Κωσταριδάκη Καλλιόπη

4η Ενότητα

ΛΟΥΚΙΑΝΟΣ 

  O Λουκιανός (γεννήθηκε το 120 μ.Χ. περίπου) καταγόταν από τη Συρία. Άριστος γνώστης της ελληνικής γλώσσας, στρέφεται με το έργο του εναντίον καθιερωμένων αντιλήψεων και καυτηριάζει τα κακώς κείμενα της εποχής του. Ένα σημαντικό έργο του είναι η Ἀληθὴς Ἱστορία, που αποτελεί χαρακτηριστικό δείγμα της δημιουργικής φαντασίας και του ανήσυχου πνεύματός του. Σε αυτό, με χαριτωμένο λόγο και περιπαικτική διάθεση, σατιρίζει τα περιπετειώδη μυθιστορήματα της εποχής του επινοώντας ένα υπερπόντιο ταξίδι που τον οδηγεί σε μια απίστευτη συνάντηση…

http://users.sch.gr/ipap/Ellinikos%20Politismos/Yliko/Theoria%20arxaia/metafraseis%20a%20gym/a04xm.htm

Πατήστε εδώ για να εκτυπώσετε τη μετάφραση του κειμένου

Πατήστε εδώ για το διαδραστικό σχολικό βιβλίο

Οι εξωγήινοι σήμερα !!! 

Απαντήσεις στις ερωτήσεις κατανόησης του σχολικού βιβλίου

1. Ποια εξωτερικά χαρακτηριστικά των Σεληνιτών σας εντυπωσίασαν περισσότερο;

Αυτό που κυρίως εντυπωσιάζει είναι πως οι Σεληνίτες δεν έχουν νύχια και έχουν μόνο ένα δάχτυλο σε κάθε πόδι γιατί δεν ταιριάζει στην ανθρώπινη εμφάνιση. Επίσης τα πρόσθετα μάτια, τα οποία μπορούν να αφαιρεθούν και να μπουν πάλι στη θέση τους αλλά και το ότι οι Σεληνίτες έχουν  ζεύγη ματιών αποθηκευμένα, για να τα χρησιμοποιήσουν όποτε χρειαστούν.

2. Πώς λειτουργεί το κάτοπτρον και ποια δυνατότητα δίνει στους Σεληνίτες;

  Το κάτοπτρο (= ο καθρέπτης ), που βρίσκεται πάνω από το πηγάδι, χρησιμεύει για να μπορεί κανείς να δει όλες τις πόλεις και όλες τις χώρες ακόμη και τους ανθρώπους στη γη, χωρίς να τον βλέπουν εκείνοι. Οι Σεληνίτες μπορούν να παρακολουθούν τα πάντα χωρίς οι ίδιοι να γίνονται αντιληπτοί. 

3.Σε ποιο βαθμό ανταποκρίνεται στον τίτλο Αληθής ‘Ιστορία το απόσπασμα που διαβάσατε; Γιατί, κατά τη γνώμη σας, ονόμασε έτσι το έργο του ο Λουκιανός; Πώς ερμηνεύετε την τελευταία περίοδο του κειμένου;

 – Ο τίτλος του έργου δεν ανταποκρίνεται καθόλου στον τίτλο και είναι ειρωνικός αφού κανένα στοιχείο του δεν είναι αληθινό αλλά όλα είναι φανταστικά.

– Ο Λουκιανός το ονόμασε έτσι για να ειρωνευτεί όλους εκείνους που παρουσιάζουν  ψευδείς πληροφορίες ως αληθινές.

– Στην τελευταία περίοδο του αποσπάσματος ο συγγραφέας καλεί τους αναγνώστες να διασταυρώσουν τις πληροφορίες που τους δίνει, πηγαίνοντας και οι ίδιοι στη Σελήνη. Και εδώ είναι εμφανής η ειρωνεία του Λουκιανού αφού ήταν αδιανόητο εκείνη την εποχή ένα ταξίδι στη Σελήνη. Με αυτό τον τρόπο ο συγγραφέας υποδηλώνει ότι είναι αδύνατο να διασταυρωθούν οι πληροφορίες του.

 4. Αν έχετε διαβάσει τον Μικρό Πρίγκιπα, το Από τη Γη στη Σελήνη, την Αλίκη στη Χώρα των Θαυμάτων κάποιο παρόμοιο βιβλίο σύγχρονης μυθιστορίας, να επιλέξετε κάποια αποσπάσματα που δίνουν περιγραφές πλανητών και περίεργων όντων και να τα παρουσιάσετε στην τάξη.

«Μπορεί να ήταν όμορφη. Το “όμορφη” ήταν, φυσικά, ένας γήινος όρος. H πιο κοντινή λέξη στη γλώσσα της ήταν “κιράμ”, που πάνω κάτω σήμαινε “καλύτερη από χρήσιμη”. Ήταν όσο πιο κοντά μπορούσε να έρθει ο λαός της σε ένα υψηλό επίπεδο αφαίρεσης. Το μεγαλύτερο μέρος του λεξιλογίου τους είχε να κάνει με τις καιρικές συνθήκες, με απειλές διάφορων ειδών και με ό,τι μπορούσε να φαγωθεί, να ανταλλαγεί ή να χρησιμοποιηθεί ως καύσιμο. Για τα δεδομένα της Γης ήταν μια σαύρα ύψους ενάμισι μέτρου, με μεγάλα ρουθούνια και μάτια λίγο μικρότερα από μπάλες του γκολφ. Ωστόσο, ο Σάιμον πίστευε, ότι στο δικό της πλανήτη θα ήταν εντυπωσιακή. Εκεί θα ήταν καλύτερη από χρήσιμη».

[Michael Cunningham, Iδιαίτερες μέρες]∂ÓfiÙËÙ· 4129

-Ο πέμπτος πλανήτης ήταν πολύ περίεργος. Ακόμη, ο πιο μικρός απ’ όλους. Εκεί βρισκόταν ακριβώς όσος χώρος χρειαζόταν για να στηθεί ένα φανοστάτης, σαν κι αυτούς που βάζουν για να φωτίζονται οι δρόμοι και να μπορεί να σταθεί ένας φανοκόρος. Ο μικρός πρίγκιπας δεν μπορούσε να καταλάβει σε τι θα μπορούσε να χρησιμεύει ένας φανοστάτης κι ένας φανοκόρος σ’ οποιοδήποτε μέρος τ’ ουρανού, πάνω σ’ ένα πλανήτη χωρίς σπίτι, ούτε κάτοικο. Ωστόσο, είπε στον εαυτό του:

– Καθόλου απίθανο ο άνθρωπος αυτός να είναι ανόητος. Ωστόσο, είναι λιγότερο ανόητος από το βασιλιά, από το ματαιόδοξο, από τον επιχειρηματία και από τον μπεκρή. Τουλάχιστον η δουλειά του έχει κάποιο λογική. Όταν ανάβει ο φανοστάτης του, είναι σαν και να γεννιέται ένα αστέρι ή ένα λουλούδι ακόμη. Όταν σβήνει ο φανοστάτης του είναι σαν να πέφτουν για ύπνο το λουλούδι ή το αστέρι. Είναι μια πολύ όμορφη απασχόληση. Και είναι αληθινά χρήσιμη, αφού είναι όμορφη.

Όταν πλησίασε στον πλανήτη, χαιρέτησε με ευγένεια το φανοκόρο:

– Γιατί μόλις τώρα έσβησες το φανάρι σου;

– Τέτοια είναι η εντολή. Καλημέρα.

– Τι είναι η εντολή;

– Είναι να σβήνω το φανάρι μου. Καλησπέρα. Και το άναψε ξανά.

– Μα γιατί το άναψες πάλι;

– Είναι η εντολή, απάντησε ο φανοκόρος.

– Δεν καταλαβαίνω τίποτε, είπε ο μικρός πρίγκιπας.

– Δεν υπάρχει τίποτε που να πρέπει να καταλάβεις, είπε ο φανοκόρος. Η εντολή είναι εντολή. Καλημέρα.

Κι έσβησε το φανάρι του.

Ύστερα σκούπισε το μέτωπό του μ’ ένα μαντήλι που είχε κόκκινα τετράγωνα.

– Κάνω μια τρομερή δουλειά. Άλλοτε ήταν λογική. Το έσβηνα το πρωί και το άναβα το βράδυ. Είχα το υπόλοιπο της μέρας για να ξεκουράζομαι και το υπόλοιπο της νύχτας για να κοιμάμαι…

– Και μετά από κείνη την περίοδο, η εντολή άλλαξε;

– Η εντολή δεν άλλαξε, είπε ο φανοκόρος. Ακριβώς εκεί είναι το δράμα! Από χρόνο σε χρόνο, ο πλανήτης άρχισε να γυρίζει όλο και πιο γρήγορα κι η εντολή δεν άλλαξε!

– Τότε; είπε ο μικρός πρίγκιπας.

– Να, τώρα που κάνει ένα γύρο το λεπτό, δεν έχω παρά ένα δευτερόλεπτο για ξεκούραση. Ανάβω και σβήνω μια φορά κάθε ένα λεπτό!

– Αυτό είναι πολύ αστείο! Οι μέρες εδώ διαρκούν ένα μόνο λεπτό!

– Δεν είναι καθόλου αστείο, είπε ο φανοκόρος. Έχει περάσει κιόλας ένας μήνας από τότε που αρχίσαμε να μιλάμε οι δυο μας.

– Ένας μήνας;

– Ναι. Τριάντα λεπτά. Τριάντα μέρες! Καλησπέρα. Κι άναψε ξανά το φανάρι του.

Ο Μικρός Πρίγκιπας

ΛΕΞΙΛΟΓΙΟ

Παράγωγες από το επίθετο «καλός-ή-ό»

καλλίκομος = αυτή που έχει ωραία μαλλιά

καλλίπαις = αυτός που έχει καλά παιδιά

καλλίνικος= αυτός που κατάφερε μία ωραία νίκη

καλλιστέφανος = αυτή που έχει ωραίο στεφάνι

Καλλισθένης = αυτός που έχει θαυμαστή δύναμη

καλλιπάρηος = αυτός που έχει ωραία μάγουλα

το κάλλος = ομορφιά

η καλλονή = γυναίκα εξαιρετικά όμορφη

το καλλιστεῖον (-εῖα) =διοργάνωση για την ανάδειξη της πιο όμορφης και καλλίγραμμης κοπέλας

καλοήθης = α.ε. αγαθός, ενάρετος / ν.ε. για όσο που έχει καλή εξέλιξη, ιάσιμη, θεραπεύσιμη

η καλοκαγαθία = καλοσύνη

η καλοκαιρία = ο καλός καιρός

καλλιεπής = ευφραδής, εύγλωττος, εύστομος, εύλαλος , που μιλάει όμορφα και χωρίς δυσκολία στην έκφραση.

καλλιέπεια = λόγος πολύ φροντισμένος, γλαφυρός και κοσμημένος με καλολογικά στοιχεία

καλλωπίζω = βελτιώνω την εμφάνιση κάποιου, τον κάνω αισθητικά ευχάριστο, τον ομορφαίνω

καλλίφωνος = αυτός που έχει ωραία φωνή

η καλλιφωνία = το να έχει κάποιος ωραία φωνή

καλλιγραφώ = γράφω καλλιγραφικά, με ιδιαίτερα προσεγμένα γράμματα

Καλλιρρόη = αυτή που ρέει καλά, η δροσερή σαν καθαρό νερό

η καλλιγραφία = η όμορφη , φροντισμένη γραφή

η καλλιτεχνία = η εργασία που γίνεται με επιμέλεια για τη δημιουργία καλαίσθητων έργων

καλλιεργώ =  εκτελώ ένα σύνολο γεωργικών εργασιών που έχουν ως αποτέλεσμα την παραγωγή φυτικών προϊόντων

καλλυντικό = αυτό που έχει καλλωπιστικές ιδιότητες, φυσικό ή χημικό παρασκεύασμα που χρησιμοποιείται για την περιποίηση και τον καλλωπισμό προσώπου , σώματος, μαλλιών και νυχιών.

καλολογικός = αυτός που μιλά κομψά

καλολογικά στοιχεία = τα γλωσσικά στοιχεία που χρησιμοποιούμε στο γραπτό λόγο για να τον κάνουμε πιο κομψό, πιο εντυπωσιακό.

καλόπιστος = αυτός που δείχνει ειλικρίνεια προθέσεων

καλοπροαίρετος = αυτός που έχει καλές προθέσεις

καλότυχος = αυτός που έχει καλή τύχη

καλοτάξιδος = αυτός που έχει καλό ταξίδι

καλορίζικος = καλότυχος

καλοπέραση = άνετη, ευχάριστη ζωή

καλλιμάρμαρος = ο κατασκευασμένος από καλής ποιότητας μάρμαρο

Θυμάστε κάποιο άλλο κείμενο του Λουκιανού που είχατε διδαχθεί το προηγούμενο χρονικό έτος; 

Δείτε εδώ το διαδραστικό σχολικό βιβλίο

Ετυμολογικά

 Γραμματική

1. Γ΄κλίση ουσιαστικών :  Ουδέτερα ακατάληκτα μονόθεμα οδοντικόληκτα σε -α (γεν. -ατος)

 (ύλη μεταφερόμενη από α΄ γυμνασίου)

Παρατήρηση

Η ονομαστική, αιτιατική και κλητική ενικού σχηματίζονται από το θέμα χωρίς κατάληξη (σηματ-). Το –τ– αποβάλλεται, επειδή στην Ελληνική ληκτικά σύμφωνα είναι μόνο τα -ν, -ρ, -ς. Από την αποβολή αυτή εξηγείται η φαινομενική ύπαρξη δύο θεμάτων.

Γ΄κλίση επιθέτων

Φωνηεντόληκτα σε -ύς, -εῖα, -ύ

Στη γ΄ κλίση επιθέτων ανήκουν τα επίθετα των οποίων τουλάχιστον το αρσενικό και το ουδέτερο γένος κλίνονται σύμφωνα με τη γ΄ κλίση ουσιαστικών:

Παρατηρήσεις

1. Τα επίθετα αυτής της τάξης είναι κυρίως οξύτονα (= τονίζονται στη λήγουσα). Βαρύτονα (= ΔΕΝ τονίζονται στη λήγουσα) είναι μόνο τα θῆλυς, θήλεια, θῆλυ και ἥμισυς, ἡμίσεια, ἥμισυ.
2. Το θηλυκό γένος κλίνεται κατά την α΄ κλίση των ουσιαστικών.

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

1. Να κλιθούν σε ενικό και πληθυντικό τα ουσιαστικά: κτῆμα , θῦμα, βλῆμα, ἔνδυμα.

2. Τα -ύς, -εῖα, -ύ στα νέα ελληνικά 

3. Άσκηση στα φωνηεντόληκτα τριτόκλιτα επίθετα