Το παρόν σχέδιο εργασίας ακολουθεί την ύλη του βιβλίου της Φυσικής Στ’ δημοτικού. Αυτό σημαίνει ότι κάθε κομμάτι του εργαστηρίου γινόταν μόλις ολοκληρωνόταν κάθε ενότητα του βιβλίου, ώστε να λειτουργούν ως μεταγνωστικές δραστηριότητες αλλά ταυτόχρονα να δίνουν μια ακόμη ευκαιρία στα παιδιά να αξιολογήσουν αλλά και να εκμεταλλευτούν τις γνώσεις που κατέκτησαν. Πραγματοποιήθηκε κατά το 2021-22 σχολικό έτος.
Σε αυτό το πρόγραμμα ασχοληθήκαμε με το ανθρώπινο σώμα. Είδαμε τη λειτουργία της όρασης, δημιουργήσαμε έναν “πνεύμονα” για να κατανοήσουμε τη λειτουργία του, αντιμετωπίσαμε πειραματικά τη λειτουργία της καρδιάς ως αντλία και κατανοήσαμε πώς συνδέεται το κυκλοφορικό με το αναπνευστικό σύστημα, δημιουργήσαμε ψηφιακές δραστηριότητες στο e-me content της e-me σχετικές με τα παραπάνω μέρη του σώματος τις οποίες εκμεταλλευτήκαμε ως αυτοαξιολόγηση στο τελευταίο εργαστήριο ενώ λύσαμε και όλες τις απορίες περί αναπαραγωγικού συστήματος που προέκυψαν κατά τη μελέτη του αντίστοιχου κεφαλαίου της Φυσικής.
Τον αρχικό σχεδιασμό του εργαστηρίου μπορείτε να βρείτε στο: Σχέδιο Ευ Ζην – Γνωρίζω το σώμα μου
Εργαστήριο 1ο: Μάτι και πρόσληψη οπτικών πληροφοριών – 2 δ.ώ.
Στο εργαστήριο αυτό εκμεταλλευτήκαμε το υλικό που βρίσκεται οργανωμένο στην Ενότητα 10 “Φως”. Πιο συγκεκριμένα, μετά τη μελέτη του κεφαλαίου και αφού δοκιμάσαμε πολλές από τις εφαρμογές που προσφέρονται στην παραπάνω ενότητα, παρακολουθήσαμε στην ολομέλεια το ακόλουθο βίντεο το οποίο εξηγεί με ελκυστικό τρόπο τη λειτουργία της όρασης.
Στη συνέχεια εκμεταλλευτήκαμε το παρακάτω βίντεο για να μιλήσουμε – και να δοκιμάσουμε!- για τις οφθαλμαπάτες.
Η μέρα μας έκλεισε με έναν τρόπο που είχαμε ήδη αγαπήσει, αφού αποτελούσε πρακτική μας για κάθε ενότητα φυσικής που έφτανε στο τέλος της. Παίξαμε όλοι μαζί το τηλεπαιχνίδι “Εκατομμυριούχος” από τον Αρβανιτίδη Θεόδωρο, με ερωτήσεις που είναι προσαρμοσμένες στην ενότητα αυτή.
Εργαστήριο 2ο: Αναπνευστικό σύστημα: Τα πνευμόνια μας – 2 δ.ώ.
Αφού τελειώσαμε τη μελέτη του αναπνευστικού συστήματος, αποφασίσαμε να λάβουμε μέρος στον πανελλήνιο διαγωνισμό της Ένωσης Ελλήνων Φυσικών με τίτλο “Θέλουμε πειράματα”, δημιουργώντας ένα βίντεο 3 λεπτών όπου δείχνουμε τα υλικά που χρειαζόμαστε για κατασκευάσουμε έναν “πνεύμονα”, τη λειτουργία της τελικής κατασκευής αλλά και την επιστημονική αντιμετώπισή της. Τα υλικά συλλέχθηκαν από τα παιδιά και χρησιμοποιήθηκε κυρίως η τεχνική του stop motion για να μπορέσουμε να “χωρέσουμε” το πείραμα στον χρόνο που έπρεπε. Το παραχθέν έργο ακολουθεί:
Εργαστήριο 3ο: Καρδιά: Μελέτη δομής, παρουσίαση παθήσεων – 2 δ.ώ.
Παρουσιάσαμε την καρδιά μέσα από την εφαρμογή zygotebody.com. Η εφαρμογή αυτή έχει ένα ανδρικό και ένα γυναικείο μοντέλο και μας επιτρέπει με ένα εργαλείο να δούμε την εσωτερική ανατομία μας. Επίσης επιτρέπει το ζουμάρισμα αλλά και την περιστροφή του μοντέλου. Αυτά μας έδωσαν τη δυνατότητα να μελετήσουμε καλύτερα την καρδιά και να δούμε πώς έχει τη δυνατότητα να μεταφέρει το αίμα σε όλα τα μέρη του σώματος. Ενισχυτικά πάνω σε αυτά, είδαμε αποσπάσματα από το παρακάτω βίντεο.
Ακολούθως, μιλήσαμε για το πόσο σημαντική είναι η παροχή πρώτων βοηθειών ΚΑΡΠΑ παρατηρώντας το μοντέλο που παρουσιάζεται στο ακόλουθο βίντεο.
Ακόμη όμως τα παιδιά δεν έχουν ξεκάθαρη εικόνα για το πώς γίνεται η καρδιά να “τραβάει” όλο το αίμα. Αυτό το γνωστικό εμπόδιο μας δίνει μοναδική ευκαιρία για πειραματική αντιμετώπισή του φαινομένου. Οπότε, οργάνωσα ένα φύλλο εργασίας που θα συνόδευε το πείραμά μας και χρησιμοποίησα το παρακάτω βίντεο ως αφόρμηση.
Θα επαναλάβουμε το πείραμα του βίντεο χρησιμοποιώντας δύο τέτοια μοντέλα. Το νερό στο ένα το χρωματίζουμε με κόκκινο χρώμα ζαχαροπλαστικής ενώ στο δεύτερο με μπλε. Ο λόγος είναι ότι στο τέλος τα παιδιά ενώνουνε τα δύο μοντέλα και παρουσιάζουμε έτσι τη μικρή και τη μεγάλη κυκλοφορία! Τα βήματα της πειραματικής αντιμετώπισης είναι ξεκάθαρα, αν μελετήσει κανείς τη δομή και ακολουθία των δραστηριοτήτων του φύλλου εργασίας.
Το φύλλο εργασίας μπορείτε να το βρείτε στο Φ.Ε. Η καρδιά – Η εσωτερική μας αντλία και λυμένο εδώ.
Ακολουθούν φωτογραφίες από την εκτέλεση του πειράματος.
Εργαστήριο 4ο: Μάτια – Πνευμόνια – Καρδιά…παιχνιδάκι! – 4 δ.ώ.
Αυτό το εργαστήριο έγινε με τη βοήθεια – συμβολή του δασκάλου της Πληροφορικής ώστε να μπορεί να οργανώσει τα παιδιά σε ομάδες και να δουλέψουν στους υπολογιστές του σχολείου. Αρχικός σκοπός ήταν να δημιουργήσουν ασκήσεις τύπου drag text και drag image στο περιβάλλον e-me content της e-me και στη συνέχεια να τις ανεβάσουν στην κυψέλη μας για τις μοιραστούν με εμένα και να τις οργανώσω σε ένα thinglink ώστε να ασχοληθούν με αυτές στο 7ο εργαστήριο.
Τελικά, οι drag image ασκήσεις αποδείχθηκαν δύσκολες για τα παιδιά και λόγω οικονομίας χρόνου δημιούργησαν μόνο τις drag text. Οι υπόλοιπες δημιουργήθηκαν από εμένα, οργανώθηκαν μαζί με τις δημιουργίες των παιδιών στο thinglink που θα βρείτε παρακάτω, στο 7ο εργαστήριο.
Βιντεάκι που εξηγεί τη δημιουργία drag text ασκήσεων στο περιβάλλον e-me content της e-me μπορείτε να βρείτε εδώ. Έτσι έχετε μια εικόνα του τρόπου που εργάστηκαν οι ομάδες.
Εργαστήριο 5ο: Αναπαραγωγικό: Το κουτί των δύσκολων ερωτήσεων! – 2 δ.ώ.
Το αναπαραγωγικό σύστημα…! Ζήτημα που αποτελεί πρόκληση τόσο για τα παιδιά όσο και για τους εκπαιδευτικούς. Η δική μου αντιμετώπιση είναι η προοργάνωση. Προτού ξεκινήσουμε να μελετάμε τα κεφάλαια του βιβλίου, οργανώνω “Το κουτί των δύσκολων ερωτήσεων“. Πρόκειται ουσιαστικά για μια κάλπη, όπου τα παιδιά μπορούνε ανώνυμα να βάλουν όποια ερώτηση θα ήθελαν να κάνουν αλλά ντρέπονται ή διστάζουν να το κάνουν στην ολομέλεια της τάξης.
Το παρουσιάζω στην τάξη και εξηγώ πως μπορούν να ρίχνουν ερωτήσεις στην κάλπη καθόλη τη διάρκεια της ενασχόλησής μας με το συγκεκριμένο θέμα καθώς θα απαντηθούν στο τέλος της ενότητας. Αναφέρω πως διατηρώ το δικαίωμα να μην απαντήσω σε ερωτήσεις που δεν είμαι σίγουρη για τις γνώσεις μου ή θεωρώ πως δεν ανήκουν στη μαθησιακή διαδικασία. Έτσι τα περισσότερα παιδιά, ασυναίσθητα, βάζουν ένα όριο στα θέματα που θέλουν να θίξουν, είτε προσέχοντας το περιεχόμενο των ερωτήσεων είτε την ορολογία που χρησιμοποιούν.
-
- Το κουτί κλειστό
-
- Πολλές οι απορίες!
Όταν το κουτί ανοίχτηκε υπήρχαν στο σύνολο πάνω από 110 ερωτήσεις. Οι 91 από αυτές ήταν μοναδικές, δηλαδή δεν είχαν άλλες παρόμοιες. Κάποιες από αυτές είχαν ήδη απαντηθεί κατά την επεξεργασία της ενότητας, κάποιες άλλες χρειάστηκε να τις κουβεντιάσουμε λίγο παραπάνω. Μόλις 2 από τις ερωτήσεις τέθηκαν με όχι τόσο ευγενικό τρόπο, ωστόσο αναδιατυπώθηκαν ορθότερα και απαντήθηκαν στα εκπαιδευτικά πλαίσια επίσης.
Τα θέματα των ερωτήσεων ποικίλα: έμμηνος ρύση και κύκλος περιόδου, επαφή, πρόληψη και αντισύλληψη, αλλαγή φύλου, τοκετός, εγκυμοσύνη, θηλασμός, αναπαραγωγική διαδικασία. Όλα είναι εκεί, μέσα στο μυαλό τους και περιμένουν απαντήσεις από άτομα εμπιστοσύνης. Αρκεί να έχουμε διάθεση να ακούσουμε.
Η μέρα που ανοίγει το κουτί είναι πάντα μια μέρα που αντιμετωπίζεται με τρομερό ενθουσιασμό από τα παιδιά… Η συντριπτική πλειοψηφία σέβεται τη διαδικασία και δίνει τη μέγιστη προσοχή της. Για μένα είναι ιδανική ευκαιρία για να μιλήσουν τα παιδιά με άτομα της εμπιστοσύνης τους χωρίς να νιώσουν εκτεθειμένα. Και την πεποίθησή μου αυτή την επιβεβαιώνουν κάθε φορά τα παιδιά με τις ερωτήσεις που σημειώνουν.
Επέκταση:
Κανονίσαμε και την επίσκεψη μιας μαίας σε επόμενο χρόνο ώστε να μας μιλήσει για το περιεχόμενο της δουλειάς της, τα οφέλη που αποκομίζει, τις δυσκολίες που ενδεχομένως υπάρχουν και για τον τρόπο που μπορεί κάποιος να ακολουθήσει αυτό το επάγγελμα. Η επίσκεψή της εντάσσεται και αναφέρεται στον 4ο κύκλο Εργαστηρίων Δεξιοτήτων της χρονιάς, θεματική “Δημιουργώ και Καινοτομώ“, υποθεματική “Επιχειρηματικότητα – Αγωγή Σταδιοδρομίας – Γνωριμία με επαγγέλματα“.
Εργαστήριο 6ο: Μεταδοτικές ασθένειες: Λοιμώξεις, πρόληψη και αντιμετώπιση – 2 δ.ώ.
Φυσικά λόγω Covid 19 τα παιδιά είναι αρκετά εξοικειωμένα με τις μεθόδους πρόληψης μιας λοίμωξης. Ωστόσο, μετά από 2 χρόνια Covid-ταλαιπωρίας, τα παιδιά θεωρούν πώς όλα τα μικρόβια είναι βλαβερά, ακόμη κι αν έχουμε δει το αντίθετο στην 3η ενότητα της Φυσικής. Οπότε, παρακολουθήσαμε το 2ο επεισόδιο της σειράς “Το σύμπαν κι εγώ” που φιλοξενείται σε δημοφιλή πλατφόρμα, με τίτλο “Τα μικρόβια” που μας υπενθυμίζει με πολύ όμορφο τρόπο όλες τις παραπάνω πληροφορίες.
Ακολούθως κουβεντιάσαμε για το πώς μας προφυλάσσουν τα εμβόλια από λοιμώξεις με αφορμή το παρακάτω βίντεο:
Η μέρα μας έκλεισε με ένα πείραμα που μας δείχνει πως τα μικρόβια αποκτούν ανθεκτικότητα στα αντιβιοτικά αν κάνουμε κατάχρησή τους. Ουσιαστικά χρησιμοποιούμε μπαλόνια ως μικρόβια. Αφού φουσκώσουμε μερικά, δοκιμάζουμε να σκάσουμε κάποια με μια καρφίτσα. Διαπιστώνουμε πως σκάνε αμέσως. Άρα το αντιβιοτικό έδρασε άμεσα και αποτελεσματικά. Στα επόμενα μπαλόνια-μικρόβια κολλάμε διαφορετικές στρώσεις από χαρτοταινία, αλλού 2 στρώσεις, αλλού 3 και περισσότερες. Εξηγούμε πως τα μικρόβια έχουν αποκτήσει ανθεκτικότητα στο αντιβιοτικό και τους ζητάμε να προσπαθήσουν να ¨επιτεθούν” με την καρφίτσα. Γρήορα διαπιστώνουν ότι όσο πιο πολλές στρώσεις χαρτοταινίας (άρα όσο πιο ανθεκτικό μικρόβιο) έχουμε, τόσο πιο δύσκολα σκάνε τα μπαλόνια (εξουδετερώνονται τα μικρόβια).
Λήγουμε την αναφορά μας παρουσιάζοντας ένα πείραμα με ζωντανούς μικροοργανισμούς που αποκτούν ανθεκτικότητα στη χορήγηση αντιβιοτικών, ώστε να συνδέσουμε το δικό μας πείραμα με την πραγματική εφαρμογή του. Γίνεται έτσι κατανοητό πώς η χρήση φαρμάκων πρέπει να γίνεται με τρόπο συνετό.
Εργαστήριο 7ο: Μια εκπληκτική μηχανή: Το ανθρώπινο σώμα – 1 δ.ώ.
Στο τελευταίο εργαστήριο αυτή της θεματικής, τα παιδιά οδηγήθηκαν στην αίθουσα πληροφορικής. Τους δόθηκε ο σύνδεσμος για το thinglink που υπάρχει παρακάτω και χωρισμένα σε ομάδες είχαν την ευκαιρία να λύσουν τις ασκήσεις που δημιούργησαν στο 4ο εργαστήριο αλλά και αυτές που είχα ετοιμάσει εγώ γι’ αυτά. Οι δραστηριότητες αφορούν το μάτι, το αναπνευστικό και το κυκλοφορικό σύστημα.
Αν δεν ανoίγει το thinklink, μπορείτε να τα βρείτε εδώ:
Από e-me content: Μάτι – Τα μέρη του – drag n drop
Από e-me content: Το μάτι – Λειτουργίες των μερών του – drag n drop
Από e-me content: Αναπνευστικό σύστημα – Drag images
Από e-me content: Αναπνευστικό σύστημα – Drag text
Από e-me content: Κυκλοφορικό σύστημα – Η καρδιά – drag n drop
Από e-me content: Κυκλοφορικό σύστημα – Drag text
Αξιολόγηση του εργαστηρίου:
Σε αυτή την υποενότητα των Εργαστηρίων Δεξιοτήτων είχαμε να ασχοληθούμε και να γνωρίσουμε καλύτερα το σώμα μας και τις λειτουργίες συγκεκριμένων συστημάτων τους.
Τα παιδιά έδειξαν ιδιαίτερο ενδιαφέρον για κάθε μέρος του σώματος με το οποίο ασχοληθήκαμε αλλά και με τους τρόπους μόλυνσης/ λοίμωξης και τις μεθόδους πρόληψης και αντιμετώπισης που μελετήσαμε.
Έδειχναν να απολαμβάνουν τα πειράματα που οργανώσαμε, κυρίως γιατί συμμετείχαν τα ίδια στην κατασκευή και εκτέλεσή τους. Επίσης, συνεργάστηκαν άψογα στο «Κουτί των δύσκολων ερωτήσεων», καταθέτοντας σε αυτό πολλά από τα ερωτήματά τους ώστε να μπορέσουμε να τα κουβεντιάσουμε.
Δυσκολεύτηκαν κάπως κατά τη δημιουργία των ψηφιακών δραστηριοτήτων στο περιβάλλον e-me content της e-me (τύπου drag n’ drop, drag text), οπότε και εγκαταλήφθηκε η ιδέα να κάνουν ασκήσεις τύπου drag image, τόσο λόγω της δυσκολίας που θα συναντούσαν όσο και λόγο του περιορισμένου διαθέσιμου χρόνου. Δημιούργησαν ωστόσο τις drag n’ drop. Εγώ ολοκλήρωσα τις υπόλοιπες και όλες μαζί, έγιναν οι δραστηριότητες του τελευταίου μας εργαστηρίου, λειτουργώντας έτσι ως μέθοδος αξιολόγησης των παιδιών, της αποτελεσματικότητας των εργαστηρίων αλλά και αυτοαξιολόγησης.
