Οι Απόκριες τελείωσαν…. η Καθαρά Δευτέρα πέρασε… και αρχίζει η Σαρακοστή και η νηστεία…
αλλά τι είναι αυτές οι δύο λέξεις που λένε συνέχεια οι μεγάλοι αυτές τις μέρες;;;
Η Μεγάλη Τεσσαρακοστή ή αλλιώς η Σαρακοστή που σημαίνει «Μεγάλες 40 Ημέρες», είναι σημαντικότατη περίοδος νηστείας στο εκκλησιαστικό ημερολόγιο των Ορθοδόξων Χριστιανών, η οποία προετοιμάζει τους Χριστιανούς για τη μεγαλύτερη εορτή του εκκλησιαστικού ημερολογίου, το Πάσχα. Είναι η αρχαιότερη από τις μεγάλες νηστείες της Ορθόδοξης Εκκλησίας. Καθιερώθηκε τον 4ο αιώνα. Αρχικά διαρκούσε έξι εβδομάδες ενώ αργότερα, προστέθηκε και η έβδομη εβδομάδα.
Μετά Τσικνοπέμπτη στην οποία τρώμε κρέας και γενικότερα της Αποκριάτικης περιόδου(να σημειωθεί πως η αποχή από κρέας ξεκινά τη Δευτέρα της Τυρινής, δηλ. μια εβδομάδα πριν την καθαρά Δευτέρα), ακολουθεί η Καθαρά Δευτέρα, η πρώτη ημέρα της Μεγάλης Σαρακοστής που σηματοδοτεί την έναρξη της νηστείας, η (Σαρακοστή ή αλλιώς κούλουμα). Η οποία διαρκεί μέχρι το Μεγάλο Σάββατο.
Τα τρόφιμα που παραδοσιακά απέχουμε είναι το κρέας, τα ψάρια, τα αυγά, τα γαλακτοκομικά προϊόντα, το κρασί και το λάδι. Εάν η Μεγάλη Εορτή του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου πέφτει κατά τη Μεγάλη Τεσσαρακοστή, τότε το ψάρι, το κρασί και το λάδι, επιτρέπονται εκείνη την ημέρα. Ωστόσο, το κρέας και τα γαλακτοκομικά προϊόντα αποφεύγονται εντελώς, έως ότου σπάσει η νηστεία, την Κυριακή του Πάσχα (Πάσχα). Το σαρακοστιανό τραπέζι γίνεται συχνά στην ύπαιθρο, καθώς οι περισσότεροι γιορτάζουν τα «Κούλουμα» στην εξοχή και δεν υστερεί σε τίποτα από τα κρεατοφαγικά γεύματα των Αποκριών.
Αντιθέτως, περιλαμβάνει νηστίσιμα πιάτα και εδέσματα
Παρατηρήσαμε το πίνακα του Σπύρου Βασιλείου
” Το Σαρακοστιανό Τραπέζι”
Οι μαθητές μας αφού παρατήρησαν τον πίνακα του ζωγράφου, περιέγραψαν τι απεικονίζει “μια Καθαρά Δευτέρα στο χωριό”
Και τι φαγητά τρώμε την Καθαρά Δευτέρα;
Οι μικροί μας μαθητές παρατηρώντας τον πίνακα απάντησαν
Ψωμί, Χόρτα, Ελιές
Γιατί όμως τρώμε αυτά τα φαγητά την ημέρα αυτή;
Με αφορμή την ερώτηση αυτή, συζητήσαμε για την Σαρακοστή, κατά την οποία νηστεύουμε για 40 μέρες μέχρι το Πάσχα και εξηγήσαμε ποια φαγητά λέγονται νηστίσιμα και ποια αρτύσιμα.
Η ώρα της δημιουργίας έφτασε και οι μικροί μας μαθητές πήραν το ρόλο του ζωγράφου και ζωγράφισαν στο σαρακοστιανό τραπέζι, όποια νηστίσιμα φαγητά τραβούσε η όρεξη τους!
Και η ώρα του παιχνιδιού έφτασε!!
Διάλεξε το φαγητό που θες και τοποθέτησε το στο αντίστοιχο στεφάνι (πράσινο νηστίσιμα φαγητά, κόκκινο αρτύσιμα φαγητά).
Ήρθε η ώρα να γνωρίσουμε τη Κυρά Σαρακοστή…και το έθιμο της..
Η κυρία Σαρακοστή δεν έχει στόμα, έχει επτά πόδια, φοράει ποδιά και στο κεφάλι της έχει ένα σταυρό.
Τι σημαίνουν όλα αυτά;
Ένα έθιμο που έχει σχεδόν χαθεί είναι αυτό της Κυρά Σαρακοστής. Πρόκειται για ένα ιδιόμορφο ημερολόγιο με το οποίο μετρούσαν τις εβδομάδες της νηστείας (Σαρακοστής).
Η κυρά Σαρακοστή στις περισσότερες περιοχές ήταν μια χάρτινη ζωγραφιά. Απεικόνιζε μια γυναίκα με σταυρωμένα χέρια, λόγω προσευχής, σαν καλόγρια, χωρίς στόμα, λόγω νηστείας, και με εφτά πόδια που αναπαριστούσαν τις επτά εβδομάδες της Μεγάλης Σαρακοστής. Κάθε Σάββατο έκοβαν ένα πόδι και έτσι ήξεραν πόσες βδομάδες νηστείας απέμεναν μέχρι το Πάσχα. Το Μεγάλο Σάββατο, έκοβαν και το τελευταίο πόδι.
Αυτό το κομμάτι χαρτί το δίπλωναν καλά και το έκρυβαν σε ένα ξερό σύκο. Τοποθετούσαν το σύκο αυτό μαζί με άλλα, και σε όποιον το έβρισκε θεωρούνταν ότι του έφερνε γούρι.
Σε άλλα μέρη της Ελλάδας η Κυρά Σαρακοστή δεν ήταν φτιαγμένη από χαρτί, αλλά από ζυμάρι. Το ζυμάρι φτιαχνόταν με αλεύρι, αλάτι και νερό. Η διαδικασία ήταν κι εδώ η ίδια όπως και με την χάρτινη. Μια παραλλαγή του εθίμου της Κυράς Σαρακοστής είναι φτιαγμένη από πανί και γεμισμένη με πούπουλα.
«Η κυρία Σαρακοστή δεν έχει στόμα γιατί νηστεύει».
Με αφορμή την απάντηση των μαθητών διαβάσαμε ένα ποιηματάκι.
Φτιάξε και εσύ το παζλ και σχημάτισε την λέξη!
Στο τέλος φτιάξαμε τις δικές Σαρακοστές για να μπορούμε να μετράμε τις μέρες μέχρι το Πάσχα…
Συνταγή για να φτιάξουμε τη Κυρά Σαρακοστή όπως οι γιαγιάδες μας…