ΔΟΚΙΜΙΟ (ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΘΕΩΡΙΑΣ)
- Ποια είναι τα είδη του δοκιμίου;
Αποδεικτικό (δοκίμιο πειθούς) και στοχαστικό (δοκίμιο στοχασμού)
- Ποια τα χαρακτηριστικά του αποδεικτικού δοκιμίου
α) Απουσιάζει ο προσωπικός τόνος (α΄ πρόσωπο) β) Επίκληση στη λογική γ) Συγκεκριμένο θέμα δ) Στόχος η πληροφόρηση, η ενημέρωση ε) Κυριολεκτική χρήση της γλώσσας στ) Προσεγμένη δομή
- Ποια τα χαρακτηριστικά του στοχαστικού δοκιμίου;
α) προσωπικός τόνος β) Επίκληση στο συναίσθημα γ) Δεν έχει συγκεκριμένο θέμα δ) Στόχος να τέρψει, να ψυχαγωγήσει ε) Μεταφορική χρήση της γλώσσας στ) Χαλαρή δομή
- Με ποια κριτήρια ορίζουμε το είδος του δοκιμίου;
Καθώς ενδέχεται το αποδεικτικό δοκίμιο να έχει περιπτώσεις μεταφορικής χρήσης της γλώσσας ή επίκλησης στο συναίσθημα, αναγνωρίζουμε τα επιμέρους χαρακτηριστικά των δύο ειδών και εντοπίζουμε ποια υπερισχύουν.
- Ποια τα χαρακτηριστικά του άρθρου;
α) Έχει επικαιρικό χαρακτήρα β) Είδος ερμηνευτικής δημοσιογραφίας γ) Κυριαρχεί η κυριολεκτική χρήση της γλώσσας δ) Απουσιάζει ο προσωπικός, οικείος τόνος ε) Δεν έχει μεγάλη έκταση στ) Έχει ποικίλη θεματογραφία
- Ποια τα χαρακτηριστικά της επιφυλλίδας;
α) Αφορμάται από επικαιρικό θέμα, αλλά καταλήγει σε στοχασμό διαχρονικού χαρακτήρα β) Γράφεται από ειδικό πρόσωπο πάνω στο θέμα που πραγματεύεται γ) Είναι δημοσιογραφικό κείμενο δ) Δημοσιεύεται σε συγκεκριμένη θέση στην εφημερίδα ε) Έχει ποικίλη θεματογραφία
- Σύγκριση δοκιμίου και επιστημονικού κειμένου
α) Το δοκίμιο απευθύνεται σε κάθε εγγράμματο αναγνώστη, ενώ ο επιστημονικός λόγος σε ειδικό αναγνωστικό κοινό β) Με το δοκίμιο δεν εμβαθύνουμε τόσο στο θέμα γ) Στόχος του επιστημονικού λόγου να καταγράψει τη γνώση, ενώ του δοκιμίου να τέρψει και να πληροφορήσει δ) Το δοκίμιο απευθύνεται στη λογική και το συναίσθημα ενώ ο επιστημονικός λόγος στη λογική στ) Το ύφος του επιστημονικού λόγου είναι ψυχρό και ουδέτερο ζ) Το δοκίμιο έχει λογική και συνειρμική οργάνωση, ενώ ο επιστημονικός λόγος αυστηρά λογική
- Σύγκριση δοκιμίου και ρητορικού λόγου
α) Το δοκίμιο επιχειρεί να ενημερώσει ή να ψυχαγωγήσει, ο ρητορικός/λογοτεχνικός λόγος να επηρεάσει, να σωφρονίσει. β) Στο ρητορικό λόγο κυριαρχεί ο προσωπικός τόνος γ) Ο ρητορικός/λογοτεχνικός αποτελεί κυρίως ελεύθερη περιδιάβαση στον κόσμο των ιδεών δ) Το ύφος του λογοτεχνικού λόγου είναι φιλοσοφικό ε) Ο ρητορικός λόγος απευθύνεται κυρίως στο συναίσθημα
- Στοιχεία της γλώσσας του αποδεικτικού δοκιμίου
α) λογιότερη γραμματική β) εκφρασεις που χαρακτηρίζουν τον επιστημονικό λόγο γ) Σύνθετη δομή των προτάσεων, υποτακτικός λόγος δ) Στοιχεία προφορικότητας που οφείλονται στη διάθεση του δοκιμιογράφου να επικοινωνήσει άμεσα με τον αναγνώστη.
- Στοιχεία για την οργάνωση του αποδεικτικού δοκιμίου
α)Έκθεση του προβλήματος στον πρόλογο, πρόκληση ενδιαφέροντος β) Ακολουθεί η κύρια θέση πάνω στο θέμα γ) Κύριο μέρος: παράθεση υλικού, για να διασαφηνιστεί η κύρια θέση δ) Επίλογος: σύνοψη ή επανέκθεση της κύριας θέσης.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ
- Να ανιχνεύσετε στοιχεία εξομολογητικού (προσωπικού) τόνου στο δοκίμιο.
Εντοπίζουμε συγκινησιακή χρήση της γλώσσας, φυσικό/ανεπιτήδευτο ύφος, χρήση α΄ προσώπου, διάθεση αυτοκριτικής, κατάθεση προσωπικών σκέψεων, χαλαρή διάρθρωση ιδεών
- Πιστεύετε ότι το δοκίμιο που διαβάσατε έχει διδακτικό χαρακτήρα με τη μορφή άμεσης διδαχής;
Το δοκίμιο ενδέχεται να έχει έμμεσα διδακτικό τόνο με την έννοια ότι μας ενημερώνει και βαθαίνει τον προβληματισμό μας. Τέτοια σημεία είναι η εξαγωγή συμπερασμάτων ή τρόπων αντιμετώπισης μιας αρνητικής κατάστασης.
- Το δοκίμιο έχει ένα αφηγηματικό και ένα στοχαστικό τμήμα. Να γίνει η διάκρισή τους.
Το αφηγηματικό είναι το τμήμα στο οποίο ο δοκιμιογράφος διηγείται, εξιστορεί. Στο στοχαστικό καταθέτει τους προβληματισμούς και τις παρατηρήσεις του.
- Σε ποιο κειμενικό είδος ανήκει το κείμενο που σας δόθηκε;
Τα είδη που αναφέρονται εκτενώς στο σχολικό βιβλίο είναι το άρθρο και το δοκίμιο. Η επιφυλλίδα είναι δύσκολο να διακριθεί από αυτά τα δύο είδη. Το κύριο στοιχείο που διακρίνει το άρθρο από το δοκίμιο είναι ότι περιορίζεται στην επικαιρότητα. Επιπλέον, είναι πιο σύντομο και με έντονο πληροφοριακο-ενημερωτικό χαρακτήρα.
- Το δοκίμιο που διαβάσατε προσεγγίζει τον επιστημονικό λόγο ή την λογοτεχνία; Είναι αποδεικτικό ή στοχαστικό;
Εξετάζουμε τη γλώσσα, το ύφος, το σκοπό, τη δομή, τη διάρθρωση των ιδεών, την προσέγγιση του θέματος, τον τρόπο πειθούς.
- Να εντοπίσετε στοιχεία του επιστημονικού λόγου στο κείμενο που σας δόθηκε και να γράψετε παραδείγματα (ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΕΣ 2010)
Εντοπίζουμε στοιχεία αποδεικτικού λόγου (αιτιολογήσεις, επιχειρήματα), κάνοντας αναφορά στον τρόπο πειθούς (επίκληση στη λογική ή την αυθεντία). Ανιχνεύουμε στοιχεία ερμηνευτικού λόγου (ορισμούς εννοιών, επεξηγήσεις). Παραθέτουμε στοιχεία για την αναφορική χρήση της γλώσσας (κυριολεκτική), το σοβαρό ύφος, την αυστηρή δομή, τη χρήση γ΄ προσώπου και τη χρήση επιστημονικών όρων, εάν υπάρχουν.
- Να επισημάνετε λέξεις που προσδίδουν συγκινησιακό και επιστημονικό τόνο στο κείμενο.
Όσον αφορά το συγκινησιακό τόνο, επιλέγουμε λέξεις συναισθηματικά φορτισμένες, που εγείρουν στον αναγνώστη συναισθήματα. Οι λέξεις που προσδίδουν επιστημονικό τόνο είναι ειδικοί όροι που αναφέρονται σε συγκεκριμένο επιστημονικό κλάδο και είναι λιγότερο γνωστοί στον μέσο αναγνώστη.
- Σε τι αποσκοπεί ο συγγραφέας με τη χρήση α΄ ενικού ή πληθυντικού προσώπου; (ΠΑΝ. 2007)
Πέραν της αμεσότητας και της ζωντάνιας δηλώνει το προσωπικό βίωμα, τον εξομολογητικό τόνο. Το α΄ πληθυντικό επιπλέον προσδίδει καθολικότητα στα λεγόμενα, καθιστά συμμέτοχο τον αναγνώστη, δεκτικότερο. Ο λόγος κερδίζει σε πειστικότητα. Η χρήση του αποτελεί επίκληση στο συναίσθημα
- Ποια η λειτουργία του β΄ και γ΄ προσώπου;
Με τη χρήση του β΄ προσώπου ο συγγραφέας απευθύνεται άμεσα στον αναγνώστη, κατά συνέπεια τον κινητοποιεί και τον αφυπνίζει. Επίσης, δίνει την αίσθηση του διαλόγου. Η χρήση του αποτελεί επίκληση στο συναίσθημα. Το γ΄ πρόσωπο αναιρεί τον προσωπικό τόνο, δηλώνει την αποστασιοποίηση του συγγραφέα, αλλά ταυτόχρονα τονίζει την αντικειμενικότητα.
Αυτή η εργασία έχει άδεια χρήσης Creative Commons -Αναφορά Δημιουργού – Μη Εμπορική Χρήση – Παρόμοια Διανομή4.0.
