Αρχείο ετικέτας Θεία Ευχαριστία

Πανδημία και Εκκλησία

Του ΘΑΝΑΣΗ Ν. ΠΑΠΑΘΑΝΑΣΙΟΥ

Δεν μπορώ να κάνω ρεπορτάζ, δεν μπορώ δηλαδή να υποκριθώ ουδέτερο βλέμμα. Γράφω ως πιστός, του οποίου η κοινωνική στάση διαμορφώνεται από την πίστη του και όχι παρά την πίστη του. Και γράφω με οδύνη και με δίψα.

Ξεκινώ με την οδύνη. Αφορά την αθλιότητα που μαστίζει το σπιτικό μου – την Εκκλησία. Από τις αρχές Μαρτίου ξεκίνησε μια απίστευτη σύγκρουση στα σπλάχνα του εκκλησιαστικού και θεολογικού χώρου. Ο χώρος αυτός είναι πολύ σύνθετος. Δεν μονοπωλείται από τους επισκόπους, ούτε από τους μισαλλόδοξους που είναι οι αγαπημένοι των ΜΜΕ. Για κάθε προβληματισμένο άνθρωπο λοιπόν αποτελεί ασύγγνωστη ελαφρότητα η παραγνώριση αυτής της συνθετότητας.

Από τη μια, εκκλησιαστικοί άνθρωποι εκφράζουν με εκκωφαντική ένταση μαγικές εννοήσεις της θρησκευτικής ζωής, από τον ισχυρισμό ότι μέσα στο ναό ουδεμία ισχύ έχει ο ιός, μέχρι την απόφανση ότι η μάσκα εμποδίζει τη σχέση πιστού και Θεού. Το ενδιαφέρον (το οδυνηρά ενδιαφέρον) εδώ είναι το γεγονός ότι αυτές οι εννοήσεις διατυπώνονται στο όνομα της ακραιφνούς ευσέβειας, κι όμως αποτελούν βάναυση στρέβλωσή της! Ουδέποτε δίδαξε ο Χριστιανισμός ότι σταματά η αναμέτρηση με τη θνητότητα μέσα στην ιστορία. Αντιθέτως, καυχάται για την παράδοξη νίκη των μαρτύρων (δηλαδή αυτών που βίωσαν εντελώς την ευαλωτότητα μένοντας απροσκύνητοι) και για αγίους που πέθαναν ασθενείς και αθεράπευτοι, δεξιωνόμενοι στο έπακρο το μυστήριο του πανανθρώπινου πόνου. Η προσδοκία της Ανάστασης αφορά –ας το πω έτσι– τη μεταϊστορία.

Διάκριση μεταξύ μυστηρίου και τρόπων τέλεσής του

Από την άλλη, κατατίθενται (πάντα εντός του εκκλησιαστικού και θεολογικού χώρου) ρηξικέλευθες προτάσεις για τη δυνατότητα συνέχισης της εκκλησιαστικής ζωής με αλλαγές στους τρόπους έκφρασής της. Αυτό είναι καίριο σημείο της τρέχουσας τιτανομαχίας, καθόσον για άλλους οι τρόποι είναι κάτι ιερό που δεν επιδέχεται αλλαγή (πράγμα που όμως διαψεύδεται και από την ιστορία και από τη θεολογία), ενώ για άλλους υπάρχει διάκριση μεταξύ του μυστηρίου καθαυτού και των τρόπων τέλεσής του. Σύμφωνα με τη δεύτερη οπτική, οι τρόποι οφείλουν μεν να είναι οι κατάλληλοι ώστε να εκφράζουν (και να μη στρεβλώνουν) το νόημα, αλλά πάντως δεν ταυτίζονται με το νόημα. Όποτε οι τρόποι αναγορεύονται σε ιερούς και αμετάβλητους, έχουμε απλώς ειδωλολατρία στα σπλάχνα του χώρου ο οποίος υποτίθεται ότι οφείλει να είναι κατεξοχήν αντι-ειδωλολατρικός. Η θεολογική συζήτηση έχει πιάσει από την πρώτη στιγμή και το θέμα της θείας Κοινωνίας. Ο πιστός φυσικά εμπιστεύεται το μυστήριο ως αυτοπρόσωπη παρουσία του Θεού του. Όμως αυτό δεν μπορεί να ζητηθεί να γίνει αξίωμα όλης της κοινωνίας. Η συζήτηση συνεπώς αφορά τους τρόπους με τους οποίους δύναται να συνεχιστεί η Κοινωνία, χωρίς να δημιουργεί υπόνοιες για κίνδυνο μετάδοσης του ιού. Αυτό αποτελεί εκκρεμότητα πρωτίστως για την Εκκλησία. Δεν περιμένουμε από το κράτος να την κατανοεί. Η κυβέρνηση αντιμετωπίζει το θέμα εμμέσως, με ολοσχερές κλείσιμο, ουσιαστικά, των ναών. Σύμφωνα με την Κοινή Υπουργική Απόφαση, η λατρεία τελείται αποκλειστικά από τον ιερέα «και το αναγκαίο βοηθητικό προσωπικό χωρίς την παρουσία άλλων φυσικών προσώπων». Τα περί «βοηθητικού προσωπικού» αποτυπώνουν μια ιεροκρατική αντίληψη, πόρρω απέχουσα από τη χριστιανική συνείδηση ότι κανονικά οι πιστοί δεν είναι ούτε θεατές ούτε καταναλωτές, αλλά συλλειτουργοί.

Ενδεικτικά σημειώνω τρεις συλλογικές εκδόσεις που αποτυπώνουν αυτή την τιτανομαχία: 1) Η Εκκλησία σε περίοδο πανδημίας. Μπορεί η παρούσα κρίση να οδηγήσει την Ορθόδοξη Εκκλησία σε λειτουργική αναγέννηση; (εκδ. CEMES, Θεσσαλονίκη) 2) Καιρός του ποιήσαι. Η Ορθοδοξία ενώπιον της πανδημίας του κορωνοϊού (εκδ. Ακαδημίας Θεολογικών Σπουδών Βόλου) 3) περιοδικό «Σύναξη», αφιέρωμα Πανδημία (θα κυκλοφορήσει τον Δεκέμβριο).

Μιλώ ηθελημένα για τιτανομαχία. Οι απόψεις πολύ συχνά διατυπώνονται με σταυροφορική επιθετικότητα, και πολλοί ιερείς που προσπάθησαν να τηρήσουν μια στάση γεμάτη έγνοια για το υγειονομικό πρόβλημα (π.χ. ζητώντας από τους πιστούς να μην τους φιλούν το χέρι ή κοινωνώντας τους πιστούς χωρίς τα χείλη να αγγίζουν το κουταλάκι), στοχοποιήθηκαν από μερίδα θρησκευόμενων και συκοφαντήθηκαν ως μειοδότες της πίστης. Είναι ανοιχτά όλα αυτά τα ζητήματα, μα η Ιερά Σύνοδος είναι ανήμπορη να τα συζητήσει, προφανώς διότι οι φυγόκεντρες τάσεις είναι ισχυρές. Ουσιαστικά η Σύνοδος περιορίζεται στο να διαβιβάζει στις Μητροπόλεις τις Κοινές Υπουργικές Αποφάσεις με τα μέτρα της κυβέρνησης, συνοδεύοντάς τες με δικό της μήνυμα για μια σωστή έμφαση στο χρέος της αγάπης και της ευθύνης για τους άλλους. Αυτά όμως, παρόλο που εμφανίζουν την Ιεραρχία να κινείται με ηπιότητα, στερούν τη δυνατότητα για μια πολιτική (όχι κομματική) κριτική των κρατικών χειρισμών (κριτική η οποία κατά τη γνώμη μου ανήκει στη φύση της θεολογίας).

Από κοινού υπεράσπιση του κοινωνικού και του δημόσιου

Περνώ στο δεύτερο άξονά μου, τη δίψα. Είναι μια δίψα τυραννική, γιατί νερό δεν φαίνεται στον ορίζοντα. Είναι η δίψα για μια συζήτηση της προκοπής όσον αφορά το δημόσιο χώρο και την πολυτιμότητά του. Ζούμε μια τρέλα, όταν όσοι είναι ταγμένοι στη διακονία αξιών πέρα από την ξερή επιβίωση (ταγμένοι δηλαδή στη διακονία οραμάτων τα οποία δίνουν νόημα στη ζωή και την ξεκολλάνε από το βούρκο της κτηνώδους επιβίωσης) δεν μπορούν να κατακτήσουν ένα κοινό γλωσσάρι! Πώς είναι δυνατό η Αριστερά να μην καταλαβαίνει ότι η θρησκεία δεν είναι ατομική υπόθεση, αλλά ζήτημα του δημόσιου χώρου; Πώς είναι δυνατό οι θρησκευόμενοι να μην καταλαβαίνουν πόσο πολύτιμες είναι οι πολιτικές δράσεις στο δρόμο; Στη θεωρία τους αμφότερες οι πλευρές επισημαίνουν τον κίνδυνο της περιχαράκωσης στην εγωπάθεια, αμφότερες καταφάσκουν τη σημασία της ενσώματης σχεσιακής ζωής σε αντίθεση με την ψηφιοποίησή της. Και όμως αμφότερες οι πλευρές (μιλώ για την κυρίαρχη πραγματικότητα) έχουν δειχτεί ανίκανες να βγουν από την αυτοαναφορικότητα και το συντεχνιασμό τους. Αμφότερες θεωρούν ζωτικής σημασίας για τον εαυτό τους τη λιτανεία / πορεία, αλλά περιέρχονται σε υστερία όταν δουν την πορεία / λιτανεία του άλλου! Και δεν συνηγορώ υπέρ ναρκισσιστικών περιπτώσεων συναθροίσεων όπου οι συνδαιτυμόνες καμώνονται τους άτρωτους και περιφρονούν τις μάσκες και τις αποστάσεις. Αυτές είναι απερίφραστα καταδικαστέες. Αναζητώ κάτι άλλο: Μια εχέφρονα και από κοινού υπεράσπιση του κοινωνικού και του δημόσιου. Συγχωρέστε με, αλλά η πρώτη πορεία που απαγορεύτηκε ήταν η περιφορά του Επιταφίου, επτά μήνες πριν από την απαγόρευση της πορείας του Πολυτεχνείου. Πόση μοναξιά, πια, πρέπει να νιώσουμε όσοι πιστεύουμε ότι για την πολυτιμότητα του κοινωνικού και του δημόσιου δεν απαιτείται συμφωνία πίστεων, αλλά κοινά κριτήρια και κοινό γλωσσάρι έγνοιας για την ύπαρξη του άλλου;

Έχουμε ακόμη δρόμο. Όχι απλώς για το εμβόλιο. Αλλά για την άσκηση στην αναμέτρηση για τα ουσιώδη της ζωής.

ΠΗΓΗ
ΠΕΡΑ ΑΠΟ ΤΟ ΑΤΟΜΟ

«Φταίει ο Χάρι Πότερ»· Δέκα τακτικές σύγχρονου διωγμού, εν τη Εκκλησία

Του Επισκόπου Αρσινόης ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ

Ο «διωγμός» των πιστών από την Εκκλησία έχει αρχίσει δεκαετίες πριν την πανδημία και τις ΚΥΑ, που προληπτικά επέβαλε η Ελληνική Πολιτεία προς ανάσχεση του φονικού ιού.

Το παρόν άρθρο αναφέρεται σε αυτόν ακριβώς τον αόρατο «διωγμό», που όντως υφίσταται εν τη Εκκλησία, και όχι σε αυτόν που εσχάτως διάφοροι ταλιμπανίζοντες υπέρ Ορθόδοξοι, κακοπροαίρετα επινόησαν, προσπαθώντας να πείσουν αδαείς ό,τι η Εκκλησία βρίσκεται εν διωγμώ από «σκοτεινά κέντρα».

Η προσωπική σχέση του ανθρώπου με το Θεό δεν είναι δεδομένη και δεν υπάρχει καμιά εγγύηση για σταθερότητα, πρόοδο ή διάρκεια. Ό ιερέας μπορεί να ξεκινήσει με πνευματικό ενθουσιασμό το ιερατικό του λειτούργημα, αλλά μετά από λίγα χρόνια να «αδειάσει» ολοκληρωτικά από τη Χάρη του Θεού.

Οι αδυναμίες της ανθρώπινης φύσης, οι δυσκολίες του έγγαμου βίου και οι αντιξοότητες της καθημερινότητας, μπορούν να συντρίψουν ακόμη και τον πιο καλοπροαίρετο πιστό. Η μόνη δυνατότητα πνευματικής επιβίωσης είναι να αποδεχτεί κανείς ταπεινά την αναξιότητά του και να προσφέρει τον συντετριμμένο του εαυτό στο Χριστό.

Αν ο ιερέας δεν μπορέσει να αναφέρει την οδύνη και την αποτυχία του στο Χριστό θα οδηγηθεί σε αδιέξοδο. Για τον ιερέα η πορεία πνευματικής ωρίμανσης είναι υπαρξιακός μονόδρομος. Αν δεν προχωρήσει πνευματικά θα καταρρακωθεί υπαρξιακά. Για να ξεφύγει από τη θλίψη της απουσίας του Θεού θα εκκοσμικευθεί. Από ιερουργός θα καταντήσει ηθοποιός.

Ο ιερέας, ο οποίος είναι βεβαρημένος από το σκοτάδι της υπαρξιακής του παρακμής, δεν έχει το κέφι και το μεράκι να ασχολείται με τις «λεπτομέρειες» της εκκλησιαστικής-λειτουργικής ζωής. Σε πολλούς Ορθόδοξους ναούς τις Κυριακές και τις μεγάλες εορτές, η σύναξη των πιστών θυμίζει κακόγουστη θεατρική παράσταση. Κατά τη διάρκεια των Ιερών Ακολουθιών ο πιστός αντί να ησυχάζει και να γεμίζει τις πνευματικές του «μπαταρίες», δοκιμάζει τις ψυχοσωματικές του αντοχές, βασανίζει τα αισθητικά του κριτήρια και βάζει σε πειρασμό τις πνευματικές του δυνατότητες.

Ο κλινικός ψυχολόγος κ. Νικήτας Καυκιός, εύστοχα αναλύει τις «Λειτουργικές παρενέργειες της Ιερατικής ακηδίας» και στις παραγράφους που ακολουθούν, επιχειρεί να σχολιάσει δεικτικά και υπό μορφήν «υποδείξεων», ορισμένες πολύ συχνές συμπεριφορές και τακτικές των εφημεριών, που όλοι, στον ένα ή άλλο βαθμό έχουμε βιώσει και που ταλαιπωρούν, ενοχλούν και απωθούν τους συνειδητά πιστούς από τον Εκκλησιασμό.

•Αργύρια. Με κάθε ευκαιρία να ζητάς χρήματα από το εκκλησίασμα. Τοποθέτησε μεγάλα κουτιά πάνω στο παγκάρι με επιγραφές που να εξηγούν για ποιο σκοπό μαζεύονται τα χρήματα. Στη Θεία Λειτουργία κάνε περιφορά δίσκων. Βγάλε τους δίσκους στην πιο κατανυκτική στιγμή της Ακολουθίας, ώστε οι πιστοί συγκινημένοι να δώσουν περισσότερα. Όταν πηγαίνεις στα σπίτια για ευχέλαιο ή αγιασμό να παίρνεις χωρίς συστολή τα χρήματα που σου προσφέρουν. Πίστεψε ότι δικαιούσαι να αμείβεσαι για τις υπηρεσίες που προσφέρεις. Μη ξεχνάς ότι στη συνείδηση της πλειοψηφίας των πιστών δεν υπάρχει ούτε καν η υποψία πως οι παπάδες είναι φιλοχρήματοι…

•Συμπεριφορά. Στα σημαντικά σημεία της Θείας Λειτουργίας, όπως στο Χερουβικό Ύμνο ή στον Καθαγιασμό των Τιμίων Δώρων ή πριν από τη Θεία Μετάληψη, δώσε με αυστηρό τόνο συστάσεις ευπρέπειας και καλής συμπεριφοράς στο εκκλησίασμα. Αν κάποιο παιδάκι κλάψει, τρέξει ή φωνάξει, σύστησε με αυστηρό τρόπο στη μητέρα του να το βγάλει αμέσως έξω ή να το ησυχάσει.

•Κήρυγμα. Βγάλε λόγο ακριβώς πριν από τη Θεία Μετάληψη, πριν από το «Μετά φόβου Θεού πίστεως και αγάπης προσέλθετε». Φρόντισε ο λόγος σου να έχει μεγάλη διάρκεια και να ξεφεύγει από την εμπειρική νηπτική βίωση της καθημερινής ζωής. Άσκησε θεωρητική κριτική σε κοινωνικά, εθνικά και πολιτικά θέματα, και υπογράμμισε την παρακμή και την αμαρτωλότητα του σύγχρονου κόσμου. Δώσε με νευρικό τρόπο συμβουλές ηθικής συμπεριφοράς στο εκκλησίασμα. Φρόντισε να δείχνεις αγανακτισμένος από την επικράτηση της αμαρτίας στη σύγχρονη κοινωνική πραγματικότητα. Υπογράμμισε την εγωκεντρική τάση για καλοπέραση του μέσου ανθρώπου, συγκρίνοντάς την άμεσα με την ασκητική ζωή των Πατέρων της ερήμου. Προσπάθησε να πείσεις τους πιστούς ό,τι ο λόγος που δεν προχωρούν πνευματικά είναι πως δεν προσπαθούν όσο θα έπρεπε. Να μιλάς με βροντερή – απειλητική φωνή ώστε να γίνεις περισσότερο πιστευτός.

•Άμφια. Στη Θεία Λειτουργία να φοράς άμφια με χτυπητά χρώματα και πολλά ψεύτικα στολίδια. Προσπάθησε να φαίνεσαι φανταχτερός. Νιώσε ανωτερότητα και καμάρι για την εμφάνισή σου.

•Εκφωνήσεις. Να εκφωνείς τις ευχές σαν να βγάζεις άναρθρες κραυγές, ώστε κανείς να μην καταλαβαίνει αυτό που λες. Να ψέλνεις επιτηδευμένα και επιδεικτικά, σαν να τραγουδάς σε κέντρο διασκέδασης. Ξέχνα ό,τι απευθύνεσαι στο Θεό και φρόντισε να αρέσεις στους ακροατές και στον εαυτό σου. Φόρτωσε τη φωνή σου με ασύστολη ένταση και πίστεψε πως με αυτό τον τρόπο θα προκαλέσεις κατάνυξη.

•Ακουστική. Βάλε τα μεγάφωνα στη διαπασών, ώστε να μην μπορεί κανείς να ησυχάσει, να συγκεντρωθεί ή να νιώσει κατάνυξη. Τοποθέτησε μεγάφωνα και έξω από το ναό, ώστε να αγανακτούν οι γείτονες και να μην βρίσκουν ησυχία οι εκκλησιαζόμενοι, ούτε στον περίβολο του ναού. Φρόντισε το τελικό ηχητικό αποτέλεσμα να θυμίζει γύφτο, που γυρνά στις γειτονιές με το φορτηγάκι του για να πουλήσει πατάτες ή χαλιά.

•Φωτισμός. Έχε αναμμένους τους πολυελέους της Εκκλησίας σε κάθε Ακολουθία. Σε περίπτωση που δεν ανάψεις τον πολυέλαιο, άναψε ένα δυνατό ηλεκτρικό φως σε κάποιο σημείο του ναού, που να θυμίζει προβολέα αστυνομικής ανάκρισης.

•Στη Θεία Μετάληψη σε καμία περίπτωση μην προσφωνήσεις το όνομα του πιστού που μεταλαμβάνει. Αδιαφόρησε για το ό,τι κρατάς στα χέρια σου τον ίδιο το Θεό. Να προσφέρεις το Σώμα και το Αίμα του Κυρίου σου με προχειρότητα, σαν να κερνάς κάποιο γλυκό. Φρόντισε να συνεχιστεί η ροή της Ακολουθίας, ενώ οι πιστοί μεταλαμβάνουν, ώστε να ακούνε το «Είδομεν το φως το αληθινό» πριν μεταλάβουν.

•Ζητιάνοι. Τις Κυριακές και τις μεγάλες εορτές επέτρεψε στους ζητιάνους να ζητιανεύουν ακριβώς έξω από την πόρτα της Εκκλησίας, ώστε όποιος μπαίνει στο ναό να παίρνει μια γερή δόση μιζέριας, φρίκης, ψευτιάς και αγανάκτησης. Με αυτό τον τρόπο οι πιστοί που σπάνια εκκλησιάζονται και έχουν μια επιφανειακή σχέση με το Θεό ,θα μπορέσουν συνδέσουν βιωματικά τον εκκλησιασμό με αρνητικά συναισθήματα.

•Προβληματικοί συνεργάτες. Φρόντισε να επιλέξεις εγωκεντρικούς, πικρόχολους και οξύθυμους συνεργάτες -επιτρόπους. Βοήθησέ τους να αισθάνονται αρχηγοί στο χώρο της Εκκλησίας και πείσε τους να συμπεριφέρονται ως εξουσίαν έχοντες. Ανάθεσέ τους το ρόλο της αστυνόμευσης των πιστών μέσα στο ναό. Που και που να τσακώνεσαι μαζί τους μπροστά στους πιστούς.

Όταν θα έχεις εφαρμόσει όλες τις παραπάνω τακτικές και θα έχεις πετύχει να έρχονται στις Κυριακάτικες Θείες Λειτουργίες μόνο 2-3 άγιες γιαγιάδες, τότε να πιστεύεις και να διαδίδεις ό,τι ο κόσμος δεν πατάει στην Εκκλησία για τους τρεις παρακάτω λόγους:

  • H κοινωνία έχει «χαλάσει».
  • Το μόνο που ενδιαφέρει το σύγχρονο άνθρωπο είναι το χρήμα, η κατανάλωση και η καλοπέραση.
  • Η τηλεόραση και τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης διαστρέφουν και αποπροσανατολίζουν.

Για την αποχή των νέων παιδιών από το ναό μπορείς να χρησιμοποιήσεις τρία επιπλέον επιχειρήματα ώστε να αποποιηθείς την ευθύνη, να απωθήσεις την ενοχή και να αναπαύσεις τη συνείδησή σου:

  • Φταίνε τα ηλεκτρονικά παιχνίδια και το Ίντερνετ.
  • Φταίνε οι γονείς και οι δάσκαλοι που δεν δίνουν σωστή αγωγή.
  • Φταίει ο Χάρι Πότερ.

ΠΗΓΗ
ΤΟ ΝΗΣΙ

«Ζούμε μια παρατεταμένη Μεγάλη Παρασκευή»

O Καθηγητής Θεολογίας του ΑΠΘ και συγγραφέας Χρυσόστομος Σταμούλης απαντά στις ερωτήσεις του ΣΑΚΗ ΙΩΑΝΝΙΔΗ

Eρχεται καιρός δοκιμασίας, λέει στην «Κ» ο καθηγητής Θεολογίας του ΑΠΘ και συγγραφέας Χρυσόστομος Σταμούλης, ο οποίος εκτιμά ότι η Εκκλησία δεν πρέπει να κρυφτεί πίσω από επισφαλείς βεβαιότητες και πρακτικές μπροστά στις αλλαγές που φέρνει η επόμενη μέρα της επιδημίας.

– Οι αλλαγές που προκάλεσε ο κορωνοϊός στην κοινωνία θα επηρεάσουν την Εκκλησία μετά την πανδημία;

– Ουσιαστικά, η πανδημία σηματοδοτεί το τέλος της αθωότητας του νεότερου πολιτισμού. Αλλαγές θα συμβούν –ήδη συμβαίνουν– τόσο στην Ορθόδοξη Εκκλησία όσο και στις θρησκευτικές κοινότητες όλου του κόσμου. Η Εκκλησία αντλεί τον λόγο, αλλά και τον τρόπο υπάρξεώς της, από τα έσχατα «ουκ εκ του κόσμου», αλλά λειτουργεί και δρα εντός της ιστορίας, καθώς υφίσταται «εν τω κόσμω». Είναι μέρος μιας κοινωνίας, αλλά και μέλος συγκεκριμένης πολιτείας και ως εκ τούτου διέπεται από τους νόμους που αυτή ορίζει όσον αφορά τη λειτουργία των δομών της. Οι πραγματικές αλλαγές, όμως, δεν θα προέλθουν από τις πολιτειακές επιταγές, αλλά από τη θεολογική αρχή της ανάγκης, η οποία αφουγκράζεται τις ανάγκες του σώματος, εκκλησιαστικού και κοινωνικού, και αποτελεί τον καθοριστικό παράγοντα που ορίζει τον τρόπο της ύπαρξής της.

– Μπορεί αυτή η κρίση να γίνει ευκαιρία ώστε οι ιεράρχες να έρθουν πιο κοντά στον καθημερινό άνθρωπο και τα προβλήματά του;

– Κάθε κρίση, πολύ δε περισσότερο αυτή που κλονίζει το σύνολο των βεβαιοτήτων του σύγχρονου ανθρώπου και του ιεροποιημένου πολιτισμού του, οδηγεί σε επαναπροσδιορισμό της ζωής. Θέλω να πιστεύω πως και οι ιεράρχες, μετέχοντας σε αυτό το νέο πάθος, θα μεταλάβουν την αγωνία και τους καημούς των καθημερινών ανθρώπων, θα γονατίσουν ενώπιον της ζωής, η οποία βιώνεται «εν ταις αγοραίς και εν ταις πλατείαις».

– Βλέπετε αλλαγές στην τέλεση μυστηρίων, π.χ. γάμων και κηδειών, και σε παραδόσεις που περιλαμβάνουν ευρεία κοινωνική συναναστροφή;

– Ο καιρός που έρχεται θα είναι καιρός δοκιμασίας. Οι αλλαγές που θα επέλθουν –και θα επέλθουν–, θα περάσουν διά πυρός και σιδήρου. Δυστυχώς, η Εκκλησία κρύβει μέσα της ένα κομμάτι που αντιστέκεται μετά μανίας σε κάθε αλλαγή. Πρέπει να παραδεχτούμε επιτέλους πως υπάρχει και ορθόδοξος φονταμενταλισμός, ο οποίος είναι άγριος και άκρως επιθετικός. Ετσι, μοιάζει να έχει δίκαιο ο Γιάννης Τσαρούχης όταν λέγει πως «όσο αυξάνει η Εκκλησία», και εννοεί προφανώς την άσαρκη μεσσιανική καθοδηγητική ιδεολογία, τόσο «μικραίνει ο Χριστός». Θα αλλάξουν, λοιπόν, παραδόσεις που δεν αλλοιώνουν τον βασικό πυρήνα της πίστης.

– Θα συνεχιστεί και την επόμενη μέρα η συζήτηση για τη Θεία Ευχαριστία και την προστασία από την επιδημία;

– Βεβαίως και θα συνεχιστεί. Εχουμε μπει σε μια καινούργια στροφή της ζωής μας και η Εκκλησία δεν θα πρέπει να κρυφτεί πίσω από επισφαλείς βεβαιότητες ή πρακτικές μιας συγκεκριμένης ιστορικής περιόδου. Ο τρόπος μετάδοσης της Θείας Ευχαριστίας ποικίλλει στην αρχαία Εκκλησία. Ακόμα και στα Ευαγγέλια βλέπουμε ότι δεν σώζεται μια κοινή παράδοση. Οσον αφορά τα σημερινά, ήδη πολλοί ιεράρχες και θεολόγοι δείχνουν προς την κατεύθυνση της πρακτικής που στηρίζεται εν μέρει στη Θεία Λειτουργία του αγίου Ιακώβου του Αδελφοθέου και προτείνουν τη δι’ εμβαπτισμού του σώματος στο αίμα Θεία Ευχαριστία. Κάτι αντίστοιχο ίσχυε, σύμφωνα με την παλιότερη Διάταξη της Προσκομιδής (12ος αι.), και για τους «εν όρεσι» αναχωρητές, οι οποίοι έπαιρναν μαζί τους και κοινωνούσαν θείο άρτο βαπτισμένο στο αίμα. Aκόμα και αν δεν υπήρχαν αυτές οι λύσεις, η Εκκλησία, ως ζωντανός οργανισμός που μετέχει στις άκτιστες ενέργειες του τριαδικού Θεού και παράγει συνεχώς θεολογία, θα έπρεπε να τις δημιουργήσει.

– Αύριο οι πιστοί δεν θα γιορτάσουν όλοι μαζί την Ανάσταση στις εκκλησίες. Θα επηρεάσει αυτό τον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε την Ορθόδοξη πίστη;

– Ζούμε εδώ και καιρό μια παρατεταμένη Μεγάλη Παρασκευή, όπου δίπλα μας όλα καταρρέουν. Η Εκκλησία των ακανθών και του Σταυρού οφείλει να σταθεί στο πλευρό όλων των τραυματισμένων από το πάθος αυτό ανθρώπων και να δείξει για μια ακόμα φορά πως το κακό δεν μπορεί να είναι αιώνιο. Η Ανάσταση θα έλθει.

ΠΗΓΗ

Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ

“Θα πρότεινα στον Μακαριώτατο κατά την αυριανή σύνοδο να προτείνει δραστικά μέτρα με βάση την ηθική του Ευαγγελίου”

Του ΠΕΤΡΟΥ ΒΑΣΙΛΕΙΑΔΗ· Ομότιμου Καθηγητή της Θεολογικής Σχολής ΑΠΘ
Διερωτώνται πολλοί φίλοι μου, καλόπιστα οι περισσότεροι, γιατί τόση εμμονή στην ανάγκη για λειτουργική αναγέννηση, και μάλιστα σε περίοδο σοβαρότατης ενδημικής κρίσεως. Πρώτα-πρώτα, γιατί η παρούσα ιώδης πανδημία αγγίζει την πεμπτουσία της Ορθόδοξης χριστιανικής ταυτότητας, την Θεία Ευχαριστία. 
Σε περιόδους, άλλωστε, κρίσεως – όπως π.χ. κατά την μετά το Μεγάλο Σχίσμα – διατήρησε την αυθεντική κατανόηση του μυστηρίου par excellence της Εκκλησίας μας, αρνούμενη να δεχτεί μια μαγική (σακραμενταλιστική) θεώρησή της κατά τις αρχές του μεσαίωνα. Δεν έχει κανείς παρά να συγκρίνει την επιμονή της Ανατολής στο ζήτημα της λειτουργικής “επικλήσεως” στην επίκληση του Αγίου Πνεύματος και όχι στην εκφορά – κατά μαγικό δηλαδή τρόπο – των κυριακών λόγων καθιερώσεως του μυστηρίου της Θ. Ευχαριστίας (Λάβετε φάγετε, κ.λπ). Είναι χαρακτηριστική, άλλωστε, και η ενασχόληση με την βαθύτερη σημασία της Θείας Λειτουργίας του Αγίου Νικολάου Καβάσιλα, με τη γνωστή σε όλους διατύπωση: “Η Εκκλησία εν τοις μυστηρίοις (δηλαδή την Ευχαριστία) σημαίνεται”. Και μάλιστα σε εποχή που η αντιπαράθεση μεταξύ Ανατολής και Δύσεως περιστρεφόταν σε άλλα εξ ίσου σημαντικά ζητήματα (κτιστό-άκτιστο, ουσία-ενέργειες του Θεού κ.λπ). 
Δυστυχώς, στη συνέχεια λόγων των συνθηκών υποδούλωσης, και επομένως και θεολογικής υστέρησης, διολίσθησε και αυτή σε μαγικές θεωρήσεις. Στην νεώτερη, όμως περίοδο η θεολογική ανάκαμψη της Ορθόδοξης θεολογίας (Φλορόφσκυ, Σμέμαν, Μάγεντορφ, Ζηζιούλας κλπ) επανέφερε στο προσκήνιο την αυθεντική κατανόηση της Θ. Ευχαριστίας, το βιβλικό και αρχέγονο χριστιανικό υπόβαθρο της οποίας επιχείρησα κατά την ακαδημαϊκή μου σταδιοδρομία να αναδείξω. Γι’ αυτό και όταν ο μακαριστός Αρχιεπίσκοπος κυρός Χριστόδουλος με παρακάλεσε να εκπροσωπήσω την Εκκλησία της Ελλάδος στο ιεραποστολικό τμήμα του ΠΣΕ, του αντέτεινα και την δημιουργία φορέα λειτουργικής αναγέννησης, που όχι μόνο αποδέχτηκε, αλλά και ως από παλιά υπέρμαχός της δημιούργησε Ειδική Συνοδική Επιτροπή Λειτουργικής Αναγεννήσεως. 
Θεωρώ, ως εκ τούτου, ιδανική τη συγκυρία – σε περίοδο μάλιστα που κινδυνεύει να διασυρθεί η Εκκλησία ως άκρως οπισθοδρομική και θέτουσα σε δεύτερη μοίρα την ηθική της ευθύνη έναντι του κοινωνικού συνόλου, να προχωρήσει σε ρυθμίσεις που βασίζονται στην αυθεντική – και όχι τη ιστορικά καθιερωμένη, κατά κύριο λόγο την δεύτερη χιλιετία – παράδοση της. 
Παρουσίασα συνοπτικά, μόλις ενέσκηψε και στη χώρα μας η κοροναϊκή κρίση, την ουσία και τον χαρακτήρα της Ορθόδοξης ευχαριστιακής λειτουργίας. Άρχισε ως κοινό δείπνο πρόληψης και αναλαμπής των εσχάτων, της εσχατολογικής τραπέζης, δηλαδή ενός κόσμου διαφορετικού του συμβατικού, ενός κόσμου κοινωνίας, δικαιοσύνης, ειρήνης και θυσιαστικής προσφοράς και αλληλεγγύης. Οι πρώτοι χριστιανοί, ακολουθώντας την ανάμνηση του ιδρυτή τους, περιέφεραν το κοινό ποτήριο ως ένδειξη αδελφικής “κοινωνίας” (όρος που παρέμεινε μέχρι σήμερα, δυστυχώς τις περισσότερες φορές χωρίς τις ηθικές και οντολογικές του προεκτάσεις): “τούτο το ποτήριον η καινή διαθήκη εστιν…”. 
Αν χάσουμε την ουσία και διατηρήσουμε τους τύπους είμαστε ασυνεπείς προς την πίστη μας. Γι’ αυτό και θα πρότεινα στον Μακαριώτατο κατά την αυριανή σύνοδο (με ή χωρίς συνάντηση με τον Πρωθυπουργό της χώρας) να προτείνει δραστικά μέτρα με βάση την ηθική του ευαγγελίου του Χριστού (ουχ ως οι Γραμματείς και Φαρισαίοι της εποχής του). 
Αυτή είναι το βασικό ΔΟΓΜΑ της Εκκλησίας, όπως πολύ επίκαιρα για την σημερινή συγκυρία διακήρυττε απευθυνόμενος προς τον διώκτη των χριστιανών Ρωμαίο αυτοκράτορα ο πρώτος απολογητής της Εκκλησίας Αριστείδης ο Αθηναίος: “ταύτα, ω Βασιλεύ, τα δόγματα αυτών εστιν”, αναφερόμενος όχι σε θεολογικές διατυπώσεις αλλά στην ηθική και κοινωνική τους συμπεριφορά. 
Αυτήν την υπενθύμιση ακολούθησα κι εγώ σήμερα, και με πόνο ψυχής για πρώτη σχεδόν φορά από τότε που θυμάμαι τον εαυτό μου δεν μετείχα στην ευχαριστιακή σύναξη της ενορίας μου, και για πρώτη φορά μετά την ολοκλήρωση των πανεπιστημιακών μου σπουδών δεν μετείχα στην ευχαριστιακή τράπεζα της Βασιλείας, παρότι υπέρμαχος της Καθολικής συμμετοχής στο μυστήριο της “ζωής”. Πιστεύω ακράδαντα πως η ηθική ευθύνη έναντι των συνανθρώπων μας προηγείται της προσωπικής θρησκευτικής υποχρέωσης.
ΠΗΓΗ

Ο κορονοϊός και η κοινωνία της ασφάλειας

Του ΜΑΝΩΛΗ Γ. ΒΑΡΔΗ

Είναι σχεδόν μάταιο να προσπαθήσει να πείσει ή να επιχειρηματολογήσει κανείς με ανθρώπους φοβισμένους, στα όρια της υστερίας σε κάθε στιγμή κινδύνου, για την θεολογική σημασία της Θείας Κοινωνίας. Το να προσέρχεται ο πιστός στο Μυστήριο της Θείας Ευχαριστίας είναι, πέρα από κάθε θεολογική ανάλυση, κοινωνικό γεγονός σωτηρίας: αυτό σημαίνει ότι ο λαός του Θεού καλείται να συμμετέχει, προσφέροντας την φθαρτότητά του στη θέωση της φύσης εν Πνεύματι Αγίω. Οπότε το ζήτημα είναι εάν έχουμε πλέον στην χώρα μας «λαό του Θεού».

Αν προσέξει κανείς τις αντιδράσεις για την Θεία Κοινωνία ως του τρόπου μετάδοσης του κορονοϊού, εύκολα θα διαπιστώσει ότι αυτές προέρχονται από τις γνωστές ομάδες των «φωτισμένων» οπαδών της «αυτονομίας» του ατόμου και των πολλαπλών δικαιωμάτων του. Στις αντιδράσεις τους χρησιμοποιούν ως αυτονόητα επιχειρήματα την κατ’ αυτούς κοινή λογική, πάντα επιστημονική (!), της μετάδοσης του επικίνδυνου ιού μέσω της Μετάληψης. Από την πλευρά τους είναι λογική αυτή η επιχειρηματολογία, διότι για αυτούς ο άρτος και ο οίνος είναι, στην καλύτερη περίπτωση, ένα τελετουργικό, που δεν έχει να κάνει με καμία μυστηριακή μεταβολή σε Σώμα και Αίμα Χριστού. Το πολύ πολύ, φθάνουν μέχρι το σημείο να σέβονται απλά το τελετουργικό αυτό, φροντίζοντας βέβαια να το περιχαρακώνουν στα όρια του «δικαιωματισμού» επιμέρους ομάδων πολιτών, που είναι ελεύθεροι να πιστεύουν ό,τι θέλουν, αλλά δεν μπορούν να θέτουν σε κίνδυνο την υγεία του κοινωνικού συνόλου. Είναι, τελικά, η αντίληψη μίας κοινωνίας που δεν υπάρχει ως ενιαία οντότητα, αλλά είναι επιμερισμένη σε πολλές ομάδες και για αυτό καλούνται αυτές οι «κοινωνικές μερίδες» να σέβονται τα όρια της δράσης τους.

Στην ουσία πρόκειται για μία ακόμη εκδοχή ενός ακήρυχτου ιδεολογικού πολέμου ανάμεσα σε δύο εντελώς διαφορετικές περί κοινωνίας αντιλήψεις. Από τη μία είναι η πίστη σε μία κοινωνία που υπάρχει ενιαία, με τις αξίες και τα πιστεύω της, και από την άλλη η αντίληψη ότι κάτι τέτοιο ενιαίο ή δεν υπάρχει ή είναι καταπιεστικό και, μερικές φορές, «φασιστικό». Η μία πλευρά του ιδεολογικού πολέμου χρεώνεται με την αφέλεια να πιστεύει ότι η κοινωνία του 2020 είναι ίδια με την κοινωνία των προηγούμενων δεκαετιών, η άλλη όμως πλευρά χρεώνεται με μία βαθύτατη υποκρισία: στο όνομα του «κοινού καλού» και της υγείας των πολιτών, με την επίκληση δηλαδή υπερατομικών, συλλογικών αξιών που ούτως ή άλλως δεν πιστεύουν στην πραγματικότητα, παραθεωρούν (δεν τους νοιάζουν) φαινόμενα κοινωνικής και εργασιακής αυθαιρεσίας, που τελικά είναι δυνατόν να προκαλούν πολύ μεγαλύτερο πρόβλημα στη διάδοση του ιού. Εστιάζουν στην Θεία Κοινωνία, διότι εκεί είναι ο ιδεολογικός τους εχθρός, και όχι η όποια επιχείρηση, εταιρεία, εκδήλωση, εκδρομή, διασκέδαση που μπορεί να αποτελέσει το πλαίσιο της διάδοσης αυτού του κινδύνου. Μάλιστα, αστειεύονται με χώρες και καθεστώτα που είτε δεν αναφέρουν κανένα κρούσμα είτε εφαρμόζουν απάνθρωπες μεθόδους καραντίνας (Β. Κορέα, Κίνα), ουσιαστικά αποφεύγοντας να αντιμετωπίσουν στη δική τους ζωή αυτή την ζοφερή πραγματικότητα. Με άλλα λόγια, το πρόβλημα του κορονοϊού είναι οι Εκκλησίες και όχι, ενδεχομένως, οι διασυνοριακές μετακινήσεις, η απόκρυψη στοιχείων, τα ελλιπή μέτρα σε νοσοκομεία και άλλους χώρους, και ό,τι άλλο.

Είναι άνθρωποι που δεν μπορούν να φανταστούν πόσο μεγάλη είναι η κοινωνική και αξιακή παρακμή που παράγουν σε όλα τα επίπεδα. Θυμίζουν τις εκστρατείες για τα πλαστικά και τα καλαμάκια στις ακτές, όταν ολόκληρες βιομηχανίες και λύματα μολύνουν σε απίστευτο βαθμό τις θάλασσες. Η κοινωνική τους ευαισθησία είναι αντιστρόφως ανάλογη της αξίας του μοντέλου ζωής που προβάλλουν. Η κοινωνία της ασφάλειας που επιθυμούν είναι η ψευδαίσθηση που τους επιτρέπει να επιβιώνουν σε κοινωνίες αποσαθρωμένες και ετοιμόρροπες. Για αυτό και ο ενστικτώδης πανικός στην οποιαδήποτε απειλή της υλικής τους υπόστασης, διότι γνωρίζουν κατά βάθος ότι δεν έχουν κάτι για να την υπερβούν, για να κάνουν το άλμα στην άλλη πλευρά της συνείδησης.

Στην περίοδο των εχθρικών περικυκλώσεων και των τρομακτικών λοιμωδών ασθενειών στο Βυζάντιο, ο λαός συγκεντρωνόταν και προσευχόταν στις Εκκλησίες. Δεν γνωρίζω αν έτσι γίνονταν περισσότερο ευάλωτοι στον κίνδυνο, άλλωστε δεν υπήρχαν τότε οι επιστημονικές αναλύσεις της εποχής μας, όμως ως κοινωνίες εν κινδύνω έδειχναν τον τρόπο υπέρβασης της φθαρτότητας και, τελικά, της προσωπικής ασημαντότητας. Άνθρωποι της εποχής μας μπροστά στην οθόνη του υπολογιστή ή της τηλεόρασης δίνουν «μάχες» εκ του ασφαλούς, μάχες γεμάτες δηλητήριο εχθρότητας προς κάθε αληθινή και γνήσια κοινωνία ζωής και πίστης.

ΠΗΓΗ
http://Αντίφωνο

Η Θεία Ευχαριστία ως κίνητρο για τον εθελοντισμό και τη μαρτυρία της Εκκλησίας

23 Νοεμβρίου 2019. Νεστορίδειο Μέλαθρον Ρόδου – Ώρα: 05:30μμ. Ομιλητής: Νικόλαος Τσιρέβελος Δρ. Θεολογίας ΑΠΘ. Υπό την Αιγίδα της Ιεράς Μητροπόλεως Ρόδου.