3ος ΑΙΩΝΑΣ
Ο 3ος αιώνας είναι για την ρωμαϊκή αυτοκρατορία αιώνας κρίσης και φθοράς. Η κρίση αφορά
- τον θεσμό του αυτοκράτορα
- την οικονομία
- την κοινωνία
Και σε αυτήν την κρίση συνέβαλλαν παράγοντες
- τόσο από το εσωτερικό όσο και
- από το εξωτερικό
ΕΣΩΤΕΡΙΚΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ
Στο εσωτερικό της αυτοκρατορίας παρατηρείται μία κρίση στον θεσμό του αυτοκρατορικού αξιώματος. Αυτή η κρίση είναι στενά συνδεδεμένη με τον ρόλο του στρατού: ολόκληρες επαρχίες προσπαθούν να ανεξαρτητοποιηθούν, λεγεώνες στασιάζουν, επαναστάσεις διαταράσσουν την Pax Romana. Η συνέπεια είναι οι άνθρωποι να εγκαταλείψουν το εμπόριο και να στραφούν στην καλλιέργεια της γης με άμεσο επακόλουθο την κοινωνική και οικονομική κρίση.
ΕΞΩΤΕΡΙΚΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ
Τα εξωτερικά σύνορα της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας απειλούνται από νέους εχθρούς: τα γερμανικά φύλα στο Βορρά και οι Πέρσες στην Ανατολή. Άμεσο αποτέλεσμα αυτών των απειλών είναι ο φόβος που κυριαρχεί τους ανθρώπους στις απομακρυσμένες επαρχίες. Η ρωμαϊκή αυτοκρατορία, οι λεγεώνες της και το μεγαλείο της δεν αποτελούν πλέον φόβητρο και δέος.
Η ΚΡΙΣΗ ΤΟΥ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΚΟΥ ΠΟΛΙΤΕΥΜΑΤΟΣ
Ο τρόπος διακυβέρνησης που καθιέρωσε ο Οκταβιανός Αύγουστος, δηλαδή η «συγκυβέρνηση» Principatus και συγκλήτου διατηρήθηκε για δύο αιώνες. Αυτή η σχέση διαταράχθηκε όταν αφ’ ενός οι αυτοκράτορες προσπάθησαν να περιορίσουν τον ρόλο της συγκλήτου και να κυβερνήσουν ολοκληρωτικά, αφ’ ετέρου οι συγκλητικοί προσπάθησαν να περιορίσουν την αυταρχικότητα των αυτοκρατόρων.
Οι αυτοκράτορες βασίστηκαν στον στρατό για να αντιμετωπίσουν την σύγκλητο. Πρώτος ο αυτοκράτορας Σεπτίμιος Σεβήρος (193-211) παραμέρισε την σύγκλητο με τη βοήθεια του στρατού. Αυτό το γεγονός οδήγησε σε πολλές ανακηρύξεις αυτοκρατόρων σε πολλά σημεία της επικράτειας. Το αποτέλεσμα ήταν πολλές συγκρούσεις για τον θρόνο.
Ακόμη και οι μεταρρύθμιση του Καρακάλλα (212) που έδωσε το δικαίωμα του Ρωμαίου πολίτη σε όλους τους ελεύθερους πολίτες της αυτοκρατορίας δεν είχαν κάποιο άμεσο αποτέλεσμα: πολλοί λαοί επαναστάτησαν, συνοριακές επαρχίες ανακήρυξαν δικό τους αυτοκράτορα, λόγω των κινδύνων από βαρβαρικές επιδρομές, και αποσπάστηκαν από την Ρώμη. Αυτή η περίοδος είναι γνωστή ως στρατιωτική αναρχία. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι το βασίλειο της Παλμύρας.
Η ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΡΙΣΗ
Η οικονομική κρίση που ξέσπασε τον 3ο αιώνα οφείλεται κυρίως:
- στις εξεγέρσεις και
- στις επιδρομές των βαρβάρων
Αποτέλεσμα:
- σταματά το εμπόριο
- σταματά η βιοτεχνική παραγωγή
Συνέπειες:
- οι άνθρωποι εγκαταλείπουν τις πόλεις και
- επιστρέφουν στην ύπαιθρο με σκοπό
- την καλλιέργεια της γης
Το πρόβλημα:
Η γη ανήκει στους μεγάλους γαιοκτήμονες. Μεγάλα κομμάτια γης, τα λατιφούντια, ανήκουν σε λίγους, τα οποία αιώνες καλλιεργούνταν από δούλους. Η φυγή των ανθρώπων από τις πόλεις προς την ύπαιθρο δημιουργεί νέες κοινωνικές αλλαγές.
Η ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΚΡΙΣΗ
Η ανάγκη αναζήτησης προστασίας πολλών ανθρώπων μέσα στα ταραγμένα χρόνια του 3ου αιώνα τους ωθεί να στραφούν στους μεγάλους γαιοκτήμονες για την καλλιέργεια της γης και την εξασφάλιση της επιβίωσής τους. Έτσι δημιουργούνται νέες σχέσεις μεταξύ των γαιοκτημόνων και των ελεύθερων πολιτών: οι γαιοκτήμονες νοικιάζουν ένα κομμάτι γης στους καλλιεργητές ενώ τους παρέχουν ταυτόχρονα προστασία.
Σταδιακά οι καλλιεργητές προσκολλώνται μόνιμα στα latifundia με αποτέλεσμα να δημιουργηθεί ο θεσμός των δουλοπάροικων, δηλαδή ανθρώπων, που είναι εξαρτημένοι από τον ιδιοκτήτη του κτήματος.
Οι μικροκαλλιεργητές – για ακόμη μία φορά – θα αναγκαστούν να παραδώσουν τα κτήματά τους στους πλούσιους γείτονές τους, που έχουν δική τους φρουρά, με αντάλλαγμα την προστασία.
Ο ιδιοκτήτης διαμένει σε μία περιτειχισμένη έπαυλη, είτε σε Villa Rustica, είτε σε Villa Urbana.
(Σημείωση: η παρουσίαση του θέματος σε Power Point με περισσότερο φωτογραφικό υλικό μπορεί να αναζητηθεί εδώ και εδώ)
