Κωσταριδάκη Καλλιόπη

3η Ενότητα

Δείτε εδώ το διαδραστικό σχολικό βιβλίο

ΕΝΟΤΗΤΕΣ

Στίχοι 109-114 : Η Αθηνά προετοιμάζεται για την επίσκεψή της στο παλάτι τους Οδυσσέα.

Στίχοι 115-140: Η άφιξη της Αθηνάς στην Ιθάκη και οι πρώτες εικόνες από τη ζωή στο παλάτι.

Στίχοι 141-161 : Η φιλοξενία της θεάς από τον Τηλέμαχο.

Στίχοι 162-173: Το δείπνο και το γλέντι των μνηστήρων.

 Η ΑΘΗΝΑ – ΜΕΝΤΗΣ

Η Αθηνά φορά τα μαγικά της σανδάλια- παραμυθικό στοιχείο- και παίρνει το δυνατό της κοντάρι. Θυμόμαστε ότι η Αθηνά είναι πολεμική θεά αλλά και θεά της σοφίας. Η επίσκεψή της λοιπόν στο παλάτι έχει και πνευματικό περιεχόμενο αφού σκοπός της είναι να αντρειώσει τον Τηλέμαχο και να τον ετοιμάσει να βοηθήσει τον πατέρα του να εξοντώσει τους μνηστήρες.

Παίρνει τη μορφή του Μέντη (=μεταμορφώνεται) , παλιού φίλου του Οδυσσέα γιατί:

• Οι μνηστήρες δεν θα υποψιαστούν τίποτα αφού η επίσκεψη ενός παλιού φίλου είναι φυσιολογική.

• Σαν φίλος του Οδυσσέα θα βρει την ευκαιρία να μιλήσει για αυτόν με θαυμασμό βοηθώντας έτσι τον Τηλέμαχο να νιώσει υπερήφανος για τον πατέρα του αλλά κυρίως για τον ίδιο του τον εαυτό του, αφού είναι γιος του. Έτσι ενισχύει την αυτοπεποίθησή του.

• Ο υποτιθέμενος Μέντης (=δηλαδή η μεταμορφωμένη Αθηνά) βρίσκεται περίπου στην ίδια ηλικία με τον Οδυσσέα. Αυτό θα κάνει τον Τηλέμαχο να τον/την αισθανθεί λίγο σαν πατέρα και να δεχτεί τις συμβουλές του/της.

 Ο ΘΕΣΜΟΣ ΤΗΣ ΦΙΛΟΞΕΝΙΑΣ

   Η φιλοξενία για τους αρχαίους Έλληνες ήταν ιερός θεσμός , που προστατευόταν από τον Ξένιο Δία. Έτσι όλοι δέχονταν τους ξένους και τους φρόντιζαν , τους παρείχαν ό,τι είχαν ανάγκη και μόνο στο τέλος τους ρωτούσαν ποιοι ήταν. Αν κάποιος παραβίαζε το τυπικό της φιλοξενίας τότε διέπραττε ύβρη προς τον Δία και τιμωρούνταν από αυτόν.

ΤΟ ΤΥΠΙΚΟ ΤΗΣ ΦΙΛΟΞΕΝΙΑΣ

Σύμφωνα με το τυπικό της φιλοξενίας στην ομηρική κοινωνία, ο ξενιστής (εκείνος δηλαδή που φιλοξενεί έναν ξένο, ο οικοδεσπότης) υποχρεούται:

α. Να τον υποδεχτεί εγκάρδια (με προσφώνηση και χειραψία) και να τον προσκαλέσει σε φιλοξενία. Αν ο ξένος έχει δόρυ, άλογα, άρμα , να φροντίσει να τακτοποιηθούν.

β. Να του προσφέρει λουτρό (αφού τον λούσουν – συνήθως κάποιες δούλες- , τον αλείφουν με λάδι και τον ντύνουν με καθαρά ρούχα).

γ. Να τον φιλέψει (παραχωρώντας του κάθισμα σε θέση τιμητική, φέρνοντάς του νερό να πλυθεί, τραπέζι για να φάει, προσφέροντάς του εκλεκτή μερίδα φαγητού και πιοτό, σε εξαιρετικές περιπτώσεις ο ξενιστής οργανώνει προς τιμήν του ξένου του επίσημη υποδοχή με γιορτή ή ακόμη και αγώνες).

δ. Να τον ρωτήσει ποιος είναι , από πού έρχεται και τι θέλει, μόνον αφού τον φιλέψει πρώτα.

ε. Αφού ακούσει το αίτημά του, να το ικανοποιήσει όπως μπορεί.

στ. Να προσφέρει στον ξένο διαμονή για όσες μέρες θέλει αυτός.

ζ. Να τον αποχαιρετήσει με δώρα που επισφραγίζουν τη φιλία τους. Στην πρώτη ευκαιρία ο φιλοξενούμενος θα πρέπει να ανταποδώσει τα δώρα με δώρα ίσης αξίας (= αντιχάρισμα)

ΠΡΟΟΙΚΟΝΟΜΙΕΣ

• στ. 129-132 : Ο Τηλέμαχος οραματίζεται την επιστροφή του πατέρα του και την εξόντωση των μνηστήρων , που εμείς γνωρίζουμε ότι θα πραγματοποιηθεί.

• στ. 143-145 : Η Αθηνά τοποθετεί το κοντάρι της στη θήκη που βρίσκονται και τα κοντάρια του Οδυσσέα, προς το παρόν αχρησιμοποίητα. Δεν θα μείνουν για πολύ αχρησιμοποίητα αφού γνωρίζουμε ότι ο Οδυσσέας θα επιστρέψει.

• Η απαράδεκτη συμπεριφορά των μνηστήρων , που παραβιάζουν κάθε έννοια δικαιοσύνης, μας προετοιμάζει για την τιμωρία τους.

• Ο Φήμιος αποδέχεται το αίτημα των μνηστήρων να τραγουδήσει χωρίς να το θέλει και αυτό προοικονομεί τη σωτηρία του, όταν ο Οδυσσέας πάρει την εκδίκησή του από όσους τον πρόδωσαν.

ΑΝΤΙΘΕΣΕΙΣ

• Οι μνηστήρες παίζουν ξέγνοιαστοι τους πεσσούς ενώ ο Τηλέμαχος κάθεται θλιμμένος και σκεπτικός.

• Οι μνηστήρες αδιαφορούν για την παρουσία του ξένου στην αυλόθυρα ενώ ο Τηλέμαχος τρέχει αμέσως να τον υποδεχτεί .

• Ο Τηλέμαχος με την Αθηνά – Μέντη κάθονται μόνοι τους παράμερα από τους μνηστήρες και δειπνούν ήσυχα ενώ οι μνηστήρες κάνουν θόρυβο και διασκεδάζουν επιδεικτικά.

 ΤΥΠΙΚΑ ΕΠΙΘΕΤΑ ΚΑΙ ΤΥΠΙΚΕΣ ΕΚΦΡΑΣΕΙΣ
άλκιμο κοντάρι (112) : τυπικό επίθετο
πανίσχυρου Διός (113) : τυπικό επίθετο
αγέρωχους μνηστήρες (119-120, 162) : τυπικό επίθετο
πέταξαν τα λόγια του σαν τα πουλιά (138) : τυπική έκφραση
Αθηνά Παλλάδα (141) : τυπικό επίθετο
λάμποντας τα μάτια (141) : τυπική έκφραση
του καρτερόψυχου Οδυσσέα (145) : τυπικό επίθετο

ΕΙΚΟΝΕΣ

Με τον όρο εικόνα εννοούμε ό,τι μπορούμε να φανταστούμε ή ό,τι θα μπορούσαμε να ζωγραφίσουμε διαβάζοντας το κείμενό μας.

Χωρίζονται στις εξής κατηγορίες:

– Οπτικές :αυτές δηλαδή που θα μπορούσαμε να ζωγραφίσουμε ή φανταζόμαστε διαβάζοντας το κείμενο.

– Ακουστικές : Όταν μπορούμε να φανταστούμε τους θορύβους που γίνονται στο απόσπασμα που διαβάζουμε π.χ. στο στίχο 124: άλλοι να σμίγουν σε κρατήρες με νερό κρασί (φανταζόμαστε τον ήχο που κάνει η ανάμειξη του νερού με το κρασί, το πλύσιμο και το στήσιμο των τραπεζιών από το κομμάτιασμα των κρεάτων).

– Οσφρητικές Όταν γίνεται αναφορά σε μυρωδιές (θα δούμε στην περιγραφή της σπηλιάς της Καλυψώς)

Πολιτιστικά Στοιχεία

Τα μέρη του ανακτόρου του Οδυσσέα:

1. στην εξώθυρα (117)

2. το κατώφλι της αυλής (117)

3. μπροστά στις πύλες του σπιτιού ((120)

4. παλάτι (130)

5. ευθύς προς την αυλόθυρα (134)

6. στην πόρτα (135)

7. (μπήκαν στο ) μεγάλο δώμα (142)

8. σε ψηλή κολόνα (143)

Σκεύη – φαγητά – αντικείμενα συμποσίου

1. σε κρατήρες / τους κρατήρες (124 /166)

2. να σμίγουν… με νερό κρασί (124)

3. με σφουγγάρια τρυπητά (125)

4. τα τραπέζια / γυαλιστερό τραπέζι (125 /156)

5. άφθονα τα κρέατα / με κρέατα κάθε λογής (στ. 126 / 159-160)

6. νερό (για νίψιμο) (154-155 / 164)

7. με το όμορφο χρυσό λαγήνι (154)

8. σε ένα αργυρό λεβέτι (156)

9. ψωμί (157/165)

10. κι άφθονο φαγητό (158)

11. δίσκους (159)

12. κούπες χρυσές / τα κύπελλά τους (160 /161)

13. κρασί (161)

14. πλεχτά πανέρια (165)

15. στο έτοιμο τραπέζι (τα εδέσματα ) (167)

16. την πανέμορφη κιθάρα (171)

Άλλα αντικείμενα

1. 1. τα ωραία σαντάλια, θεσπέσια και χρυσά (109-110)

2. 2. άλκιμο κοντάρι, βαρύ, θεόρατο και στιβαρό (112-113)

3. 3. ακονισμένο με χαλκό (112)

4. 4. το χαλκό / χάλκινο κοντάρι (118/137)

5. 5. παίζοντας με πεσσούς (121)

6. 6. σε τομάρια βοδιών (121)

7. 7. το δόρυ / τα δόρατα (143 / 144)

8. 8. μέσα στην καλοξυσμένη θήκη (144)

9. 9. άλλα δόρατα …. Περίμεναν, άνεργα και πολλά (144/145)

10. 10. σε θρόνο λεπτουργημένο και όμορφο (146)

11. 11. ύφασμα μαλακό (147)

12. 12. στήριγμα στα πόδια της … σκαμνί (147-148)

13. 13. στολισμένο κάθισμα (149)

14. 14. σε θρόνους κι αναπαυτικά καθίσματα (163)

15. 15. οι πεσσοί (=τα ζάρια)

Υπηρετικό προσωπικό παλατιού

η παρακόρη, η κελάρισσα, ο τραπεζάρχης, ο κήρυκας, ο αοιδός.

 ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΜΟΣ ΠΡΟΣΩΠΩΝ

ΤΗΛΕΜΑΧΟΣ

Αδύναμος και άβουλος νέος. Συμπεριφέρεται σαν παιδί και όχι ως άντρας του σπιτιού, πολύ περισσότερο ως βασιλόπουλο. Αδρανεί βλέποντας τους μνηστήρες να σπαταλούν το βιος του πατέρα του .Τον δικαιολογούμε γιατί μεγάλωσε χωρίς ένα πατέρα να τον καθοδηγεί και να τον συμβουλεύει, δεν έχει μεγαλύτερα αδέρφια ή συγγενείς που θα μπορούσαν να τον βοηθήσουν και να τον στηρίξουν. Επιπλέον βρέθηκε αντιμέτωπος με σοβαρά προβλήματα που δεν μπορεί μόνος του να αντιμετωπίσει.

Ωστόσο πρόκειται για ένα ευγενικό , ηθικό και φιλόξενο νέο. Φέρθηκε όπως έπρεπε στον φιλοξενούμενο προσπαθώντας να τον ευχαριστήσει όσο μπορεί και τον απομάκρυνε από την ενοχλητική παρουσία των μνηστήρων.

ΜΝΗΣΤΗΡΕΣ

Αλαζονικοί και ανήθικοι. Σπαταλούν ξένη περιουσία περνώντας όλη τη μέρα τους στο παλάτι του Οδυσσέα . Δεν σέβονται τους οικοδεσπότες του παλατιού αλλά ούτε και τους φιλοξενούμενούς τους. Βασίζουν τη δύναμή τους στην αριθμητική τους υπεροχή.

Ας δούμε τι μάθαμε!!!

Λογισμικό της Οδύσσειας

Ερωτήσεις κατανόησης

Ξενάγηση στο παλάτι του Οδυσσέα