4η Ενότητα
Ο Ισοκράτης γεννήθηκε το 436 π.Χ., λίγο πριν από την έναρξη του Πελοποννησιακού πολέμου, και πέθανε -ή κατ’ άλλους αυτοκτόνησε- το 338, τη χρονιά της μάχης στη Χαιρώνεια.Καταγόταν από εύπορη οικογένεια -ο πατέρας του είχε εργαστήριο που κατασκεύαζε αυλούς- κι έτσι μπόρεσε να αποκτήσει από νωρίς μια ολοκληρωμένη μόρφωση, συμπεριλαμβανομένων και μαθημάτων κοντά σε γνωστούς σοφιστές της εποχής (Πρωταγόρας, Γοργίας), αλλά και στο Σωκράτη. Εργάστηκε στην αρχή ως επαγγελματίας λογογράφος και από το 390 περίπου π.Χ. άφησε το επάγγελμα και ίδρυσε σχολή. Φιλοδοξούσε όχι μόνο να διδάξει στους νέους τη ρητορική, αλλά και να δημιουργήσει ολοκληρωμένες προσωπικότητες, που θα ήταν σε θέση να αντιμετωπίσουν όλα τα προβλήματα της εποχής. Όπως φαίνεται δε είχε επιτυχία: μαθητές του τιμήθηκαν από την πολιτεία με το χρυσό στεφάνι για τις υπηρεσίες που πρόσφεραν. |
|
Από τους λόγους του, που ανήκουν σε όλα τα είδη, έχουν διασωθεί 21 καθώς και 9 επιστολές. Ένας από τους κυριότερους λόγους του, ο Πανηγυρικός, γραμμένος το 380 π.Χ., περιέχει το πολιτικό πιστεύω του Ισοκράτη, που θα ακολουθήσει πιστά σε όλα τα έργα του: την ένωση όλων των Ελλήνων, μακριά από αντιζηλίες και μίση, σε μια εκστρατεία εναντίον του φυσικού εχθρού τους, των Περσών, και με αρχηγό την Αθήνα. Στο λόγο αυτό του δίνεται η ευκαιρία να πλέξει το εγκώμιο της πόλης του (Πανηγυρικός, 50):
“…Τόσο πολύ ξεπέρασε η πόλη μας όλους τους άλλους στην πνευματική ανάπτυξη και στην τέχνη του λόγου, ώστε οι δικοί της μαθητές έγιναν δάσκαλοι στους άλλους. Το όνομα πάλι Έλληνες κατόρθωσε να μη συμβολίζει πια την καταγωγή, αλλά την καλλιέργεια του πνεύματος, και Έλληνες να ονομάζονται πιο πολύ όσοι δέχτηκαν τον τρόπο της δικής μας αγωγής και μόρφωσης παρά αυτοί που έχουν την ίδια με μας καταγωγή…”.
Επίσης, στον ίδιο λόγο επικρίνει τη συμπεριφορά των Λακεδαιμονίων την περίοδο που ασκούσαν την ηγεμονία, και κυρίως για τη σύναψη με τους Πέρσες της Ανταλκιδείου ειρήνης (387 π.Χ.). Bάσει των όρων της ειρήνης παραχωρούνταν τα ελληνικά νησιά και τα παράλια της Mικράς Ασίας στους Πέρσες και τους δινόταν δικαίωμα επέμβασης στα ελληνικά πράγματα. Θεωρούσε τέλος ότι με την εκστρατεία κατά των Περσών θα λύνονταν όλα τα προβλήματα των Ελλήνων, πολιτικά, κοινωνικά και οικονομικά.
Σε άλλους λόγους του γίνεται εμφανής η προτίμηση του Ισοκράτη στη μοναρχία, επειδή πίστευε ότι μόνον ένας μονάρχης θα μπορούσε να ενώσει τους Έλληνες. Στο πρόσωπο του ανερχόμενου τότε Φιλίππου βρήκε τον ιδανικό μονάρχη. Σε ένα λόγο, το Φίλιππο, και 3 επιστολές του καλεί το μακεδόνα βασιλιά να αναλάβει αυτός την αρχηγία της εκστρατείας των ενωμένων υπ’ αυτόν Ελλήνων κατά των Περσών. Αυτή του η τοποθέτηση τον έφερε αντιμέτωπο με το Δημοσθένη. Στο τελευταίο του έργο, τον Παναθηναϊκό, και μετά την εμπειρία του Φιλίππου ο Ισοκράτης καταλήγει στην άποψη ότι το καλύτερο πολίτευμα είναι μια σύνθεση και των τριών τύπων: της μοναρχίας, της ολιγαρχίας και της δημοκρατίας. Η άποψη αυτή παραπέμπει στον Αριστοτέλη, παρόλο που οι σχέσεις των δύο αντρών δεν ήταν καθόλου αρμονικές.
Πηγή : Ίδρυμα Μείζονος Ελληνισμού
Μετάφραση
Άραγε, λοιπόν, θα ήταν αρκετό σ’ εμάς, αν κατοικούμε και την πόλη με ασφάλεια και (αν) στα σχετικά με τη ζωή γινόμαστε πιο πλούσιοι και (αν) έχουμε ομόνοια μεταξύ μας και (αν) χαίρουμε εκτίμησης μεταξύ των Ελλήνων; Γιατί εγώ βέβαια νομίζω ότι, αν γίνουν αυτά, η πόλη ολοκληρωτικά θα ευτυχήσει. Ο πόλεμος όμως μας έχει στερήσει από όλα αυτά που έχουν λεχθεί ∙ και γιατί πιο φτωχούς μας έκανε και μας ανάγκασε να ανεχόμαστε πολλούς κινδύνους και μας συκοφάντησε απέναντι στους Έλληνες και μας έχει ταλαιπωρήσει με κάθε τρόπο. Αν όμως συνάψουμε την ειρήνη, […] θα κατοικήσουμε την πόλη με πολλή ασφάλεια, αφού απαλλαγούμε από πολέμους και κινδύνου και διχόνοιες, […] και θα γινόμαστε πιο εύποροι κάθε μέρα, […] χωρίς φόβο καλλιεργώντας τη γη και πλέοντας τη θάλασσα και ασχολούμενοι με τα άλλα επαγγέλματα τα οποία έχουν εκλείψει εξαιτίας του πολέμου. Και θα δούμε την πόλη να έχει διπλάσια έσοδα απ’ ό,τι τώρα και να γεμίζει από εμπόρους και ξένους και μετοίκους, από τους οποίους τώρα έχει ερημωθεί. Και το σημαντικότερο· θα έχουμε συμμάχους όλους τους ανθρώπους, όχι εξαναγκασμένους, αλλά με τη θέλησή τους.
Πατήστε εδώ για εκτύπωση της μετάφρασης
Ιστορικό υπόβαθρο – Δεύτερη Αθηναϊκή Συμμαχία
Η συνθηκολόγηση της Αθήνας με τη Σπάρτη μετά την ήττα της στον Πελοποννησιακό πόλεμο (404/3 π.Χ.) σήμαινε την απώλεια της ηγεμονίας της, τον αφοπλισμό της πόλης και την επάνοδο των κληρούχων στην Αττική. Η Αθήνα στην προσπάθειά της να ανακτήσει ορισμένες από τις θέσεις της στο Αιγαίο, που θα ενίσχυαν το εμπόριό της και θα επέτρεπαν τον επισιτισμό της πόλης, συμμετείχε στον αντιλακωνικό συνασπισμό, τον οποίο σχημάτισαν το 395 π.Χ. πολλές πόλεις, που ήταν δυσαρεστημένες από την πολιτική της Σπάρτης. Ο πόλεμος που ακολούθησε έμεινε γνωστός ως Κορινθιακός πόλεμος, από το γεγονός ότι οι περισσότερες χερσαίες επιχειρήσεις διεξήχθησαν κοντά στην Κόρινθο, ενώ οι θαλάσσιες επιχειρήσεις έγιναν στα παράλια της Μικράς Ασίας. Οι αθηναϊκές επιτυχίες στην περιοχή του Αιγαίου προκάλεσαν ανησυχία στον πέρση βασιλιά, ο οποίος εκμεταλλευόμενος την κόπωση που ο πόλεμος είχε προκαλέσει στην Ελλάδα, συγκάλεσε εκπροσώπους από τις ελληνικές πόλεις, για να υπογράψουν συνθήκη ειρήνης, γνωστή ως “Βασίλειος ή Ανταλκίδειος ειρήνη” με όρους σχετικά ευνοϊκούς για τους Αθηναίους (386 π.Χ.). |
|
|
|
Η Αθήνα, αν και στην αρχή διατήρησε τους όρους της συνθήκης, στη συνέχεια, προσπαθώντας να εμποδίσει την εδραίωση της κυριαρχίας των Λακεδαιμονίων στην ηπειρωτική Ελλάδα, συσπείρωσε γύρω της αρκετές ελληνικές πόλεις ιδρύοντας τη Β’ Αθηναϊκή συμμαχία. Όμως η άσχημη κατάσταση που προήλθε από τις αυθαιρεσίες των Αθηναίων και τις πιέσεις που ασκούσαν στις συμμαχικές πόλεις καθώς κι από τις πολεμικές αποτυχίες τους επιδεινώθηκε με την αποστασία των συμμάχων και προετοίμασε το συμμαχικό πόλεμο (357-355 π.Χ.), όπου η Αθήνα ηττήθηκε και οι επαναστατημένες πόλεις ανέκτησαν την αυτονομία τους. Η απογοήτευση ορισμένων πνευματικών κύκλων από την πολιτική πορεία της Αθήνας ήταν εμφανής, όπως αυτή διαφαίνεται μέσα από τα έργα αυτής της περιόδου: του Ισοκράτη, Περί ειρήνης και του Ξενοφώντα, Πόροι. |
Η Αθήνα μετά το τέλος του συμμαχικού πολέμου, από τον οποίο βγήκε ηττημένη, απέφυγε στο εξής να αναλάβει εκστρατείες και προσπάθησε να ανορθώσει την ιδιωτική οικονομία και να αυξήσει τα κρατικά έσοδα. Ο Εύβουλος, ο οποίος ήταν στα μέσα του 4ου αιώνα π.Χ. σημαντικό πρόσωπο στην πολιτική ζωή της Αθήνας, υιοθέτησε μέτρα για τον αυστηρότερο έλεγχο της διαχείρησης των οικονομικών υποθέσεων της πόλης. Eπίσης, ενδιαφέρθηκε για τη διάθεση του πλεονάσματος του προϋπολογισμού σε δημόσια και κοινωφελή έργα και στα θεωρικά. Επιπλέον, η προσοχή του στράφηκε στη διοργάνωση μεγαλόπρεπων εορτών και στην εκμετάλλευση των μεταλλείων του Λαυρίου. |
 |
Πηγή : Ίδρυμα Μείζονος Ελληνισμού
Σύνταξη Κειμένου
Απαντήσεις ερωτήσεων σχολικού βιβλίου
1η ερώτηση: Απαραίτητες προϋποθέσεις για την ευδαιμονία της Αθήνας σύμφωνα με τον Ισοκράτη είναι:
– Να είναι η πόλη και οι πολίτες της ασφαλείς.
– Να αναπτύσσονται οικονομικά.
– Να υπάρχει ομόνοια
– Να είναι σεβαστοί από τους άλλους Έλληνες
– Να μπορούν να ασχολούνται ελεύθερα με τη γεωργία , τη ναυτιλία και τις άλλες εργασίες .
2η ερώτηση: Σε καθεστώς ειρήνης η πόλη και οι πολίτες της νιώθουν ασφαλείς , είναι απαλλαγμένοι από τους πολέμους και τους κινδύνους που αυτοί επιφέρουν , ζουν αρμονικά μεταξύ τους, αναπτύσσεται η οικονομία αφού οι πολίτες ασχολούνται με εργασίες σε όλους τους τομείς Σε καθεστώς πολέμου υπάρχει ανασφάλεια, φόβος , κίνδυνος και σταματούν κάθε είδους εργασίες που μπορούν να επιφέρουν πλούτη στους πολίτες και στο κράτος και επιπλέον υπάρχει καχυποψία και διχόνοια .
3η ερώτηση: Για τον Ισοκράτη βασικό στοιχείο εδραίωσης μίας συμμαχίας είναι η ύπαρξη ελεύθερης βούλησης. Η λέξη συμμαχία προέρχεται από τις λέξεις συν+μάχομαι δηλαδή πολεμώ μαζί με κάποιον άλλο και όχι υπό τις εντολές κάποιου άλλου. Επομένως μιλάμε για ίσα δικαιώματα και υποχρεώσεις των συμμετεχόντων και ελευθερία στις σχέσεις τους, ελευθερία που επιτρέπει στο κάθε μέλος της συμμαχίας να συμμετέχει σε αυτή ή να αποχωρεί όταν θεωρεί ότι θίγονται τα δικαιώματά της. Οι συμμαχίες που γίνονται με τη βία και δεν διατηρούνται αλλά και δεν είναι ισχυρές αφού τα βεβιασμένα μέλη είναι πιθανόν ανά πάσα στιγμή να επαναστατήσουν και να αποστατήσουν από αυτή. Επιπλέον δεν είναι ισχυροί σύμμαχοι αφού μάχονται από φόβο και όχι από την επιθυμία να βοηθήσουν και να υπερασπιστούν τη συμμαχία.
4η ερώτηση: Η Α΄ Αθηναϊκή Συμμαχία ιδρύθηκε το 477 και σταδιακά μετατράπηκε σε ηγεμονία αφού χρησιμοποιήθηκε για να εξασφαλίσει τα αθηναϊκά συμφέροντα εκμεταλλευόμενη τα κράτη- συμμάχους. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα κάποιες πόλεις αλλά και νησιά να επιθυμούν να αποχωρήσουν (Χαλκίδα, Σάμος) .
Η Β΄Αθηναϊκή Συμμαχία ιδρύθηκε από την Αθήνα το 377 π.Χ. με σκοπό την προστασία των συμμαχικών κρατών από τις Σπαρτιατικές επεμβάσεις. Αποτελούσε αναβίωση της Δηλιακής συμμαχίας που είχε διασπαστεί μετά την ήττα των Αθηναίων στον Πελοποννησιακό πόλεμο. Η συμμαχία διατηρήθηκε μέχρι το 355 π.Χ., οπότε και αποστάτησαν οι περισσότερες συμμαχικές πόλεις αφού η Αθήνα υπήρξε και πάλι ηγεμονική και επιθυμούσε να εξασφαλίσει τα δικά της συμφέροντα εκμεταλλευόμενοι τις συμμάχους της. Ο Ισοκράτης προσπάθησε με το λόγο του να αποτρέψει αυτή την εξέλιξη και τονίζει στους Αθηναίους ότι πρέπει να αλλάξουν τη στάση τους και να έχουν συμμάχους «ου βεβιασμένους ἀλλά πεπεισμένους».
Λεξιλόγιο – Ετυμολογία
