2η Ενότητα
Τόπος: Όλυμπος
Χρόνος : 1η μέρα της Οδύσσειας
ΘΕΟΙ
– Παρευρίσκονται και παίρνουν το λόγο: o Δίας και η Αθηνά
– Παρευρίσκονται αλλά δεν μιλούν (βουβά πρόσωπα) : Οι υπόλοιποι ολύμπιοι θεοί εκτός του Ποσειδώνα
– Αναφέρονται αλλά δεν παρευρίσκονται : Ποσειδώνας, Καλυψώ, Άτλας, Πολύφημος
ΑΝΘΡΩΠΟΙ
Αναφέρονται αλλά δεν παρευρίσκονται : Οδυσσέας, Τηλέμαχος, Μνηστήρες, Αίγισθος, Αγαμέμνονας, Ορέστης.
Δείτε το στο slideshare.net
http://www.slideshare.net/ginazaza/26-108
Δείτε το στο slideshare.net
Ενώ ο Ποσειδώνας βρίσκεται στη χώρα των Αιθιόπων , για να τους τιμήσει για την θυσία που κάνουν προς τιμή του, οι θεοί συνεδριάζουν με θέμα την απελευθέρωση του Οδυσσέα.
ΠΡΩΤΟΛΟΓΙΑ (=ΠΡΩΤΟΣ ΛΟΓΟΣ) ΤΟΥ ΔΙΑ: Το θέμα της ανθρώπινης ευθύνης
στ. 36-39 : Οι άνθρωποι είναι υπεύθυνοι για τις συμφορές που τους βρίσκουν και όχι οι θεοί.
στ. 40-51: Ο Αίγισθος , αν και προειδοποιήθηκε από τους θεούς, αδιαφόρησε για τις συνέπειες των πράξεών του, διέπραξε ύβρη (πρόσβαλε τους θεούς) και τιμωρήθηκε για αυτό.
Η ιστορία του Αίγισθου
Ήταν γιος του Θυέστη και της κόρης του Πελοπίας .Τον Θυέστη είχε εκδιώξει από τις Μυκήνες ο Ατρέας, μεγαλύτερος αδελφός του, αφού προηγουμένως του είχε προσφέρει σε γεύμα τα ίδια του τα παιδιά, επειδή είχε καταφέρει να σαγηνέψει τη σύζυγό του Αερόπη με αποτέλεσμα να σφετεριστεί το θρόνο.
Εκδιωκόμενος ο Θυέστης ζήτησε άσυλο στον Βασιλέα της Ηπείρου Θεσπρώτη όπου κάποιο βράδυ βίασε την κόρη του που χωρίς να το ξέρει είχε και εκείνη καταφύγει στην αυλή του ίδιου Βασιλέως. Καρπός του έρωτα αυτού ήταν ο Αίγισθος που αργότερα δολοφόνησε το θείο του, Ατρέα, κι έτσι ο πατέρας του Θυέστης πήρε ξανά την εξουσία των Μυκηνών. Αργότερα, ο γιος του Ατρέα,ο ισχυρός βασιλιάς Αγαμέμνονας, πήρε ξανά την εξουσία και έδιωξε και τους δυο από τις Μυκήνες.
Όταν ο Αγαμέμνονας έφυγε για την Τροία, όπου έλειψε πάνω από δέκα χρόνια, η γυναίκα του Κλυταιμνήστρα έζησε με τον Αίγισθο, κάνοντας μαζί του τρία παιδιά.
Στην επιστροφή του Αγαμέμνονα, ο Αίγισθος σε συνεργασία με την Κλυταιμνήστρα του παρέσυρε και τον σκότωσε, μαζί με τους συντρόφους του και την Κασσάνδρα, τη σκλάβα του.
Τον Αίγισθο και την Κλυταιμνήστρα, τους σκότωσε ο Ορέστης, γιος του Αγαμέμνονα, για να εκδικηθεί το φόνο του πατέρα του.
πηγη: https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%91%CE%AF%CE%B3%CE%B9%CF%83%CE%B8%CE%BF%CF%82
Η αυτοδικία από την Αρχαία Ελλάδα ως τη Σύγχρονη
Εργασία των μαθητών της Α΄ Γυμνασίου2014 στα εκπαιδευτήρια ΚΑΝΤΑ
Δείτε την εργασία των μαθητών Περάματος Μυλοποτάμου για τη βεντέτα και το Σασμό
ΠΡΩΤΟΛΟΓΙΑ ΑΘΗΝΑΣ : Ο Οδυσσέας, που σε αντίθεση με τον Αίγισθο, βασανίζεται άδικα.
στ. 53-55 ΠΡΟΛΟΓΟΣ : Προσπαθεί να κερδίσει την προσοχή και εύνοια του Δία.
στ. 56-68 ΔΙΗΓΗΣΗ : Παρουσιάζεται η δύσκολη κατάσταση στην οποία βρίσκεται ο Οδυσσέας και η λαχτάρα του για επιστροφή στην πατρίδα του.
στ. 68-72 ΕΠΙΛΟΓΟΣ : Διαμαρτυρία και παράπονο της Αθηνάς για την αδιαφορία του Δία απέναντι στον Οδυσσέα.
ΔΕΥΤΕΡΟΛΟΓΙΑ (= ΔΕΥΤΕΡΟΣ ΛΟΓΟΣ) ΔΙΑ : Η ΑΙΤΙΑ ΤΩΝ ΠΑΘΗΜΑΤΩΝ ΤΟΥ ΟΔΥΣΣΕΑ
στ. 74-78 : Ο Δίας βεβαιώνει πως δεν έχει ξεχάσει τον Οδυσσέα.
στ. 79-88 : Υπεύθυνος για την ταλαιπωρία του Οδυσσέα ο Ποσειδώνας , που είναι οργισμένος μαζί του γιατί τύφλωσε το γιο του , τον Κύκλωπα Πολύφημο.
στ. 89-92 :Απόφαση να βοηθήσουν τον Οδυσσέα να επιστρέψει στην πατρίδα του.
ΔΕΥΤΕΡΟΛΟΓΙΑ ΑΘΗΝΑΣ: ΣΧΕΔΙΟ ΔΡΑΣΗΣ ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΣΗΣ ΟΔΥΣΣΕΑ
στ. 94-96 : Η απόφαση των θεών για επιστροφή του Οδυσσέα στην πατρίδα του.
στ. 97-108: Το διπλό σχέδιο δράσης της Αθηνάς για το γυρισμό του Οδυσσέα.
του ως βασιλιάς.
ΤΟ ΗΘΙΚΟ ΣΧΗΜΑ ΣΤΗΝ ΟΔΥΣΣΕΙΑ
Ο Άνθρωπος με την ελεύθερη βούληση και την προσωπική ευθύνη → Άτη : τύφλωση του νου → Ύβρη : υπέρβαση του μέτρου , έπαρση, ασέβεια. → Νέμεση : τιμωρία που οδηγεί στην καταστροφή.
Οι σύντροφοι του Οδυσσέα με δική τους ευθύνη και πρωτοβουλία έφαγαν τα ιερά βόδια του θεού , τυφλωμένοι από την Άτη (= θόλωμα μυαλού, μη σκεπτόμενοι σωστά). Διέπραξαν λοιπόν Ύβρη (= προσβολή στο θεό) που επισύρει τη Νέμεση (= την τιμωρία από το θεό) , που θα είναι και η καταστροφή τους.
ΠΩΣ ΔΙΑΠΡΑΤΤΕΤΑΙ Η ΥΒΡΗ
Ένας θνητός μπορεί να διαπράξει ύβρη (= να προσβάλει το θεό) αν
-
Συγκρίνει τον εαυτό του με τον θεό.
-
Υπερηφανευτεί υπερβολικά για κάποιο κατόρθωμά του.
-
Υποτιμήσει ή προσβάλλει κάποιο θεό.
-
Αδιαφορήσει για κάποιο θεό και δεν του προσφέρει τις απαραίτητες θυσίες.
-
Προσβάλλει ιέρεια του θεού ή ικέτη ή συγγενή θεού.
ΩΣΤΟΣΟ
Η Μοίρα είναι ανώτερη θεών και ανθρώπων. Κανείς δεν μπορεί να αλλάξει τη μοίρα του ανθρώπου, ούτε οι θεοί. Η μοίρα όρισε ο Οδυσσέας να επιστρέψει στην Ιθάκη και αυτό δεν μπορεί να το αλλάξει κανείς. Γι’ αυτό και ο Ποσειδώνας δεν μπορεί να σκοτώσει τον Οδυσσέα παρά μόνο να τον ταλαιπωρήσει επιπλέον καθυστερώντας την επιστροφή στην πατρίδα του.
Ο ΔΙΑΛΟΓΟΣ ΩΣ ΑΦΗΓΗΜΑΤΙΚΟΣ ΤΡΟΠΟΣ ΣΤΗΝ ΟΔΥΣΣΕΙΑ
Στην Οδύσσεια συναντάμε τεχνικές αφήγησης , πρωτοπρόσωπης και τριτοπρόσωπης, περιγραφής και διαλόγου. Τα δύο τρίτα της αποτελούνται από διάλογο γιατί :
-
Ο διάλογος παρουσιάζει τα πρόσωπα με μεγαλύτερη παραστατικότητα, αμεσότητα και ζωντάνια και έτσι κρατάει αμείωτο το ενδιαφέρον των ακροατών.
-
Οι ήρωες παρουσιάζονται ζωντανοί, μπροστά στα μάτια των ακροατών, μιλούν σε πρώτο πρόσωπο και εκφράζουν τις βαθύτερες σκέψεις τους, τα συναισθήματά τους, τις προθέσεις τους και τα κίνητρα δράσης τους.
-
ΠΡΟΙΚΟΝΟΜΙΑ
α) Ο Ποσειδώνας στους Αιθίοπες (26-29)
β) Το πάθημα του Αίγισθου (40-48, 53-55) προικονομεί την τιμωρία των μνηστήρων
γ) Η αντίθεση Αίγισθου – Οδυσσέα προοικονομεί την ευνοϊκή στάση που θα κρατήσει τελικά ο Δίας απέναντι στον Οδυσσέα
δ) Η απόφαση του Δία (89-90) (= προοικονομείται η απελευθέρωση του Οδυσσέα από το νησί της Καλυψώς)
ε) Το σχέδιο της Αθηνάς (97-108) (= προοικονομείται η σωτηρία του Οδυσσέα)
-
ΑΝΘΡΩΠΟΜΟΡΦΙΣΜΟΣ
α) Ο Ποσειδώνας ταξιδεύει , παίρνει μέρος σε θυσίες, ευχαριστιέται .
β) Οι θεοί κάνουν συμβούλιο (31-32)
γ) Μεταξύ των θεών υπάρχει ιεραρχία και δεσμοί συγγένειας (53,61,74, 97-99)
δ) Η Αθηνά συμπαθεί τον Οδυσσέα (56)
ε) Η Καλυψώ είναι ερωτευμένη με τον Οδυσσέα (64-66)
στ) Ο Ποσειδώνας είναι οργισμένος με τον Οδυσσέα (79-81)
ΑΞΙΕΣ – ΙΔΕΕΣ (ΙΔΕΟΛΟΓΙΚΑ – ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ)
α) Το φαινόμενο της αυτοδικίας, δικαιολογημένο σε μια εποχή που δεν υπάρχουν θεσμοί απόδοσης δικαιοσύνης (δικαστήρια, δικαστές, αρχές αστυνόμευσης) όχι όμως και σήμερα!
β) Οι αξίες της πατρίδας και της οικογένειας (66-68)
γ) Η φήμη από τα ταξίδια (106-108)
ΤΥΠΙΚΑ ΕΠΙΘΕΤΑ ΚΑΙ ΤΥΠΙΚΕΣ ΕΚΦΡΑΣΕΙΣ
φημισμένο Αίγισθο (33) : τυπικό επίθετο
στο νου του φέρνοντας, θυμήθηκε (33) : τυπική έκφραση
ξακουστός Ορέστης (34) : τυπικό επίθετο
άγρυπνον αργοφονιά Ερμή (44) : τυπικό επίθετο
τα μάτια λάμποντας (52, 93) : τυπική έκφραση
των δυνατών ο παντοδύναμος (53,94) : τυπική έκφραση
Δία Ολύμπιε (69) : τυπικό επίθετο
που τα σύννεφα συνάζει (73) : τυπική έκφραση
θεϊκό Οδυσσέα (75) : τυπικό επίθετο
της γης κυρίαρχος (79) : τυπική έκφραση
ισόθεο Πολύφημο (84) : τυπικό επίθετο
κοσμοσείστης Ποσειδών (86) : τυπικό επίθετο
ψυχοπομπό κι αργοφονιά (97) : τυπικά επίθετα
ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΜΟΙ
1. Οδυσσέας : πολυβασανισμένος (57-59), απελπισμένος (64), αγαπά την πατρίδα του καιτην οικογένειά του (65-68), ευσεβής (69-71), λογικός (76)
2. Αίγισθος : ασεβής (40-43), αλαζόνας (44-46)
3. Ποσειδώνας : εκδικητικός, οργισμένος (79-81)
4. Καλυψώ : ερωτευμένη, εγωίστρια (64-65)
5. Αθηνά : φιλεύσπλαχνη, έξυπνη και διπλωμάτισσα (καταφέρνει να επηρεάσει θετικά το Δία)
6. Δίας : παντοδύναμος, αυστηρός, δίκαιος
Οι θυσίες
Θυσία είναι γενικά μια αποστέρηση αγαθών και η προσφορά τους στους θεούς, δηλαδή η αφ-ιέρωση. Οτιδήποτε οι άνθρωποι θεωρούσαν πολύτιμο για τη ζωή τους, από τα πρώτα δείγματα σοδειάς του χωραφιού τους (ἀπαρχάς) έως και τον έφηβο γιο ή τη μονάκριβη κόρη τους, μπορούσε να αποτελεί αντικείμενο θυσίας, πραγματικής ή φαντασιακής. Στην αρχαία Ελλάδα οι ανθρωποθυσίες, τις οποίες γνωρίζει ο Όμηρος, περιορίστηκαν στον μύθο και αντικαταστάθηκαν στην πραγματική λατρεία από συμβολικές θανατώσεις ανθρώπων – μάλλον επειδή θεωρήθηκαν ιδιαίτερα βάρβαρες για μια πολιτισμένη κοινωνία. Το αίμα από τις θυσίες των ζώων, όμως, έρεε άφθονο σε κάθε εκδήλωση θρησκευτικότητας.
Το πιο αγαπημένο θύμα ήταν το βόδι, λόγω της μεγάλης αξίας του και του εντυπωσιακού του όγκου. Μπορούσε όμως να χρησιμοποιηθεί οποιοδήποτε άλλο κατοικίδιο ζώο – ακόμη και το άλογο ή ο σκύλος, κάποτε μάλιστα και άγρια ζώα πιασμένα ειδικά για την περίσταση. Πριν από την έναρξη της μάχης και για να ευοδωθεί η έκβασή της, θυσιάζονταν κατσίκες στην Άρτεμη. Οι Έλληνες, και κυρίως οι ιδιαίτερα θεοφοβούμενοι Σπαρτιάτες, μετέφεραν στις εκστρατείες τους ολόκληρα κοπάδια ζώων για τις απαραίτητες θυσίες.
Η επιλογή του θύματος σχετιζόταν με τη θεότητα στην οποία απευθυνόταν η προσφορά και καθοριζόταν, συχνά με εξονυχιστική ακρίβεια, από απαράβατους ιερούς νόμους. (Ορισμένοι σώζονται σε επιγραφές.) Γενικά, για τις σκοτεινές και επικίνδυνες θεότητες της γης θυσιάζονταν, κατά τη διάρκεια της νύχτας, ζώα μαύρου χρώματος, τα οποία καίγονταν ολόκληρα στην πυρά ενός σκάμματος πάνω στο χώμα (βόθρου ή ἐσχάρας), αφού πρώτα το αίμα τους είχε ποτίσει τη γη. Αυτά ήταν τα ολοκαυτώματα και συνέβαιναν σπανιότερα. Η συνηθέστερη θυσία αφορούσε τους μεγάλους ολύμπιους θεούς και γινόταν στο άπλετο φως της ημέρας. Σε αυτές τις πολύ συχνότερες περιπτώσεις οι παρευρισκόμενοι συμμετείχαν μαζί με τους θεούς σε μια συμβολική ευωχία, κατά την οποία οι αιθέριοι θεοί απολάμβαναν τις οσμές του καμένου λίπους και οι θνητοί τρέφονταν, λίγο πιο υλικά, με τα εντόσθια και το κρέας.
Η τελετουργική θανάτωση ενός ζωντανού γέμιζε τους συμμετέχοντες με ιερό δέος για τη σχέση ζωής και θανάτου.
Οι παρευρισκόμενοι παρακολουθούσαν τη θυσία όρθιοι, σχηματίζοντας κύκλο γύρω από το κέντρο που σηματοδοτούσε ο βωμός με την αναμμένη πυρά. Ένας ταύρος με χρυσωμένα τα κέρατα οδηγούνταν στον βωμό. Ο ιερέας ράντιζε αρχικά το κεφάλι του ζώου με νερό. Το ανάγκαζε έτσι να κατανεύσει συμβολικά στη θανάτωσή του. Η φωτιά τονωνόταν με σπονδές άκρατου οίνου. Μετά ο ιερέας έκοβε λίγες τρίχες από το μέτωπο του ζώου και τις πετούσε στη φωτιά ως απαρχή της προσφοράς που θα ακολουθούσε. Από ένα καλάθι με κριθάρι, όπου ήταν κρυμμένο το μαχαίρι της σφαγής, ο ιερέας έριχνε λίγους σπόρους πάνω στον ταύρο και έβγαζε το φονικό όπλο. Όλα ήταν έτοιμα για τη φοβερή κορύφωση της τελετής. Με ένα απότομο και επιδέξιο χτύπημα ο ιερέας ανάγκαζε τον ταύρο να αναπηδήσει και κατόπιν να σωριαστεί στο έδαφος. Μετά έκοβε τη βασική αιμοφόρο αρτηρία του λαιμού. Το αίμα τιναζόταν σαν πίδακας. Οι παρευρισκόμενοι, και ιδίως οι γυναίκες που ως τότε παρακολουθούσαν με κομμένη την ανάσα, έβγαζαν τώρα σπαρακτικές κραυγές (ὀλολυγάς). Η θανάσιμη και χαίνουσα πληγή του ταύρου στρεφόταν προς τον βωμό για να τον ραντίσει με αίμα. Ακολουθούσε η εκδορά του ζώου και ο τεμαχισμός του σώματος με βάση τις αρθρώσεις. Τα οστά καλύπτονταν με λίπος και τοποθετούνταν στην πυρά για τους θεούς. Τα βρώσιμα μέρη ψήνονταν για να αναλωθούν επιτόπου μέσα σε εορταστική ατμόσφαιρα γλεντιού μαζί με κρασί. Η ιερή πράξη τελέστηκε με επιτυχία. Οι θεοί θα έπρεπε να είναι ευχαριστημένοι. Το ίδιο και οι θνητοί.
Θυσία ήταν η τελετουργική πράξη που καθαγίαζε τη θανάτωση έμψυχων ζώων και εξάγνιζε την κοινωνία. Οι μοναδικοί τρόποι αφαίρεσης ζωής με τους οποίους μπορούσε να φαγωθεί νόμιμα κρέας στην αρχαία Ελλάδα ήταν δύο: η θυσία και το κυνήγι – ένα είδος άγριας θυσίας προς τιμήν της Άρτεμης. Κάθε άλλη θανάτωση ζωντανού έμοιαζε με ανόσιο φόνο.
πηγή : Σπύρος I. Ράγκος, http://www.greek-language.gr/digitalResources/ancient_greek/history/arxaiotita/page_013.html
Ας δούμε τι μάθαμε!
