arganasta’s blog – Bocca della Verita

ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ. Οι μαθητές σπεύδουν στο μάθημα χωρίς αργοπορία, διαγκωνίζονται για το ποιος θα σηκωθεί στον πίνακα, παίρνουν πρωτοβουλίες στη διάρκεια του μαθήματος, δεν θορυβούν ούτε αφαιρούνται, δένονται με το μάθημα, τον εκπαιδευτικό, αλλά και μεταξύ τους. Αυτά όλα δεν συμβαίνουν στα πλατό γυρίσματος νεανικής τηλεοπτικής σειράς. Αποτελούν την καθημερινή σχολική πραγματικότητα που βιώνουν εκπαιδευτικοί και μαθητές στα σχολεία όπου έχουν εισαχθεί –όχι συντονισμένα, αλλά έπειτα από μεμονωμένες πρωτοβουλίες– οι νέας τεχνολογίας διαδραστικοί πίνακες.

Διαδικτυακές εφαρμογές

Οι «έξυπνοι» πίνακες συνδέονται με υπολογιστή και, αντί για την παραδοσιακή κιμωλία, αξιοποιούν ένα «μολύβι» τεχνολογίας blue-tooth, σε συνδυασμό με τις διαδικτυακές εφαρμογές και το ψηφιακό εκπαιδευτικό υλικό του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου. Χαρακτηρίζονται «εργαλείο μετασχηματισμού του εκπαιδευτικού γίγνεσθαι», σύμφωνα με έρευνα για τις αντιλήψεις και τις εμπειρίες οκτώ εκπαιδευτικών του νομού Φθιώτιδας και Αχαΐας που αξιοποίησαν διαδραστικούς πίνακες στο μάθημά τους κατά τη φετινή σχολική χρονιά. Την έρευνα διενήργησαν ο σχολικός σύμβουλος της 4ης Εκπαιδευτικής Περιφέρειας Νομού Φθιώτιδας κ. Κ. Δημητρακάκης και ο αναπληρωτής καθηγητής του Παιδαγωγικού Τμήματος Δημοτικής Εκπαίδευσης του Παν. Αιγαίου κ. Αλ. Σοφός (θα παρουσιαστεί στο 2ο Πανελλήνιο Εκπαιδευτικό Συνέδριο Ημαθίας, 23 – 25 Απριλίου, σε Βέροια και Νάουσα).

Ο νέος πίνακας κρίθηκε ως ένα ευπροσάρμοστο διδακτικό εργαλείο, συμβατό με όλες τις ηλικίες μαθητών και καλύπτει όλες τις μαθησιακές ανάγκες, όπως κατέδειξε η έρευνα. Αποδείχθηκε πως όσο μικρότερης ηλικίας, τόσο μεγαλύτερη η προσαρμοστικότητα του παιδιού στις νέες τεχνολογίες, ενώ είναι ιδανικός για μαθητές με μαθησιακές δυσκολίες ή με ειδικές ανάγκες, χάρη στις πολυμεσικές εφαρμογές του που ικανοποιούν όλους τους τύπους μαθητών, τον «οπτικό», τον «ακουστικό» ή τον «κιναισθητικό».

Αμείωτο ενδιαφέρον

«Ο διαδραστικός πίνακας συμβαδίζει με την ψηφιακή γενιά. Μας βοηθάει να μη χάνουμε τους μαθητές μας», είπε στην «Κ» ο κ. Δημητρακάκης. Πράγματι, οι συμμετέχοντες στην έρευνα εκπαιδευτικοί συνειδητοποίησαν ότι κατάφερναν να διατηρούν τον έλεγχο στην τάξη τους, καθώς ο πίνακας διατηρεί αμείωτο το ενδιαφέρον των παιδιών. Οι ίδιοι, πάντως, οι εκπαιδευτικοί αναγκάστηκαν να σχεδιάσουν το μάθημά τους προσεκτικά, με αποτέλεσμα να διατηρεί πάντα μια φρεσκάδα και να είναι προσαρμοσμένο στις επί μέρους ανάγκες των μαθητών.

Εντούτοις, όπως σημείωσε ο κ. Δημητρακάκης, βασική προϋπόθεση για την αποτελεσματικότητα του διαδραστικού πίνακα είναι η εξοικείωση του εκπαιδευτικού με τις νέες τεχνολογίες. «Οι μισοί δήλωσαν πως διαθέτουν αυτήν την εξοικείωση, ωστόσο επιθυμούν περαιτέρω κατάρτιση, αλλά και ουσιαστική τεχνική και διοικητική υποστήριξη», ανέφερε, επισημαίνοντας ότι ο εκπαιδευτικός πρέπει να επιθυμεί να προσαρμόσει στα νέα δεδομένα την παιδαγωγική προσέγγισή του, αλλιώς ο διαδραστικός πίνακας δεν διαφέρει από τον κοινό μαυροπίνακα.

Ετικέτες: διαδραστικός πίνακας

 «Ισχυροποιείται ο ρόλος του εκπαιδευτικού στη διαδικασία αναβάθμισης του σχολείου, με πρωτοβουλίες αυτενέργειας και κίνητρα καινοτομίας, με τις γνώσεις που χρειάζεται για να ανταποκριθεί στην υψηλή αποστολή του και με αντίστοιχο υψηλό κύρος, θέση στην κοινωνία και αμοιβή».

Αυτό, το οποίο ανακοινώθηκε μία μόλις μέρα μετά το άγριο «ψαλίδι» στους μισθούς των εκπαιδευτικών, το οποίο θα υπερβεί τα 1.500 ευρώ το χρόνο, περιλαμβάνεται στο σχέδιο δράσης στο χώρο της παιδείας της κυβέρνησης. Αντιλαμβανόμαστε όλοι τη δυσπιστία με την οποία αντιμετωπίζεται από τους γονείς και τους εκπαιδευτικούς μία ακόμη προσπάθεια αλλαγής του εκπαιδευτικού συστήματος.

Η δυσπιστία υπάρχει για δύο λόγους: ο πρώτος αφορά το παρελθόν των αλλαγών και μεταρρυθμίσεων που, παρά τα μεγάλα λόγια, απέτυχαν όλες παταγωδώς. Η τελευταία βαρύγδουπη ανακοίνωση έγινε από τον κ. Στυλιανίδη, που, ως υπουργός Παιδείας, εξήγγειλε το «έξυπνο σχολείο» και πρώτος αυτός εισήγαγε το μάρκετινγκ στο υπουργείο με το σχεδιασμό λογοτύπου και δίνοντας όνομα στην προσπάθειά του. Το μόνο που έμεινε από το «έξυπνο σχολείο» ήταν ότι το 2008 ξεκίνησαν τα σχολεία τη λειτουργία τους περισσότερο έτοιμα από άλλες χρονιές.

Απαραίτητες οι αλλαγές;

Οι αλλαγές είναι απαραίτητες γιατί το σχολείο έχει μείνει ουσιαστικά ίδιο τα τελευταία 30 χρόνια, ενώ οι αλλαγές στον κόσμο και την κοινωνία είναι κοσμογονικές. Για να αντιληφθείτε πόσο το σχολείο έχει στραμμένο το βλέμμα του στο… παρελθόν, θα σας θυμίσω ότι το μάθημα που διδάσκεται τις περισσότερες ώρες στο σχολείο μας, άρα και το σημαντικότερο μάθημα, είναι τα αρχαία ελληνικά. Δεν πιστεύω ότι πρέπει να καταργηθεί η διδασκαλία τους αλλά δεν μπορεί να είναι το σημαντικότερο μάθημα του σχολείου μας. Να θυμίσω ακόμη ότι διδάσκονται και ακόμη εξετάζονται, στις πανελλήνιες εξετάσεις τα λατινικά. Δεν αναφέρομαι καθόλου στις μεθόδους διδασκαλίας, γιατί αυτή η συζήτηση δεν τελειώνει ποτέ.

Στόχοι και αποτέλεσμα

Οι στόχοι και οι διακηρύξεις έχουν πολλές φορές απόσταση από τα έργα, μικρή ή μεγάλη. Εμείς θα κρίνουμε όχι τους στόχους και τις δηλώσεις, αλλά τα αποτελέσματά τους και μόνο αυτά. Κουραστήκαμε από τα επικοινωνιακά τρικ. Ας υποθέσουμε, για παράδειγμα, ότι ένας υπουργός υποχρεούται λόγω οικονομικών δυσχερειών να προχωρήσει σε περικοπές στην παιδεία, που μοιραία θα οδηγήσουν στην υποβάθμισή της. Θα έβγαινε ποτέ να ανακοινώσει δημόσια κάτι τέτοιο; Αν το έκανε, θα έβαζε και τους τίτλους τέλους στην πολιτική του καριέρα. Τι θα έκανε λοιπόν; Θα μιλούσε για αναβάθμιση της παιδείας, που αναγκαστικά περνάει μέσα από μεταρρυθμίσεις και ανατροπές. Δε γίνεται αναβάθμιση χωρίς αλλαγές έτσι κι αλλιώς. Ακριβώς όμως την ίδια ορολογία και επιχειρήματα θα χρησιμοπούσε κι ένας υπουργός που ήθελε και είχε και την οικονομική ευχέρεια να προχωρήσει σε πραγματική αναβάθμιση της παιδείας. Το προφανές συμπέρασμα είναι ότι είναι αδύνατο να βγάλουμε άκρη για τις πραγματικές προθέσεις απλώς και μόνο απ’ όσα ευαγγελίζεται το νέο σχέδιο με τίτλο «Νέο Σχολείο: πρώτα ο μαθητής»

Σχολείο χωρίς… τοίχους

Το σύνθημα αυτό εμπνευσμένο, πιθανόν, από την ταινία «Ανάμεσα στους τοίχους», που περιέγραφε την κατάσταση σε υποβαθμισμένα σχολεία της Γαλλίας, περιγράφει την τωρινή κατάσταση στα ελληνικά σχολεία. Λίγο οι σοβάδες πέφτουν, λίγο τα παράθυρα δεν κλείνουν καλά και μπάζουν, οι πόρτες είναι λίγο σπασμένες. Ολα αυτά γιατί φόρτωσαν τη συντήρηση των σχολείων στους δήμους, χωρίς να τους δώσουν τα χρήματα που απαιτούνταν. Τώρα θα φορτώσουν στους δήμους συνολικά την ευθύνη λειτουργίας των σχολείων, από την πρόσληψη των καθηγητών μέχρι το τι θα διδάσκεται. Εδώ δεν υπάρχουν χρήματα για να εφαρμοστεί το σχέδιο «Καλλικράτης», που θα ενώσει τους δήμους σε μεγαλύτερες διοικητικές οντότητες, θα τους φορτώσουν και την ευθύνη λειτουργίας των σχολείων! Οταν τα σχολεία θα υπολειτουργούν συστηματικά, δε θα είναι πια ευθύνη του υπουργού Παιδείας, αλλά του δήμου. Ο κάθε δήμος θα αυξήσει –αναγκαστικά – τα δημοτικά τέλη για να εξασφαλίσει τη στοιχειώδη λειτουργία των σχολείων και έτσι οι οικογένειες θα πληρώνουν, εκτός από τους φόρους τους, και επιπλέον χρήματα για τη λειτουργία των σχολείων. Απορώ αν θα επιμένουν να μιλάνε για δωρεάν παιδεία. Φυσικά στη διακήρυξη του νέου σχολείου υπάρχει η αναφορά στη «δημόσια δωρεάν και υψηλής ποιότητας παιδεία για όλους». Για να δούμε ποια κατεύθυνση θα του δώσουν.

Τα αυτονόητα

Το σχέδιο για το νέο σχολείο περιλαμβάνει πολλά μέτρα για πράγματα που θα έπρεπε να έχουν γίνει εδώ και πάνω από δέκα χρόνια, και είναι προφανές ότι συμφωνούμε. Τέτοιοι στόχοι είναι η πιστοποίηση στις ξένες γλώσσες και την πληροφορική, η εισαγωγή των νέων τεχνολογιών στη διδασκαλία, η αναθεώρηση των προγραμμάτων σπουδών και φυσικά των βιβλίων, η επιμόρφωση των εκπαιδευτικών και πολλά άλλα.

Να επισημάνουμε ότι επανέρχεται το πιστοποιητικό παιδαγωγικής επάρκειας, που είχε προτείνει και ο κ. Αρσένης πριν από 12 χρόνια, και ποτέ δεν εφαρμόστηκε. Πρέπει να αποτελεί μοναδικό παγκόσμιο φαινόμενο τα πανεπιστήμια να βγάζουν πτυχιούχους που παίρνουν άδεια διδασκαλίας χωρίς να έχουν διδάξει ποτέ και χωρίς να έχουν διδαχτεί πώς να διδάσκουν. Φυσικά, δε φταίνε οι τωρινοί φοιτητές και καθηγητές, αλλά αυτοί που δεν τους εκπαίδευσαν. Θα ήταν τόσο απλό να πει το υπουργείο Παιδείας στα πανεπιστήμια ότι, αν θέλετε οι απόφοιτοί σας να παίρνουν άδεια ασκήσεως επαγγέλματος καθηγητή, θα πρέπει να τους εκπαιδεύσετε γι’ αυτό. Πολύ εύκολα θα πίεζαν και οι φοιτητές να ενταχθούν στο πρόγραμμα και τέτοια μαθήματα. Αυτό θα έπρεπε να είχε γίνει πριν από 50 χρόνια, χωρίς υπερβολή. Δεν έγινε ποτέ και τώρα θα την πληρώσουν οι χιλιάδες αδιόριστοι που θα υποστούν μία ακόμη ταλαιπωρία, αν το μέτρο εφαρμοστεί άμεσα. Ας ελπίσουμε να γίνει σταδιακά η εφαρμογή του, γιατί διαφορετικά θα αδικηθούν πολλοί άνθρωποι…

Ετικέτες: Νέο Σχολείο

Τα λάθη, σοβαρά ή επιπόλαια, εκ παραδρομής ή αδικαιολόγητα, ανέκαθεν συνόδευαν την έκδοση των σχολικών βιβλίων. Δεν είναι ασύνηθες το φαινόμενο. Ωστόσο, στο πλαίσιο της δεύτερης σοβαρής προσπάθειας μετά τη Μεταπολίτευση (με δεδομένη τη μεγάλη αλλαγή του 1984-85) για την ανανέωση των σχολικών βιβλίων, ο «κανόνας» αυτός αποκτά άλλη βαρύτητα. Ειδικά, όταν η αλλαγή φέρει και τη νέα αντίληψη για τη γλωσσική διδασκαλία. Η κριτική για τις επιλογές αλλά και για τα λάθη, ιδίως αυτά που επηρεάζουν το αποτέλεσμα του (νέου) συστήματος, αποκτά άλλη διάσταση.

Είναι πυκνή η σύνοψη των αδυναμιών που εντοπίζονται στα νέα βιβλία της γλώσσας. Ανάμεσα στις βασικές επισημάνσεις: ασυμβατότητα της ύλης από τάξη σε τάξη, πολλές και συμπυκνωμένες ενότητες, λιγότερα λογοτεχνικά κείμενα ή κοινωνικές παρεμβάσεις, γνωστικά αντικείμενα συνοδευόμενα από διαφημίσεις αγαθών, άμεσες ή έμμεσες, δυσνότητες έννοιες κ.ά.

Αρκετά, πάντως, αναγνωρίζονται και από το ίδιο το Π.Ι. Εξ ου και τα παροράματα, τα οποία φέτος είναι πολυσέλιδα. Βέβαια, δεν φτάνουν σε μεγάλο βάθος παραδοχής, ωστόσο επιβεβαιώνουν αρκετούς από τους καταλογισμούς. Προχειρότητα, σε ορισμένες δε περιπτώσεις ανεπίτρεπτη ανεπάρκεια.

Κορυφαίο παράδειγμα: στη Γλώσσα Στ’ Δημοτικού (Α’ τεύχος, σελίδα 78), στην ενότητα για το Πολυτεχνείο προτείνεται συμπληρωματικό υλικό για την αναζήτηση περαιτέρω πληροφοριών. Ανάμεσα στον κατάλογο των τραγουδιών που είτε συνδέθηκαν με την εξέγερση του Πολυτεχνείου είτε γράφτηκαν ειδικά γι’ αυτήν, περιλαμβάνεται και το «Ενα το χελιδόνι». Στην ταυτότητα των δημιουργών αναφέρεται: στίχοι Γ. Ρίτσος, μουσική Μ. Θεοδωράκης.

Το Π.Ι. σπεύδει να περισώσει την αξιοπρέπειά του στα παροράματα: «Ενα το χελιδόνι», στίχοι Οδ. Ελύτης.

*Αλλα λάθη ντροπής ή… δυστυχίας (και όχι μόνο για τους δημιουργούς αλλά και για τους αποδέκτες τους):

– Στη Δ’ Δημοτικού (Β’ τεύχος, σελίδα 23): Σε άσκηση σχετικά με τα αριθμητικά και τον διαχωρισμό ανάμεσα στο δισ- και το δυσ- αναφέρεται η παρατήρηση: «Δεν πρέπει να μπερδεύουμε το μόριο δισ-, πρώτο συνθετικό του δύο (δίποντο, δισέγγονος), με το αχώριστο μόριο δυσ- που σημαίνει δύσκολα, άσχημα (δύστυχος, δύσμορφος, δυσάρεστος).

Στο νέο παρόραμα, περιλαμβάνεται ο ορθός κανόνας: «Τα σύνθετα με το αριθμητικό δύο σχηματίζονται όχι με το δύο αλλά με το δι- και δισ- ενώ τα παράγωγα του δύο γράφονται με δυ, π.χ. δυάρι, δυάδα. Θυμόμαστε ότι οι λέξεις που έχουν ως πρώτο συνθετικό το δυσ- δεν έχουν καμία σχέση με το δύο αλλά δηλώνουν δυσκολία ή κακό αποτέλεσμα, π.χ. δυστυχία».

– Στη Γλώσσα της Γ’ Δημοτικού (β’ τεύχος, σελίδα 70): «Μερικές λέξεις μπορεί να ακούγονται το ίδιο, αλλά διαφέρουν στην ορθογραφία και τη σημασία τους» – αναφέρεται στον ορισμό των ομώνυμων λέξεων. Δύο χρόνια μετά την έκδοση των νέων βιβλίων, το Π.Ι. φέτος διορθώνει: «Αυτές οι λέξεις ονομάζονται ομόηχες».

– Ακόμα, στη Γλώσσα Δ’ Δημοτικού, (Τετράδιο Εργασιών, τεύχος α’, σελίδα 46), σωστές ασκήσεις αντικαθίστανται χωρίς λόγο από άλλες, ενώ ορισμένες διορθώνονται με λανθασμένες.

Ητοι, σε άσκηση για τη συμπλήρωση προτάσεων με ρήματα παράγωγα των λέξεων που παρατίθενται σε παρακείμενο ένθετο, προτείνεται η αντικατάσταση τριών εκ των προτάσεων. Πρόκειται για τις εξής προτάσεις: «Η Στέλλα και ο Χρήστος … πρώτοι το πρόβλημα», «Πότε θα … το χριστουγεννιάτικο δέντρο;» και «Η μητέρα … τις στολές μας για τη γιορτή του σχολείου». Οι παρατιθέμενες παράγωγες λέξεις είναι αντιστοίχως: «λύση», «στολίδι», «σίδερο».

Το Π.Ι. τις αντικαθιστά ως εξής: «Η Στέλλα και ο Χρήστος βρήκαν πρώτοι τη … (λύνω) του προβλήματος», «Ο πατέρας της Βαρβάρας είναι καπετάνιος και … (ταξίδι) συχνά σε ξένες χώρες» και «Τον τελευταίο καιρό, ο Νίκος … (αρχή) να προσέχει περισσότερο την ορθογραφία του».

Οπως είναι προφανές, την πρώτη πρόταση οι μαθητές καλούνται να τη συμπληρώσουν όχι με ρήμα, όπως ζητάει η άσκηση, αλλά με ουσιαστικό! Για τις επόμενες δύο, το Π.Ι. ξέρει καλύτερα. Και δεν το λέει.

*Υπάρχουν, όμως, και «ευρύματα» που ανήκουν σε ειδικές κατηγορίες.

Στη Γλώσσα της Ε’ Δημοτικού, (Γ’ τεύχος, σελίδα, 54), παρατίθεται κείμενο σχετικά με τη διοργάνωση των Ολυμπιακών Αγώνων του 2004 και ειδικότερα την τηλεοπτική τους κάλυψη.

Το Π.Ι., φέτος, ζητεί την απάλειψη της πηγής του κειμένου. Είναι η ιστοσελίδα athens. indymedia.org, στην οποία φιλοξενούνται απόψεις των λεγόμενων αντιεξουσιαστών. Να το πούμε υπερπροστατευτισμό;

* Μάθαμε όμως και κάτι. Ο Στιγμιαίος Μέλλοντας που μέχρι τώρα ξέραμε, ονομάζεται πλέον «Συνοπτικός Μέλλοντας» (Γλώσσα, Γ’ Δημοτικού).

* Για το κλείσιμο, ορισμένες από τις «σφραγίδες» της νέας αντίληψης. Στη Γλώσσα της Στ’ Δημοτικού, υπάρχει ένα δισέλιδο παρουσίασης (με φωτογραφία) μιας καφετιέρας. Εχει μεταφερθεί αυτούσιο το εγχειρίδιο και όλες οι πληροφορίες που αναγράφονται πάνω στη συσκευή.

Είναι, πράγματι, σύγχρονη και ρεαλιστική η επιλογή του γνωστικού αντικειμένου (ενότητα «Συσκευές»). Ωστόσο, έχει ασκηθεί κριτική για τη χρησιμότητα της εμβάθυνσης στο ζήτημα.

– Ομοίως, αμφιλεγόμενης αποτελεσματικότητας έχει χαρακτηριστεί, στο ίδιο βιβλίο, η κριτική προσέγγιση των διαφημίσεων καθώς στο σχετικό πληροφοριακό υλικό έχουν συμπεριληφθεί φωτογραφίες από συγκεκριμένα προϊόντα ευρείας κατανάλωσης. Ο κίνδυνος για το αντίστροφο αποτέλεσμα βρίσκεται στο επίκεντρο του προβληματισμού. *

Ετικέτες: Βιβλία Γλώσσας

Πώς γίνεται, αλήθεια, το μάθημα της γλώσσας μέσα σε μια τάξη δημοτικού; Μια συνηθισμένη σκηνή είναι η εξής: «Τώρα θα διαβάσουμε ένα κείμενο», λέει ο δάσκαλος. «Γιατί να το διαβάσω;» αναρωτιούνται, πιθανώς με δυσφορία, κάποιοι από τους μαθητές. Μαθητές είναι, πρέπει να το κάνουν, απαντά κοφτά η πραγματικότητα που οριοθετείται από το διδακτικό τρίπτυχο «ανάγνωση, ερωτήσεις, ασκήσεις (κυρίως γραμματικής)».

Τώρα ας φανταστούμε την ίδια σκηνή διαφορετικά: «Ωρα να διαλέξουμε το θέμα για ένα σχέδιο εργασίας», λέει ο δάσκαλος και όλα αλλάζουν άρδην. Ο ίδιος συζητεί με τα παιδιά, εκείνα συζητούν μεταξύ τους, συνεργάζονται, αξιολογούν ευρήματα, φθάνουν σε συμπεράσματα. «Και γιατί να γίνει όλο αυτό, και μάλιστα στην καθημερινή διδασκαλία;» μπορεί να αναρωτηθεί κάποιος. «Η εντύπωση είναι ότι ο μαθητής δεν κάνει το μάθημα της γλώσσας. Παρ’ όλα αυτά, είναι η πιο σημαντική σπουδή για την κατανόησή της», απαντούν οι ειδικοί της διδακτικής της γλώσσας, μηδέ εξαιρουμένου του κατ’ εξοχήν υπεύθυνου Παιδαγωγικού Ινστιτούτου, αν λάβουμε υπ’ όψιν τις διακηρυκτικές του θέσεις. Οι δύο κυριότερες καινοτομίες του νέου συστήματος είναι η διαθεματικότητα και ο επικοινωνιακός προσανατολισμός της γλωσσικής διδασκαλίας. Τόσο στο πρόγραμμα σπουδών όσο και στα βιβλία του δασκάλου, υπάρχουν ρητές αναφορές για την υιοθέτηση της επικοινωνιακής-λειτουργικής προσέγγισης. Ωστόσο, τα νέα βιβλία, κατά την απογοητευτική διαπίστωση της εκπαιδευτικής κοινότητας, αν και δημιουργήθηκαν με σκοπό να εισαγάγουν αυτή τη νέα αντίληψη στα σχολεία, εν τέλει δεν βοηθούν. Τουλάχιστον όχι όσο διακηρύσσεται. Ναι μεν είναι σύγχρονα, ρεαλιστικά και ανταποκρίνονται στις επιταγές των καιρών μας, όμως το αποτέλεσμα δεν είναι αντίστοιχο.

«Η γλώσσα είναι κομμάτι της ψυχής του παιδιού. Μ’ αυτήν παίζει, μ’ αυτήν τσακώνεται, μ’ αυτήν επικοινωνεί. Οταν όμως μπαίνει στο σχολείο, τότε η γλώσσα στέκεται απέναντι», επισημαίνει ο καθηγητής της Διδακτικής της Γλώσσας στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο, Αγαθοκλής Χαραλαμπόπουλος, υποστηρικτής της προωθημένης μορφής διδασκαλίας. Αλλωστε, είναι δική του η εκτίμηση ότι πρόκειται για «την πιο σημαντική σπουδή στην κατανόηση της γλώσσας».

Είναι ωστόσο κοινή η εκτίμηση πως, με καλύτερη διαχείριση των βιβλίων και περισσότερο ειδική επιμόρφωση των εκπαιδευτικών, θα μπορούσε στο επίκεντρο της διδασκαλίας να είναι πράγματι η επικοινωνία και η κατανόηση του τρόπου με τον οποίο οι μαθητές μπορούν να αξιοποιήσουν τα γλωσσικά μέσα.

Δεν είναι τυχαία η πρόταση Μπαμπινιώτη για μονοετή φοίτηση των φοιτητών Παιδαγωγικής σε ειδικό τμήμα επιμόρφωσης. Ούτε οι κριτικές για αόριστη και υποθετική σύνδεση της διδασκαλίας με την επικοινωνιακή διαδικασία.

«Πρόκειται για πρακτικές που προσεγγίζουν τη γλώσσα ως γνωστικό αντικείμενο, όπου οι μαθητές καλούνται να μάθουν για τις γραμματικές δομές ή για τα χαρακτηριστικά του κειμένου, αλλά η σύνδεση όλων αυτών με την επικοινωνιακή διαδικασία είναι αόριστη και υποθετική. Εχουμε δηλαδή να κάνουμε με διδασκαλία για απόκτηση γνώσεων για τη γλώσσα και όχι διδασκαλία της χρήσης της γλώσσας και μέσω αυτής κατανόηση της λειτουργίας της», υπογραμμίζει ο κ. Χαραλαμπόπουλος και παραθέτει τα ακόλουθα παραδείγματα:

* «Στη Γλώσσα της Ε’τάξης (α’ τεύχος) στη 2η ενότητα “Η ζωή στην πόλη” υπάρχει η υποενότητα “Η γειτονιά της πόλης” (σ. 25-27). Αρχίζει με ένα κείμενο πλαισιωμένο από δύο φωτογραφίες που δείχνουν όψεις μιας γειτονιάς της πόλης παλαιότερα και σήμερα και ακολουθούν πέντε ασκήσεις.

-Η πρώτη είναι άσκηση κατανόησης κειμένου και παραγωγής προφορικού λόγου. Συμπληρώνεται με την προσθήκη ενός πλαισίου με δύο στήλες, όπου στη στήλη τού “άλλοτε” δίνονται χαρακτηριστικά της παλιάς γειτονιάς, ενώ στη στήλη του “τώρα” οι μαθητές πρέπει να συμπληρώσουν τα κενά με χαρακτηριστικά που δηλώνουν τις αλλαγές που συντελέστηκαν στη σύγχρονη γειτονιά. Ετσι όπως είναι δομημένη η άσκηση, δεν δημιουργεί προϋποθέσεις για γνήσια προφορική έκφραση των μαθητών. Η μεταξύ τους συζήτηση θα εξαντληθεί στο να αναζητήσουν με τι θα συμπληρώσουν τη στήλη τού “τώρα”.

-Με τη δεύτερη άσκηση (γραμματικής), οι μαθητές καλούνται να αντικαταστήσουν τις εγκλίσεις των ρημάτων σε προτάσεις-οδηγίες για την καταπολέμηση της ηχορύπανσης, σύμφωνα με παράδειγμα που δίνεται.

Σε χρωματιστό πλαίσιο εξηγείται ότι, όταν χρησιμοποιούμε ενεστώτα, ζητάμε από κάποιον με ευγενικό τρόπο να κάνει αυτό που λέει η οδηγία, ενώ, όταν χρησιμοποιούμε ενεστώτα ή αόριστο προστακτικής ή υποτακτικής, του λέμε με άμεσο τρόπο να το κάνει.

Επικοινωνιακό πλαίσιο, και επομένως εμπλοκή των μαθητών σε επικοινωνιακή χρήση της γλώσσας, θα είχαμε αν δημιουργούνταν η περίσταση ώστε να απευθυνθούν σε πραγματικούς διαφορετικούς αποδέκτες και να τους κάνουν συστάσεις. Αφού θα έγραφαν τις οδηγίες, οι οποίες πράγματι θα διέφεραν ανάλογα με τον αποδέκτη και τη σχέση του με αυτόν που την έγραψε, θα διαβάζονταν στην τάξη και θα σχολιάζονταν, οπότε, παρατηρώντας πώς η διαφορετική περίσταση υποχρέωσε σε επιλογή διαφορετικής έγκλισης, θα συνειδητοποιούσαν και τη σχέση ανάμεσα στις συγκεκριμένες γλωσσικές επιλογές και στο επικοινωνιακό αποτέλεσμα.

*Στην Υποενότητα «Διαδρομές στην πόλη» (σ. 33-35).

-Στην άσκηση 1 δίνεται στους μαθητές ένα τμήμα του χάρτη της Αθήνας (το κέντρο της πόλης) μαζί με το υπόμνημα, ενώ ακολουθούν τρεις ερωτήσεις που καλούν τους μαθητές να εντοπίσουν συγκεκριμένα στοιχεία στον χάρτη. Δηλαδή, ο χάρτης και το υπόμνημα προσκομίζονται μόνο και μόνο για να απαντήσουν οι μαθητές στις τρεις ερωτήσεις. Ομως πρόκειται για ένα πολυτροπικό κείμενο. Τα γλωσσικά μέσα εδώ κατανοούνται μόνο σε συσχετισμό με τα γραφικά μέσα. Κι όμως, δεν γίνεται τίποτα. Ακόμα, η ενασχόληση των μαθητών με αυτό το κείμενο δεν γίνεται στο πλαίσιο κάποιας επικοινωνιακής συνθήκης. Θα ήταν επικοινωνιακή η χρήση του αν π.χ. επρόκειτο να πάνε μια εκδρομή στην Αθήνα και στο πλαίσιο της προετοιμασίας τους αναζητούσαν στον χάρτη μέρη, διαδρομές και συγκοινωνιακά μέσα.

-Στην άσκηση 2, το κείμενο που ζητείται από τους μαθητές είναι επίσης ψευτοεπικοινωνιακό, δεδομένου ότι στα καλά καθούμενα καλούνται να υποθέσουν ότι κάποιος θα τους επισκεφθεί και τον κατατοπίζουν πώς θα τους βρει. Αντιδρά όμως κανείς και συμπεριφέρεται εντελώς διαφορετικά όταν εμπλέκεται σε πραγματικά επικοινωνιακά γεγονότα».

Η συνομιλία μας με την εκπαιδευτική κοινότητα κατέδειξε πως ακόμα κι αν υπερβούμε την προβληματική για την εισαγωγή της νέας αντίληψης στη γλωσσική διδασκαλία παραμένουν πολλές οι ενστάσεις σε πολλά άλλα πεδία. Προς επίρρωσιν, ο αναθεωρήσεις του ίδιου του Π.Ι.

«Μην κάνετε όλες τις ασκήσεις. Είναι πολλές» ή «Μην ακολουθείτε τη χρονική σειρά των ενοτήτων, αν δεν προλαβαίνετε» είναι ορισμένες από τις επαναλαμβανόμενες παρατηρήσεις προς τους εκπαιδευτικούς. Και δεν αφορούν τα παλιά, αλλά τα νέα βιβλία, που δημιουργήθηκαν με σκοπό να ανατρέψουν αυτές τις πρακτικές του παρελθόντος. Ακόμα, αρκετές από τις καινοτομίες καθίστανται άστοχες. Οπως η πρόταση για τη λεγόμενη σπειροειδή διάταξη της ύλης. Σε πολλές περιπτώσεις εφαρμόζεται με επιτυχία και αποτελεσματικότητα. Σε άλλες, όμως, αναιρείται στην πράξη και αντί να διευκολύνει στην κατανόηση της κατά κοινής ομολογίας πιο δύσκολης -πλέον- ύλης την κάνει ακόμη δυσκολότερη.

*Ενα από τα χαρακτηριστικά παραδείγματα, η διάρθρωση της ενότητας «Πάμε για ψώνια» στη Γλώσσα της Β’ δημοτικού (α’ τεύχος). Στην πέμπτη από τις οκτώ ενότητες, τα παιδιά καλούνται να μάθουν τους μήνες. Οι τρεις πυκνές σχετικές σελίδες μεταφράζονται σε δύο ημερών ενασχόληση με το θέμα. Μέσα σ’ αυτό το διάστημα θα πρέπει να έχουν μάθει καλά τους μήνες και να έχουν λύσει τις ασκήκεις του βιβλίου του τετραδίου εργασιών. Ακολουθεί ένα «φορτωμένο» δισέλιδο με τις ημέρες της εβδομάδας και ταυτοχρόνως τους διφθόγγους -αυ και -ευ και τέλος μια διδακτική «ριπή» για το πώς χωρίζονται οι λέξεις όταν αλλάζουν σειρά. Σε μια σελίδα στο βιβλίο και μια μόνο άσκηση στο τετράδιο εργασιών. Γιατί τόσο γρήγορα; Διότι πρόκειται περί «γνώσης» που την έχουν ήδη κατακτήσει. Οχι σε προηγούμενη ενότητα, ούτε καν στην πρώτη του ίδιου τεύχους, αλλά την προηγούμενη χρονιά, στην Α’δημοτικού!

Ομως, βάσει του κανόνα της σπειροειδούς διάταξης, τα «δευτεράκια», παρά την παρέλευση ενός ολόκληρου καλοκαιριού και του πρώτου σχολικού τριμήνου, θυμούνται καλά πώς χωρίζονται οι λέξεις. Και επειδή το έχουν εμπεδώσει, δεν χρειάζονται παρά μόνο μία άσκηση.

ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ – 13/01/2009

Ετικέτες: Μάθημα Γλώσσας