Στο άρθρο που ακολουθεί, η ψυχολόγος του σχολείου μας, κ. Εύη Ταρσή παραθέτει χρήσιμες συμβουλές στους γονείς και κηδεμόνες για τη βελτίωση της επικοινωνίας γονέων-εφήβων.
Βελτιώνοντας την επικοινωνία, βελτιώνουμε την σχέση μας με τον έφηβο
Ένα χαρακτηριστικό των εφήβων είναι η ανάγκη τους για αυτονομία και ανεξαρτησία. Την ίδια ώρα ωστόσο οι γονείς ανησυχούν για την ασφάλειά των παιδιών τους. Η κάθε μοναδική σχέση γονέα –παιδιού θα ανταπεξέλθει στις προκλήσεις του συγκεκριμένου αναπτυξιακού σταδίου εάν οι βάσεις που τέθηκαν κατά την παιδική ηλικία είναι στέρεες, εάν τα κανάλια επικοινωνίας ισχυρά και πάνω απ΄όλα εάν υπάρχει σεβασμός και εμπιστοσύνη.
Τί ευνοεί την ανοιχτή επικοινωνία μεταξύ γονέων και εφήβων;
- Αναζητήστε ευκαιρίες για επικοινωνία και παραγωγικό διάλογο
Ένα χαρακτηριστικό της εφηβείας είναι η ανάγκη του νέου για απομόνωση και μοναχικότητα. Και αυτό είναι φυσιολογικό μιας και ο έφηβος έχει την ανάγκη να εστιάσει το ενδιαφέρον του στις πολλές και απότομες αλλαγές που συμβαίνουν στο σώμα αλλά και στον ψυχισμό του, μόνο έτσι θα μπορέσει να προσαρμοστεί στις αλλαγές και να συμφιλιωθεί με τον νέο του εαυτό. Συνδυαστικά με τα παραπάνω, ένα ακόμα χαρακτηριστικό της εφηβείας είναι η προσκόλληση του παιδιού στους συνομηλίκους του. Έτσι, οι φίλοι γίνονται οι «σημαντικοί άλλοι» στην ζωή του παιδιού, αλλαγή συχνά φοβίζει τους γονείς. Ένα βασικό βήμα για την ανοιχτή επικοινωνία των γονέων με τους εφήβους αυτή την περίοδο είναι να προσπαθήσουν να πλησιάσουν τους νέους δείχνοντας ενδιαφέρον για τα νέα ενδιαφέροντα, τις δραστηριότητες, τις φιλίες των παιδιών. Με τον τρόπο αυτό οι έφηβοι τείνουν να νιώθουν αποδεκτοί, σεβαστοί και έτσι τίθενται βάσεις για μετέπειτα βαθύτερες συνομιλίες.
- Χρησιμοποιείτε ανοιχτές ερωτήσεις
Η χρήση ανοιχτών συζητήσεων είναι ένα άλλο ζωτικής σημασίας εργαλείο προκειμένου να διευκολυνθεί η επικοινωνία. Μια κλειστή ερώτηση, διακόπτει την επικοινωνία παρά την ξεκινά. Χαρακτηριστικό των κλειστών ερωτήσεων είναι ότι οδηγούν το άτομο να απαντήσει μονολεκτικά, ή υπονοούν στο άτομο αυτό που θέλει να ακούσει ο άλλος. Μερικά παραδείγματα κλειστών ερωτήσεων είναι: «Πέρασες καλά στο σχολείο σήμερα;», «Έχεις εργασίες για το σπίτι;».
Αντί για αυτές δοκιμάστε μία ανοιχτή πρόταση. Μια ανοιχτή πρόταση δίνει την ευκαιρία στον έφηβο να πει αυτό που είναι σημαντικό για τον ίδιο χωρίς περιορισμούς. Μερικά παραδείγματα ανοιχτών προτάσεων είναι: «Μίλησε μου για την μέρα σου», «Φαίνεσαι να έχεις καλή διάθεση, πες μου περισσότερα για αυτό κτλ.». Μία ανοιχτή πρόταση μεταφέρει ένα διαφορετικό μήνυμα, ένα μήνυμα που λέει: πες μου περισσότερα, ενδιαφέρομαι και θέλω να ακούσω τις σκέψεις και τα συναισθήματά σου.
Με δεδομένο ότι οι συζητήσεις είναι ευκαιρία για την δημιουργία δεσμών, όσον αφορά τους εφήβους και τους γονείς τους, η διατήρηση δεσμών επιτυγχάνεται μόνο μέσω ενεργητικής ακρόασης και της ενθάρρυνσης έκφρασης σκέψεων και συναισθημάτων τους εκατέρωθεν .
- Ακούστε χωρίς να κρίνετε ή να επικρίνετε
Ορισμένες φορές στις συζητήσεις μεταξύ γονιών και παιδιών κυριαρχούν παράπονα, επιπλήξεις, έντονες διαφωνίες με αποτέλεσμα οι έφηβοι να τις αποφεύγουν. Η κριτική, οι κατηγορίες, οι επικρίσεις και οι χαρακτηρισμοί πλήττουν την αυτοεκτίμηση και δημιουργούν απόσταση ανάμεσα στους γονείς και τον έφηβο. Επίσης, αυξάνουν τη σύγκρουση και κάνουν τους έφηβους απρόθυμους να συνεργαστούν. Όλη τους η ενέργεια αναλώνεται στο να υπερασπίζονται τους εαυτούς τους ενώ θα μπορούσαν να την χρησιμοποιήσουν προκειμένου να κάνουν αλλαγές. Γενικά, είναι σημαντικό οι έφηβοι να γνωρίζουν ότι είμαστε πρόθυμοι να τους ακούσουμε, ότι ενδιαφερόμαστε ότι νοιαζόμαστε και ότι είμαστε δίπλα τους ακόμα και αν δεν συμφωνούμε πάντοτε με αυτούς.
- Αντιμετωπίζετέ τον νέο ως ισότιμο
Ορισμένες φορές οι γονεις νιώθουν ότι το έφηβο παιδί τους δεν έχει την εμπειρία, τη γνώση ή την ικανότητα να ανταποκριθεί σε καταστάσεις ή να σταθεί ισότιμα απέναντί τους. Σύντομα ωστόσο θα το κάνει. Όσο πιο γρήγορα ο έφηβος αντιμετωπισθεί από τους γονείς ως ικανό, επαρκές, σκεπτόμενο ον, τόσο πιο γρήγορα θα συμπεριφερθεί ως τέτοιο, μιας και η στάση αυτή του παρέχει το κίνητρο να ανταποκριθεί στις προσδοκίες των ενηλίκων. Η επικοινωνία με τους εφήβους αναβαθμίζεται όταν νιώθουν ότι οι γονείς έχουν εμπιστοσύνη στους ίδιους και παρεμβαίνουν όταν το έχουν ανάγκη. Επίσης, προκειμένου να διευκολυνθεί η πορεία από την παιδική στην ενήλικη ζωή είναι σημαντικό να ανατίθενται από τους γονείς στον έφηβο ευθύνες, να του δίνεται η ευκαιρία να συμμετέχει στην λήψη των αποφάσεων και στη διατύπωση των κανόνων που τον αφορούν.
- Εκτιμάτε τον έφηβο για τα προτερήματά του
Είναι πολύ εύκολο να βρούμε πράγματα που μας δυσκολεύουν στους εφήβους. Ωστόσο, το να βρίσκουμε τα θετικά στοιχεία του κάθε έφηβου όπως είναι ο ενθουσιασμός, η ζωντάνια του, η ανάγκη του για εξέλιξη κ.α. οικοδομεί μία θετική σχέση με τον έφηβο η οποία με την σειρά της ευνοεί την θετική επικοινωνία μαζί του.
- Δίνετε αγάπη δίχως όρους αλλά τηρείτε σταθερά όρια στη συμπεριφορά
Ο έφηβος χρειάζεται να ξέρει ότι οι γονείς τον αγαπούν και τον αποδέχονται ό,τι και να γίνει. Οι παρεκτροπές στην συμπεριφορά του όμως είναι φυσιολογικές και αναμενόμενες για την ηλικία και την ανάπτυξή του. Είναι σημαντικό ωστόσο οι διαφωνίες να επιλύονται με εποικοδομητικό τρόπο. Εξάλλου η υγιής αντιμετώπιση των συγκρούσεων διδάσκει στους εφήβους πώς να επιλύουν διαφορές στην ζωή τους γενικότερα. Η καλύτερη προσέγγιση για έναν γονιό σε αυτή την περίπτωση είναι να είναι συγκεκριμένος και σαφής σχετικά με την συμπεριφορά με την οποία διαφωνεί ή δυσανασχετεί, για τον λόγο που συμβαίνει αυτό, καθώς και τί θα προτιμούσε να γίνει.
- Εφαρμόζετε ό,τι διακηρύττετε
Οι έφηβοι βρίσκονται σε αναζήτηση της ταυτότητας τους, των χαρακτηριστικών που προσδιορίζουν την προσωπικότητά τους και των ιδεών τους. Οι γονείς των εφήβων πρωτίστως χρειάζεται να ακούν με προσοχή τις ανάγκες και τα συναισθήματα των παιδιών τους. Παράλληλα ωστόσο, χρειάζεται να μπορούν να επιχειρηματολογούν, να υπερασπίζονται και να τηρούν και οι ίδιοι αυτό που επιθυμούν από τα παιδιά τους. Τίποτα από όσα λένε οι γονείς ωστόσο δεν είναι πιο σημαντικό από αυτά που οι έφηβοι τους βλέπουν να κάνουν οι ίδιοι σε καθημερινή βάση. Συνεπώς, το πρότυπο καλής συμπεριφοράς είναι πάντοτε πιο αποτελεσματικό μέσο παραδειγματισμού σε σχέση με τις νουθεσίες.
Η ανοιχτή και με σεβασμό επικοινωνία μεταξύ γονέων κι εφήβων είναι καθοριστική για μια αρμονική σχέση μεταξύ τους. Ταυτόχρονα όμως η υγιής, ισότιμη επικοινωνία γονέα-εφήβου είναι κλειδί για μια πετυχημένη σχέση και μια θετική εξέλιξη στη ζωή του νέου γενικά.
Επιμέλεια υλικού:
Ευαγγελία Ταρσή
Ψυχολόγος
ΕΔΥ 1ΟΥ Γυμνασίου Κομοτηνής
