Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΓΡΑΦΗΣ  

Μια περιπέτεια χωρίς τέλος….

Η ιστορία της Γραφής και του Βιβλίου άρχισε πριν από χιλιάδες χρόνια .

•               Ας ταξιδέψουμε πίσω στο χρόνο τότε που οι άνθρωποι ζούσαν στις σπηλιές. Οι βραχογραφίες δεν ήταν διακόσμηση .Ήταν μήνυμα .Κάτι ήθελαν να πουν ίσως να χτυπηθεί καλύτερα το ζώο στο κυνήγι…

•                Με εικόνες έγραφαν στη μακρινή Κίνα & στη Μεσοποταμία .Αυτή ήταν η  εικονογραφική  γραφή . Με εικόνες και διάφορα άλλα σημάδια γράφανε οι Αιγύπτιοι . Αυτή ήταν η ιερογλυφική γραφή. Τα ιερογλυφικά της Κρήτης τα βλέπουμε πάνω στον Δίσκο της Φαιστού .

Ο δίσκος της Φαιστού

Ο δίσκος της Φαιστού , είναι ένα αρχαιολογικό εύρημα από τη Μινωική πόλη της Φαιστού στη νότια Κρήτη και χρονολογείται πιθανώς στον 17ο αιώνα π.Χ.  Αποτελεί ένα από τα γνωστότερα μυστήρια της αρχαιολογίας, αφού ο σκοπός της κατασκευής του και το νόημα των όσων αναγράφονται σε αυτόν παραμένουν άγνωστα. Ο δίσκος ανακαλύφθηκε στις 3 Ιουνίου 1908 από τον Ιταλό αρχαιολόγο Λουΐτζι Περνιέ και φυλάσσεται σήμερα στο Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου. 

Ο δίσκος είναι φτιαγμένος από πηλό. Η μέση διάμετρός του είναι 16 εκατοστά και το μέσο πάχος του 2.1 εκατοστά. Στις δύο όψεις του βρίσκονται 45 διαφορετικά σύμβολα, πολλά από τα οποία αναπαριστούν εύκολα αναγνωρίσιμα αντικείμενα, όπως ανθρώπινες μορφές, ψάρια, πουλιά, έντομα, φυτά κ.α. Συνολικά υπάρχουν 241 σύμβολα, 122 στην 1η πλευρά και 119 στη 2η, τοποθετημένα σπειροειδώς. Τα σύμβολα είναι χωρισμένα σε ομάδες με τη χρήση μικρών γραμμών που κατευθύνονται προς το κέντρο του δίσκου.

•                Η Γραμμική Γραφή Α΄ είναι και αυτή άγνωστη . Αντίθετα η Γραμμική Γραφή Β΄ δεν έχει πια μυστικά .  Τα χρόνια πέρασαν και οι εικόνες έγιναν σύμβολα  που ήταν τρίγωνα σαν σφήνες . Γι’ αυτό η γραφή αυτή ονομάστηκε Σφηνοειδής .
•                Οι αρχαίοι Φοίνικες , έξυπνος λαός, έμποροι και ταξιδευτές έπρεπε να συνεννοούνται γρήγορα και σωστά . Σκέφτηκαν, να γράφουν όχι με λέξεις αλλά και με γράμματα! Αυτή ήταν και η καταπληκτική εφεύρεση του ΑΛΦΑΒΗΤΟΥ ! Το αλφάβητο των Φοινίκων όμως είχε μόνο σύμφωνα έτσι προέκυψαν σίγουρα προβλήματα .  Οι Έλληνες που ήταν κι αυτοί πολύ έξυπνοι, ταξιδευτές και ποιητές έκαναν το αλφάβητο των Φοινίκων πιο ωραίο .Του πρόσθεσαν και φωνήεντα .

• Το ελληνικό αλφάβητο πιθανολογείται ότι εμφανίζεται τον 8ο αιώνα π.Χ. Σε αυτό το αλφάβητο η πρώτη λογοτεχνική καταγραφή είναι τα ομηρικά έπη. H συγκεκριμένη γραφή καινοτομεί σε σχέση με το παρελθόν, γιατί στηρίζεται στον συνδυασμό συμφώνων και φωνηέντων. Στην αρχαία Ελλάδα, έθνος χωρισμένο σε πόλεις-κράτη, η γραφή ενοποιήθηκε τον 4ο αιώνα π.Χ., όταν η Αθήνα υιοθέτησε το 403 π.Χ., το «ιωνικό» λεγόμενο αλφάβητο.

ΥΛΙΚΑ ΓΡΑΦΗΣ

Οι αρχαίοι λαοί έγραφαν σε διάφορα υλικά . Αρχικά χάραζαν την πέτρα και τον πηλό . Τα πρώτα βιβλία ήταν πήλινα . Κάθε σελίδα ήταν σωστή κεραμίδα!

Οι πρώτες γραφές άρχιζαν από δεξιά προς τα αριστερά ! Αργότερα άρχισαν να γράφουν μια γραμμή από τα δεξιά προς τα ααριστερά και μια γραμμή προς τα δεξιά .

Ο ΠΑΠΥΡΟΣ

Οι Αιγύπτιοι έκοβαν καλάμια από τον  Νείλο – που ονομάζονταν πάπυροι και φτιάχνανε κάτι σαν χαρτί, που το λέγανε κι αυτό πάπυρο !

 

O πάπυρος ήταν το πρώτο υλικό που διευκόλυνε τη γραφή, βελτίωσε την ποιότητά της και εξασφάλισε καλές συνθήκες συντήρησής της. Τα φύλλα παπύρου προέρχονταν από το επεξεργασμένο στέλεχος του φυτού .Ήταν ανθεκτικά, ευλύγιστα, είχαν λαμπερό λευκό χρώμα και στην αφή έμοιαζαν με μετάξι.  Από τα αρχαιολογικά ευρήματα εικάζεται ότι ήδη το 3.000 π.Χ. οι Αιγύπτιοι γνώριζαν τη χρήση του πάπυρου, της γραφίδας και του μελανιού. Οι Έλληνες πρέπει να γνώριζαν τον πάπυρο ήδη από τον 7ο αιώνα π.Χ., αφού είχαν πολλές εμπορικές σχέσεις με την Αίγυπτο. 

ΟΣΤΡΑΚΑ

                Οι Έλληνες έγραφαν και σε μικρά ομμάτια πηλού που τα ονόμαζαν όστρακα .Σ’ αυτά έγραφαν τα ονόματα ανθρώπων που τους θεωρούσαν επικίνδυνους για τη δημοκρατία κι έπρεπε να τους διώξουν .  Τα παιδιά στο σχολείο είχαν ξύλινες πινακίδες αλειμμένες με κερί . Πάνω σ’ αυτές χάραζαν το μάθημά τους με τη μυτερή άκρη ενός ξύλου, που λεγόταν στύλος .

ΠΕΡΓΑΜΗΝΗ 

                Αργότερα στην Πέργαμο έφτιαξαν από λεπτό δέρμα κατσικιού ή αρνιού την Περγαμηνή. Έγραφαν κι από τις δύο πλευρές, όποτε ήθελαν έξυναν τα γραμμένα και ξανάγραφαν .H περγαμηνή (επεξεργασμένο δέρμα ζώου) άρχισε να συναγωνίζεται τον πάπυρο στη Δύση από τον 1ο έως τον 4ο αιώνα μ.Χ. H μαζική παραγωγή περγαμηνής άρχισε, όταν έγινε φανερό ότι η παραγωγή παπύρου δεν επαρκούσε για τις υπάρχουσες ανάγκες. Τα κύρια πλεονεκτήματα της περγαμηνής ήταν η  ανθεκτικότητα και η δυνατότητα παραγωγής στη Δύση, πράγμα που απελευθέρωνε την αγορά γραφικής ύλης από την παραγωγή παπύρου στην Αίγυπτο. 

ΧΑΡΤΙ 

            Οι πρώτοι που κατασκεύασαν και χρησιμοποίησαν χαρτί ήταν οι Κινέζοι περί τον 2ο αιώνα μ.Χ. Ο Τσάι Λουν βελτιστοποίησε  την παραγωγή του χατριού, κάνοντάς το κατάλληλο για χρήση στον αυτοκρατορικό κρατικό μηχανισμό. Δίκαια αποκαλείται ο εφευρέτης του χαρτιού.  Από τους Κινέζους  έμαθαν την τεχνική οι Άραβες πρώτα και μετά οι Πέρσες, οι Σύροι και οι Αρμένιοι. Οι Βυζαντινοί από τον 8ο αιώνα μ.Χ. και μετά εισάγουν χαρτί από τη Συρία και το Iράν. Στην Ευρώπη το νέο υλικό επικρατεί από τον 12ο αιώνα και έπειτα, οπότε αυξάνεται δραστικά η παραγωγή βιβλίων γιατί μειώνεται το κόστος. 

ΤΥΠΟΓΡΑΦΙΑ 

•                 Εφτά οχτώ αιώνες πριν εφεύρουν οι Ευρωπαίοι την Τυπογραφία , οι Κινέζοι την είχαν ήδη επινοήσει ! Οι Ευρωπαίοι δεν είχαν ιδέα για τις εφευρέσεις των Κινέζων και αντιγράφανε με το χέρι . Ώρες, μήνες, χρόνια για ΕΝΑ ΒΙΒΛΙΟ . Η δουλειά αυτή γινόταν στα μοναστήρια ή στα αυτοκρατορικά εργαστήρια κι επειδή ήταν πολύ βαρετή ζωγράφιζαν στην αρχή ή στο τέλος της σελίδας και του κεφαλαίου . Απ’ έξω ντύνανε τα βιβλία με υπέροχα εξώφυλλα από δέρμα, βελούδο, χρυσό, ασήμι με λεπτά σκαλίσματα στα οποία έβαζαν διαμάντια, μαργαριτάρια ή φίλντιστ !Έτσι τα βιβλία ήταν λίγα και πανάκριβα . Λίγοι τα είχαν κι ακόμα λιγότεροι ήξεραν να διαβάζουν .

• Το 13ο αιώνα  ο Γερμανός Γκούντενμπεργκ έφτιαξε μικρά γράμματα από μολύβι, έφτιαξε λέξεις, φράσεις, σελίδες .Από πάνω έβαλε χαρτί, το πίεσε με μια πρέσα και τα γράμματα τυπώθηκαν στο χαρτί .Ήταν η εφεύρεση της τυπογραφίας .Το πρώτο βιβλίο που τυπώθηκε ήταν η Βίβλος .

 

Σήμερα συναντά κανείς βιβλία για όλα τα γούστα . Παντού όμως  ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ,  όχι μόνο στην προσωπική μας ζωή, είναι το Α και το Ω για  κάθε γνώση και  κάθε επιστήμη ! 

Δείτε μια σύντομη ιστορία της γραφής μέσα από το παρακάτω βίντεο: “Από τα ορνιθοσκαλίσματα στο αλφάβητο”