Η ΛΗΔΑ ΚΑΙ Ο ΚΥΚΝΟΣ
Ερυθρόμορφη κύλικα, Η Λήδα και ο κύκνος – Ξενότιμος 430-425 π.Χ.
Ο μύθος:
Ο Δίας αντίκρισε κάποτε την όμορφη Λήδα και την ερωτεύτηκε. Εκείνη όμως ήταν γυναίκα του Σπαρτιάτη βασιλιά Τυνδάρεω και δεν ανταποκρίθηκε. Τότε αυτός ζήτησε την βοήθεια της θεάς Αφροδίτη, που τον μεταμόρφωσε σε κύκνο, ενώ αυτή με την μορφή αετού προσποιήθηκε πως τον κυνηγά στις όχθες του ποταμού Ευρώτα. Η Λήδα βλέποντας το σκηνικό προσπάθησε να σώσει τον κύκνο και τότε ήρθε σε επαφή μαζί του. Από την ένωση αυτή γεννήθηκαν δύο αυγά, από τα οποία βγήκαν οι Διόσκουροι (Κάστωρ και Πολυδεύκης), καθώς και η ωραία Ελένη και η Κλυταιμνήστρα.
Κάτω από μια οπτική, ο μύθος συμβολίζει την γέννηση του κόσμου. Στην ιστορία ο Δίας έχει πάρει την μορφή του κύκνου, το οποίο είναι σύμβολο αγνότητας και κάνει παιδί με την Λήδα, η οποία αντιπροσωπεύει την θηλυκή δύναμη στο σύμπαν. Τα τέκνα που προκύπτουν είναι τα μισά θνητά και τα μισά αθάνατα. Με αυτό ήθελαν να δηλώσουν την διπλή φύση του ανθρώπου, που είναι κατά ένα μέρος θνητή και κατά ένα μέρος αθάνατη.
Η Λήδα και ο κύκνος – Jacopo Pontormo 1512-1513
Μία ωραία μεταφορά του παραπάνω μύθου στην τέχνη είναι ο πίνακας του Τζακόμπο Ποντόρμο “Η Λήδα και ο Κύκνος”. Δημιουργήθηκε το 1512 και σήμερα φυλάσσεται στην πινακοθήκη Ουφίτσι στην Φλωρεντία. Είναι ένα τυπικό δείγμα του κινήματος του Μανιερισμού. Στην εικόνα κυριαρχεί η μορφή της Λήδας, ενώ από τα αυγά δίπλα στα πόδια της έχουν ήδη βγει τα παιδιά. Ο πίνακας παρουσιάζει ένα τέταρτο παιδί, το οποίο πιθανόν είναι η Κλυταιμνήστρα.
Λήδα – Leonardo Da Vinci – 1505-1510
Ο Ποντόρμο επηρρεάστηκε από τα έργα του Ντα Βίντσι, όπως φαίνεται και στον αντίστοιχο πίνακα “Λήδα” του τελευταίου. Οι ομοιότητες ανάμεσα στους δύο πίνακες είναι ξεκάθαρες αφού η κεντρική φιγούρα και στις δύο είναι η Λήδα με τον κύκνο να κρύβεται στην ουσία από πίσω της, επιχειρώντας να την αγκαλιάσει και τα παιδιά, που βρίσκονται στα πόδια της,. Βέβαια διακρίνουμε μια μεγάλη αντίθεση στον τόνο. Ο πίνακας του Ποντόρμο αποπνέει μελαγχολική διάθεση, με θαμπά, σκοτεινά χρώματα και θολό φόντο. Ακόμη και η έκφραση των προσώπων δείχνει θλίψη, ενώ στου Ντα Βίντσι είναι ακριβώς το αντίθετο. Το περιβάλλον φαίνεται ξεκάθαρα και τα χρώματα είναι κατά πολύ πιο φωτεινά. Η Λήδα είναι χαμογελαστή παρακολουθώντας τα παιδιά να παίζουν.
Leda Atomica – Salvador Dali 1949
Μία πιο μοντέρνα απόδοση του μύθου αυτού αποτελεί ο πίνακας “Leda Atomica” του Σαλβαντόρ Νταλί. Ο πίνακας αυτός θα μπορούσε να περιγραφτεί ως μία έκρηξη χρωμάτων. Το κίτρινο και γαλάζιο πλημμυρίζει την εικόνα και την απομακρύνει από την πραγματικότητα. Το ότι τυχαία αντικέιμενα αιωρούνται στα πόδια της Λήδας αποδεικνύει ότι ο δημιουργός δεν στοχεύει για ρεαλισμό, αλλα βάζει τον θεατή σε έναν φανταστικό κόσμο. Η έλλειψη των παιδιών και οι αλλόκοτες σωματικές κινήσεις της γυναίκας είναι στυλιστικά διαφορετικές από τον πίνακα του Ποντόρμο, ο οποίος διαδραματίζεται σε έναν σκοτεινό κόσμο.
Πηγές:
Ελληνική Μυθολογία – Ι.Θ. ΚΑΚΡΙΔΗΣ
Miracles – Cindy George
Το Αρχαίο Ελληνικό Πνευμα
Mystical Garden: Η Λήδα και ο Κύκνος
Η Λήδα και ο κύκνος ως κοσμολογικό μυστήριο – Αντώνης Κυριαζής
