Τίποτα δεν μπορεί να αντικαταστήσει τη μαγεία ενός βιβλίου…
Μπορεί η ψηφιακή τεχνολογία να κερδίζει συνεχώς έδαφος, κάτι τέτοιο όμως δε φαίνεται να ισχύει για το παραδοσιακό διάβασμα ενός βιβλίου, αφού έρευνα του Κέντρου Ερευνών και Ανάγνωσης του πανεπιστημίου Στάβανγκερ της Νορβηγίας έδειξε ότι η ανάγνωση στην οθόνη στρεσάρει τον εγκέφαλο. Επιπλέον, τα συνεχή κλικ στις ηλεκτρονικές σελίδες και η κύλισή τους (σκρόλινγκ) διακόπτουν την εστίαση της προσοχής με αποτέλεσμα ο αναγνώστης να χάνει την αίσθηση πληρότητας του αναγνωστικού υλικού και να βρίσκεται σε μόνιμο στρες.
Αντιθέτως, το διάβασμα ενός βιβλίου προσφέρει ηρεμία, αφού επιτρέπει στον αναγνώστη να έρχεται σε άμεση επαφή με το βιβλίο, να πιάνει και να γυρίζει τις σελίδες.
Μεγάλη σημασία παίζει και το γεγονός ότι το κείμενο στο βιβλίο ή σε μια τυπωμένη σελίδα δεν μετακινείται, όπως συμβαίνει σε μια ηλεκτρονική σελίδα.
Επιπλέον, σουηδοί ερευνητές, σε δικές τους έρευνες, έχουν συμπεράνει ότι στο χαρτί διαβάζουμε καλύτερα και κατανοούμε περισσότερα πράγματα από ό,τι όταν διαβάζουμε ακριβώς το ίδιο κείμενο σε μια οθόνη. Συμφωνούν ότι όταν το βιβλίο ψηφιοποιείται και χάνει τη φυσική του υπόσταση, τότε ο αναγνώστης βιώνει μια αίσθηση απώλειας αναφορικά με τη σφαιρική κατανόηση του κειμένου.
Τέλος, οι ερευνητές κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι όταν ένα ηλεκτρονικό κείμενο γεμίζει με βίντεο, ήχους και εικόνες, τότε το ενδιαφέρον του αναγνώστη αποσπάται, ενώ δυσκολεύεται να τις δικές του νοητικές εικόνες.
Είναι αλήθεια ότι ο υπολογιστής επιβάλλει τους δικούς του ρυθμούς.
Μπροστά στην οθόνη νιώθουμε μια αόριστη βιασύνη, ο υπολογιστής δεν μπορεί να μας περιμένει, πρέπει διαρκώς να
είμαστε σε ετοιμότητα, να απαντήσουμε σωστά, να πατήσουμε το σωστό πλήκτρο με τη σωστή σειρά για να μην
εξαφανιστεί η γραμμή από τα μάτια μας. Η σταθερότητα του κειμένου μας επιβάλλει μια αντίστοιχη στάση σοβαρότητας
και προσήλωσης. Το φως που βγαίνει από την οθονη μοιάζει να μας ανακρίνει, μας βιάζει να προχωρήσουμε παρακάτω,
να πούμε γρήγορα “το κατάλαβα”.
Αλλά και στη διαχείρηση του χώρου ο υπολογιστής έχει τους δικούς του απαράβατους κανόνες. Μια έμφυτη
κίνηση, αυτή της οριζόντιας σάρωσης των ματιών, (κανένας οργανισμός δεν ανιχνεύει τον κόσμο από πάνω προς τα
κάτω αλλά πάντοτε με οριζόντιες κινήσεις) έρχεται σε αντίθεση με την εμφάνιση των σελίδων στον υπολογιστή:
αναδύονται από το πουθενά. Μικρή κίνηση του ποντικιού πάνω -κάτω και μεταφέρεσαι σελίδες μπρος – πίσω.
Ακόμα, πώς να νιώσεις την έκταση ενός λογοτεχνικού έργου στον υπολογιστή; Μικρό ή μεγάλο διαφοροποιείται με μόνη
την ένδειξη “σελίδα τάδε από τόσες”. Κρατώντας όμως την Οδύσσεια του Καζαντζάκη -πού τη θυμήθηκα; –
καταλαβαίνεις πως σε περιμένει δουλειά.
Η μεγαλύτερη δυσκολία στη σχέση χρήστη (ως αναγνώστης) και υπολογιστή (ως βιβλίο), είναι η
μονολιθικότητα του δεύτερου. Ένα λογοτεχνικό κειμενο στον υπολογιστή στερείται τα πάντα από την υλική μορφή του
(την υφή και τη μυρωδιά του χαρτιού, το δέσιμο του βιβλίου της συγκεκριμένης έκδοσης, το κράτημα του εξώφυλλου,
την αφιέρωση στη πρώτη σελιδα, το τσαλάκωμα της σημαντικής σελίδας, μα και το φώς πάνω στο χαρτί, το χώρος και
τη στάση που διαβάζουμε) ενώ αναδεικνύεται στο έπακρο το περιεχόμενό του.
Ένα κείμενο στον υπολογιστή είναι πάντοτε εγωιστικό. Υπάρχει μόνο όταν διαβάζεται, αυτόφωτο και
πεντακάθαρο, πάντοτε όρθιο, μόνιμα στη θέση του. Ένα κείμενο σε βιβλίο, ένα βιβλίο, έχει την προσωπικότητά του.
Μας περιμένει να το πάρουμε στα χέρια μας, να το ανοίξουμε, να το διαβάσουμε, να γνωριστούμε με αυτό. Μας
κρατάει παρέα στο τρένο και την παραλία.
καλή χρονιά
Dimsclav,
Ευχαριστώ πολύ για το τόσο αναλυτικό και ενημερωτικό σου σχόλιο και δεν το λέω αυτό από ευγένεια αλλά διαβάζοντάς το έμαθα πράγματα που δεν τα είχα σκεφτεί όπως το φως της οθόνης την οριζόντια σάρωση των ματιών και την κίνηση του ποντικιού πάνω ?κάτω .
Δεν έχω προσπαθήσει να διαβάσω ολόκληρο βιβλίο σε ηλεκτρονική μορφή , τάσσομαι ανεπιφύλακτα υπέρ του παραδοσιακού βιβλίου για όλους τους λόγους που αναφέρεις στο τέλος του σχολίου σου αλλά μια σκέψη πέρασε από το μυαλό μου: Επειδή ο άνθρωπος είναι ένα ον ( ΑΡΙΣΤΟΤΈΛΗΣ) που προσαρμόζεται εύκολα , σε βάθος χρόνου συνιθήσει να διαβάζει από πάνω προς τα κάτω ; Οι φίλοι μας οι Άραβες γράφουν από τα δεξιά προς τα αριστερά και οι Κινέζοι από πάνω προς τα κάτω .
Θερμές ευχές για το 2009!
Φιλικά
Arganasta