The hidden fires of the Flame Nebula*
Α. Ενδεικτικό Πρόγραμμα Εκπαίδευσης Ψηφιακής Πολιτειότητας για Μικρά Παιδιά: “Μαθαίνουμε να Είμαστε Ψηφιακοί Πολίτες”
Το παρόν πρόγραμμα είναι ενδεικτικό μπορεί να αξιοποιηθεί σε τάξη Νηπιαγωγείου με τις ανάλογες τροποποιήσεις που αφορούν στη σύνθεση της ομάδας, στα ενδιαφέροντα των μαθητών/τριών και της/του εκπαιδευτικού, καθώς μπορούν να εμπλακούν περισσότερα του ενός Θεματικά Πεδία ανάλογα με τα προσδοκώμενα μαθησιακά αποτελέσματα που επιλέγονται με ανάστροφο σχεδιασμό.
Σκοπός Προγράμματος/μικρού σεναρίου
Το πρόγραμμα αποσκοπεί να εισάγει τα μικρά παιδιά στις βασικές αξίες της ψηφιακής ευθύνης, της ασφάλειας και του σεβασμού στο διαδίκτυο. Τα παιδιά μαθαίνουν να αναγνωρίζουν τις ψηφιακές τους ενέργειες, να προστατεύουν τα προσωπικά τους δεδομένα, να συμπεριφέρονται με ευγένεια και σεβασμό στους ψηφιακούς χώρους και να αναγνωρίζουν πότε να ζητούν βοήθεια. Το πρόγραμμα προάγει την ανάπτυξη κριτικής σκέψης σχετικά με τη χρήση των ψηφιακών μέσων και την υπεύθυνη συμπεριφορά στο διαδίκτυο.
Θεματικό Πεδίο: Παιδί και επικοινωνία
Α.2 ΤΠΕ Α.2.1 Γνωριμία και Επικοινωνία με τις ΤΠΕ Α.2.2 Ανακάλυψη, Προγραμματισμός και Ψηφιακό Παιχνίδι Α.2.3 Επεξεργασία της Πληροφορίας και Ψηφιακή Δημιουργία
Διάρκεια Προγράμματος
5 εβδομάδες (2-3 ώρες την εβδομάδα)
Δομή Προγράμματος
Εβδομάδα 1: Τι Είναι ο Ψηφιακός Κόσμος; (Εξοικείωση)
Στόχος: Να εισαχθούν τα παιδιά στην έννοια του «ψηφιακού κόσμου», μέσα από βιωματικές δραστηριότητες που θα τους βοηθήσουν να κατανοήσουν τη σχέση τους με την τεχνολογία.
Γνώσεις:
- Να αναγνωρίζουν τις ΤΠΕ με βάση τα χαρακτηριστικά και τον σκοπό λειτουργίας τους (i).
- Να αναγνωρίζουν βασικές μορφές ψηφιακής πληροφορίας (κείμενο, εικόνα, ήχος) (i).
Δεξιότητες:
- Να εκτελούν απλές λειτουργίες/ενέργειες των ΤΠΕ για την ολοκλήρωση εργασιών/ δραστηριοτήτων (ii).
- Να αναζητούν και να επιλέγουν κατάλληλες πληροφορίες στο διαδίκτυο (iii).
Στάσεις:
- Να εκτιμούν τις διαφορετικές χρήσεις των ΤΠΕ, ώστε να μπορούν να ικανοποιήσουν καθημερινές ανάγκες (i).
- Να τηρούν κανόνες ασφαλούς/ορθής χρήσης των ΤΠΕ (i).
- Να υιοθετούν κριτική στάση απέναντι στη χρήση των ΤΠΕ ως εργαλείου επίλυσης καθημερινών προβλημάτων και ως εργαλείου ψυχαγωγίας (iii).
Δραστηριότητες:
o Ζωγραφική: Τα παιδιά δημιουργούν το δικό τους «ψηφιακό κόσμο» με εικόνες και σχέδια που αντιπροσωπεύουν το διαδίκτυο (όπως συνδέσεις, οθόνες και φώτα) και με συνέντευξη καταγράφονται οι ιδέες τους για το διαδίκτυο.
o Συζήτηση και Ερωτήσεις: Ο εκπαιδευτικός παρουσιάζει τη λειτουργία των φυλλομετρητών π.χ. Google και του Youtube. Τα παιδιά με τη βοήθεια του εκπαιδευτικού πειραματίζονται στη χρήση των φυλλομετρητών για αναζήτηση πληροφοριών στο διαδίκτυο. Γίνεται συζήτηση με τα παιδιά και εξηγείται πώς το διαδίκτυο είναι σαν ένας «μεγάλος κόσμος», όπου μπορούμε να μάθουμε και να μοιραστούμε πληροφορίες. Με απλό τρόπο παρουσιάζεται το διαδίκτυο ως ένα μέρος/ένας χώρος, όπου οι άνθρωποι μπορούν να μιλάνε, να μοιράζονται και να μαθαίνουν πράγματα. Δίνεται έμφαση στη δημιουργική και παιδαγωγική χρήση του διαδικτύου.
Εβδομάδα 2: Μαθαίνουμε για τα Ψηφιακά Δικαιώματα και τις Ευθύνες μας (Επισκόπηση)
Στόχος: Να κατανοήσουν τα παιδιά ότι, όπως στον πραγματικό κόσμο, έτσι και στο διαδίκτυο έχουν δικαιώματα (π.χ., προστασία) και ευθύνες (π.χ., σεβασμός προς τους άλλους).
Γνώσεις:
- Να αναγνωρίζουν βασικές μορφές ψηφιακής πληροφορίας (κείμενο, εικόνα, ήχος) (i).
Δεξιότητες:
- Να καταγράφουν τα οφέλη αλλά και τα αρνητικά της χρήσης των ΤΠΕ (i).
- Να προτείνουν κανόνες για την ωφέλιμη και ασφαλή χρήση των ΤΠΕ (i).
Στάσεις:
- Να αντιμετωπίζουν τις ΤΠΕ ως εργαλεία που ενισχύουν τη σκέψη και τις ικανότητές τους και όχι μόνο ως μέσα διασκέδασης και ψυχαγωγίας (ii).
- Να τηρούν κανόνες ασφαλούς/ορθής χρήσης των ΤΠΕ (i).
- Να υιοθετούν κριτική στάση απέναντι στη χρήση των ΤΠΕ ως εργαλείου επίλυσης καθημερινών προβλημάτων και ως εργαλείου ψυχαγωγίας (iii).
Δραστηριότητες:
o Προβολή Βίντεο: Μικρό βίντεο που εξηγεί τα δικαιώματα των παιδιών και τη σημασία της ψηφιακής ασφάλειας και τον έλεγχο των προσωπικών δεδομένων. https://youtu.be/y41bXahQVLk?si=5_iX_A14K9iga7BR https://youtu.be/_NkKQXWdzMQ?si=JGodcwOR0576x-Zq
o Παιχνίδι με Κάρτες: Παρουσιάζονται κάρτες με εικόνες που δείχνουν θετικές ψηφιακές συμπεριφορές (π.χ., “ευχαριστώ”, “παρακαλώ”, “θα κρατήσω τα προσωπικά μου δεδομένα ασφαλή”) και αρνητικές συμπεριφορές (π.χ. “μοιράζομαι φωτογραφίες μου και άλλων χωρίς να ρωτήσω”, “απαντώ με αγένεια”, “λέω αρνητικά σχόλια”). Οι μαθητές καλούνται να αναγνωρίσουν τι είναι σωστό και να συζητήσουν πώς πρέπει να συμπεριφέρονται στο διαδίκτυο. Τα παιδιά μαθαίνουν πώς να φέρονται με ευγένεια και σεβασμό, μέσω παραδειγμάτων και αντιπαραδειγμάτων.
o Αφήγηση Παραμυθιού: Ιστορία με τον @Παπάκη που αποφεύγει να μοιραστεί φωτογραφίες του φίλου του στο διαδίκτυο, δείχνοντας τη σημασία της προστασίας των προσωπικών δεδομένων είτε του εαυτού μας είτε των φίλων μας με υπευθυνότητα.
https://saferinternet4kids.gr/digiduck/
Εβδομάδα 3: Η Ψηφιακή Ευγένεια και ο Σεβασμός (Επεξήγηση)
Στόχος: Να μάθουν τα παιδιά να είναι ευγενικά και να σέβονται τους άλλους στο διαδίκτυο, όπως κάνουν και στον πραγματικό κόσμο.
Γνώσεις:
- Να αναγνωρίζουν τις ΤΠΕ με βάση τα χαρακτηριστικά και τον σκοπό λειτουργίας τους (i).
- Να αναγνωρίζουν βασικές μορφές ψηφιακής πληροφορίας (κείμενο, εικόνα, ήχος) (i).
Δεξιότητες:
- Να παίζουν, να σχεδιάζουν και να δημιουργούν ψηφιακά παιχνίδια (ii).
- Να προτείνουν κανόνες για την ωφέλιμη και ασφαλή χρήση των ΤΠΕ (i).
Στάσεις:
- Να αντιμετωπίζουν τις ΤΠΕ ως εργαλεία που ενισχύουν τη σκέψη και τις ικανότητές τους και όχι μόνο ως μέσα διασκέδασης και ψυχαγωγίας (ii).
- Να τηρούν κανόνες ασφαλούς/ορθής χρήσης των ΤΠΕ (i).
- Να υιοθετούν κριτική στάση απέναντι στη χρήση των ΤΠΕ ως εργαλείου επίλυσης καθημερινών προβλημάτων και ως εργαλείου ψυχαγωγίας (iii).
Δραστηριότητες:
o Κουκλοθέατρο: Τα παιδιά παρακολουθούν μια κούκλα που λέει «παρακαλώ» και «ευχαριστώ» σε διαδικτυακές συζητήσεις και καταλαβαίνουν την αξία της ευγένειας, της αλληλεγγύης και του σεβασμού online.
o Παιχνίδι με Ρόλους: Θυμούνται την ιστορία του @Παπάκη. Τα παιδιά μπαίνουν σε ρόλους, π.χ., ως φίλοι που θέλουν να μοιραστούν μια εικόνα και να ζητήσουν άδεια, μαθαίνοντας να σέβονται τα προσωπικά δεδομένα των άλλων. Μαθαίνουν ότι πρέπει να ζητούν πάντα άδεια για να μοιραστούν κάτι που ανήκει σε κάποιον άλλο.
o Συζήτηση: Οι μαθητές συζητούν περιπτώσεις όπου μπορεί να βρουν κάποια συμπεριφορά εκφοβιστική ή αρνητική στο διαδίκτυο και πώς πρέπει να αντιδρούν με θετικό τρόπο.
o Παιχνίδι Quiz για την ευγένεια στο διαδίκτυο που συμπληρώνεται με ιδεοθύελλα στην παρεούλα https://saferinternet4kids.gr/back-to-school/back-to-school-2021/quiz-evgeneia/
Εβδομάδα 4 και 5: Κλείσιμο και Αναστοχασμός (Εμπλουτισμός και Εκτίμηση).
Στόχος: Ανακεφαλαίωση των βασικών εννοιών του προγράμματος και εφαρμογή τους σε καθημερινές καταστάσεις.
Γνώσεις:
- Να αναγνωρίζουν τις ΤΠΕ με βάση τα χαρακτηριστικά και τον σκοπό λειτουργίας τους (i).
- Να αναγνωρίζουν βασικές μορφές ψηφιακής πληροφορίας (κείμενο, εικόνα, ήχος) (i).
Δεξιότητες:
- Να διαχειρίζονται τις πληροφορίες για να κατασκευάζουν/ δημιουργούν με λογισμικό γενικής χρήσης και ειδικό λογισμικό ψηφιακές δημιουργίες, όπως αφίσα, βίντεο, ψηφιακή ιστορία, κόμικς (ii).
- Να καταγράφουν τα οφέλη αλλά και τα αρνητικά της χρήσης των ΤΠΕ (i).
- Να προτείνουν κανόνες για την ωφέλιμη και ασφαλή χρήση των ΤΠΕ (i).
- Να διερευνούν, να ανακαλύπτουν, να πειραματίζονται με την κατάλληλη χρήση λογισμικών ανοικτού τύπου (ii).
Στάσεις:
- Να εκτιμούν τις διαφορετικές χρήσεις των ΤΠΕ, ώστε να μπορούν να ικανοποιήσουν καθημερινές ανάγκες (i).
- Να τηρούν κανόνες ασφαλούς/ορθής χρήσης των ΤΠΕ (i).
- Να υιοθετούν κριτική στάση απέναντι στη χρήση των ΤΠΕ ως εργαλείου επίλυσης καθημερινών προβλημάτων και ως εργαλείου ψυχαγωγίας (iii).
Δραστηριότητες:
Εμπλουτισμός
o Κατασκευή ιστορίας: Δημιουργούμε μια ιστορία για ένα μικρό ρομπότ που ταξιδεύει στον ψηφιακό κόσμο και ανακαλύπτει νέες φιλίες και πληροφορίες. Τα παιδιά μαθαίνουν πώς αλληλεπιδρούν οι άνθρωποι μέσω του διαδικτύου. Αξιοποίηση στρατηγικής Story Grammar (Ερωτήσεις: Ποιος ήταν ο ήρωας/οι ήρωες; Που συνέβη η ιστορία και πότε; Ποιο ήταν το πρόβλημα του ήρωα/ των ηρώων; Ποια ήταν η λύση; Ποια ήταν τα μελλοντικά του σχέδια;) Διαμορφώνεται ο «Χάρτη της ιστορίας» με τα βασικά συστατικά της ιστορίας μέσω ερωτήσεων και «ιδεοθύελλα» στην ολομέλεια. Εικονογραφείται από ομάδες παιδιών, ώστε να δημιουργηθεί μία ιστορία της τάξης. Η ιστορία μπορεί να γίνει ψηφιακό βιβλίο, ώστε να μπορεί να διαμοιραστεί ευκολότερα στην σχολική κσι εκπαιδευτική κοινότητα. Μπορούν να αξιοποιηθούν ψηφιακά εργαλεία όπως story jumper, bookcreator κτλ.
Εκτίμηση
o Δημιουργία Χάρτη Ευγενών Πρακτικών: Τα παιδιά στην ολομέλεια δημιουργούν με «ιδεοθύελλα» έναν «Χάρτη Ευγενών Πρακτικών» που μπορεί να έχει μορφή εννοιολογικού χάρτη ή αφίσας ή εικαστικής δημιουργίας με ζωγραφιές των παιδιών πέρα από τις φράσεις τους. Περιλαμβάνει τις βασικές αρχές του προγράμματος, όπως «λέω ευχαριστώ», «δεν μοιράζομαι τα μυστικά μου», «ζήτησα άδεια για να μοιραστώ κάτι» και «προστατεύω τις προσωπικές μου πληροφορίες» κτλ ώστε να υπάρχουν συνολικά στην τάξη. Μπορούν να αξιοποιηθούν ψηφιακά εργαλεία όπως postermywall, canva κτλ.
o Συζήτηση και Ερωταπαντήσεις: Τα παιδιά ανταλλάσσουν απόψεις και καταγράφονται σε διάγραμμα:
- Πως έμαθαν αυτές τις πρακτικές
- Ποια δραστηριότητα τους άρεσε από το πρόγραμμα και θα ήθελαν να επαναληφθεί
- Ποια οδηγία από όλες θεωρούν ότι είναι η πιο σημαντική και θα εφαρμόσουν οπωσδήποτε στο μέλλον.
o Βραβείο Ψηφιακού Πολίτη: Στο τέλος του προγράμματος, κάθε παιδί λαμβάνει ένα πιστοποιητικό συμμετοχής και το βραβείο «Ψηφιακού Πολίτη» για τη δέσμευσή του στην ευγενική και υπεύθυνη συμπεριφορά στο διαδίκτυο.
Πόροι και Πηγές
- SaferInternet4Kids (Safer Internet Day Greece)
https://www.saferinternet4kids.gr/
Ιστοσελίδα του ελληνικού προγράμματος Safer Internet, η οποία προσφέρει πλήθος υλικών και δραστηριοτήτων για την εκπαίδευση των παιδιών σχετικά με την ασφαλή και υπεύθυνη χρήση του διαδικτύου. Περιλαμβάνει οδηγούς για γονείς και εκπαιδευτικούς, καθώς και διαδραστικά παιχνίδια για τα παιδιά. - Ημερίδες και Εργαστήρια για την Ασφάλεια στο Διαδίκτυο (Greek Safer Internet Center)
https://www.safeline.gr/
Παρέχει εκπαιδευτικό υλικό και εργαλεία για την ασφαλή πλοήγηση στο διαδίκτυο, ειδικά για παιδιά. Προσφέρει χρήσιμες πληροφορίες για δασκάλους και γονείς σχετικά με την εκπαίδευση των παιδιών για την ψηφιακή ασφάλεια. - Ευρωπαϊκό Σχολικό Ραδιόφωνο (European School Radio)
https://europeanschoolradio.eu/
Αν και εστιάζει περισσότερο στη χρήση του ραδιοφώνου και των πολυμέσων στην εκπαίδευση, το Ευρωπαϊκό Σχολικό Ραδιόφωνο προσφέρει και εργαλεία για την ψηφιακή πολιτειότητα και την υπεύθυνη χρήση των ψηφιακών μέσων. - Μαθαίνω για το Διαδίκτυο – Ψηφιακή Πολιτειότητα
https://www.moi.gr/
Αυτή η ιστοσελίδα προσφέρει πληθώρα εκπαιδευτικών υλικών και εργαλείων που ενισχύουν τη γνώση των παιδιών για την ψηφιακή πολιτειότητα και την ασφαλή πλοήγηση στο διαδίκτυο. Περιλαμβάνει διαδραστικά παιχνίδια και δραστηριότητες για μικρά παιδιά. - CyberKid
https://www.cyberkid.gr/
Μια ιστοσελίδα που προσφέρει εκπαιδευτικό υλικό σχετικά με την ασφαλή χρήση του διαδικτύου για παιδιά. Εδώ τα παιδιά μπορούν να βρουν παιχνίδια, πληροφορίες και οδηγούς για να μάθουν πώς να προστατεύουν τα προσωπικά τους δεδομένα και να διατηρούν ασφαλή την παρουσία τους στον ψηφιακό κόσμο. - Υπηρεσία Ψηφιακής Ασφάλειας “Cybercrime Unit” – Ελληνική Αστυνομία
https://www.cyberalert.gr/
Παρά τις αναφορές στην ασφάλεια των ενηλίκων, η ιστοσελίδα περιλαμβάνει σημαντικές πληροφορίες για την προστασία των παιδιών από τον κυβερνοεκφοβισμό, τις απάτες και άλλους κινδύνους στο διαδίκτυο. - Common Sense Media
https://www.commonsensemedia.org/
Παρέχει αξιολογήσεις και οδηγούς για γονείς και εκπαιδευτικούς γύρω από την ψηφιακή ευθύνη και την ασφάλεια στο διαδίκτυο. Έχει εξαιρετικά εργαλεία για να διδάξει τα παιδιά τη σωστή χρήση των τεχνολογιών. - Be Internet Awesome (Google)
https://beinternetawesome.withgoogle.com/
Ένα πρόγραμμα από την Google που διδάσκει τα παιδιά πώς να είναι ασφαλείς και υπεύθυνοι στο διαδίκτυο μέσω παιχνιδιών και δραστηριοτήτων. - Cyberwise
https://www.cyberwise.org/
Προσφέρει εκπαιδευτικό υλικό για ψηφιακή πολιτειότητα για εκπαιδευτικούς και γονείς, με στόχο τη διδασκαλία της ασφάλειας και του σεβασμού στο διαδίκτυο. - Digital Citizenship Curriculum (Google for Education)
https://edu.google.com/resources/programs/digital-citizenship/
Εδώ θα βρείτε εκπαιδευτικά προγράμματα και οδηγούς για να βοηθήσετε τα παιδιά να μάθουν πώς να είναι υπεύθυνοι ψηφιακοί πολίτες. - Childnet International
https://www.childnet.com/
Προσφέρει εκπαιδευτικά εργαλεία για τη διδασκαλία της ασφάλειας στο διαδίκτυο, με υλικό κατάλληλο για μικρά παιδιά και για εκπαιδευτικούς. - Kidsmart
https://www.kidsmart.org.uk/
Μια ιστοσελίδα με πολλά εργαλεία και δραστηριότητες για την εκπαίδευση παιδιών σχετικά με την ασφάλεια στο διαδίκτυο, με ειδική ενότητα για μικρά παιδιά. - Net Aware (UK)
https://www.net-aware.org.uk/
Παρέχει χρήσιμες πληροφορίες για την ασφάλεια των παιδιών στο διαδίκτυο, ενώ προσφέρει εργαλεία και οδηγίες για την ευαισθητοποίηση γύρω από τους κινδύνους του διαδικτύου.
Ψηφιακή Πολιτειότητα και Εκπαίδευση: Η Στρατηγική Ανάπτυξης για το Μέλλον των Παιδιών στον Ψηφιακό Κόσμο
Η έγκριση της Βίβλου Ψηφιακού Μετασχηματισμού 2020-2025 (ΒΨΜ) με απόφαση του Υπουργείου Ψηφιακής Διακυβέρνησης (υπ’ αριθ. 20301/18-06-2021), δημιούργησε συνθήκες αναστοχασμού και διερεύνησης του τρόπου εκπαίδευσης των παιδιών στην έννοια της Ψηφιακής Πολιτειότητας, βάσει του οράματος της νέας Εθνικής Στρατηγικής για τον Ψηφιακό Μετασχηματισμό.
Τι είναι Ψηφιακή Πολιτειότητα;
Σύμφωνα με τη ΒΨΜ (σελ. 79) ΄με τον όρο «ψηφιακή πολιτειότητα» νοείται η ικανότητα χρήσης τεχνολογιών πληροφορικής και επικοινωνιών (ΤΠΕ) του πολίτη με σκοπό την ενεργό και χωρίς αποκλεισμούς συμμετοχή του στην κοινωνική, οικονομική και πολιτική σφαίρα. Συστατικό στοιχείο της ψηφιακής πολιτειότητας είναι η κατανόηση των δυνατοτήτων των σύγχρονων ψηφιακών μέσων και η επίδειξη υπεύθυνης συμπεριφοράς κατά την χρήση τους με σκοπό την επαύξηση της ατομικής, κοινωνικής και πολιτικής ελευθερίας. Η ψηφιακή πολιτειότητα συνδέεται στενά και πηγάζει από την δυνατότητα της άρσης των φραγμών συμμετοχής στον κυβερνοχώρο και κατ’ επέκταση στο συνολικό γίγνεσθαι, με σκοπό τη δημιουργία και την αξιοποίηση ευκαιριών προς όφελος της ατομικής και πολιτικής ολοκλήρωσης του υποκειμένου.
Το σύνολο των ψηφιακών μέσων, αλλά κυρίως ο κυβερνοχώρος, αποτελεί μια παράλληλη αλλά και ενσωματωμένη διάσταση του σύγχρονου κόσμου και της πολιτείας, βασιζόμενος όλο και περισσότερο στην πληροφορία και τη δικτύωση, προσδίδοντας έτσι νέο περιεχόμενο στην πολιτειότητα –την επονομαζόμενη ψηφιακή πολιτειότητα– και ορίζοντας ανάλογα και τον ψηφιακό πολίτη του κόσμου.’
Το άτομο σήμερα αποτελεί μέρος μιας σύγχρονης, ψηφιακής, ενοποιημένης και παγκοσμιοποιημένης κοινωνίας. Σύμφωνα με τους Hobbs και Jensen (2009, σελ. 5), η έννοια της ψηφιακής πολιτειότητας περιγράφει τις δεξιότητες και γνώσεις που είναι απαραίτητες για την αποτελεσματική λειτουργία σε ένα περιβάλλον κοινωνικής δικτύωσης (social media environment), στο οποίο η διάκριση μεταξύ δημόσιου και ιδιωτικού παραμένει δυσδιάκριτη. Αυτό το περιβάλλον παρουσιάζει νέες ηθικές προκλήσεις, ενώ ταυτόχρονα δημιουργεί ένα πολύπλοκο πλέγμα ευκαιριών για το σύνολο του (ηλικιακού) πληθυσμού που βρίσκεται καθημερινά σε άμεση επαφή με τις νέες τεχνολογίες. Συνοπτικά, πρόκειται για το δικαίωμα, αλλά και την υποχρέωση να είναι κανείς ενεργός πολίτης στον σύγχρονο, παγκοσμιοποιημένο, δικτυωμένο ψηφιακό κόσμο.
Τι είναι Ψηφιακή Διακυβέρνηση;
Η ψηφιακή πολιτειότητα, ως ευρεία έννοια, γίνεται πιο κατανοητή μέσα από το πλήθος των δραστηριοτήτων και δυνατοτήτων που προσφέρει στους πολίτες στον κυβερνοχώρο. Για παράδειγμα, πώς διαμορφώνονται οι συναλλαγές και η επικοινωνία του πολίτη με το κράτος; Ο πολίτης μπορεί να επικοινωνεί με διάφορες δημόσιες υπηρεσίες για ενημέρωση σε ζητήματα, για την αίτηση και παραλαβή πιστοποιητικών, καθώς και για τη ρύθμιση των φορολογικών ή ασφαλιστικών του υποχρεώσεων. Η πανδημία COVID-19 ενίσχυσε σημαντικά την ψηφιακή διακυβέρνηση (e-government), διευκολύνοντας τις συναλλαγές των πολιτών με το κράτος.
Η ψηφιακή διακυβέρνηση αναφέρεται στην αξιοποίηση των νέων τεχνολογιών και του διαδικτύου στη δημόσια διοίκηση, καθώς και στον μετασχηματισμό των διοικητικών διαδικασιών μέσω ψηφιακών εργαλείων. Αυτή η προσέγγιση παρέχει στους πολίτες άμεση πρόσβαση στις κυβερνητικές υπηρεσίες. Η ομαλή λειτουργία των ψηφιακών υπηρεσιών απαιτεί οργανωτικές αλλαγές και νέες δεξιότητες, με στόχο τη βελτίωση των δημόσιων υπηρεσιών, την ενίσχυση των δημοκρατικών διαδικασιών και την αύξηση της υποστήριξης από το κοινό.
Συγκεκριμένα, ο όρος ψηφιακή διακυβέρνηση περιλαμβάνει τις ηλεκτρονικές αλληλεπιδράσεις μεταξύ πολιτών (Citizen) και κυβέρνησης (Government) (C2G), μεταξύ κυβερνητικών φορέων (G2G), μεταξύ κυβέρνησης και πολιτών (G2C), μεταξύ κυβέρνησης και υπαλλήλων (G2E), καθώς και μεταξύ κυβέρνησης και επιχειρήσεων (G2B). Για να λειτουργήσει αποτελεσματικά, η ψηφιακή διακυβέρνηση απαιτεί την ανάπτυξη νέων δυνατοτήτων και τη βελτίωση των γνώσεων που αφορούν στις διαδικασίες επικοινωνίας μεταξύ πολιτών και διάφορων κοινωνικών φορέων. Κύριος στόχος της είναι η εξυπηρέτηση των πολιτών, διασφαλίζοντας την κάλυψη των αναγκών τους.
Το βασικό μοντέλο της ψηφιακής διακυβέρνησης επικεντρώνεται στις υπηρεσίες από την κυβέρνηση προς τους πολίτες (G2C), υιοθετώντας την προσέγγιση της διαχείρισης σχέσεων με τους πολίτες όπως ακριβώς σε μια πελατειακή σχέση. Αυτό επιτυγχάνεται με δραστηριότητες, όπως η δημιουργία διαδικτυακών πλατφορμών, μέσω των οποίων οι πολίτες μπορούν να κατεβάζουν έντυπα, να αντλούν πληροφορίες, και να εξυπηρετούνται ηλεκτρονικά. Η προσέγγιση G2C ενσωματώνει τις αρχές της διαχείρισης σχέσεων πελάτη, επιτρέποντας στην κυβέρνηση να παρέχει υπηρεσίες και προϊόντα που ανταποκρίνονται στις ανάγκες των πολιτών με ευελιξία και αποτελεσματικότητα.
Παραδείγματα διαδικτυακών υπηρεσιών συναλλαγών, που διενεργούνται μέσω ψηφιακής διακυβέρνησης περιλαμβάνουν (Jain Palvia & Sharma, 2007):
- Αίτηση για πιστοποιητικό γέννησης
- Αίτηση για άδεια οικοδόμησης
- Αίτηση για άδεια έναρξης επιχείρησης
- Αίτηση για πιστοποιητικό θανάτου
- Αίτηση για άδεια οδήγησης
- Αίτηση για κενές κρατικές θέσεις
- Αίτηση για εγγραφή τίτλου γης
- Αίτηση για πιστοποιητικό γάμου
- Αίτηση για αστυνομική ταυτότητα
- Αίτηση για προγράμματα κοινωνικής προστασίας
- Αίτηση για visa
- Δήλωση στην αστυνομία
- Καταβολή προστίμων
- Πληρωμή για υπηρεσίες κοινής ωφέλειας (νερό, φυσικό αέριο)
- Εγγραφή επιχείρησης
- Εγγραφή μηχανοκίνητου οχήματος
- Αναζήτηση πληροφοριών διεύθυνσης και αριθμού τηλεφώνου στον ψηφιακό τηλεφωνικό κατάλογο
- Υποβολή αλλαγής διεύθυνσης
- Υποβολή φόρων εισοδήματος
Ποιες είναι προκλήσεις;
Στα βασικά μειονεκτήματα αξιοποίησης της ψηφιακής διακυβέρνησης περιλαμβάνονται η ανισότητα στην πρόσβαση σε υπολογιστές και στο διαδίκτυο, γνωστή και ως «ψηφιακό χάσμα» (digital divide). Άτομα με χαμηλά εισοδήματα, άστεγοι ή όσοι ζουν σε απομακρυσμένες περιοχές συχνά αντιμετωπίζουν περιορισμένη πρόσβαση στο διαδίκτυο, γεγονός που τους αποκλείει από τις ψηφιακές κυβερνητικές υπηρεσίες και δημιουργεί ανησυχία για την ισότητα πρόσβασης.
Επιπλέον, υπάρχουν ζητήματα αξιοπιστίας των πληροφοριών στο διαδίκτυο, που μπορεί να επηρεάσουν και να διαμορφώσουν προκατειλημμένες απόψεις στην κοινή γνώμη. Οι συνέπειες από την εφαρμογή και το σχεδιασμό της ψηφιακής διακυβέρνησης εγείρουν συζητήσεις σχετικά με την επικοινωνία της κυβέρνησης με τους πολίτες και τις επιπτώσεις σε οικονομικούς, κοινωνικούς και πολιτικούς τομείς, την ευπάθεια σε κυβερνοεπιθέσεις και πιθανές διαταραχές στην κοινωνική σταθερότητα (Atkinson & Castro, 2008).
Ένα ακόμη ανησυχητικό ζήτημα είναι η σταδιακή υποχώρηση του προσωπικού απορρήτου των πολιτών. Η ψηφιακή διακυβέρνηση διευκολύνει την πρόσβαση του κράτους σε ολοένα και περισσότερες πληροφορίες, εντείνοντας τις ανησυχίες για την προστασία της ιδιωτικής ζωής.
Πως η εκπαίδευση μπορεί να στηρίξει το όραμα;
Ξεκινώντας την αντιμετώπιση των προκλήσεων το ουσιαστικότερο, ίσως, σημείο αφορά στην εκπαίδευση των παιδιών σε θέματα Ψηφιακής Πολιτειότητας. Η ανάπτυξη της Ψηφιακής Πολιτειότητας για τα παιδιά επικεντρώνεται σε τρεις βασικούς άξονες (ΒΨΜ, σελ. 76):
- Στην ενίσχυση της κριτικής σκέψης για τη χρήση των ψηφιακών μέσων.
- Στην κατανόηση των κινδύνων και στην εκμάθηση πρακτικών για την ασφάλειά τους στον ψηφιακό κόσμο.
- Στην προώθηση της υπευθυνότητας σχετικά με τα «δικαιώματα» και τις «υποχρεώσεις» που απορρέουν από τη χρήση των ψηφιακών τεχνολογιών.
Μέσα από αυτές τις θεματικές, μπορούν να αναπτυχθούν εκπαιδευτικά προγράμματα και δραστηριότητες που θα ενισχύσουν όχι μόνο τις ψηφιακές ικανότητες των παιδιών (γνώσεις, δεξιότητες, στάσεις), αλλά και τις ικανότητές τους για ενεργή συμμετοχή στον διαδικτυακό κόσμο ως μελλοντικοί πολίτες.
Τα παιδιά είναι απαραίτητο να εκπαιδεύονται σε εννέα βασικά στοιχεία που σχετίζονται με την ψηφιακή ιδιότητα του πολίτη, ώστε να κατανοούν τις ευθύνες και τα δικαιώματά τους στο διαδίκτυο. Αυτά τα στοιχεία περιλαμβάνουν: τον Νόμο, τα Δικαιώματα και τις Ευθύνες, την Επικοινωνία, το Εμπόριο, την Υγεία και Ευεξία, την Ασφάλεια, την Πρόσβαση, τον Γραμματισμό και τους Κανόνες Συμπεριφοράς (Etiquette).
Είναι στο χέρι μας να συμβάλουμε ως γονείς αλλά και ως δάσκαλοι στην ενίσχυση των παιδιών μας για το μέλλον τους
ως πολίτες. Γιατί το μέλλον είναι σήμερα!
Βιβλιογραφία – Πηγές
Atkinson, R. D.& Castro, D. (2008). Digital Quality of Life. The Information Technology and Innovation Foundation. (pp. 137–145).
Βίβλος Ψηφιακού Μετασχηματισμού 2020-2025. http://www.opengov.gr/digitalandbrief/wp-content/uploads/downloads/2020/12/digitalstrategy.pdf
Εθνική Ακαδημία Ψηφιακών Ικανοτήτων https://nationaldigitalacademy.gov.gr/
Hobbs, R., & Jensen, A. (2009). The past, present, and future of media literacy education. Journal of Media Literacy Εducation, 1(1), 1.
Jain Palvia S.S., & Sharma C. S. (2007). E-Government and E-Governance: Definitions/Domain Framework and Status around the World. ICEG.Ανασύρθηκεστις 21-2-21 https://web.archive.org/web/20080910055306/http://www.iceg.net/2007/books/1/1_369.pdf
Πρόσφατα σχόλια