Κωσταριδάκη Καλλιόπη

5η Ενότητα

Ο πλούτος της αττικής γης

Λέξεις παράγωγες από τη λέξη “γη” 

Ερμηνεία λέξεων λεξιλογικού πίνακα

γεωργώ = είμαι γεωργός / καλλιεργώ τη γη / ασχολούμαι με κάτι

ο γεωτόμος = αυτός που ανοίγει το έδαφος / ο γεωργός

έγγαιος = έγγειος = ντόπιος / εντός της χώρας / κτηματική περιουσία

γήινος = αυτός που σχετίζεται με τη γη / αυτός που αποτελείται από ύλη και φθείρεται εύκολα / αυτός που μένει προσκολλημένος στα εγκόσμια και δεν έχει πνευματικές ανησυχίες.

γαιώδης = χωματένιος

ο, η γηγενής, το γηγενές = ντόπιος , ιθαγενής

γεωπόνος = γεωργός / επιστήμονας που έχει ειδικευθεί στη γεωπονία και ασχολείται με τον προγραμματισμό της ανάπτυξης και της βελτίωσης της γεωργικής παραγωγής

γεωλογία = η επιστήμη που μελετά τα στάδια εξέλιξης της γης , τους παράγοντες που επέδρασαν στη διαμόρφωση της επιφάνειάς της και στη σύσταση των πετρωμάτων της λιθόσφαιρας.

γεωλόγος = ο επιστήμονας που ασχολείται με την γεωλογία.

γεώτρηση = διάνοιξη βαθιάς τρύπας στο έδαφος / σύνολο τεχνικών για τη διάνοιξη πηγαδιού με σκοπό την ανακάλυψη και εκμετάλλευση του νερού

γεωτρύπανο = εργαλείο για τη διάτρηση του εδάφους κατά τις γεωτρήσεις.

γεωδυναμική = κλάδος της γεωλογίας που ερευνά τις μεταβολές στη διαμόρφωση του γήινου φλοιού , τις δυνάμεις που τις προκάλεσαν και τις επιπτώσεις τους.

γεωπολιτική = επιστήμη που μελετά τις σχέσεις ανάμεσα στα γεωγραφικά δεδομένα και την πολιτική μιας χώρας.

γεωπολιτικός = αυτός που αναφέρεται στη γεωπολιτική

ο γεωγράφος = αυτός που περιγράφει τη γη / ο επιστήμονας που έχει ειδικευτεί στην έρευνα , περιγραφή και μελέτη της γης.

η γεωμετρία = η μέτρηση της γης / κλάδος των μαθηματικών που ασχολείται με τις ιδιότητες του χώρου, τα μεγέθη επιφανειών και όγκων και τις μεταξύ τους σχέσεις.

επίγειος = γήινος

μεσόγειος = αυτός που βρίσκεται μακριά από τη θάλασσα , στο εσωτερικό μιας χώρας , ο ηπειρωτικός ,χερσαίος, στεριανός

τα μεσόγεια = το εσωτερικό μιας χώρας , η ενδοχώρα

υπόγειος = αυτός που βρίσκεται ή γίνεται κάτω από τη γη / διαμέρισμα σπιτιού ή κτίριο που βρίσκεται κάτω από την επιφάνεια της γης , κατώγι

περίγειο = το κοντινότερο προς τη γη σημείο της τροχιάς ουράνιου σώματος

απόγειο = η μέγιστη απόσταση ενός ουράνιου σώματος από τη γη / μεταφορικά: το αποκορύφωμα , το ζενίθ

υδρόγειος = αυτός που αποτελείται από γη και νερό

ισόγειος = αυτός που βρίσκεται στο ίδιο ύψος με το έδαφος

υπέργειος = αυτός που βρίσκεται πάνω από το ύψος του εδάφους

απογειώνω = υψώνω από το έδαφος / μεταφορικά: απογειώνομαι από τα γήινα

προσγειώνω = φέρνω αεροσκάφος στο έδαφος / μεταφορικά: επαναφέρω κάποιον στην πραγματικότητα

 Παραγωγή Ουσιαστικών 

Παρώνυμα = Ονομάζουμε τα παράγωγα ουσιαστικά που σημαίνουν πρόσωπο σχετικό με αυτό που δηλώνει η πρωτότυπη λέξη ή πρόσωπο που ανήκει σε αυτό. π.χ. Πολίτης : προέρχεται από τη λέξη πολίτης και σημαίνει αυτόν που ανήκει στην πόλη.

Εθνικά = Τα ουσιαστικά που προέρχονται από κύρια ονόματα χωρών, πόλεων και τόπων και σημαίνουν εκείνον που κατάγεται από κάποιο τόπο ή ανήκει σε αυτόν. π.χ. Κορίνθιος: προέρχεται από τη λέξη Κόρινθος και σημαίνει αυτόν που κατάγεται από την Κόρινθο.

Πατρωνυμικά = Τα ουσιαστικά που παράγονται από κύριο όνομα πατέρα, μητέρας ή άλλου προσώπου και σημαίνουν τον απόγονο ( γιο ή κόρη ) π.χ. Λαερτιάδης : προέρχεται από του κύριο όνομα “Λαέρτης” και σημαίνει ο γιος του Λαέρτη.

Γονεωνυμικά : τα ουσιαστικά που σημαίνουν το νεογνό ζώου. π.χ. ἀετιδεύς : προέρχεται από τη λέξη  ἀετός και σημαίνει το μικρό του αετού. 

Περισσότερα για την παραγωγή λέξεων εδώ 

Ας μάθουμε τώρα να κλίνουμε και ρήματα !!!!

Ας γνωρίσουμε πρώτα το βοηθητικό ρήμα είμαι που στα αρχαία είναι το εἰμί!

Και μερικά παραδείγματα:

Ἐγὼ εἰμὶ τὸ φῶς τοῦ κόσμου = Εγώ είμαι το φως του κόσμου

Σὺ εἶ βοηθὸς ἐμοῦ                    = Εσύ είσαι βοηθός μου

Ἡ πόλις ἡμῶν ἀρχαιοτάτην ἐστί  = Η πόλη μας αρχαιότατη είναι 

Ἡμεῖς ἐσμὲν Ἕλληνες             = Εμείς είμαστε Έλληνες

Ὑμεῖς ἐστέ βάρβαροι              = Εσείς είστε βάρβαροι

Οἱ ἄνθρωποι θνητοὶ εἰσὶν       = Οι άνθρωποι θνητοί είναι 

Ενεστώτας βαρύτονων ρημάτων (ρημάτων που δεν τονίζονται στη λήγουσα)

Ο Ενεστώτας φανερώνει κάτι το οποίο γίνεται αυτή τη στιγμή και  η οριστική φανερώνει πραγματικό γεγονός. Ας δούμε πόσο μοιάζουν τελικά τα αρχαία ελληνικά με τα νέα ελληνικά :

       Αρχαία                                   Νέα 

Και στο Μέλλοντα ; 

Στα αρχαία Ελληνικά έχουμε δύο μέλλοντες απ’ τους οποίους όμως εμείς θα διδαχθούμε μόνο τον ένα! Και για να τον σχηματίσουμε προσθέτουμε μόνο ένα σ στο τέλος του θέματος αν ο χαρακτήρας του θέματος (τελευταίο γράμμα του θέματος ) είναι φωνήεν!

π.χ. λύω : λύ + σ = λύσω

Οι καταλήξεις ; Ίδιες με του Ενεστώτα. Δείτε! 

λύ-σ-ω     = θα λύσω

λύ-σ–εις   = θα λύσεις

λύ-σ–ει     = θα λύσει

λύ-σ–ομεν   = θα λύσουμε

λύ-σ–ετε    = θα λύσετε

λύ-σ–ουσιν = θα λύσουν

Προσέξτε όμως :

Αν ο χαρακτήρας του θέματος είναι : κ,γ, χ, ττ  γίνεται ξ. π.χ. ἄγω (Ενεστώτας )→ ἄξω (Μέλλοντας)

Έτσι:

ΕΝΕΣΤΩΤΑΣ                    ΜΕΛΛΟΝΤΑΣ

     ἄγω                                 ἄξω

     ἄγεις                               ἄξεις

     ἄγει                                 ἄξει

     ἄγομεν                           ἄξομεν

     ἄγετε                               ἄξετε

    ἄγουσιν                           ἄξουσιν

Αν ο χαρακτήρας του θέματος είναι : π,β,φ, πτ γίνεται ψ. π.χ.  βάφω → βάψω.

Έτσι:

ΕΝΕΣΤΩΤΑΣ                    ΜΕΛΛΟΝΤΑΣ

     βάφω                              βάψω

     βάφεις                            βάψεις

     βάφει                              βάψει

     βάφομεν                        βάψομεν

     βάφετε                           βάψετε

    βάφουσιν                       βάψουσιν

Σε όλες τις άλλες περιπτώσεις βγάζουμε το τελευταίο σύμφωνο και βάζουμε σ.

 ΟΙ ΑΣΚΗΣΟΥΛΕΣ ΜΑΣ!

1. Να συμπληρώσετε το σωστό τύπο του ειμί

2. Να αντιστοιχίσετε τις φράσεις των δύο στηλών 

3. Να κλίνετε στον Ενεστώτα το ρήμα “πλέκω”

4. Να κλίνετε το “λέγω”

5. Συμπλήρωσε τις προτάσεις

6. Σχημάτισε το Μέλλοντα των ρημάτων 

7. Και πάλι Μέλλοντας

8. Κλίση Μέλλοντα του “λέγω”