Γράφει ο Α. Ι. ΚΑΛΑΜΑΤΑΣ

Περιμένοντας στην ουρά του ΑΤΜ για ανάληψη χρημάτων, η μητέρα με το μικρό αγοράκι που βρισκόταν πίσω μου, έδωσε τον τόνο τού γνωστού στις μέρες μας ρατσισμού ενάντια στους πρόσφυγες και τους μετανάστες. Κάποια στιγμή το μικρό αγοράκι ξεφεύγει από τα χέρια της και αρχίζει να τρέχει στο πεζοδρόμιο. Προς την πλευρά της τράπεζας περπατούσε ένας μετανάστης. Ακούω τη μητέρα να λέει επί λέξει στο παιδί της: «πρόσεχε θα σε φάει ο μαύρος». Την κοιτάζω και τη ρωτώ το εξής απλό: «Τί λέτε στο παιδί σας;» Και η απάντηση που εισπράττω, κυριολεκτικά με αφήνει άφωνο: «Αυτοί δεν είναι άνθρωποι, είναι χιμπατζήδες».

Το σκηνικό θα μπορούσε να έχει συνέχεια… Ανήκει στα γεγονότα που καθημερινά ο καθένας μας βιώνει, με αφορμή το μεταναστευτικό φαινόμενο, το οποίο στις μέρες μας όλο και περισσότερο γιγαντώνεται, και ειδικότερα εδώ στη Λέσβο δεν είναι διαχειρίσιμο, με ευθύνες κυρίως των πολιτικών και των τοπικών παραγόντων.

Προχθές από την Ακαδημία Θεολογικών Σπουδών του Βόλου έλαβα μια πρόσκληση, για τη διάλεξη που θα κάνει στην Αθήνα ο διεθνούς φήμης φιλόσοφος Charles Taylor, Ομότιμος Καθηγητής του Πανεπιστημίου McGill (Μόντρεαλ, Καναδάς). Η διάλεξη, με θέμα: «Ο Χριστιανισμός στην κοσμική εποχή της Δύσης», θα γίνει στο αμφιθέατρο Λεωνίδας Ζέρβας, Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών, Βασιλέως Κωνσταντίνου 48, Αθήνα), στις 7.30 μμ., και οργανώνεται από την Ακαδημία Θεολογικών Σπουδών Βόλου και το Πρόγραμμα «Επιστήμες και Ορθοδοξία ανά τον κόσμο» (SOW) του Ινστιτούτου Ιστορικών Ερευνών του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών.

Με αφορμή το παραπάνω ρατσιστικό παραλήρημα της μητέρας, ανέσυρα από τη βιβλιοθήκη μου ένα από βιβλία του κορυφαίου αυτού Καναδού καθηγητή, με τίτλο: Πολυπολιτισμικότητα, εκδ. Πόλις, Αθήνα 1999, στο οποίο περιέχονται και σχόλια τεσσάρων συνεργατών του. Στην εισαγωγή, την οποία γράφει η Amy Gutmann, καθηγήτρια Πολιτικής Επιστήμης στο Πανεπιστήμιο του Princeton, διάβασα ένα απόσπασμα, που κάπως αλάφρωσε τον θυμό μου για τη μισαλλόδοξη μητέρα και τον ρατσιστικό της λόγο, ο οποίος άνετα για πολλούς θα μπορούσε να γίνει και σύνθημα, αν δεν έχει ήδη γίνει. Γράφει η κα. Amy Gutmann: «Ο μισάνθρωπος λόγος (hate speech) παραβιάζει τον πλέον στοιχειώδη ηθικό γνώμονα να σεβόμαστε την αξιοπρέπεια όλων των ανθρώπων και απλώς προϋποθέτει την εγγενή κατωτερότητα των άλλων», (σ. 67).

Θα έλεγα, λοιπόν, δίχως κανέναν ενδοιασμό ό,τι σε έναν κόσμο που εναγώνια αναζητά την ασφάλεια του, περίκλειστος μόνο στον εαυτό του, ο μετανάστης, ο πρόσφυγας, ο εκδιωγμένος, ο αναγκασμένος από τα πράγματα να αλλάζει συνεχώς τόπο και τρόπο ζωής, είναι εκείνο το πρόσωπο του άλλου· καταπώς γράφει κι ο πολύς Νίκος – Γαβριήλ Πεντζίκης: «Το εγώ μου είν’ ένας άλλος», (Προς Εκκλησιασμόν, εκδ. ΑΣΕ, Θεσσαλονίκη 1986, σ. 66).

«Τί μπορούν πράγματι να κάνουν οι άνθρωποι που εμφορούνται από ένα ιδανικό ειρήνης και προόδου, ώστε να προωθήσουν τη συνεννόηση μεταξύ των πολιτισμών, οι οποίοι καλούνται στο εξής να ζήσουν μια και μοναδική ιστορία; Πώς να ξεπεραστεί η αντίθεση μεταξύ του αναγκαίου κοσμοπολιτισμού και όλων όσα γνωρίζουμε περί ετερογένειας των πολιτισμών; Και ποια μπορεί να είναι, σε αυτό το πλαίσιο, η θέση του δυτικού πολιτισμού;

[…] Η επιβίωση του παγκόσμιου πληθυσμού δεν θα μπορούσε να διασφαλιστεί στο εξής χωρίς έναν εκσυγχρονισμό που να εμπεριέχει κάποιο βαθμό δυτικοποίησης […]. Ωστόσο, κανείς δεν θα ισχυρισθεί ότι όλοι οι πολιτισμοί οφείλουν να ακολουθήσουν το ίδιο ακριβώς μονοπάτι, εφόσον κάτι τέτοιο θα σήμαινε ότι ο τύπος του ανθρώπου όπως αυτός προβάλλεται από τη Δύση αντιπροσωπεύει από μόνος του το σύνολο των ανθρώπινων δυνατοτήτων, ιδέα εμφανώς λανθασμένη. Όπως το επισήμανε άλλοτε και ο Λεβί – Στρως, κάθε πολιτισμός “κατατέμνει το πραγματικό”, σύμφωνα με τις δικές του πνευματικές κατηγορίες, και διερευνά όψεις της ανθρώπινης, κοινωνικής και κοσμικής πραγματικότητας τις οποίες οι άλλοι πολιτισμοί αγνοούν. […] Είναι πιθανό ότι η επιβίωση της ανθρωπότητας σε βάθος χρόνου απαιτεί να διατηρηθούν μέσα στο είναι, με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, όσο το δυνατόν περισσότερες ανθρώπινες δυνατότητες, όπως αυτές επικαιροποιούνται από τους διάφορους πολιτισμούς.

Δεν μπορούμε, προκειμένου να συμβιβάσουμε ενότητα και διαφορές, να προσφύγουμε στις τυποποιημένες εκφράσεις που είναι σήμερα στη μόδα: την πολυπολιτισμικότητα ή την πολιτισμική επιμιξία. Η πρώτη είναι εξίσου παράλογη όσο ένα παιχνίδι όπου ο κάθε παίκτης ισχυρίζεται ότι παίζει σύμφωνα με τους δικούς του κανόνες. Η δεύτερη, η οποία συνιστά την αναζήτηση ενός  “μεγαλύτερου κοινού παρονομαστή”, φτωχαίνει εξ ορισμού τον πολιτισμό».

ΦΙΛΙΠ ΝΕΜΟ, Τί είναι η Δύση;, μτφρ. Διεπιστημονικό – Διατμηματικό Μεταπτυχιακό Πρόγραμμα Μετάφρασης – Μεταφρασιολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών, εκδ. Εστία, Αθήνα 2008, 157-158.