ΦΙΛΟΛΟΓΙΚΑΚΟΥΡΤΗ

Επιστολικά ή επιστολογραφικά ονομάζονται τα μυθιστορήματα που έχουν τη μορφή αλληλογραφίας ανάμεσα στους διάφορους ήρωες της δράσης. Γνώρισαν μεγάλη ακμή κατά το 18ο αι μΧ. Αποτελούνται από έναν αριθμό -πλασματικών- επιστολών. Ο αριθμός αυτών διαφέρει από έργο σε έργο, καθορίζοντας τον όγκο και την πολυπλοκότητά του. Διακρίνονται σε «μονολογικά» ή «μονοφωνικά» (=περιέχουν τις επιστολές μόνο ενός προσώπου ) και σε «πολυλογικά» ή «πολυφωνικά» (=περιέχουν επιστολές δύο ή περισσότερων προσώπων ).

Το τέχνασμα των επιστολών δίνει στο συγγραφέα τη δυνατότητα να παρουσιάσει το έργο του ως αληθινή μαρτυρία, αλλά και κάποια άλλα πλεονεκτήματα όπως τη δυνατότητα για εύκολη εναλλαγή θεμάτων, προσώπων και αφηγητών, για δημιουργία πλοκής και ταυτόχρονη παροχή πληροφοριών στον αναγνώστη κτλ.

Πολύ σημαντικός είναι και ο ρόλος που επιφυλάσσεται στον πραγματικό-εμπειρικό αναγνώστη του επιστολικού μυθιστορήματος. Ο αναγνώστης του μυθιστορήματος αισθάνεται να παρακολουθεί κατά κάποιον τρόπο την ίδια τη γένεση του μυθιστορήματος, αφού είναι ο πρώτος αναγνώστης της επιστολής, πριν αυτή διαβαστεί από τον πλασματικό αποδέκτη της. Πρέπει να παρακολουθεί τη γραφή και την ανάγνωση των διαφόρων προσώπων-αλληλογράφων αλλάζοντας συνεχώς οπτική γωνία. Επίσης επειδή το επιστολικό μυθιστόρημα είναι σε ένα βαθμό αποσματικό, αφού αποτελείται ουσιαστικά από μικροαφηγήσεις, ο αναγνώστης καλείται συχνά να πάρει έναν πιο ενεργητικό ρόλο καλύπτοντας τα « κενά σημεία του » στη συγκρότηση του νοήματος αυτού.

Το θέμα του κειμένου

Το θέμα του κειμένου είναι ο ρατσισμός, η απομόνωση, η απόρριψη  που βιώνει κάποιος επειδή είναι διαφορετικός. Η Βερόνικα είναι αλλοεθνής,  ενώ η Ελένη είναι ανάπηρη.

.

Οι ενότητες του αποσπάσματος

1^η ενότητα: Η επιστολή της Βερόνικας και τα προβλήματα που αντιμετωπίζει λόγω της καταγωγής της

2^η ενότητα: Η επιστολή της Ελένης και η δική της οπτική λόγω της διαφορετικότητάς της.

Η επιστολή της Βερόνικας

Η Βερόνικα λόγω της αλβανικής καταγωγής της αντιμετωπίζει τη ρατσιστική συμπεριφορά των γειτόνων της. Αυτοί χωρίς να γνωρίζουν την οικογένειά της και μόνο στην είδηση ότι είναι Αλβανοί αντιδρούν απορριπτικά και προσβλητικά. Αρχικά, η αντίδραση είναι ομαδική. Μαζεύουν υπογραφές για να τους διώξουν από την πολυκατοικία. Στη συνέχεια προχωρούν σε ατομικές επιθέσεις. Εξαπολύουν κατασκευασμένες και ανυπόστατες κατηγορίες («τάχα κάνουμε θόρυβο και την ενοχλούμε»). Μιλούν με επιθετικά, υβριστικά και σκληρά λόγια («Τι ζητάτε…να φύγετε», «βρομο-Αλβανός»). Ο σπιτονοικοκύρης τηρεί μια στάση μάλλον αδιάφορη και αδρανή (Ε, τι να κάνουμε; …ρατσιστές»)

Τα συναισθήματα της Βερόνικας και της οικογένειάς της

Πίκρα και απογοήτευση.  Η μητέρα μένει άφωνη, δεν ξέρει τι να πει.

Ο γιος αισθάνεται πληγωμένος και θυμώνει απέναντι στη μητέρα του που αποκαλύπτει την ταυτότητά τους.

Ο πατέρας αγανακτεί. Δεν θέλει να αισθάνεται παρείσακτος. Παραπονιέται στον ιδιοκτήτη του διαμερίσματος.

Και η Βερόνικα στενοχωριέται, αισθάνεται ότι αδικείται  και αγανακτεί. Εκφράζει  την απορία της, καθώς δεν καταλαβαίνει γιατί πρέπει να θεωρούνται κάποιοι άνθρωποι διαφορετικοί.

Φαίνεται να ζηλεύει λιγάκι τη φίλη της που δεν αντιμετωπίζει τέτοια προβλήματα.

Η επιστολή της Ελένης

Η Ελένη κατανοεί το πρόβλημα της Βερόνικας, καθώς κι αυτή αντιμετωπίζει τον ρατσισμό λόγω της σωματικής αναπηρίας της. Αν και δεν το εκφράζει καθαρά, υπάρχουν ενδείξεις στην επιστολή της, που φωτίζουν το πρόβλημά της:

«Καμιά φορά η ζωή είναι πολύ σκληρή μαζί μας»

«Τώρα ξέρω»

«Συμμερίζομαι απόλυτα την αγανάκτησή σου»

«Ο περισσότερος κόσμος δεν μπορεί να ανεχτεί το διαφορετικό… όπως αυτός»

«Εκείνο που εμένα με πληγώνει είναι ο οίκτος και η υποκρισία. Σιχαίνομαι …χειρότεροι»

Η Ελένη δεν αποκαλύπτει το πρόβλημά της

Η Ελένη φαίνεται πως δεν έχει αποδεχτεί το πρόβλημα. Η αντίδραση του περιβάλλοντος, ο οίκτος και η υποκρισία, η περιφρόνηση των άλλων την κάνουν διστακτική. Φοβάται ότι και η Βερόνικα θα αλλάξει στάση απέναντί της. Παρουσιάζεται πολύ διαφορετική, όπως θα ήθελε να ήταν.

Το ερώτημα είναι:  πώς θα μας αποδεχτούν οι άλλοι όταν εμείς οι ίδιοι δεν έχουμε αποδεχτεί τον εαυτό μας;

Ο δρόμος για τον Παράδεισο είναι μακρύς

Η σημασία της φράσης αυτής: Ο Παράδεισος συμβολίζει την ευτυχία, τη γαλήνη. Η πορεία (ο δρόμος) προς την ευτυχία είναι δύσκολος, δύσβατος. Συναντά κανείς εμπόδια, την έχθρα ή την αδιαφορία των άλλων, τη δική του απογοήτευση, την αδυναμία να συνεχίσει την πορεία αυτή. Όταν αλλάξουν οι συνθήκες και γίνουν πιο φιλικές και όταν ο ίδιος ανακτήσει τις δυνάμεις του και συνεχίσει τον δρόμο ξεπερνώντας τις δυσκολίες αυτές, φτάνει στον δικό του Παράδεισο. Χρειάζεται όμως συνεχής αγώνας, κουράγιο, δύναμη και πείσμα. Αυτό τον αγώνα έχει να κάνει η Βερόνικα και η Ελένη για να τις δεχτεί η κοινωνία και να τις αντιμετωπίσει ως ισότιμα μέλη της.

ΑΦΗΓΗΣΗ:

• Πρωτοπρόσωπη. Τα κορίτσια εξομολογούνται τις σκέψεις και τα συναισθήματά τους.
• Η Βερόνικα μεταφέρει σε ευθύ λόγο τις κατηγορίες και τις προσβολές των γειτόνων. Ο ευθύς λόγος προσφέρει ζωντάνια και θεατρικότητα. Είναι σαν να διαδραματίζεται μπροστά μας η  κάθε σκηνή. Με τον τρόπο αυτό η συγγραφέας θέλει να αποδώσει στην πραγματική του διάσταση το θέμα της απόρριψης του άλλου.

Γλώσσα: Απλή, δημοτική, με στοιχεία προφορικότητας

Ύφος: απλό, οικείο, εξομολογητικό, προφορικό

1^ο  Φύλλο εργασίας

1.Να δώσετε έναν τίτλο στην 1^η επιστολή

2 Ποια προβλήματα αντιμετωπίζει η Βερόνικα και η οικογένειά της  λόγω της καταγωγής τους;

3. Πώς αισθάνεται η Βερόνικα λόγω του ρατσισμού που βιώνει από τους γείτονές της;

2^ο Φύλλο εργασίας

1. Να δώσετε έναν τίτλο στην 2^η επιστολή
2. Η Ελένη είναι άτομο με  κινητικά προβλήματα. Πώς αντιμετωπίζει το πρόβλημά της  και για ποιους λόγους, κατά τη γνώμη σας
3.  Η Ελένη αποκρύπτει από την Βερόνικα το πρόβλημα της. Εντοπίστε φράσεις στις οποίες υποκρύπτεται το πρόβλημα της.

3^ο  φύλλο εργασίας

1. Να σκιαγραφήσετε το ήθος της Βερόνικας.

2. Να σκιαγραφήσετε το ήθος της Ελένης

3.Να σχολιάσετε τον τίτλο του κειμένου. Να λάβετε υπόψη :«παράδεισος= ευτυχία»

4^ο Φύλλο εργασίας

1. Τα γεγονότα και οι σκέψεις των κοριτσιών αποδίδονται μέσω των επιστολών που ανταλλάσσουν. Δοκιμάστε να ξαναγράψετε το απόσπασμα σε μορφή συζήτησης μέσω facebook μεταξύ των δύο κοριτσιών.

2 . Τι μπορεί να σκέφτονται τα δύο κορίτσια μετά τη συζήτηση;

5^ο Φύλλο εργασίας

 1.     Η συγγραφέας χρησιμοποιεί το επιστολικό μυθιστόρημα  για να αναφερθεί στα προβλήματα δυο εφήβων .Ποιοι  λόγοι την οδήγησαν σε αυτή την επιλογή ;Τι επιτυγχάνει με αυτό το είδος;

***( Να λάβετε υπόψη τα χαρακτηριστικά του επιστολικού μυθιστορήματος):

Επιστολικά ή επιστολογραφικά ονομάζονται τα μυθιστορήματα που έχουν τη μορφή αλληλογραφίας ανάμεσα στους διάφορους ήρωες της δράσης. Α) Η αλληλογραφία προσφέρεται για την ανταλλαγή εμπειριών και απόψεων, την ανάπτυξη διαπροσωπικών σχέσεων.   Β) Το τέχνασμα των επιστολών δίνει στο συγγραφέα τη δυνατότητα να παρουσιάσει το έργο του ως αληθινή μαρτυρία, αλλά και κάποια άλλα πλεονεκτήματα όπως τη δυνατότητα για εύκολη εναλλαγή θεμάτων, προσώπων και αφηγητών, για δημιουργία πλοκής και ταυτόχρονη παροχή πληροφοριών στον αναγνώστη κτλ. Γ) Ο αναγνώστης του μυθιστορήματος αισθάνεται να παρακολουθεί κατά κάποιον τρόπο την ίδια τη γένεση του μυθιστορήματος, αφού είναι ο πρώτος αναγνώστης της επιστολής, πριν αυτή διαβαστεί από τον πλασματικό αποδέκτη της. Πρέπει να παρακολουθεί τη γραφή και την ανάγνωση των διαφόρων προσώπων-αλληλογράφων αλλάζοντας συνεχώς οπτική γωνία. Επίσης επειδή το επιστολικό μυθιστόρημα είναι σε ένα βαθμό αποσματικό, αφού αποτελείται ουσιαστικά από μικροαφηγήσεις, ο αναγνώστης καλείται συχνά να πάρει έναν πιο ενεργητικό ρόλο καλύπτοντας τα « κενά σημεία του » στη συγκρότηση του νοήματος αυτού.

2. Με βάση τα στοιχεία που σας δίνονται για τα χαρακτηριστικά της επιστολής, να εντοπίσετε αντίστοιχα παραδείγματα στο κείμενο:

Τα μέρη μιας επιστολής

α.       Χωροχρονικό πλαίσιο αναφοράς: τόπος και χρόνος (γράφεται πάνω δεξιά), β.       Προσφώνηση: π.χ. Φίλε Γιάννη (γράφεται πάνω αριστερά)

γ.       Το περιεχόμενο της επιστολής

·         Πρόλογος: η αφορμή για τη σύνταξη της επιστολής και ο σκοπός του επιστολογράφου

·         Κύριο Μέρος: έκθεση και ανάλυση του θέματος…,

Επίλογος: περιεκτική ανακεφαλαίωση και επίκληση στον αποδέκτη της επιστολής δ.       Αποφώνηση: π.χ. Φιλικά (γράφεται κάτω δεξιά)

3. Να χαρακτηρίσετε τη γλώσσα και το ύφος του κειμένου.

4. Να εντοπίσετε δύο διαφορετικούς αφηγηματικούς τρόπους του κειμένου:

6^ο Φύλλο Εργασίας

1. Να γράψετε μια δική σας επιστολή στην οποία θα εξομολογείστε σε έναν φίλο σας ( πραγματικό ή φανταστικό) ένα περιστατικό ρατσισμού που δεχθήκατε εσείς ή κάποιο κοντινό σας πρόσωπο.