Ο ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΙΤΑΛΙΑΣ
Η Νότιος Ιταλία και η Σικελία ήταν γνωστές κατά την αρχαιότητα ως Μεγάλη Ελλάδα, την οποία οι Ρωμαίοι ονόμασαν Magna Graecia. Οι περιοχές αυτές αποικήθηκαν κατά τον δεύτερο ελληνικό αποικισμό τον 8ο έως και τον 6ο αιώνα προ Χριστού. Πολλές ξακουστές και ονομαστές πόλεις ιδρύθηκαν όπως οι Συρακούσες και ο Ακράγαντας στην Σικελία, ο Τάραντας, το Ρήγιο και ο Κρότωνας στην Κάτω Ιταλία.
Οι κάτοικοι της Μεγάλης Ελλάδας παρέμειναν κατά τα ρωμαϊκά χρόνια ελληνόφωνοι, παρά την προσπάθεια εκλατινισμού των Ρωμαίων. Η Κάτω Ιταλία, που πέρασε στην Βυζαντινή Αυτοκρατορία μαζί με την Σικελία μετά την κατάκτηση του Ιουστινιανού κατά τον 6ο αιώνα μ.Χ., ενισχύθηκαν με ελληνικούς πληθυσμούς:
- λόγω των σλαβικών επιδρομών στον ελλαδικό χώρο κατά τον 7ο και 8ο αιώνα
- μετά την κατάκτηση της Σικελίας από τους Άραβες στις αρχές του 10ου αιώνα
Με το πέρασμα των αιώνων οι βυζαντινές κτήσεις στην ιταλική χερσόνησο περιορίστηκαν στο νότιο τμήμα της, ενώ το βόρειο τμήμα της Ιταλίας είχε περάσει στην γερμανική σφαίρα επιρροής. Η κεντρική Ιταλία αποτελούνταν από μικρά κρατίδια που προσπαθούσαν να μείνουν ανεξάρτητα, ενώ η βυζαντινή Νότιος Ιταλία αποτελούνταν από τρία θέματα:
- το θέμα της Λογγοβαρδίας
- το θέμα της Καλαβρίας
- το θέμα της Λουκανίας
Η ΙΤΑΛΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΤΩΝ ΜΑΚΕΔΟΝΩΝ
Οι αυτοκράτορες της Μακεδονικής Δυναστείας είχαν ως στόχο να διατηρήσουν τις βυζαντινές κτήσεις στην Ιταλία και να αντιμετωπίσουν την γερμανική επιθετικότητα και την αραβική απειλή. Ο αυτοκράτορας Κωνσταντίνος Ζ΄ Πορφυρογέννητος (913-959) προσπάθησε με διπλωματικούς τρόπους να αναχαιτίσει τους Άραβες της Σικελίας και αναζήτησε συμμάχους στη Δύση.
Ο Νικηφόρος Φωκάς (963-969) ακολούθησε αμυντική τακτική απέναντι στους Άραβες της Σικελίας και στην γερμανική απειλή από τον βορρά και αναζήτησε συμμάχους στους τοπικούς ηγεμόνες. Κύριος στόχος του ήταν απελευθέρωση της Κρήτης και της Κύπρου και η ανακατάληψη εδαφών στην Ανατολή.
Όταν όμως ο Γερμανός βασιλιάς Όθωνας Α΄ ανακηρύχθηκε βασιλιάς της Ιταλίας το 958 και το 962 στέφθηκε από τον πάπα στην Ρώμη αυτοκράτορας των Ρωμαίων, ο Νικηφόρος Φωκάς αντέδρασε δυναμικά στην πρόταση του Όθωνα για γάμο μεταξύ του γιου του και διαδόχου του γερμανικού θρόνου Όθωνα Β΄και μίας βυζαντινής πριγκίπισσας με προίκα τις βυζαντινές κτήσεις της Ιταλίας. Ο απεσταλμένος του Όθωνα Λιουτπράνδος ταπεινώθηκε από τον αυτοκράτορα και επέστρεψε άπρακτος.
Ο Ιωάννης Τσιμισκής (969-976) συνένωσε τα τρία βυζαντινά θέματα της Νότιας Ιταλίας σε ένα κατεπανάτο και όρισε κατεπάνω, δηλαδή διοικητή, όλων των βυζαντινών εδαφών στην Ιταλία με έδρα το Μπάρι. Απέναντι στους Γερμανούς ακολούθησε μετριοπαθή πολιτική: Το 972 νυμφεύτηκε η ανιψιά του αυτοκράτορα Θεοφανώ τον Γερμανό βασιλιά Όθωνα Β΄ στη Ρώμη. Ο Όθωνας όμως εισέβαλλε στα βυζαντινά εδάφη, αλλά υπέστη μία καταστροφική ήττα από τους Άραβες το 982.
Μετά τον αιφνίδιο θάνατο του Γερμανού αυτοκράτορα Όθωνα Β΄ η Θεοφανώ ανέλαβε την εξουσία στην Γερμανία ως επίτροπος του ανήλικου γιού της Όθωνα Γ΄. Η βασιλεία της διήρκεσε εννέα χρόνια (985-994) και επηρέασε πολιτιστικά τους Γερμανούς πάρα πολύ. Χάρη στην Θεοφανώ καθιερώθηκε στην Ευρώπη ο εορτασμός του Αγίου Νικολάου στις 6 Δεκεμβρίου.
Ο Βασίλειος Β΄ αντιμετώπισε πιο δυναμικά τις γερμανικές απειλές στην ιταλική χερσόνησο: συμμάχησε με τους Βενετούς και τους άρχοντες της Πίζα, παραχωρώντας μάλιστα εμπορικά προνόμια στους Βενετούς για το εμπόριο στην Κωνσταντινούπολη. Αυτό θα βοηθήσει την Βενετία και την Πίζα να εξελιχθούν σε μεγάλες ναυτικές δυνάμεις στην Μεσόγειο.
Όμως μετά τον θάνατο του Βασιλείου Β΄ εμφανίστηκε ένας νέος εχθρός στην Μεσόγειο, που θα καταλάμβανε όλη την νότια Ιταλία και την Σικελία: οι Νορμανδοί. Μέχρι το 1071 οι Βυζαντινοί θα έχαναν όλα τα εδάφη της Ιταλίας.
(Σημείωση: η παρουσίαση του θέματος σε Power Point με περισσότερο φωτογραφικό υλικό και χάρτες μπορεί να αναζητηθεί εδώ και εδώ)
