικρούς πολίτες με αξίες και ευαισθησία που ξέρουν να αγαπούν, να νοιάζονται και να προστατεύουν.

Γιατί οι αληθινοί ήρωες… ξεκινούν από το σπίτι.

Στην τάξη μας, ανοίξαμε έναν πολύ ιδιαίτερο και σημαντικό κύκλο συζητήσεων με τα παιδιά με θέμα: “Το σώμα είναι δικό μου”. Μέσα από συζήτηση, παιχνίδι, έκφραση και, φυσικά, αγαπημένα παιδικά βιβλία, εξερευνήσαμε έννοιες όπως τα όρια, η συναίνεση, το δικαίωμα στην αυτοδιάθεση και η σημασία της φωνής μας.

Η αρχή έγινε με το ομώνυμο βιβλίο “Το σώμα είναι δικό μου”, το οποίο μας βοήθησε να κατανοήσουμε ότι κάθε άνθρωπος έχει το δικαίωμα να αποφασίζει για το σώμα του. Τα παιδιά συμμετείχαν ενεργά σε συζητήσεις, μοιράστηκαν εμπειρίες και αναγνώρισαν καταστάσεις όπου ένιωσαν άβολα ή δεν ήξεραν πώς να αντιδράσουν. Το σώμα μας και τα χέρια μας έχουν το χώρο τους και δεν επιτρέπεται να βγαίνουν απ΄ αυτόν και να μπαίνουν στον χώρο του άλλου.Ακόμα και για μια απλή αγκαλιά πρέπει να έχουμε την άδεια του άλλου.

Συνεχίσαμε με τη “Ντανιέλα λέει όχι”, μια ιστορία που έδωσε στα παιδιά το θάρρος να πουν “όχι” όταν κάτι δεν τους αρέσει ή τα ενοχλεί. Μέσα από τη Ντανιέλα, μάθαμε ότι το “όχι” είναι μια ισχυρή λέξη με  δύναμη και εκτόπισμα που ας παρέχει προστασία.

Με το βιβλίο “Η φωνή σου είναι η δύναμή σου”, προσεγγίσαμε το θέμα του ενδοσχολικού εκφοβισμού. Τα παιδιά αναγνώρισαν καταστάσεις που μπορεί να βιώνουν ή να βλέπουν γύρω τους στο σχολείο και συζητήσαμε τρόπους με τους οποίους μπορούν να αντιδράσουν, να προστατεύσουν τον εαυτό τους αλλά και να σταθούν στο πλευρό ενός συμμαθητή που έχει ανάγκη. Το βασικό μήνυμα ήταν πως όταν κάτι μας πληγώνει, μιλάμε – γιατί η φωνή μας είναι πραγματικά η δύναμή μας.

Το “Λυπημένο αρκουδάκι” μας βοήθησε να αγγίξουμε με προσοχή και ευαισθησία το δύσκολο ζήτημα της ενδοοικογενειακής βίας. Μέσα από τη σιωπή και τη θλίψη του μικρού αρκούδου, τα παιδιά κατάλαβαν ότι κάποιοι φίλοι τους μπορεί να ζουν δύσκολες καταστάσεις στο σπίτι. Ενθαρρύναμε την έκφραση των συναισθημάτων, τη σημασία του να πλησιάσουν κάποιον συμμαθητή τους  που δείχνει μόνιμα ντροπαλός, αμήχανος, μοναχικός, λυπημένος, να συζητήσουν μαζί του να προσπαθήσουν να κερδίσουν την εμπιστοσύνη τους και να μιλήσουν σε έναν ενήλικα εμπιστοσύνης. Αναδείξαμε την αξία της φροντίδας και της ασφάλειας που κάθε παιδί δικαιούται να έχει.

Ιδιαίτερη αίσθηση προκάλεσε το “Μυστικό της Βερονίκης”, μια τρυφερή ιστορία που μας βοήθησε να καταλάβουμε πώς ένα παιδί μπορεί να κρατά μέσα του ένα βάρος και να νιώθει αδύναμο να μιλήσει. Μέσα από τη Βερονίκη μάθαμε ότι τα υπάρχουν “καλά”  και “κακά” μυστικά. Αυτό που μας φαίνεται περίεργο και που μας κάνει να αισθανόμαστε άβολα, που μας βαραίνει πρέπει να το μοιραζόμαστε με ανθρώπους που εμπιστευόμαστε.

Τέλος, με την “Κίκο και το χέρι”, τα παιδιά ήρθαν σε επαφή με έννοιες όπως το «καλό» και το «κακό» άγγιγμα, μέσα από έναν κατανοητό και προσεγμένο τρόπο. Το βιβλίο αποτέλεσε αφορμή για  συζητήσεις και δραστηριότητες που έδωσαν στα παιδιά εφόδια για να προστατεύουν τον εαυτό τους.

Αυτό το ταξίδι ήταν γεμάτο αλήθεια, τρυφερότητα και ενδυνάμωση. Στόχος μας δεν ήταν μόνο να προστατεύσουμε τα παιδιά, αλλά να τα ενημερώσουμε, να τους δώσουμε φωνή, να καλλιεργήσουμε τον σεβασμό  για το “άλλο” και ενσυναίσθηση.

Γιατί κάθε παιδί έχει το δικαίωμα:

• να λέει όχι,

• να ορίζει το σώμα του,

• να ζητά βοήθεια,

• και να νιώθει ασφαλές.

Το σώμα τους, είναι δικό τους. Κι εμείς, δίπλα τους, θα συνεχίσουμε να το υπερασπιζόμαστε με πράξεις, λόγια και αγάπη.

    

Κεντρικό θέμα του καινοτόμου, συνεργατικού αυτού προγράμματος (το οποίο υλοποιείται από την Περιφερειακή Δ/νση  Α/θμιας & Β/θμιας Εκπ/σης Κ.Μακεδονίας, την Δ/νση Π.Ε. Δυτ. Θεσσαλονίκης σε συνεργασία με το Πατριαρχικό Ίδρυμα Πατερικών Μελετών) αποτελεί το όραμα ενός καλύτερου κόσμου για όλους, ιδιαίτερα καίριο στις συνθήκες κρίσης που βιώνουμε όλοι, το οποίο θα προσεγγισθεί μέσα από την κριτική σκέψη και τη δημιουργική ματιά των μαθητών/τριών με όχημα τις Εικαστικές Τέχνες και τη Λογοτεχνία.

Βασικός στόχος του προγράμματος είναι να υποστηρίξει, μέσα από εναλλακτικές προσεγγίσεις,  την ολόπλευρη και αρμονική ανάπτυξη των μαθητών/τριών και να τους/τις εφοδιάσει με τις δεξιότητες και τα προσόντα που θα τους/τις ενδυναμώσουν και θα τους/τις επιτρέψουν να εξελιχθούν ως προσωπικότητες και να ζήσουν μια δημιουργική ζωή με νόημα, ως άτομα και ως ενεργά μέλη της κοινωνίας. Επίσης:

• να ενισχύσει τη διαθεματική διεπιστημονική, διερευνητική προσέγγιση της μάθησης καθώς και της δημιουργικότητας στην εκπαιδευτική διαδικασία για όλους τους εμπλεκομένους,
• να στηρίξει το εκπαιδευτικό έργο του σχολείου μέσα από ελκυστικές δράσεις μη-τυπικής εκπαίδευσης,
• να δημιουργήσει προϋποθέσεις εξωστρέφειας του σχολείου μέσω της παρουσίασης του ποικίλου εκπαιδευτικού έργου του στην ευρύτερη κοινωνία.

Το πρόγραμμα αυτό μας έδωσε τη δυνατότητα να επιλέξουμε, από συγκεκριμένα λογοτεχνικά πεζά κείμενα και ποιήματα, ένα που μας ενέπνευσε και να το δουλέψουμε με τα παιδιά. Η πρόκληση ήταν δελεαστική, αφού διαπιστώσαμε ότι η ενασχόλησή μας με ένα τέτοιο κείμενο μπορεί πράγματι να αλλάξει κάτι στον κόσμο μας, ξεκινώντας από εμάς τους ίδιους – κάνοντάς μας, αρχικά, καλύτερους ανθρώπους.

Το απόσπασμα που επιλέξαμε είναι το εξής:

“Φτάσε όπου δεν μπορείς παιδί μου! Μην ντραπείς αν έπαιξες καλά κι έχασες… Να ντραπείς αν έπαιξες κακά και κέρδισες.”
Νίκος Καζαντζάκης

 Λέξεις-κλειδιά που αναδείξαμε μέσα από το κείμενο: Φτάσε – Έπαιξες – Ντραπείς

ΦΤΑΣΕ: Η λέξη «φτάσε» αποτέλεσε την αφορμή για να μιλήσουμε για την προσπάθεια, τον στόχο, το όνειρο. Εστιάσαμε στη σημασία του να προσπαθεί κανείς, ακόμα κι όταν κάτι φαίνεται δύσκολο ή μακρινό.
Ζωγραφίσαμε “τη σκάλα των ονείρων” και συζητήσαμε:

• Τι σημαίνει “φτάνω κάπου”;
• Είναι πάντα εύκολο;
• Πώς νιώθουμε όταν τα καταφέρνουμε
• Τι μας βοηθά να συνεχίσουμε όταν κουραζόμαστε;

Έπαιξες:Το παιχνίδι προσεγγίστηκε ως μέσο έκφρασης, διασκέδασης αλλά και μάθησης. Μέσα από βιωματικές δράσεις και συζήτηση, τα παιδιά απάντησαν σε ερωτήματα όπως:

• Τι είναι για εσένα «καλό παιχνίδι»;
• Πώς νιώθεις όταν κερδίζεις;
• Και πώς όταν χάνεις;
  Αναγνωρίσαμε πως μεγαλύτερη σημασία έχει ο τρόπος που παίζουμε και η χαρά της συμμετοχής, παρά το αποτέλεσμα.

Ντραπείς: Η λέξη «ντραπείς» μας έδωσε την ευκαιρία να μιλήσουμε για τη ντροπή ως συναίσθημα.

• Τι είναι η ντροπή;
• Πότε τη νιώθουμε και γιατί;
• Είναι κακό να ντρεπόμαστε;

Ολοκληρώνοντας το πρόγραμμα, δημιουργήσαμε μια αφίσα-κολάζ με τίτλο:
“Η σκάλα των ονείρων – Εσύ, πού θέλεις να φτάσεις;”
Πάνω της τοποθετήσαμε ζωγραφιές των παιδιών, οι οποίες αποτύπωναν τα προσωπικά τους όνειρα και στόχους. Παράλληλα, προάγοντας την παραγωγή λόγου, συνθέσαμε ένα ποίημα, βασισμένο στις λέξεις-κλειδιά και εμπνευσμένο από τις σκέψεις και τα συναισθήματα των παιδιών σχετικά με το θέμα. Το ποίημα αυτόείναι  η φωνή τους, γεμάτη ελπίδα, και δύναμη.

Και το ποιήμα μας:

Παίζω τίμια, παίζω σωστά

με χαμόγελο, με χαρά.

Δε με νοιάζει αν νικώ

φτάνει που τίμια προσπαθώ.

Όποιος κερδίζει με κλεψιά

μένει μόνος στην καρδιά.