Η περίοδος της βασιλείας τελειώνει το 509 π.Χ. με την εξέγερση των πατρικίων και την απομάκρυνση των Ετρούσκων.
Το νέο πολίτευμα: δημοκρατία (res publica)
Η πραγματικότητα: αριστοκρατία, γιατί η εξουσία είναι στα χέρια των πατρικίων.
Για δύο αιώνες η Ρώμη θα είναι στο εσωτερικό της αντιμέτωπη με κοινωνικούς αγώνες: την σύγκρουση πατρικίων και πληβείων για τα πολιτικά δικαιώματα.
Στο εξωτερικό: η Ρώμη μέχρι τα τέλη του 3ου αιώνα π.Χ. κυριαρχεί στην ιταλική χερσόνησο και αντιμετωπίζει τους Καρχηδόνιους στη Δυτική Μεσόγειο.
Ψηφιακή αναπαράσταση της αρχαίας Καρχηδόνας
ΟΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΙ ΑΓΩΝΕΣ
Οι πληβείοι αγωνίστηκαν για περίπου 2 αιώνες για να αποκτήσουν πολιτικά δικαιώματα. Στις αρχές του 5ου αιώνα αναδεικνύουν μία νέα εξουσία: οι δήμαρχοι. Εκλέγονται για έναν χρόνο, και το κύριο έργο τους είναι να προστατεύουν του πληβείους από τις αυθαιρεσίες των πατρικίων.
Κατά τα μέσα του 5ου αιώνα γίνεται καταγραφή του εθιμικού δικαίου: η Δωδεκάδελτος βάζει τέλος στις αυθαίρετες δικαστικές αποφάσεις των πατρικίων. Επίσης συντελείται η κατάργηση του νόμου που απαγόρευε τον γάμο μεταξύ πατρικίων και πληβείων.
Κατά τον 4ο αιώνα οι πληβείοι αποκτούν το δικαίωμα να εκλέγονται ύπατοι (consul – consules) και να εκλέγονται «μέγιστοι αρχιερείς» (pontifex maximus)
ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΟΡΓΑΝΩΣΗ
Την περίοδο της δημοκρατίας το κράτος ήταν οργανωμένο με τις εξής εξουσίες:
- τους άρχοντες
- την σύγκλητο
- τις εκκλησίες
ΟΙ ΑΡΧΟΝΤΕΣ
Οι σπουδαιότεροι άρχοντες στη Ρώμη ήταν:
- δύο ύπατοι (consul-consules)
- δύο τιμητές (censor-censores)
- δύο δήμαρχοι (tribunus-tribuni)
- οι πραίτορες (praetor-praetores)
- οι ταμίες (quaestor-quaestores)
- οι ανθύπατοι (proconsul-proconsules)
ΥΠΑΤΟΙ
- εκλέγονταν για έναν χρόνο
- είχαν όλες τις εξουσίες του βασιλιά
- είχαν μεγαλοπρεπή εμφάνιση
- ακολουθούνταν από 12 ραβδούχους (lictores)
Ρωμαίος ύπατος συνοδεία 12 ραβδούχων
Σε κρίσιμες καταστάσεις για το κράτος, οι ύπατοι εκλέγανε έναν δικτάτορα (dictator) για έξι μήνες, ο οποίος συγκέντρωνε στο πρόσωπό του όλες τις εξουσίες του κράτους.
ΤΙΜΗΤΕΣ
Οι τιμητές εκλέγονταν για 18 μήνες και το έργο τους ήταν:
- η τίμηση, δηλαδή η κατάταξη των πολιτών σύμφωνα με την περιουσία τους
- η σύνταξη του καταλόγου των συγκλητικών
- η κατάρτιση του προϋπολογισμού του κράτους
- η επίβλεψη των ηθών: μπορούσαν να στερήσουν τα πολιτικά δικαιώματα από πολίτες με ανήθικη συμπεριφορά.
ΣΥΓΚΛΗΤΟΣ
Η σύγκλητος αποτελούνταν από ισόβια μέλη (300), είχε νομοθετική και εκτελεστική εξουσία καθώς και δικαιοδοσία σε θέματα
- οικονομικά
- θρησκευτικά
- εξωτερικής πολιτικής
Οι αποφάσεις της συγκλήτου είχαν ισχύ νόμου.
ΕΚΚΛΗΣΙΕΣ
Στη Ρώμη υπήρξαν τρεις εκκλησίες:
- η φρατρική
- η λοχίτιδα
- η φυλετική
Η φρατρική ήταν η συνέλευση των πατρικίων.
Η λοχίτιδα ήταν η συνέλευση των στρατευμένων οπλιτών (πατρικίων και πληβείων). Εξέλεγε τους ύπατους, τους τιμητές και τους πραίτορες.
Η φυλετική ήταν αρχικά η συνέλευση των πληβείων. Μετά την εξίσωση των πατρικίων και των πληβείων ήταν η συνέλευση όλων των Ρωμαίων. Συγκεντρώνονταν κατά φυλές → ανάλογα με τον τόπο κατοικίας τους.
(Σημείωση: η παρουσίαση του θέματος σε Power Point με περισσότερο φωτογραφικό υλικό, χάρτες και τις πηγές των εικόνων μπορεί να αναζητηθεί εδώ και εδώ)
