Κωστής Παλαμάς
Για τον Παλαμά εδώ.
Ύμνος στον Παρθενώνα
Εσύ ‘σαι, που κορόνα σου φορείς το Βράχο; Εσύ ‘σαι,
Βράχε, που το ναό κρατάς, κορόνα της κορόνας;
Ναέ, και ποιος να σ’ έχτισε μες στους ωραίους ωραίο,
για την αιωνιότητα με κάθε χάρη Εσένα;
Σ’ εσέ αποκάλυψη ο ρυθμός, κάθε γραμμή και Μούσα·
λόγος το μάρμαρο έγινε κι η ιδέα τέχνη, και ήρθες
στη χώρα τη θαυματουργή, που τα στοχάζεται όλα
με τη βοήθεια
των Ωρών* των καλομετρημένων,
ήρθες απάνου απ’ τους λαούς κι απάνου απ’ τις θρησκείες,
κυκλώπειε, λυγερόκορμε και σα ζωγραφισμένε.
[…]
Ναέ, τα θέμελά σου εσέ δεν είναι ριζωμένα,
σα να τη ‘γγίξαν τρίσβαθα την τέλειωση* του κόσμου,
μηδέ το μέτωπό σου εσέ πάει πέρα από τα γνέφια*,
σαν πυραμίδας κολοσσός απάνου σ’ ερμοτόπι
της Αφρικής. Ανάλαφρα κρατάν εσέ στου αέρα
τη διαφανάδα τη γλαυκή των Oλυμπίων* τα χέρια.
Κι η αρχοντική κορφή σου εσέ δίχως θρασά* να πάει
για να χαθεί στ’ απέραντα που μάτι δεν τη φτάνει,
το Πνεύμα προς τ’ απέραντα ξέρει απαλό και φέρνει.
Εσένα δε σε χτίσανε τυραγνισμένων όχλοι*,
καματερά* ανθρωπόμορφα, σπρωγμένα απ’ τη βουκέντρα*
φαρμακερά κι αλύπητα, δυνάστη αιματοπότη.
Εσένα με το λογισμό κι εσέ με το τραγούδι
σε υψώσαν των ελεύθερων οι λογισμοί εκεί όπου
και ο Νόμος σαν πρωτόγινε της Πολιτείας προστάτης,
με το ρυθμό πρωτόγινε, κι ήταν κι αυτός τραγούδι.
[…]
Κι ακούστε! Πρέπει κι ο άνθρωπος, κάθε φορά που θέλει
να ξαναβρεί τα νιάτα του, να ‘ρχεται στο ποτάμι
της Oμορφιάς να λούζεται. Σ’ όλα μπροστά τα ωραία
να στέκεται αδιαφόρευτα* και γκαρδιακά* να σκύβει
προσκυνητής, ερωτευτής, τραγουδιστής, διαβάτης.
Κι αφού όλων πάει ταξίματα και μεταλάβει απ’ όλα,
πάλι και πάντα να γυρνά σ’ εσένα μ’ έναν ύμνο.
Μ’ εσένα το ξανάνιωμα του κόσμου ν’ αρχινάει,
του κόσμου το ξανάνιωμα μ’ εσέ να παίρνει τέλος.
Για τις Ώρες εδώ.
Για τις Μούσες εδώ.
1. Τίτλοι αποσπασμάτων
α: Ο Παρθενώνας ως παγκόσμιο σύμβολο υψηλής τέχνης και απολυτης ομορφιάς.
β: Ο Παρθενώνας ως έκφραση του μέτρου και ως καλλιτεχνικό δημιούργημα ελεύθερων ανθρώπων.
γ: Ο Παρθενώνας ως πηγή για την αναβάπτιση των ανθρώπων στην απόλυτη ομορφιά.
- Γλώσσα του ποιητικού κειμένου:
Η γλώσσα είναι πλούσια δημοτική, με εξαιρετική επεξεργασία. Το ποίημα γράφτηκε την εποχή που ο Παλαμάς και η γενιά του 1880 έκαναν αγώνες για την καθιέρωση της δημοτικής στην ποίηση. Το πιο χαρακτηριστικό γνώρισμα της γλώσσας των αποσπασμάτων είναι η χρήση ποιητικών λέξεων πολλές από τις οποίες είναι νεόπλαστες ή εκφραστικά σύνθετα: τρίσβαθα, γνέφια (σύννεφα), ερμοτόπι (τόπος της ερήμου), θρασιά (θρασύτητα), ανθρωπόμορφα, αιματοπότη, αδιαφόρευτα (χωρίς διάκριση, σε όλα το ίδιο), ερωτευτής.
3. Αντιθέσεις του δεύτερου αποσπάσματος:
α. Ο ανάλαφρος ρυθμός του Παρθενώνα έρχεται σε αντίθεση με το βαρύ όγκο των πυραμίδων
β. Τον Παρθενώνα τον έχτισαν ελεύθεροι άνθρωποι, με την καθοδήγηση εμπνευσμένων καλλιτεχνών, γι΄αυτό εκφράζει τη Δημοκρατία και το Νόμο της Πολιτείας. Αντίθετα, τις πυραμίδες τις έχτισαν δούλοι που υποχρεώνονταν να δουλεύουν κάτω από την αυστηρή επιτήρηση και με την απειλή της βίας από το δυνάστη που τους έπινε το αίμα.
4. Εκφραστικά μέσα στο δεύτερο απόσπασμα:
α. αντίθεση: βάθος-ύψος(θέμελα-μέτωπο)
β. μεταφορά: θέμελα ριζωμένα (τα θεμέλια δε ριζώνουν)
γ. παρομοιώσεις: σα να τη ΄γγιξαν…, σαν πυραμίδας κολοσσός
δ. εκφραστικά σύνθετα: τρίσβαθα, ερμοτόπι
ε. συνεκδοχή: κρατάν εσέ…των Ολυμπίων τα χέρια(οι Ολύμπιοι με τα χέρια τους)
στ. εικόνα: οι θεοί καθώς κρατάνε στα χέρια τους ανάλαφρα τον Παρθενώνα
ζ. υπερβολή: στ΄απέραντα που μάτι δε τη φτάνει
“Ηχήστε οι Σάλπιγγες”: Η κηδεία του Κωστή Παλαμά
Και μια εικονική περιήγηση παρακάτω:
