2η Ενότητα
Μετάφραση Κειμένου
Επομένως ταιριάζει να θεωρούμε αυτούς πάρα πολύ ευτυχισμένους, οι οποίοι αφού κινδύνευσαν για τα πιο μεγάλα και τα πιο ωραία έτσι τελείωσαν τη ζωή τους, χωρίς να εμπιστευθούν τη ζωή τους στην τύχη ούτε να περιμένουν το φυσικό θάνατο, αλλά με το να προτιμήσουν τον πιο ωραίο. Και γι’ αυτό βέβαια είναι αγέραστες οι μνήμες τους και αξιοζήλευτες οι τιμές τους απ’ όλους τους ανθρώπους· αυτοί πενθούνται λόγω της φύσης τους ως θνητοί, εξυμνούνται όμως ως αθάνατοι λόγω της γενναιότητάς τους. Και γι’ αυτό βέβαια θάβονται με δημόσια φροντίδα και καθιερώνονται αγώνες δύναμης και σοφίας και πλούτου προς τιμή τους, με την ιδέα ότι είναι άξιοι αυτοί που έχουν σκοτωθεί στον πόλεμο να τιμούνται με τις ίδιες τιμές με τους αθάνατους. Εγώ λοιπόν και τους καλοτυχίζω και τους ζηλεύω για το θάνατό τους και νομίζω ότι μόνο αυτοί από τους ανθρώπους άξιζαν να ζήσουν, οι οποίοι, αφού έλαβαν θνητά σώματα, κληροδότησαν αθάνατη μνήμη λόγω της ανδρείας τους. |
Πατήστε εδώ για την εκτύπωση της μετάφρασης
Σύνταξη Κειμένου
Διαδραστικό Σχολικό Βιβλίο
Σύνδεση με Ιστορία
Κορινθιακός πόλεμος
Ολιγαρχικές κυβερνήσεις |
Οι Σπαρτιάτες είχαν κηρύξει τον πόλεμο εναντίον της Αθήνας με το σύνθημα της απελευθέρωσης των ελληνικών πόλεων από τον αθηναϊκό ζυγό. Όμως αυτό διαψεύστηκε μετά την πτώση της Αθήνας. Οι Σπαρτιάτες, με τη συμπαράσταση των Περσών, υποστήριξαν τα ολιγαρχικά κόμματα στις πόλεις, τοποθέτησαν φρουρά σ’ αυτές με επικεφαλής έναν Σπαρτιάτη αρμοστή και επέβαλαν φόρους. |
Οι Τριάκοντα τύραννοι |
Στην Αθήνα εγκαθιστούν ένα σκληρότατο ολιγαρχικό καθεστώς. Ένας σκληρός πυρήνας τριάντα ανδρών (Τριάκοντα τύραννοι), φίλων της Σπάρτης, με ηγέτη τον Κριτία, αναλαμβάνει την εξουσία. Ένα κύμα βίας ξεσπά και πολλοί δημοκρατικοί πολίτες θανατώνονται. Οι Αθηναίοι τελικά εξεγείρονται και με την ηγεσία του Θρασύβουλου ανατρέπουν το τυραννικό καθεστώς και αποκαθιστούν το δημοκρατικό, χωρίς να σημειωθεί σπαρτιατική αντίδραση (403 π.Χ.). |
Η «Κύρου Ανάβασις» |
Η εκστρατεία του Κύρου, σατράπη της Μικράς Ασίας, εναντίον του αδερφού του Αρταξέρξη για την κατάληψη του περσικού θρόνου, οδηγεί τη Σπάρτη και τους Έλληνες γενικότερα να αντιληφθούν ότι τα θεμέλια του περσικού κράτους ήταν σαθρά. Στον στρατό του Κύρου συμμετείχαν 13.000 Έλληνες, ανάμεσα στους οποίους 700 Σπαρτιάτες. Στα Κούναξα (401 π.Χ.) ο στρατός του Κύρου νίκησε, αλλά ο ίδιος σκοτώθηκε. Τότε οι Έλληνες μισθοφόροι, οι «Μύριοι», όπως ονομάστηκαν με οδηγούς τον Σπαρτιάτη Κλέαρχο αρχικά και τον Αθηναίο Ξενοφώντα στη συνέχεια, κατόρθωσαν χωρίς απώλειες να διασχίσουν το περσικό κράτος και να φθάσουν στον Πόντο. Το κατόρθωμα αυτό μας το αφηγείται ο ίδιος ο Ξενοφών στο έργο του «Κύρου Ανάβασις». |
Ο Αγησίλαος στην Ασία |
Μετά την αποτυχία της εξέγερσης, οι Πέρσες απαιτούν την υποταγή των ελληνικών πόλεων της Ιωνίας σ’ αυτούς. Οι πόλεις αντιδρούν και στρέφονται προς τη Σπάρτη ζητώντας προστασία. Οι Σπαρτιάτες αποφασίζουν να επέμβουν με εκστρατευτικό σώμα, του οποίου την ηγεσία, τελικά, αναλαμβάνει ο βασιλιάς Αγησίλαος (395 π.Χ.). Ο Αγησίλαος, ηγέτης με πανελλήνια ιδεώδη, σκεφτόταν να συντρίψει την περσική δύναμη και, μάλιστα, με συνεχείς στρατιωτικές επιτυχίες απείλησε την κυριαρχία του «Μεγάλου Βασιλέως» στη Μικρά Ασία. Όμως, το περσικό χρήμα συνασπίζει Θηβαίους, Αργείους, Κορίνθιους και Αθηναίους στην Ελλάδα εναντίον της Σπάρτης. Οι Σπαρτιάτες, για να αντιμετωπίσουν τον κίνδυνο, αναγκάζονται να ανακαλέσουν τον Αγησίλαο από τη Μικρά Ασία. Η αντίληψη, πάντως, ότι το περσικό κράτος ήταν ασθενές άρχισε να εδραιώνεται στην Ελλάδα. |
Βοιωτικός-Κορινθιακός πόλεμος |
Ο Αγησίλαος διά ξηράς επανέρχεται στην Ελλάδα και νικά το στρατό του αντισπαρτιατικού συνασπισμού στην Κορώνεια (394 π.Χ.). Οι Σπαρτιάτες διατηρούν την ηγεμονία τους στην ηπειρωτική Ελλάδα, όμως η κυριαρχία τους στο Αιγαίο και στις μικρασιατικές ακτές είχε χαθεί οριστικά. Ο Αθηναίος στρατηγός Κόνων ναυπηγεί, με περσικά χρήματα, πλοία και συντρίβει το σπαρτιατικό στόλο στην Κνίδο (394 π.Χ.). Μετά τη ναυμαχία επιστρέφει στην Αθήνα και ανοικοδομεί, πάλι με περσικά χρήματα, τα τείχη των Αθηνών. Νέοι αντισπαρτιακοί συνασπισμοί σχηματίζονται και πολεμικές επιχειρήσεις, διεξάγονται μέχρι το 386 π.Χ. |
Η Ανταλκίδειος ειρήνηΟ ναός της Αρτέμιδας στην Αυλίδα. Εδώ θυσίασε ο Αγησίλαος πριν αναχωρήσει για τη Μικρά Ασία. |
Όλες οι ελληνικές πόλεις, εξουθενωμένες από τους συνεχείς πολέμους, ποθούσαν την ειρήνη. Την τάση αυτή εκμεταλλεύεται η Σπάρτη για να αποκτήσει πάλι την εύνοια των Περσών. Ο Σπαρτιάτης Ανταλκίδας πείθει το βασιλιά Αρταξέρξη να προτείνει ένα σχέδιο ειρήνης (386 π.Χ.) το οποίο, αν γινόταν δεκτό, θα έθετε τέρμα στους μακροχρόνιους πολέμους. Ο Ξενοφών στα «Ελληνικά» του έχει διασώσει το σχέδιο της συνθήκης. |
Ιλιάδα: Περιληπτική αναδιήγηση ραψωδίας Χ
Ενώ όλοι οι Τρώες, φοβισμένοι, έχουν καταφύγει μέσα στα τείχη της πόλης, ο Έκτορας μένει έξω να αντιμετωπίσει τον Αχιλλέα. Μάταια ο Πρίαμος και η Εκάβη τον ξορκίζουν με θρήνους ψηλά από τα τείχη να μπει στην πόλη και να μη θελήσει να αναμετρηθεί με τον Πηλείδη. Με μελανά χρώματα ζωγραφίζει ο γέρος πατέρας το τέλος της Τροίας και το δικό του, όταν δε θα υπάρχει πια ο Έκτορας, για να τους προστατέψει. Μπροστά σε μια τέτοια μοίρα θα μπορούσε ο Έκτορας να κάνει κάποιες σκέψεις υποχώρησης, να υποταχθεί στον Αχιλλέα, αλλά τις αποδιώχνει αμέσως ως ανάρμοστες και μένει να τον αντιμετωπίσει. Στον ερχομό του Αχιλλέα όμως ο Έκτορας τρόμαξε και, παρά την απόφασή του, δεν άντεξε και το ‘βαλε στα πόδια. Πίσω του χύνεται ο Αχιλλέας, όπως πέφτει το γεράκι πίσω από το περιστέρι.
Στο τέταρτο γύρισμα ο Δίας ζύγισε τη μοίρα των δύο ηρώων (ψυχοστασία) και η ζυγαριά της μοίρας έγειρε προς το μέρος του Έκτορα. Ο θάνατός του πλέον ήταν αποφασισμένος· ο Απόλλωνας τον εγκαταλείπει και η Αθηνά σπεύδει να βοηθήσει τον Αχιλλέα. Η θεά παίρνει τη μορφή του Τρώα Διήφοβου και παρακινεί τον Έκτορα να αντιμετωπίσουν μαζί τον Αχιλλέα. Ο Έκτορας, που δεν έχει αντιληφθεί την απάτη, αποφασίζει να πολεμήσει τον αντίπαλό του· του ζητάει μόνο να ορκιστούν πως ο νικητής δε θα ντροπιάσει τον νεκρό του ηττημένου, αλλά ο Αχιλλέας αρνείται κατηγορηματικά. Η μονομαχία αρχίζει και ο Αχιλλέας ψάχνει να βρει πού να χτυπήσει τον αντίπαλό του, ο οποίος φορούσε τη θεϊκή πανοπλία που είχε πάρει από τον Πάτροκλο. Τελικά τον σημάδεψε σε κάποιο ακάλυπτο σημείο του λαιμού. Ο Έκτορας πέφτει και παρακαλεί να μην τον αφήσει άταφο, αλλά να δώσει το σώμα του με πλούσια εξαγορά στους δικούς του.
|
|
Εικόνα 34. Ο Δίας ζυγίζει τη μοίρα των δύο ηρώων (ψυχοστασία). Χαλκογραφία του 1869 (αντίγραφο). |
Ο Αχιλλέας απορρίπτει οποιαδήποτε υπόσχεση και ο Έκτορας τού προφητεύει το δικό του τέλος: μπροστά στις Σκαιές πύλες θα τον χτυπήσει ο Αλέξανδρος (Πάρης) και ο Απόλλωνας. Ο Αχιλλέας δεν πτοείται· το ξέρει άλλωστε ότι το τέλος του είναι κοντά, γι’ αυτό απαντά με μια δόση μελαγχολίας στο νεκρό πια Έκτορα ότι, όποτε ορίσει ο Δίας την ώρα του θανάτου του, καλώς να έρθει.
Στη συνέχεια ο Αχιλλέας μέσα στο θρίαμβό του κακοποιεί το νεκρό σώμα του Έκτορα. Αφού τον γυμνώσει από την πανοπλία του, τον δένει πίσω από το άρμα του και τον σέρνει γυμνό στα χώματα. Το θέαμα αυτό προκαλεί απέραντο θρήνο στους γονείς του νεκρού και στη γυναίκα του την Ανδρομάχη, η οποία μόλις έχει φτάσει στα τείχη και αντικρίζει το φριχτό θέαμα.
Ταφικές Τελετές για τους νεκρούς του πολέμουΗ Αθήνα τιμούσε τους νεκρούς του πολέμου με δημόσια ταφή και με τελετές. Πιο συγκεκριμένα,στα πλαίσια των δημόσιων κηδειών -που τελούνταν με χρηματοδότηση της πόλης- εκφωνούνταν επικήδειοι λόγοι, οι οποίοι όμως δε συνηθίζονταν από την αρχή της καθιέρωσης του θεσμού αυτού. Οι μαρτυρίες των αρχαίων συγγραφέων για τη χρονολογία έναρξης των επικήδειων λόγων ποικίλλουν. Ο πρωιμότερος σωζόμενος επιτάφιος λόγος είναι αυτός που εκφωνήθηκε από τον Περικλή για τους πολίτες που σκοτώθηκαν το 439 π.X., πολεμώντας ενάντια στους Σαμίους. Σύμφωνα όμως με μεταγενέστερες πηγές, το έθιμο είχε αρχίσει ήδη να εφαρμόζεται μετά από τους Περσικούς πολέμους. |
Πάνω στο δημόσιο τάφο αναγείρονταν στήλες, όπου αναγράφονταν τα ονόματα των πεσόντων. Αρχικά, οι στήλες με τους καταλόγους των νεκρών του πολέμου ήταν δέκα, δηλαδή ισάριθμες με τις δέκα φυλές της Αττικής, ενώ στη συνέχεια, το μνημείο ήταν ένα και συχνά έφερε κάθετες αυλακώσεις μιμούμενο τις δέκα στήλες. Ο πρωιμότερος κατάλογος νεκρών που βρέθηκε σε δημόσιο τάφο χρονολογείται το 464 π.X.
H ετήσια τελετή προς τιμή των νεκρών του πολέμου αντιστοιχούσε στα νομιζόμενα, που τελούσε η οικογένεια ετησίως για τα αποθανόντα μέλη της. Ήταν μία δημόσια τελετή που χρηματοδοτούνταν από την πόλη, ενώ η ευθύνη της διοργάνωσής της ανήκε στον πολέμαρχο. Μέρος της τελετής ήταν οι μουσικοί, οι αθλητικοί και οι ιππικοί αγώνες.
Ο θεσμός της δημόσιας ταφής στην κλασική Αθήνα
Ο δρόμος προς την Ακαδημία, ο οποίος περνούσε μέσα από τη Θριάσια πύλη, εκτός από τα ιερά θεών και ηρώων είχε κατά μήκος του και τάφους. Η περιοχή έξω από την πύλη αποτελούσε το δημόσιο ταφικό χώρο, όπου σύμφωνα με το αθηναϊκό έθιμο (πάτριος νόμος) θάβονταν τα οστά των νεκρών του πολέμου. Η χρονολογία της έναρξης του θεσμού παραμένει άγνωστη, όπως επίσης άγνωστο είναι και το αν ακολουθήθηκε, μετά την καθιέρωσή του, χωρίς εξαιρέσεις. Είναι πάντως βέβαιο ότι δεν εφαρμόστηκε για τους νεκρούς του Mαραθώνα και των Πλαταιών. |
