«Η Ρωμιά του Παπαδιαμάντη για το σημερινό αναγνώστη, προπάντων η γερόντισσα, αλλά και όλες οι άλλες με, πολυχρώματη ουρά, το τελικό ουδέτερο ωμέγα στα ονόματά τους – το Σεραϊνώ, το Μαλάμω, το Μπραϊνώ – είναι κάτι αυτονόητο, σχεδόν όπως η ταυτότητα ή το διαβατήριό μας που γράφουν, υπηκοότητα: ελληνική· θρήσκευμα: χριστιανός ορθόδοξος. Με τον Παπαδιαμάντη το θέμα αυτό δεν χρειάζεται ανάπτυξη. Διάβασμα μοναχά χρειάζεται και ξαναδιάβασμα από γενιά σε γενιά. Με τους διάφορους μεσάζοντες ή τους ξεναγούς το διάφορο απομένει και τελικά “μάλλον θόρυβος γίνεται”», ΖΗΣΙΜΟΣ ΛΟΡΕΝΤΖΑΤΟΣ, (1979), Οι Ρωμιές, Αθήνα: Δόμος, σσ. 11-12.

ΣΥΝΤΟΜΟ ΣΧΟΛΙΟ: Δεν είναι καθόλου δύσκολο να διακρίνει κανείς εδώ το γεγονός ότι στον Παπαδιαμάντη η Ρωμιά γυναίκα, η μάνα, είναι ένα αρχέτυπο, το οποίο πάντα τείνουμε να το προσωποποιούμε και να το μεταφέρουμε σε κάποιο χαρακτήρα της μυθολογίας.

Χρήστος Καπράλος (1909-1993), Η Μάνα μου, 1940-1945· γύψος, 65 x 36 x 46 εκ., Εθνική Πινακοθήκη – Μουσείο Αλεξάνδρου Σούτζου.