Παραγωγή Μαθητικής Ταινίας: Προκλήσεις και Λύσεις
Το παρόν άρθρο περιλαμβάνει θέματα της εισήγησής μου στο Round Table, που διοργανώθηκε ως παράλληλη δράση του 10ου Φεστιβάλ Ταινιών Μικρού Μήκους Αλεξάνδρειας σε συνδιοργάνωση με το Film Office Περιφέρειας Κ. Μακεδονίας.
Α. Ποιές είναι οι ειδικές συνθήκες και δυσκολίες που καλείται να αντιμετωπίσει ένας εκπαιδευτικός για να υλοποιήσει το εγχείρημα της παραγωγής μιας μαθητικής ταινίας σε ένα σχολικό περιβάλλον;
Β. Πόσο πιθανό είναι τα νέα παιδιά να εμπλακούν στην παραγωγή μιας ταινίας, που θα απευθύνεται αλλά και θα θίγει προβλήματα της δικής τους τοπικής κοινότητας;
Α. Εξέταση συνθηκών σχολικού περιβάλλοντος
1)Η Έλλειψη Κινηματογραφικής Παιδείας στην Ελληνική Εκπαίδευση
Η εξέταση των Ωρολογίων Προγραμμάτων αποδεικνύει ότι η κινηματογραφική παιδεία απουσιάζει από την εκπαίδευση. Παρόλο που οι οδηγίες των Αναλυτικών Προγραμμάτων Σπουδών (ΑΠΣ) αναφέρονται στην αξιοποίηση ταινιών ως εποπτικού ή παραγόμενου από τους μαθητές υλικού, δεν στοχεύουν στην πραγμάτωση ενός εξειδικευμένου παιδαγωγικού μοντέλου για την επίτευξη κινηματογραφικής γνώσης.
2)Το Μάθημα της Οπτικοακουστικής Έκφρασης
Φωτόδεντρο: Διαδραστικά βιβλία: Επιστημονικό Πεδίο: Πολιτισμός — Δραστηριότητες Τέχνης:
- Οπτικοακουστική Έκφραση-Δημοτικό/Γυμνάσιο
- Οδηγός για Οπτικοακουστική Έκφραση Β’ Πρόταση – Δημοτικό/Γυμνάσιο
Μια αξιοσημείωτη εξαίρεση αποτελεί το μάθημα «Οπτικοακουστική Έκφραση», το οποίο περιλαμβάνει και την κινηματογραφική παιδεία και προτείνεται ως προαιρετική ενότητα της Αισθητικής Αγωγής. Ωστόσο, δεν υπάρχουν στοιχεία εφαρμογής του μαθήματος στην τυπική εκπαίδευση, γεγονός που περιορίζει την δυνατότητα εμπλουτισμού οποιασδήποτε συζήτησης.
3)Η “Νομιμότητα” Πρωτοβουλιών
Η υποτυπώδης αναφορά της κινηματογραφικής παιδείας στα ΑΠΣ προσδίδει «νομιμότητα» σε κάθε σχετική πρακτική. Η υλοποίηση των σχετικών εκπαιδευτικών προγραμμάτων εξαρτάται από την πρωτοβουλία των διδασκόντων και την οργάνωση προγραμμάτων από εξωτερικούς φορείς. Παρά την περιορισμένη εφαρμογή, υπάρχει σαφής αναγνώριση της σημασίας της οπτικοακουστικής παιδείας για την ανάπτυξη δεξιοτήτων των μαθητών στη σύγχρονη κοινωνία.
4)Προτάσεις για την Ενσωμάτωση της Οπτικοακουστικής Παιδείας
Η εισαγωγή του μαθήματος «Οπτικοακουστική Έκφραση» έχει συζητηθεί στο πλαίσιο του Εθνικού Διαλόγου για την Παιδεία. Έχει προταθεί η ενσωμάτωση της οπτικοακουστικής εκπαίδευσης είτε ως αυτόνομο μάθημα είτε διαθεματικά σε άλλα γνωστικά αντικείμενα. Η ένταξη της κινηματογραφικής παιδείας στο εκπαιδευτικό σύστημα θεωρείται αναγκαία για την προετοιμασία των μαθητών να ανταποκριθούν στις προκλήσεις της σύγχρονης κοινωνίας.
5)Συμπεράσματα του Εθνικού Διαλόγου για την Παιδεία: Οπτικοακουστικός Εγγραμματισμός 2016
Ο Εθνικός Διάλογος για την Παιδεία το 2016 αναγνώρισε την αναγκαιότητα ενσωμάτωσης του οπτικοακουστικού εγγραμματισμού (ΟΑΕ) στην υποχρεωτική εκπαίδευση. Η Επιτροπή Εθνικού και Κοινωνικού Διαλόγου για την Παιδεία υπογράμμισε ότι η Ελλάδα πρέπει να εντάξει την εκπαίδευση στα μέσα μαζικής επικοινωνίας (ΜΜΕ) είτε ως αυτόνομο κύκλο μαθημάτων, είτε διαθεματικά, είτε ως συνδυασμό των δύο προσεγγίσεων.
Η εισαγωγή ενός μαθήματος Οπτικοακουστικής Παιδείας στο σχολείο θεωρείται πολιτική ευθύνη για την προστασία ενός δημοκρατικού κράτους ενεργούς πολιτειότητας. Η ένταξη του πεδίου «Μέσα Επικοινωνίας» στο σχολείο στοχεύει στην αύξηση της κριτικής ικανότητας των μαθητών απέναντι στην πανταχού παρούσα ψηφιακή επικοινωνία.
Η γνώση πρέπει να προσεγγίζεται όχι μόνο μέσω των υφιστάμενων γνωστικών αντικειμένων, αλλά και μέσω των Τεχνών, οι οποίες πρέπει να ενσωματωθούν σε όλο το εύρος της εκπαίδευσης. Οι τέχνες του νεοελληνικού πολιτισμού πρέπει να αποκτήσουν μια ξεχωριστή θέση στα Αναλυτικά Προγράμματα Σπουδών (ΑΠΣ).
Τα παραπάνω συμπεράσματα επισημαίνουν την ανάγκη για μια πιο ολοκληρωμένη και κριτική προσέγγιση της εκπαίδευσης, η οποία θα προετοιμάσει τους μαθητές για τις προκλήσεις του σύγχρονου ψηφιακού κόσμου.
6)Εξελίξεις στον Τομέα του Οπτικοακουστικού Γραμματισμού στην Ελληνική Εκπαίδευση
Από το 2016, έχουν σημειωθεί αρκετές σημαντικές εξελίξεις στον τομέα του οπτικοακουστικού γραμματισμού στην ελληνική εκπαίδευση. Οι εξελίξεις αυτές περιλαμβάνουν τη διοργάνωση πανελλήνιων συνεδρίων και εκδηλώσεων που έχουν στόχο την προώθηση της χρήσης οπτικοακουστικών μέσων στην εκπαιδευτική διαδικασία.
—Πανελλήνια Συνέδρια και Εκδηλώσεις
Το 2016 πραγματοποιήθηκε το 1ο Πανελλήνιο Επιστημονικό Συνέδριο με θέμα “Οπτικοακουστικός Γραμματισμός στην Εκπαίδευση” στη Θεσσαλονίκη, το οποίο ανέδειξε την ανάγκη ενσωμάτωσης των οπτικοακουστικών μέσων στην εκπαίδευση . Μετά από αυτό το συνέδριο, συνεχίστηκαν οι διοργανώσεις παρόμοιων εκδηλώσεων, υπογραμμίζοντας τη σημασία της οπτικοακουστικής παιδείας.
—Συνεχιζόμενες Διοργανώσεις
Το 1ο Πανελλήνιο Επιστημονικό Συνέδριο “Οπτικοακουστικός – Κινηματογραφικός Γραμματισμός” έλαβε χώρα από τις 29 έως τις 31 Μαρτίου 2019 στη Θεσσαλονίκη και επικεντρώθηκε στην προώθηση των οπτικοακουστικών τεχνών στην εκπαίδευση και τη σημασία τους για τους μαθητές . Επιπλέον, το Φεστιβάλ Κινηματογράφου Χανίων και η Πολιτιστική Εταιρεία Κρήτης διοργάνωσαν συνέδριο το 2024 στα Χανιά, το οποίο συγκέντρωσε ακαδημαϊκούς, καλλιτέχνες και εκπαιδευτικούς για να συζητήσουν τις τελευταίες τάσεις και πρακτικές στον οπτικοακουστικό γραμματισμό .
—Συμπεράσματα
Αυτές οι διοργανώσεις υπογραμμίζουν τη συνεχή προσπάθεια για την ενσωμάτωση των οπτικοακουστικών μέσων στην εκπαίδευση, αναδεικνύοντας τη σημασία τους για την ανάπτυξη κριτικών και δημιουργικών δεξιοτήτων των μαθητών. Η πορεία αυτή ξεκίνησε με το συνέδριο του 2016 και συνεχίζεται με νέες εκδηλώσεις και πρωτοβουλίες που εμπλουτίζουν την ελληνική εκπαιδευτική κοινότητα.
7)Προσαρμογή των Προγραμμάτων Σπουδών και Εμπλουτισμός με Ψηφιακούς Πόρους στην Ελληνική Εκπαίδευση
Τα τελευταία χρόνια, η ελληνική εκπαιδευτική κοινότητα έχει αναγνωρίσει την αναγκαιότητα προσαρμογής των προγραμμάτων σπουδών και τον εμπλουτισμό τους με ψηφιακούς πόρους, όπως εκπαιδευτικά βίντεο, για την ενίσχυση των πολυγραμματισμών των μαθητών.
—Ενσωμάτωση Ψηφιακών Πόρων
Η χρήση ψηφιακών μέσων στην εκπαίδευση αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι της σύγχρονης εκπαιδευτικής πρακτικής. Στο πλαίσιο αυτό, τα σχολεία στην Ελλάδα έχουν αρχίσει να ενσωματώνουν ψηφιακούς πόρους, όπως εκπαιδευτικά βίντεο, διαδραστικά εργαλεία και ψηφιακές πλατφόρμες μάθησης, για να εμπλουτίσουν τη διδακτική διαδικασία και να προωθήσουν τον πολυγραμματισμό. Η αξιοποίηση αυτών των πόρων επιτρέπει στους μαθητές να αναπτύξουν δεξιότητες όπως κριτική σκέψη, ανάλυση πληροφοριών και δημιουργική έκφραση.
—Εκπαιδευτικά Βίντεο και Διαδραστικά Εργαλεία
Τα εκπαιδευτικά βίντεο, ειδικότερα, αποτελούν έναν αποτελεσματικό τρόπο για την ενίσχυση της μάθησης. Μέσω αυτών, οι μαθητές μπορούν να κατανοήσουν πολύπλοκες έννοιες με οπτικοακουστικά μέσα, τα οποία συχνά καθιστούν την μάθηση πιο ενδιαφέρουσα και προσιτή. Επιπλέον, τα διαδραστικά εργαλεία και οι ψηφιακές πλατφόρμες μάθησης δίνουν τη δυνατότητα στους μαθητές να εμπλακούν ενεργά στη μάθηση, να εργαστούν συνεργατικά και να αναπτύξουν δεξιότητες που είναι απαραίτητες στην ψηφιακή εποχή.
—Πολυγραμματισμοί και Εκπαίδευση
Ο εμπλουτισμός των προγραμμάτων σπουδών με ψηφιακούς πόρους προωθεί την ανάπτυξη πολυγραμματισμών, οι οποίοι περιλαμβάνουν την ικανότητα κατανόησης και χρήσης διαφορετικών μορφών γραμματισμού, όπως οπτικός, ακουστικός και ψηφιακός γραμματισμός. Αυτό το είδος εκπαίδευσης είναι κρίσιμος για την προετοιμασία των μαθητών να ανταποκριθούν στις απαιτήσεις του 21ου αιώνα, όπου οι πληροφορίες παρουσιάζονται σε διάφορες μορφές και μέσα.
—Παράδειγμα προσαρμογής Οδηγών και Προγραμμάτων Σπουδών
Το Κοινό Ευρωπαϊκό Πλαίσιο Αναφοράς για τις Γλώσσες (CEFR) του 2020 συνεχίζει την προσέγγιση αξιολόγησης και περιγραφής των γλωσσικών δεξιοτήτων στην Ευρώπη, αλλά ενισχύει την εστίασή του στην ικανότητα κατανόησης οπτικοακουστικού υλικού, όπως τηλεόρασης, ταινιών και άλλων μέσων. Αυτή η προσθήκη αναγνωρίζει τη σημασία της πολυμορφίας των γλωσσικών δεξιοτήτων στον ψηφιακό και οπτικοακουστικό κόσμο.
Προηγουμένως, το παλιό ευρωπαϊκό πλαίσιο αναφοράς για τις γλώσσες του 2001 είχε μια γενική προσέγγιση στην κατανόηση γλωσσών, χωρίς συγκεκριμένη εστίαση στην οπτικοακουστική ανάγνωση. Με την εισαγωγή του CEFR 2020, οι εκπαιδευτικές προσεγγίσεις έχουν επεκταθεί για να περιλαμβάνουν τη διδασκαλία και την αξιολόγηση της ικανότητας των μαθητών να αντιλαμβάνονται και να αναλύουν περιεχόμενο από οπτικοακουστικά μέσα.
Αυτή η εξέλιξη είναι σημαντική γιατί αντικατοπτρίζει την αυξανόμενη σημασία των ψηφιακών μέσων στην καθημερινή ζωή και την εκπαίδευση. Μέσα από τη χρήση εκπαιδευτικών βίντεο και ψηφιακών πόρων, οι μαθητές αναπτύσσουν όχι μόνο τη γλωσσική τους ικανότητα αλλά και την ικανότητα να αντιλαμβάνονται και να ερμηνεύουν το οπτικοακουστικό περιεχόμενο με πιο εξειδικευμένο τρόπο.
Συνολικά, ο CEFR 2020 προσφέρει έναν πιο σύγχρονο και ευέλικτο τρόπο ανάπτυξης και αξιολόγησης γλωσσικών δεξιοτήτων, αντιστοιχώντας καλύτερα στις απαιτήσεις της ψηφιακής εποχής και της παγκοσμιοποίησης.
Β. Πιθανότητα εμπλοκής μαθητών σε παραγωγή ταινίας με θεματική εστίαση στην τοπική κοινότητα: δυσκολίες, προβλήματα
Οι δυσκολίες που καλούνται να αντιμετωπίσουν εμπλεκόμενοι εκπαιδευτικοί και μαθητές είναι οι ειδικές συνθήκες που απαιτείται να διαχειριστούν πάντα, είτε το θέμα της ταινίας εστιάζει σε ζητήματα που απασχολούν την τοπική κοινότητα, είτε θίγει άλλο περιεχόμενο, και συνοψίζονται στα παρακάτω:
Υλικοτεχνικοί Πόροι:
Τα σχολεία μπορεί να μην διαθέτουν τον απαραίτητο εξοπλισμό (κάμερες, υπολογιστές, λογισμικό επεξεργασίας κ.λπ.) και τους πόρους για την παραγωγή ταινιών. Αυτό απαιτεί εξωτερική χρηματοδότηση ή συνεργασίες με τοπικούς φορείς.
Χρονικοί Περιορισμοί:
Οι μαθητές και οι δάσκαλοι έχουν ήδη περιορισμένο χρόνο λόγω των καθημερινών εκπαιδευτικών υποχρεώσεων. Η παραγωγή ταινίας είναι χρονοβόρα και απαιτεί συστηματική προσπάθεια.
Εκπαιδευτική Υποστήριξη:
Απαιτείται η εκπαίδευση των μαθητών και των δασκάλων σε τεχνικές παραγωγής ταινιών και σεναριογραφίας. Αυτό μπορεί να περιλαμβάνει εργαστήρια, σεμινάρια και συνεργασίες με επαγγελματίες του χώρου.
Διοικητικές Δυσκολίες:
Χρειάζεται συντονισμός και έγκριση από την εκπαιδευτική διοίκηση και άλλους εμπλεκόμενους φορείς, κάτι που μπορεί να επιβραδύνει τη διαδικασία.
Κοινωνικο-Πολιτισμικές Παράμετροι:
Τα θέματα που θα θίγονται στις ταινίες μπορεί να είναι ευαίσθητα ή αμφιλεγόμενα, κάτι που απαιτεί λεπτό χειρισμό και υποστήριξη από την τοπική κοινότητα.
Γονείς:
Μερικοί γονείς μπορεί να μην κατανοούν τη σημασία ή την αξία της συμμετοχής των παιδιών τους σε ένα τέτοιο πρότζεκτ και να θεωρούν ότι θα αυξήσει το φορτίο εργασίας τους, ότι είναι χάσιμο χρόνου ή ότι επηρεάζει αρνητικά τις σχολικές επιδόσεις. Ορισμένοι γονείς μπορεί να έχουν υψηλές προσδοκίες από τα παιδιά τους, ασκώντας πίεση για σχολική επιτυχία εις βάρος των εξωσχολικών δραστηριοτήτων.
Οι γονείς μπορεί να ανησυχούν για την ασφάλεια των παιδιών τους, ειδικά αν το πρότζεκτ περιλαμβάνει εξωτερικές δραστηριότητες ή επαφή με αγνώστους.
Ορισμένα πρότζεκτ μπορεί να απαιτούν οικονομική συνεισφορά για υλικά, εξοπλισμό ή μεταφορικά έξοδα, κάτι που μπορεί να είναι πρόβλημα για οικογένειες με περιορισμένους πόρους.
Μερικοί γονείς μπορεί να έχουν προκαταλήψεις ή στερεότυπα σχετικά με τα θέματα που θα καλύπτει το πρότζεκτ, όπως η πολυπολιτισμικότητα ή η αποδοχή της διαφορετικότητας.
Ο προγραμματισμός και η οργάνωση της δράσης σε ώρες που δεν επηρεάζουν το καθημερινό πρόγραμμα των μαθητών μπορεί να βοηθήσει στην αντιμετώπιση αυτής της ανησυχίας. Εκπαιδευτικές συναντήσεις και παρουσιάσεις μπορούν να βοηθήσουν να εξηγηθεί στους γονείς ο εκπαιδευτικός και κοινωνικός αντίκτυπος των πρότζεκτ και να αμβλυνθούν τα στερεότυπα. Η δημιουργία ευκαιριών για συμμετοχή των γονέων, όπως εργαστήρια ή εκδηλώσεις όπου μπορούν να συμμετέχουν μαζί με τα παιδιά τους, μπορεί να ενισχύσει τη συνεργασία και την υποστήριξη.Σαφείς κατευθυντήριες γραμμές για την ασφάλεια, η παρουσία υπευθύνων ενηλίκων και η διασφάλιση ότι όλες οι δραστηριότητες πραγματοποιούνται σε ασφαλή περιβάλλοντα μπορούν να μειώσουν τις ανησυχίες. Η εξεύρεση χορηγών, η αναζήτηση δωρεών ή η οργάνωση εκδηλώσεων για την συγκέντρωση χρημάτων μπορούν να βοηθήσουν στην αντιμετώπιση του οικονομικού κόστους.
Παρά τις δυσκολίες, υπάρχουν σημαντικές πιθανότητες τα νέα παιδιά να εμπλακούν ενεργά στην παραγωγή ταινιών, ιδιαίτερα στις εξής περιπτώσεις:
Κίνητρα και Ενδιαφέρον:
Αν τα θέματα των ταινιών σχετίζονται άμεσα με τις εμπειρίες και τα προβλήματα της τοπικής κοινότητας, είναι πιο πιθανό να αισθανθούν προσωπικό ενδιαφέρον και κίνητρο.
Υποστήριξη και Καθοδήγηση:
Η ύπαρξη έμπειρων καθοδηγητών, όπως εκπαιδευτικών ή εξωτερικών συνεργατών, μπορεί να ενισχύσει την αυτοπεποίθηση και τις ικανότητες των μαθητών στην παραγωγή ταινιών.
Συμμετοχικές Δραστηριότητες:
Η ενσωμάτωση της παραγωγής ταινιών ως μέρος του σχολικού προγράμματος ή ως εξωσχολική δραστηριότητα μπορεί να διευκολύνει τη συμμετοχή.
Κοινωνικός Αντίκτυπος:
Αν οι μαθητές δουν τις ταινίες τους να έχουν πραγματικό αντίκτυπο στην τοπική κοινωνία, θα ενθουσιαστούν και θα νιώσουν ότι συμβάλλουν θετικά.
-
- Παράδειγμα: Ταξίδι στην Παράδοση”
Θέμα: Ένα σχολείο οργανώνει ένα πρότζεκτ όπου μαθητές συλλέγουν ιστορίες και παραδόσεις από τους ηλικιωμένους της κοινότητας. Στόχος: Να ενισχύσει τη σύνδεση μεταξύ των γενεών και να διατηρήσει την πολιτιστική κληρονομιά. Κοινωνικός Αντίκτυπος: Ενίσχυση του σεβασμού και της εκτίμησης προς την παλαιότερη γενιά.
Προβολή και Αναγνώριση:
Οι ευκαιρίες για συμμετοχή σε φεστιβάλ, δημόσιες προβολές και διαγωνισμούς μπορούν να ενθαρρύνουν τους μαθητές να συμμετέχουν και να αισθανθούν περήφανοι για το έργο τους, να νιώσουν “τη σχολική επιτυχία” και την κοινωνική αναγνώριση.
Στις προαναφερθείσες παράμετροι πρέπει να προστεθεί και ο παράγοντας:
Εμπλοκή φορέων
-
- Σχολεία και Διευθύνσεις Σχολείων: Παροχή υποδομών και πόρων, όπως αίθουσες, εξοπλισμό και χρόνο για την υλοποίηση των πρότζεκτ. Υποστήριξη και ενθάρρυνση από τους δασκάλους και τη διοίκηση του σχολείου.
- Πανεπιστήμια και Κολλέγια: Συνεργασίες με τμήματα κινηματογράφου, πολυμέσων ή εκπαίδευσης για την παροχή τεχνικής υποστήριξης και καθοδήγησης.
- Τοπικές βιβλιοθήκες και μουσεία, Γενικά Αρχεία του Κράτους: Ανάπτυξη εκπαιδευτικών προγραμμάτων, παροχή πόρων και υποστήριξη στην υλοποίηση δράσεων.
- Τοπική Αυτοδιοίκηση και Δήμοι: Χρηματοδότηση και υποστήριξη για τη διοργάνωση εκδηλώσεων και προβολών. Διευκόλυνση πρόσβασης σε δημόσιους χώρους για γυρίσματα και δραστηριότητες.
- Επαγγελματίες του Κινηματογράφου και της Τηλεόρασης: Παροχή καθοδήγησης, εκπαίδευσης και συμβουλών για την παραγωγή και το μοντάζ ταινιών. Εθελοντική συμμετοχή σε εργαστήρια και σεμινάρια.
- Εταιρείες Παραγωγής και Διανομής Ταινιών: Χρηματοδότηση και υποστήριξη των πρότζεκτ, καθώς και βοήθεια στη διανομή και προβολή των ταινιών.
- Σύλλογοι Γονέων και Κηδεμόνων: Ενίσχυση της συνεργασίας και της συμμετοχής των γονέων σε εκπαιδευτικά πρότζεκτ. Οργάνωση και υποστήριξη δραστηριοτήτων που εμπλέκουν τους μαθητές στην παραγωγή ταινιών.
- Τοπικές Κοινότητες και Πολιτιστικοί Σύλλογοι: Παροχή πρόσβασης σε πολιτιστικούς πόρους και τοπικά δίκτυα (π.χ. Σύλλογος Μικρασιατών, Εύξεινος Λέσχη Βέροιας, Εστία Ρουμλουκιωτών Αλεξάνδρειας). Υποστήριξη στην προώθηση και προβολή των ταινιών στην ευρύτερη κοινότητα.
- Τοπικά ΜΜΕ: Κάλυψη και προώθηση των δραστηριοτήτων των μαθητών και των προβολών των ταινιών τους. Δημιουργία ευκαιριών για συνεντεύξεις και παρουσιάσεις των πρότζεκτ.
- Διαδικτυακές Πλατφόρμες και Κοινωνικά Δίκτυα: Προώθηση των ταινιών μέσω διαδικτυακών καναλιών και κοινωνικών δικτύων. Διευκόλυνση της επικοινωνίας και της συνεργασίας μεταξύ των μαθητών, των εκπαιδευτικών και των επαγγελματιών του χώρου.
Οι παραπάνω πρωτοβουλίες θα έχουν ουσιαστικό αντίκτυπο στις τοπικές κοινότητες, προάγοντας τη συμμετοχικότητα και μειώνοντας τη δια-ομαδική αδιαφορία.
