© Κώστας Εμμανουηλίδης
Γράφει ο Διονύσης Σιμόπουλος για την αυγουστιάτικη πανσέληνο, που θα είναι μεγαλύτερη και λαμπρότερη. Μα θα πρέπει να κοιτάς τον ουρανό για να τη δεις.
“Τις δύο πρώτες εβδομάδες του Αυγούστου, μετά τα μεσάνυχτα, μας επισκέπτεται απαρέγκλιτα μια «βροχή διαττόντων» με έξαρση γύρω στις 12 Αυγούστου κάθε χρόνου. Την περίοδο αυτή, μια ροή σωματιδίων μερικών δεκάδων διαττόντων την ώρα σχηματίζουν την «Βροχή των Περσείδων». Η «βροχή» αυτή ονομάζεται έτσι επειδή τα μετέωρα αυτά φαίνονται ότι προέρχονται από την κατεύθυνση του αστερισμού του Περσέα. Φέτος, όμως, οι Περσείδες δεν θα φανούν τόσο λαμπεροί γιατί στις 10 Αυγούστου θα έχουμε επίσης και την «Σούπερ Πανσέληνο» του Αυγούστου που συμπίπτει με το περίγειο της Σελήνης (356.896 χλμ.). Ας πάρουμε όμως τα πράγματα με τη σειρά.
Και πρώτα απ’όλα ας δούμε τι σημαίνει αυτό που ορισμένοι ονομάζουν «Σούπερ Πανσέληνο». Όπως ξέρετε η μέση απόσταση της Σελήνης από τη Γη (από κέντρο σε κέντρο) είναι 384.400 χλμ., ενώ στο περίγειό της βρίσκεται περίπου σε απόσταση 356.410 χλμ. και στο απόγειό της στα 406.697 χλμ. Υπάρχει δηλαδή μια διαφορά 50.000 χλμ. περίπου μεταξύ περιγείου και απογείου. Επόμενο είναι ότι στο περίγειό της η Σελήνη φαίνεται μεγαλύτερη απ’ ότι στο απόγειο, όπως επίσης κάποιο από τα 12 περίγεια ενός έτους θα είναι το πλησιέστερο και άρα η Σελήνη θα φαίνεται ως μεγαλύτερη του έτους ιδιαίτερα μάλιστα εάν συμπέσει την ίδια ημέρα να έχουμε και Πανσέληνο, όπως συμβαίνει φέτος.
Η σύμπτωση αυτή δεν είναι κάτι το ασυνήθιστο αλλά ούτε και κάτι το συνηθισμένο αφού συμβαίνει κατά μέσον όρο κάθε 400 περίπου ημέρες. Στο περίγειό της η Σελήνη φαίνεται 14% μεγαλύτερη και κατά 30% περίπου πιο λαμπερή. Παρ’ όλα αυτά επίδραση της Σελήνης είναι αμελητέα αφού την Κυριακή τα νερά της θάλασσας δεν πρόκειται να ανέβουν περισσότερο από μερικά μόνον εκατοστά. Το γεγονός όμως του περιγείου δεν έχει σχέση με το πόσο μεγάλη φαίνεται όταν βρίσκεται κοντά στον ορίζοντα. Αυτό οφείλεται αποκλειστικά και μόνο σε οπτική απάτη, αφού στον ορίζοντα η Πανσέληνος μπορεί να συγκριθεί με διάφορα άλλα χαρακτηριστικά που βρίσκονται εκεί, όπως δέντρα, κεραίες και διάφορα κτίσματα. Μ’ αυτόν τον τρόπο ο εγκέφαλος του παρατηρητή παρασύρεται να πιστέψει ότι η Πανσέληνος είναι μεγαλύτερη στον ορίζοντα απ’ ό,τι όταν βρίσκεται ψηλά στον ουρανό.
Όσον αφορά τώρα την βροχή των Περσείδων αυτή οφείλεται στα σωματίδια που αφήνει πίσω του ο κομήτης Σουίφτ-Τατλ. Ο κομήτης αυτός, όπως και όλοι οι κομήτες, κατά τη διέλευσή τους από τη Γη αφήνουν πίσω τους τεράστιες ποσότητες σωματιδίων σκόνης, που είναι σχετικά μαζεμένα μαζί σε ομάδες και τέμνουν πολλές φορές την τροχιά της Γης. Όταν η Γη συναντάει μια τέτοια ομάδα σωματιδίων τα έλκει και τότε αυτά εισέρχονται στην ατμόσφαιρά μας με ρυθμό 40 έως 70 αντικειμένων την ώρα. Σε εξαιρετικές περιπτώσεις και ιδιαίτερα έπειτα από κάποια πρόσφατη διέλευση ενός κομήτη ο ρυθμός αυτός μπορεί να ξεπεράσει ακόμη και τα χίλια μετέωρα την ώρα. Από αυτά τα μετέωρα ένας πολύ μικρός αριθμός καταφέρνει να φτάσει στην επιφάνεια της Γης.
Έτσι, καθώς η Γη μας περιφέρεται στην τροχιά της γύρω από τον Ήλιο, συναντάει κάθε Αύγουστο το σύννεφο των σωματιδίων του κομήτη Σουίφτ-Τατλ και καθώς τρέχει με 108.000 χιλιόμετρα την ώρα, πέφτει ακάθεκτη πάνω στο σύννεφο των σωματιδίων. Τα μικροσκοπικά αυτά σωματίδια, με βάρος ενός γραμμαρίου, χτυπάνε τα ανώτερα στρώματα της ατμόσφαιράς μας σε ύψος περίπου 100 χιλιομέτρων και αναφλέγονται. Η ανάφλεξη αυτή ιονίζει τα γύρω στρώματα της ατμόσφαιρας, σχηματίζοντας έτσι μια φωτεινή σφαίρα 2 έως 3 μέτρων που κινείται με ταχύτητα 30 έως 60 χιλιομέτρων το δευτερόλεπτο. Αυτή τη φωτεινή σφαίρα, λοιπόν, βλέπουμε από τη Γη, και ονομάζουμε διάττοντα, μετέωρο, ή “πεφταστέρι”.
Οι Περσείδες κάνουν την εμφάνισή τους μετά την δύση του Ήλιου και έως την ανατολή της επομένης, αν και ο αριθμός τους διαφέρει ανάλογα με την ώρα. Καθώς ο αστερισμός του Περσέα ανεβαίνει όλο και πιο ψηλά στον ουρανό εμφανίζονται περισσότεροι διάττοντες που μπορεί να φτάσουν τους 60-80 την ώρα.
Ο κομήτης Σουίφτ-Τατλ, που ανακαλύφθηκε το 1862 από τους Αμερικανούς Λιούις Σουίφτ και Χόρας Τατλ και από τους οποίους πήρε το όνομά του, συμπληρώνει μια πλήρη τροχιά περίπου κάθε 130 χρόνια, ενώ η τελευταία φορά που μας προσπέρασε ήταν το 1992. Γι’ αυτό τη χρονιά εκείνη αναμένονταν ότι η Βροχή των Περσείδων θα ήταν ιδιαίτερα θεαματική, έτσι ώστε αντί για βροχή διαττόντων να είχαμε μια καταιγίδα μετεώρων. Στη διάρκεια μιας τέτοιας καταιγίδας, μέχρι και περίπου 700.000 μετέωρα εμφανίζονται κάθε ώρα.
Ο κομήτης αυτός περιφέρεται γύρω από τον Ήλιο πάνω από ένα εκατομμύριο χρόνια, λέγεται μάλιστα ότι και ο Αρατος, τον 3ο αιώνα π.Χ., αναφέρει την βροχή των Περσείδων στο έργο του «Φαινόμενα». Στη Γερμανία θεωρούν ότι το βράδυ της 10ης Αυγούστου εμφανίζονται στον ουρανό τα δάκρυα του Αγίου Λαυρέντιου αφού την ημέρα αυτή του έτους 258 μαρτύρησε στη διάρκεια των διωγμών του αυτοκράτορα Βαλεριανού. Από τότε η εκκλησία (ανατολής και δύσης) εορτάζει τη μνήμη του την ημέρα του μαρτυρίου του.
Κάθε ημέρα που περνάει, πάντως, πάνω από 100 τόνοι λεπτής διαστημικής σκόνης πέφτει στην επιφάνεια της Γης χωρίς καν να το καταλάβουμε. Υπολογίζεται ότι περίπου 1.000 από τους διαστημικούς αυτούς επιδρομείς είναι αρκετά μεγάλοι ώστε να αντέξουν το ταξίδι μέσα από την ατμόσφαιρα του πλανήτη μας κάθε χρόνο και φτάνουν στην επιφάνεια ως μετεωρίτες. Επειδή όμως τα 2/3 της Γης μας είναι καλυμμένα με νερό, οι πτώσεις αυτές γίνονται σπάνια αντιληπτές”.
(Ναταλία Νικολάεβα)
(Τάις Πέλμαν)
