ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΚΟΡΗΣΟΥ

Στράτης Μυριβήλης, Τα ζα. Κείμενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας Γ΄ Γυμνασίου from Τσατσούρης Χρήστος, Γυμνάσιο Μαγούλας Δυτικής Αττικής

Συνεργάστηκε με εφημερίδες όπως η Καθημερινή, η Εθνική, η Ακρόπολις, η Πρωία, η Απογευματινή, η Ελευθερία και περιοδικά όπως ο Θεατής, η Νέα Εστία, η Ελληνική δημιουργία, ο Ακρίτας, τα Στρατιωτικά Νέα. Εργάστηκε επίσης στο Ραδιοφωνικό Σταθμό Αθηνών, στη Βιβλιοθήκη της Βουλής των Ελλήνων .

Υπήρξε μέλος της Εθνικής Εταιρείας Ελλήνων Λογοτεχνών και της Εταιρείας Ελλήνων Λογοτεχνών, της Ακαδημίας Αθηνών και τιμητικό μέλος του Διεθνούς Ινστιτούτου Γραμμάτων και Τεχνών. Τιμήθηκε με το Κρατικό Βραβείο Πεζογραφίας (1940 για το Γαλάζιο βιβλίο) και το Σταυρό του Ταξιάρχη του Βασιλικού Τάγματος του Γεωργίου Α΄ (1959). Πέθανε άρρωστος από βρογχοπνευμονία στο νοσοκομείο του Ευαγγελισμού στην Αθήνα.

Στα πρώτα του βήματα συνδέθηκε με τη λογοτεχνική γενιά του 1920, η οποία δέχτηκε έντονη την επίδραση του Κωστή Παλαμά των κοινωνικοπολιτικών γεγονότων των αρχών του αιώνα (Ελληνοτουρκικός Πόλεμος του 1897, Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος, Μικρασιατική Καταστροφή). Σύντομα ωστόσο αποδεσμεύθηκε από την απαισιόδοξη κοσμοθεωρία των συγχρόνων του και αναδείχθηκε ως ένας από τους μεγαλύτερους αντιμιλιταριστές συγγραφείς της Ευρώπης και πρόδρομος της γενιάς του Τριάντα. Σταθμό στην πρώτη αυτή φάση της δημιουργίας του αποτέλεσε η Ζωή εν Τάφω, που εγκαινίασε τη σύγχρονη ελληνική αντιπολεμική λογοτεχνία. Το έργο Η δασκάλα με τα χρυσά μάτια (1932) αντιμετωπίστηκε από την κριτική ως μεταβατικό στάδιο προς τη δεύτερη περίοδο της συγγραφικής του δραστηριότητας (1933-1949), στην οποία κυριαρχεί η τάση προς άρνηση του παρόντος και στροφή προς την παιδική ηλικία, τάση που άσκησε επιρροή και στο γλωσσικό και υφολογικό πεδίο του έργου του. Στη δεύτερη αυτή περίοδο ανήκει το μυθιστόρημά του η Παναγιά η Γοργόνα. Τέλος στην τρίτη περίοδο του έργου του (1949-1969) ο Μυριβήλης στράφηκε προς μια ποικιλία θεμάτων, στόχων και εκφραστικών μέσων. Εδώ εντάσσονται οι συλλογές διηγημάτων του Το πράσινο βιβλίο , Το γαλάζιο βιβλίο, Το κόκκινο βιβλίο και Το βυσσινί βιβλίο.

Πηγές:

Η ζωή εν τάφῳ εντάσσεται στο πνεύμα της αντιπολεμικής λογοτεχνίας που αναπτύχθηκε στην Ευρώπη μετά τον πρώτο παγκόσμιο πόλεμο (1914-1918). Πρόκειται για τη λογοτεχνία που ως βασική προϋπόθεση έχει να καταδικάσει τη φρίκη και τον παραλογισμό του πολέμου. Ο ίδιος ο Μυριβήλης, που είχε λάβει μέρος και στους βαλκανικούς πολέμους και στον Πρώτο Παγκόσμιο πόλεμο, καθώς και στη Μικρασιατική εκστρατεία, είχε γνωρίσει άμεσα τη φρίκη του πολέμου και των χαρακωμάτων και ουσιαστικά αυτή την άμεση εμπειρία μεταφέρει στο έργο τουΗ ζωή εν τάφῳ. Εξάλλου, είναι γνωστό ότι, ενώ ήταν στρατιώτης στην περιοχή του Μοναστηρίου, το καλοκαίρι του 1917, πρωτοσχεδιάζει το αντιπολεμικό του μυθιστόρημα.

– Ο Μυριβήλης χρησιμοποιεί το εξής αφηγηματικό τέχνασμα: εισάγει και χρησιμοποιεί το πρόσωπο του λοχία Αντώνη Κωστούλα (φοιτητή από τη Λέσβο), που λειτουργεί ως persona του συγγραφέα. Ο λοχίας Κωστούλας, ευρισκόμενος στα χαρακώματα του μακεδονικού μετώπου, γράφει συνεχώς επιστολές με νοερό αποδέκτη την αγαπημένη του που ζει στη Λέσβο. Αυτές οι επιστολές (συνολικά 56), που θα μπορούσαν να θεωρηθούν ένα είδος ανταποκρίσεων από το μέτωπο ή ένα είδος προσωπικού ημερολογίου, αποτελούν το υλικό που συνθέτει την αφήγηση στο πεζογράφημα.

 Συγκεκριμένα στο κείμενο του σχολικού βιβλίου:

– Η αφήγηση είναι πρωτοπρόσωπη. Ο πρωτοπρόσωπος ομοδιηγητικός αφηγητής εναλλάσσει το α΄ ενικό με το α΄ πληθυντικό πρόσωπο. Στην πρώτη περίπτωση ο αφηγητής εκφράζει πιο πολύ προσωπικές θέσεις και απόψεις, στη δεύτερη περίπτωση εκφράζεται ως μέλος του συλλογικού εμείς. Ωστόσο υπάρχουν και παράγραφοι (σκηνή της χαράδρας και σκηνή του βομβαρδισμού) όπου ο αφηγητής μοιάζει να αποσύρεται και η αφήγηση δίνει την εντύπωση ότι μετατρέπεται σε τριτοπρόσωπη.

– Η αφήγηση ακολουθεί γραμμική εξέλιξη και ο συνολικός μύθος είναι οργανωμένος σε πέντε αφηγηματικά στιγμιότυπα με τον ακόλουθο τρόπο:

1^η αφηγηματική σκηνή: Οι δύο πρώτες παράγραφοι εκφράζουν τις σκέψεις του αφηγητή για την άδικη και αδικαιολόγητη συμμετοχή των ζώων στον πόλεμο.

2^η αφηγηματική σκηνή : Η τρίτη παράγραφος αναφέρεται στην ταλαιπωρία των ζώων κατά τη μεταφορά τους στο μέτωπο των πολεμικών επιχειρήσεων. Το κυρίαρχο περιγραφικό στοιχείο εδώ είναι η απεικόνιση του φόβου μέσα στα έξαλλα μάτια των ζώων.

3^η αφηγηματική σκηνή : Η τέταρτη παράγραφος του αποσπάσματος αποτελεί ένα είδος αγηγηματικής και λυρικής ανάπαυλας, όπου τα ταλαιπωρημένα από το πολυήμερο ταξίδι ζώα στρατοπέδευσαν και ξεκουράστηκαν.

4^η αφηγηματική σκηνή : Είναι η κορυφαία σκηνή του αποσπάσματος που εκτείνεται σε τρεις σύντομες διαδοχικές παραγράφους και αναφέρεται, δίνοντας περιγραφικές λεπτομέρειες ωμού ρεαλισμού, στην εξόντωση των ζώων από τα εχθρικά αεροπλάνα.

5^η αφηγηματική σκηνή : Η επιλογική σκηνή απεινονίζει μια ιλαροτραγική εικόνα, μέσα από την οποία καταφαίνεται σε ποιες καταστάσεις οδηγεί τον άνθρωπο ο παραλογισμός του πολέμου.

· Τα πέντε επιμέρους θέματα (οι σκέψεις του αφηγητή, η απάνθρωπη ταλαιπωρία των ζώων, η λυρική ερωτική ανάπαυλα, ο φρικτός θάνατος των ζώων, η ιλαροτραγική σκηνή του τέλους), που αναπτύσσονται διαδοχικά στο απόσπασμα, παρουσιάζουν έναν ιδιαίτερα προσεγμένο λογικό ειρμό και μια φυσική ροή και διασύνδεση.

· Στο κέντρο της αφηγηματικής ενότητας βρίσκεται η ειδυλλιακή σκηνή με τα ζώα, που ξεκουράζονται στη χαράδρα. Είναι η πιο ποιητική και λυρική σκηνή. Παραπέμπει άμεσα στην ομόλογη σκηνή από τους Ελεύθερους Πολιορκημένους του Σολωμού που τιτλοφορείται Πειρασμός . Αυτή η λυρική σκηνή συγκρινόμενη με την αμέσως προηγούμενη και επόμενη λειτουργεί μέσα στο κείμενο αντιθετικά.

· Στην καταληκτική σκηνή της ενότητας τρία στοιχεία (ο πανικός του στρατιώτη, το συρόμενο κομμένο κεφάλι του ζώου και τα γιουχαΐσματα των στρατιωτών) συνθέτουν μια ενιαία εικόνα μέσα από την οποία αναδίδεται τραγελαφικά-κωμικοτραγικά η φρίκη του πολέμου. Λεπτομέρεια με τη μεγαλύτερη ένταση: εκείνη που δείχνει το ζώο να κρατάει στα κλειδωμένα δόντια του μια τούφα κίτρινες μαργαρίτες ματωμένες (σκηνή περιγραφικού ρεαλισμού).

· Σε ολόκληρη τη σκηνή δεν υπάρχει πουθενά αντιπολεμική ρητορεία. Η καταδίκη του πολέμου λειτουργεί έμμεσα και πλάγια: όταν δείχνει κανείς τη φρίκη και την τραγωδία ενός πράγματος, ταυτόχρονα το καταδικάζει.

· Ο Μυριβήλης προβάλλοντας το θέμα της άδικης σφαγής των ζώων, δε θέλησε να εκφράσει τα φιλοζωικά του αισθήματα, αλλά να δείξει ότι ο πόλεμος δεν έχει λογική: περιέχει τη φρίκη του θανάτου, τον τρόμο και τον πανικό και καταργεί την ομορφιά της ζωής.

· Ο Μυριβήλης είναι δεινός χειριστής της γλώσσας. Αναδεικνύεται σε όλα του τα έργα κορυφαίος σε περιγραφική, λυρική και ποιητική αφηγηματική ικανότητα.

Σχετικό έργο τέχνης η Γκουέρνικα του Πάμπλο Πικάσο