Κωσταριδάκη Καλλιόπη

11η Ενότητα

Πλάτωνας

   Αρχαίος Έλληνας φιλόσοφος από την Αθήνα, ο πιο γνωστός μαθητής του Σωκράτη και δάσκαλος του Αριστοτέλη. Το έργο του με τη μορφή φιλοσοφικών διαλόγων έχει σωθεί ολόκληρο (του αποδίδονται ακόμα και μερικά νόθα έργα)· άσκησε τεράστια επιρροή στην αρχαία ελληνική φιλοσοφία και γενικότερα στη δυτική φιλοσοφική παράδοση μέχρι και σήμερα. Κύριος οικοδόμος της φιλοσοφίας, οδηγητής είτε προάγγελος μεταγενεστέρων προβάσεών της, εμπνευστής άμεσα ή έμμεσα των σπουδαιότερων κοινωνικοπολιτικών οραματισμών. Ο Πλάτων, μεταξύ άλλων, έγραψε την Απολογία του Σωκράτους, η οποία θεωρείται ως μια σχετικά ακριβής καταγραφή της απολογίας του Σωκράτη στη δίκη που τον καταδίκασε σε θάνατο, το Συμπόσιο όπου μιλά για τη φύση του έρωτα, τον «Πρωταγόρα» όπου μεταξύ άλλων θεμελιώνεται θεωρητικά η αρχή της «πρόληψης» που δεν λαμβάνει την ποινή ως απολύτως «ανταποδοτική» τον Παρμενίδη και τον Θεαίτητο, όπου θεμελιώνει την αντικειμενικότητα του λόγου και της ιδέας, ενώ σε δύο μακρούς διαλόγους, την Πολιτεία και τους Νόμους περιέγραψε την ιδανική πολιτεία.

To σύνολο του έργου του, συχνά τον κατατάσσει μεταξύ των κορυφαίων παγκοσμίων προσωπικοτήτων όλων των εποχών με τη μεγαλύτερη επιρροή, μαζί με τον δάσκαλο του, Σωκράτη, και τον μαθητή του, Αριστοτέλη.

ΠΗΓΗ: https://el.wikipedia.org

Δείτε το στο slideshare.net

Πατήστε εδώ για τη μετάφραση του κειμένου

Πατήστε εδώ για το διαδραστικό σχολικό βιβλίο

Λεξιλόγιο

προσφεύγω = πηγαίνω σε κάποιον για βοήθεια

προσφυγή = η αναζήτηση βοήθειας ή προστασίας , ένδικο μέσο για την ακύρωση ή         τροποποίηση δικαστικής απόφασης

ο άφευκτος = που δεν μπορεί να αποφύγει κάποιος, ανίκανος να διαφύγει.

φευγαλέος = που διαρκεί πολύ λίγο, που έρχεται και φεύγει πολύ γρήγορα. Στιγμιαίος .

φευγάτος = που έχει φύγει. Που ζει εκτός πραγματικότητας, ιδιόρρυθμος.

φυγόδικος = κατηγορούμενος που δεν παρουσιάζεται στο δικαστήριο να δικαστεί

φυγομαχία = η αποφυγή ενός αγώνα, μιας μάχης από δειλία.

φυγόποινος = που έχει καταδικαστεί σε κάποια ποινή και δεν παρουσιάζεται να την εκτίσει.

αναπόφευκτος = που δεν μπορεί κανείς να τον αποφύγει. Αναγκαίος, υποχρεωτικός.

φοροφυγάς = Αυτός που δεν δηλώνει στην εφορία όλα του τα εισοδήματα και δεν πληρώνει το     φόρο που οφείλει.

φυγόπονος = τεμπέλης

Ετυμολογικά

Δεύτερο συνθετικό λέξη κλιτή – ουσιαστικό

Να σχηματίσετε σύνθετες λέξεις χρησιμοποιώντας ως δεύτερο συνθετικό τα εξής ουσιαστικά του κειμένου της Ενότητας: κίνδυνος, βασιλεύς, πατρίς, νόμος.

Κλιτή λέξη ως δεύτερο συνθετικό μπορεί να είναι:
ουσιαστικό		επίθετο		ρήμα
ἀμφιθέατρον		ἀνίσχυρος		προσφέρω
[ἀμφί + θέατρον]		[ἀ- + ἰσχυρός]		[πρός + φέρω]

		ουσιαστικό	→	το β΄ συνθετικό παραμένει αμετάβλητο, π.χ. ὁδοι-πόρος (ὁδός + πόρος),κατα-δίκη
σύνθετη λέξη
				το β΄ συνθετικό παραμένει αμετάβλητο, π.χ. ἄ-πολις, εὐ-δαίμων, μονο-δάκτυλος
		επίθετο				ή
						επιθέτου β΄ κλίσης γ΄ κλίσης σε -(ι)ος π.χ. ἀσώματ-ος (σῶμα), ἐπουράν-ιος (οὐρανός), ὁμοπάτρ-ιος (πατήρ)
				το β΄ συνθετικό παίρνει τη μορφή:
						επιθέτου γ΄ κλίσης σε -ης ή -ων π.χ. εὐγεν-ής (γένος), ὁμοεθν-ής (ἔθνος), ἀκτήμ-ων (κτῆμα)

Δεύτερο συνθετικό λέξη κλιτή – επίθετο

Κατά τη σύνθεση, όταν το β΄ συνθετικό είναι επίθετο, μένει αμετάβλητο.
π.χ. δύσ-βατος (βατός), πάγ-καλος (καλός), ἄ-γνωστος (γνωστός)

Δεύτερο συνθετικό λέξη κλιτή – ρήμα

Να σχηματίσετε σύνθετες λέξεις της ν.ε. χρησιμοποιώντας ως δεύτερο συνθετικό τα εξής ρήματα του κειμένου της Ενότητας: καλοῦμαι, ἔρχομαι, διαβαίνω, ἄγω.

Όταν το β΄ συνθετικό είναι ρήμα, η σύνθετη λέξη που δημιουργείται μπορεί να είναι και αυτή αντίστοιχα ρήμα (εἰσέρχομαι) ή όνομα, δηλαδή ουσιαστικό (νομοθέτης < νόμος + ρ. τίθημι) ή επίθετο (ἀπότομος < ἀπό + ρ. τέμνω).

Ειδικότερα:

		όνομα → η σύνθετη λέξη παίρνει τις καταλήξεις:
		-(η)ς: σχολάρχ-ης -ος: ἀστυνόμ-ος -ής: εὐσεβ-ής -της: ἐπιστά-της -(τ)ωρ: κοσμοκράτ-ωρ
		ρήμα
		Αν το α΄συνθετικό είναι πρόθεση, το ρήμα ως β΄ συνθετικό παραμένει αμετάβλητο: εἰσ-έρχομαι, δια-βαίνω. Αν το α΄ συνθετικό είναι οποιοδήποτε άλλο μέρος του λόγου εκτός από πρόθεση, σχηματίζεται παρασύνθετο ρήμα (π.χ. σε -έω, -ῶ) από συγγενές ουσιαστικό ή επίθετο που δηλώνει το πρόσωπο που ενεργεί: ἱερο-σκοπῶ < ἱερο-σκόπος, ναυ-μαχῶ < ναυ-μάχος.

 Γραμματική

Γ΄κλίση ουσιαστικών (ύλη μεταφερόμενη από α΄ γυμνασίου)

α. Ακατάληκτα διπλόθεμα οδοντικόληκτα σε -ων (γεν. -οντος)

Παρατηρήσεις

1. Η κλητική ενικού σχηματίζεται χωρίς κατάληξη από το ασθενές (βραχύ) θέμα. Το -τ- αποβάλλεται, επειδή στην Αρχαία Ελληνική ληκτικά σύμφωνα είναι μόνο τα -ν, -ρ, -ς.

2. Σύμφωνα με τα ουσιαστικά αυτά κλίνεται το αρσενικό γένος των μετοχών ενεστώτα του ρ. εἰμί (ὤν, οὖσα, ὄν) και των βαρύτονων ρημάτων ενεργητικής φωνής (λύων, λύουσα, λῦον), καθώς και το αρσενικό γένος της μετοχής μέλλοντα των βαρύτονων ρημάτων ενεργητικής φωνής (λύσων, λύσουσα, λῦσον). Όμως οι μετοχές σχηματίζουν την κλητική ενικού όμοια με την ονομαστική (ὤν, λύων, λύσων).

β. Καταληκτικά μονόθεμα οδοντικόληκτα σε –ας (γεν. –αντος)

Παρατηρήσεις

1. Η κλητική ενικού στα βαρύτονα ουσιαστικά αυτής της κατηγορίας είναι ακατάληκτη (γίγαν). Το -τ- αποβάλλεται, επειδή στην Αρχαία Ελληνική ληκτικά σύμφωνα είναι μόνο τα -ν, -ρ, -ς.

2. Η κλητική ενικού στα οξύτονα ουσιαστικά αυτής της τάξης είναι όμοια με την ονομαστική (ἀνδριάς).

3. Σύμφωνα με τα ουσιαστικά αυτά κλίνεται το αρσενικό γένος της μετοχής αορίστου των βαρύτονων ρημάτων ενεργητικής φωνής (λύσας, λύσασα, λῦσαν). Όμως η μετοχή σχηματίζει την κλητική ενικού όμοια με την ονομαστική (λύσας).

Προστακτική ενεστώτα και αορίστου ενεργητικής φωνής

α. Σχηματισμός και κλίση προστακτικής ενεστώτα και αορίστου ενεργητικής φωνής βαρύτονων ρημάτων

Η προστακτική δεν έχει α΄ εν. και α΄ πληθ. πρόσωπο (όπως και στη ν.ε.). Προστακτική έχουν ο ενεστώτας, ο αόριστος και ο παρακείμενος (βλ. επόμενη Ενότητα). Οι τύποι προστακτικής παίρνουν άρνηση μή.

Στους πίνακες παρατίθεται η κλίση της προστακτικής ενεστώτα και αορίστου ε.φ.:

Παρατηρήσεις

1. Η προστακτική αορίστου, όπως και η υποτακτική και η ευκτική, δεν δέχεται αύξηση!

2. Η προστακτική αορίστου παρουσιάζει το χαρακτηριστικό για τον μέλλοντα και τον αόριστο -σ- μετά το θέμα του ρήματος.Επίσης θυμόμαστε ότι το χαρακτηριστικό φωνήεν της προστακτικής αορίστου είναι το -α- (αντί για το -ε-της προστακτικής ενεστώτα).

3. Τα αφωνόληκτα ρήματα σχηματίζουν την προστακτική αορίστου με τις γνωστές αλλαγές στο θέμα τους.

Σημασίες και χρήσεις της προστακτικής

Σε κύριες προτάσεις, όπου και αποκλειστικά συναντάται, η προστακτική μπορεί να εκφράζει:

• προσταγή ή προτροπή, οπότε συχνά προτάσσονται τα: ἄγε (δή), ἴθι (δή), ἄγετε (δή), ἴτε (δή).

  π.χ. Γνῶθι σαυτόν (Χίλων).

  Ἴθι δή (= εμπρός λοιπόν) νῦν εἰπέ τούτοις, τίς αὐτούς βελτίους ποιήσει.

• απαγόρευση ή αποτροπή με άρνηση μή.

  π.χ. Πρός θεῶν, μή λύετε τάς σπονδάς (= Στο όνομα των θεών, μην παραβαίνετε τους όρους της ανακωχής).

• συγκατάθεση ή παραχώρηση.

  π.χ. Οἱ δ’ οὖν γελώντων(= Αυτοί ας γελούν).

• ευχή ή κατάρα.

  π.χ. Ὑγίαινε. Ἐρρέτω (= στα κομμάτια!).

• συμβουλή.

  π.χ. Τούς μέν θεούς φοβοῦ, τούς δέ γονεῖς τίμα.

• δέηση ή παράκληση.

  π.χ. Μῆνιν ἄειδε θεά Πηληιάδεω Ἀχιλῆος.

  Ασκήσεις

1. Να βάλετε τα ρήματα στον κατάλληλο τύπο της Προστακτικής:

–  __________ (εἰμί, β΄ εν.) φιλαλήθης, ὦ φίλε, καί μή πολλά __________ (λέγω, ενεστ.) ἀλλά καλά.

– __________ (προσέχω, γ΄ ενικό ενεστ.), ὦ ἆρχον, ἐλευθέρων μέλλεις ἄρχεις καί Ἑλλήνων __________ (ἐξετάζω, β΄ πληθ. αορ.) τά ἔργα τοῦ θεοῦ.

– __________ (εἰμί, β΄ πληθ.) ἐγκρατεῖς, ὦ νέοι, καί μηδέν ἄγαν __________ (πράττω, β΄ πληθ. ενεστ.).

– __________ (θαυμάζω, β΄ εν. αορίστου) καί τούς τήν φιλαργυρίαν φεύγοντας.

– Μή γέλωτα προπετῆ __________ (στέργω, β΄ εν. ενεστ.).

– Μηδείς __________ (διδάσκω, γ΄ εν. ενεστ.) ὡς πρέπει ἡμᾶς βουλεύεσθαι.

– __________ (ἅπτω, β΄ εν. ενεστ.) παῖ λύχνον.

– Ὦ στρατηγέ, τοῦ σοῦ στρατεύματος __________ (φροντίζω, αόρ.).

– Οἱ λόγοι οὗτοι οὕτως __________ (ἔχω, γ΄πληθ. ενεστ.).

– Ὑμεῖς __________ (εἰμί) καλοί κἀγαθοί.

– Ἄνδρες Ἕλληνες, ὑμεῖς __________ (ἄγω, ενεστ.) καί τά δίκαια __________ (πράττω, αόρ.).

2. Να γράψεις το ίδιο πρόσωπο στην Προστακτική:

ἤκουσας                                                        λούουσι

ἀνεγράψατε                                                 ἀναβλέπεις

διαλύετε                                                        κεκρύφασι

διαπεφύλαχε                                               διεβούλευσαν

διδάσκεις                                                     κατακαίει

3. Να διαγράψετε τον τύπο της Προστακτικής που είναι λάθος:

λυσόντων – λυόντων                                      σπεύσετε – σπεύσατε

ἑρμήνευσον – ἑρμηνεῦσον                            ἄρξατε – ἄρξετε

βραβευόντωσαν – βραβευέτωσαν            φλέγετε – φλέγατε

ἱδρυκὼς ἔστε – ἱδρυκότες ἔστε                   παιδευσέτω – παιδευσάτω

κεκρυφυῖα ἴσθι – κεκρυφυῖαι ἴσθι            φυλαξέτωσαν – φυλαξάτωσαν

τρεψάτο – τραψάτω                                      ληξέτω – ληξάτω

χάραττε – χάραξε                                           νόμισε – νόμιζε

ἴσθι – ἔσθε                                                          γεγραφὼς ἴσθω – γεγραφὼς ἔστω

4.  Να μετατρέψεις το ρήμα στον κατάλληλο τύπο Προστακτικής ενεστώτα, αορίστου και παρακειμένου μέσης φωνής, στο β΄ ενικό πρόσωπο:

 Ενεστώτας                 Αόριστος                    Παρακείμενος

διαπράττομαι

βλάπτομαι

στρατεύομαι

διδάσκομαι

5. Να συμπληρώσετε τα κενά με τον κατάλληλο τύπο Προστακτικής:

– Ὦ νεανία, τούς πρεσβυτέρους __________ (σέβομαι, β΄ εν. ενεστ.).

– Οὗτος τό δίκαιον __________ (ψηφίζομαι, αόρ.).

– Χρόνου __________ (φείδομαι, β΄ εν. ενεστ.).

– __________ (τοξεύομαι, γ΄ πλ. αορ.) οἱ πολέμιοι.

– __________ (δέχομαι, β΄ εν. αορ.) τόν ἐμόν λόγον, ὦ παῖ.

– __________ (φροντίζομαι, β΄ εν. ενεστ.) ἡ πατρίς.

– Μή __________ (χαρίζομαι, β΄ πληθ. ενεστ.) τοῖς προδόταις, ὦ κριταί.

– __________ (διαπράττομαι, γ΄ εν. παρκμ.) ἡ εἰρήνη.

– __________ (βούλομαι, β΄ εν. ενεστ.) ἀεί ἀγαθός εἶναι.

– Μή ὑμεῖς __________ (ὁδύρομαι, ενεστ.) ἀλλά __________ (κομίζομαι, ενεστ.) τά οἰκεῖα καί φεύγετε.

– Ὑμεῖς __________ (στρατεύομαι, αόρ.) ἐπὶ τοὺς πολεμίους.

– Ἄνδρες Ἕλληνες, ὑμεῖς τοῖς βαρβάροις __________ (ἀντιτάττομαι, αόρ.).

6. Να βρείτε τι εκφράζει η Προστακτική (απαγόρευση, προσταγή, ευχή, προτροπή):

– Μή πράττε ταῦτα.

– Χαίρετε!

– Φέρετέ μοι αὐτόν ὧδε.

– Ὑγιαίνετε!

– Παύσατε πῦρ!

– Ἄκουε τοῦ διδασκάλου ὦ παῖ.

– Ἄκουσον μέν πάταξον δέ.

– Σῷσον, Κύριε, τόν λαόν σου.

-Ἔνδον σκάπτε.

– Θεόν σέβου, γονέας τίμα.

– Ἀνήρ ἀχάριστος μή νομιζέσθω φίλος.

ΠΗΓΗ : http://piotermilonas.blogspot.gr/2014/07/blog-post_26.html