ΠΑΛΙΑ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ

Μαρτυρία Νίκου Μπακόλα(Αρχεία ΕΡΤ)

Διάφορες Μαρτυρίες(Αρχεία ΕΡΤ)

Απαγορευμένη Απελευθέρωση

Προδημοσίευση απο το βιβλίο του Μιχάλη Τρεμόπουλου

Από ένα άρθρο της  κας Aλέκα Καραδήμου Γερόλυμπου στο ηλεκτρονικό περιοδικό Παράλλαξη.

Πέρασαν 100 χρόνια από τη Πυρκαγιά της Θεσσαλονίκης στα 1917.

Κάντε κλικ στο Πυρκαγιά 1917 στη Θεσσαλονίκη και Σπάνιες άγνωστες εικόνες της πυρκαγιάς του 1917.

Η παρουσία των Εβραίων στη Θεσσαλονίκη χρονολογείται από τους πρώτους αιώνες· η Θεσσαλονίκη  στάθηκε πάντα το καταφύγιο των καταδιωγμένων Εβραίων της Ευρώπης. Ομως, η Εβραϊκή Κοινότητα ρίζωσε στην πόλη ιδιαίτερα κατά την περίοδο 1492 – 1943 και συνδέθηκε με την πορεία της όλους αυτούς τους αιώνες.

Η πλειονότητα των Ελλήνων Εβραίων ήταν Σεφαραδίτες, των οποίων οι πρόγονοι είχαν εκδιωχθεί από την Ισπανία το 1492. Οι περισσότεροι εγκαταστάθηκαν στη Θεσσαλονίκη, όπου ευημερούσαν επί αιώνες.

Η παραδοσιακή γλώσσα των Ελλήνων Σεφαραδιτών ήταν η Ισπανοεβραϊκή ή Λαντίνο και η κοινότητά τους αποτελούσε, μέχρι το Ολοκαύτωμα, ένα μοναδικό μείγμα οθωμανικής, βαλκανικής και ισπανικής επιρροής, ενώ ήταν γνωστή για το υψηλό επίπεδο εκπαίδευσης και τον κοσμοπολιτισμό που τη χαρακτήριζε, ιδιαίτερα από τα τέλη του 19ου αιώνα.

Οι περισσότεροι κάτοικοι αυτής της κοινότητας είχαν τραγικό τέλος, ελέω των ναζιστών κατακτητών.

Σύντομο χρονολόγιο:

9 Απριλίου 1941: Είσοδος των Γερμανών στη Θεσσαλονίκη. Κατασχέσεις και λεηλασίες εβραϊκών ιδιωτικών και κοινοτικών περιουσιών. Το «Κομμάντο Ρόζενμπεργκ» (Διοίκηση με έργο την καταγραφή των εβραϊκών περιουσιών) λεηλατεί συστηματικά αρχεία και βιβλιοθήκες της Ισραηλιτικής Κοινότητας.

11 Ιουλίου 1942: Συγκέντρωση όλων των αρρένων Εβραίων της Θεσσαλονίκης στην πλατεία Ελευθερίας με πρόσχημα την καταγραφή τους. Υποχρεώνονται σε πολύωρη ορθοστασία κάτω από τον ήλιο και εξευτελιστικές «γυμναστικές ασκήσεις». Πολλοί οδηγούνται σε καταναγκαστικά έργα οδοποιίας, κατασκευής οχυρωματικών έργων ή συντήρησης της σιδηροδρομικής γραμμής Θεσσαλονίκης – Αθηνών. Θα απελευθερωθούν τον Οκτώβριο με την καταβολή υπέρογκων λύτρων από την Κοινότητα.

Δεκέμβριος 1942: Καταστροφή του παλαιού εβραϊκού νεκροταφείου της Θεσσαλονίκης. Χρήση των υλικών σε οικοδομές. Τα εβραϊκά καταστήματα και οι επιχειρήσεις κατάσχονται.

Φεβρουάριος 1943: Αρχή της εφαρμογής των αντισημιτικών «Νόμων της Νυρεμβέργης» στη Θεσσαλονίκη. Οι Εβραίοι της πόλης υποχρεούνται να συγκεντρωθούν στα δύο γκέτο που ορίζονται από τους Γερμανούς και να φέρουν τις «κονκάρδες», το κίτρινο άστρο του Δαβίδ. Τους απαγορεύεται η χρήση του τηλεφώνου και των μέσων δημόσιας μεταφοράς, καθώς και η άσκηση επαγγέλματος. Αρχίζουν οι προετοιμασίες για τον εκτοπισμό τους με την άφιξη των Αλοΐς Μπρούνερ (Alois Brunner) και Ντήτερ Βισλιτσένυ (Dieter Wisliceny). Στη Θεσσαλονίκη υπηρέτησε, ως αξιωματικός της Βέρμαχτ, και ο Κουρτ Βαλντχάιμ, μετέπειτα Καγεκλάριος της Αυστρίας και Γ.Γ. του Ο.Η.Ε. Αρχίζει ο σχεδιασμός του εκτοπισμού των Εβραίων της Βουλγαρικής Ζώνης Κατοχής.

1η Μαρτίου 1943: Οι Εβραίοι της Θεσσαλονίκης υποχρεούνται σε λεπτομερέστατη δήλωση των περιουσιακών τους στοιχείων, προσωπικών και επαγγελματικών.

14 Μαρτίου – 2 Αυγούστου 1943: Σε συνολικά 19 σιδηροδρομικές αποστολές εκτοπίζονται, κάτω από φρικτές συνθήκες, περίπου 56.000 Εβραίοι της Θεσσαλονίκης. Προορισμός το στρατόπεδο του Άουσβιτς – Μπιρκενάου. Από αυτούς δεν θα ξαναγυρίσουν παρά μόνον περί τους 1.950.

Η μεγαλύτερη εβραϊκή κοινότητα της Μεσογείου δεν θα είναι ποτέ η ίδια ξανά.

Από τα πρώτα μέτρα, η απαγόρευση εισόδου, το αστέρι

Η υποχρεωτική δήλωση για καταναγκαστική εργασία

Τα προγκρόμ

Ο δημόσιος εξευτελισμός

Scherl;
Griechenland: In Übereinstimmung zwischen den deutschen und griechischen Stellen werden
jetzt die Juden in Griechenland erfasst und einer nutzbringenden Arbeit zugeführt.
Kriegsberichter Dick, Juli 1942

Τα τρένα του θανάτου

Πηγές:

http://bsgreeks.blogspot.gr/

https://www.kar.org.gr

http://www.ethnos.gr/

http://www.kathimerini.gr/

http://www.gazzetta.gr/

http://cohen.gr/

http://www.kis.gr/

Στις 9 Απριλίου 1941  μπήκαν στη Θεσσαλονίκη οι Γερμανοί. Η Θεσσαλονίκη ήταν η πρώτη μεγάλη ελληνική πόλη που καταλήφθηκε από τους Ναζί. Οι πρώτες μηχανοκίνητες μονάδες έφτασαν στις 8 το πρωί στην πλατεία Βαρδαρίου όπου έγινε η παράδοση της πόλης στους κατακτητές. Αν και η συντριπτική πλειοψηφία γύρισε την πλάτη στην Βέρμαχτ, κάποιοι ελάχιστοι έσπευσαν «αυθορμήτως» να φωτογραφηθούν μαζί τους και να ωραιοποιήσουν την εικόνα του εισβολέα για τις ανάγκες της προπαγάνδας. Οι περισσότεροι ήταν ανήλικα παιδιά και παρατρεχάμενοι της δημοτικής αρχής που έδωσε στήριξη στο καθεστώς κατοχής….

Μετά την παράδοση της πόλης, το στρατηγείο των Γερμανών εγκαταστάθηκε προσωρινά στο ξενοδοχείο «Ριτζ» στην πλατεία Ελευθερίας. Στο κτίριο της Ιονικής Τράπεζας , επίσης στην πλατεία Ελευθερίας, στεγάστηκε η Γερμανική διοίκηση.

Από τις πρώτες ενέργειες ήταν να μετατρέψουν το στρατόπεδο Παύλου Μελά σε στρατόπεδο συγκέντρωσης, από το οποίο αργότερα πήραν πολλούς κρατούμενους για να τους εκτελέσουν ως αντίποινα.

Ακολούθησε μια σκληρή κατοχή για τρία χρόνια και εφτά μήνες με εκατοντάδες θανάτους από την πείνα, εκτελέσεις και το ολοκαύτωμα των Εβραίων δημοτών της πόλης. Η Θεσσαλονίκη περνάει την πιο δύσκολη περίοδο  της, μετά το 1912.

Από τις πρώτες κιόλας μέρες της γερμανικής κατοχής στη Θεσσαλονίκη παρατηρήθηκε έλλειψη τροφίμων και μαύρη αγορά, από τη λεηλασία των πλουτοπαραγωγικών πηγών της χώρας και την αρπαγή των αποθεμάτων ιδιαίτερα των σιτηρών και τροφίμων από τους κατακτητές. Οι Γερμανοί άρχισαν τις επιτάξεις κτηρίων και προϊόντων, για την στέγαση και διατροφή του γερμανικού στρατού, ενώ η φτωχολογιά αδυνατούσε να εξασφαλίσει το καθημερινό ψωμί. Ο βαρύς χειμώνας του 1941-42 που επακολούθησε έστειλε 1.791 πεινασμένους κατοίκους στο θάνατο.

Σε σύντομο χρονικό διάστημα από την είσοδο του γερμανικού στρατού στην πόλη άρχισαν η δημιουργία αντιστασιακών ομάδων και οι εκτελέσεις αντιστασιακών στη Θεσσαλονίκη. Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία, στη διάρκεια της γερμανικής κατοχής, εκτελέστηκαν στο Επταπύργιο, στο «Κόκκινο σπίτι» και σε άλλους τόπους μαρτυρίου 850 πατριώτες!

Στις 30 Οκτωβρίου 1944 ο Ε.Λ.Α.Σ απελευθέρωσε τη Θεσσαλονίκη από τους ναζί.

Το Κτίριο της Ιονικής Τράπεζας όπου στεγάστηκε η Γερμανική διοίκηση .

Φωτογραφίες προπαγάνδας· κεντρικά σημεία της πόλης με έντονη την Γερμανική παρουσία.

Ο Λευκός Πύργος ως παρατηρητήριο των Γερμανών

Φωτογραφία προπαγάνδας· ο Άρειος και ο νικημένος, κατάλληλος μόνο για να υπηρετεί…

Από τα πλέον αποτρόπαια εγκλήματα των Γερμανών· η σφαγή των κατοίκων του Χορτιάτη (149 άτομα, στις 2 Σεπτεμβρίου του 1944 από άτακτα τμήματα της Βέρμαχτ και Ελλήνων συνεργατών). Στην πρώτη φωτογραφία ότι απέμεινε από το δημοτικό σχολείο που το έκαψαν.

Πηγές:

https://el.wikipedia.org

http://www.northpress.gr/

http://tilegrafima.gr/

http://www.alterthess.gr/

http://www.onalert.gr/

Το Φρούριο του Επταπυργίου, γνωστό και με την οθωμανική ονομασία Γεντί Κουλέ (Yedi Kule), βρίσκεται στο βορειοανατολικό άκρο των τειχών της Θεσσαλονίκης, εντός της Ακρόπολης. Αποτελείται από δύο ενότητες: το βυζαντινό φρούριο, το οποίο συνθέτουν δέκα πύργοι με τα μεταξύ τους μεσοπύργια διαστήματα και τον περίδρομο, καθώς και τα νεότερα κτίσματα των φυλακών, που έχουν κτιστεί εντός κι εκτός του φρουρίου. Οι πύργοι της βόρεια πλευράς αποτελούν τμήματα του παλαιοχριστιανικού τείχους της Ακρόπολης, ενώ αυτοί της νότιας προστέθηκαν πιθανότατα κατά τους μεσοβυζαντινούς χρόνους, σχηματίζοντας τον κλειστό πυρήνα του φρουρίου.

Κτισμένο από τους Βυζαντινούς κατά την Παλαιολόγεια περίοδο της αυτοκρατορίας (14ος αιώνας μΧ) βρίσκεται πάνω σε αρχαιότερη κατασκευή, πιθανότατα του 9ου μΧ αιώνα. Χρησίμευε για την στρατοπέδευση της φρουράς της πόλης και την ασφαλή καταφυγή του πληθυσμού σε περιπτώσεις επίθεσης και επιδρομών.

Κατά τη δεκαετία του 1890, το φρούριο μετατράπηκε σε φυλακή. Η ακριβής ημερομηνία δεν είναι γνωστή με βεβαιότητα, αλλά η φυλακή αναφέρεται σε ένα χάρτη του 1899 της πόλης. Αυτή η  μετατροπή είχε σαν συνέπια την απομάκρυνση όλων των προηγούμενων κτιρίων στο εσωτερικό του κάστρου, από τα οποία κανένα ίχνος επιζεί σήμερα. Οι αλλαγές στις οχυρώσεις δεν ήταν σημαντικές, αν και ο πρωταρχικός τους ρόλος αντιστράφηκε: από την προστασία των κατοίκων από την εξωτερική απειλή, τώρα υπηρετούσε για την απομόνωση κρατουμένων από τον έξω κόσμο.

Η φυλακή διετέλεσε για καιρό τις κύριες εγκαταστάσεις σωφρονισμού της πόλης, όπου κρατούνταν φυλακισμένοι ανεξαρτήτως φύλου ή εγκλήματος. Νέα κτίρια χτίστηκαν κατά μήκος των δύο πλευρών των τειχών, ώστε να βελτιωθεί η λειτουργικότητα του νέου σωφρονιστικού κέντρου. Η εσωτερική αυλή ήταν χωρισμένη από φράχτες σε πέντε ξεχωριστές μονάδες και στο κέντρο τους στεγάστηκε το κεντρικό παρατηρητήριο. Η φυλακή διέθετε εκκλησάκι και άλλα παραρτήματα, ενώ το παράρτημα που βρισκόταν βόρειο-ανατολικό πύργο καταστράφηκε κατά τη διάρκεια του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου. Τα εξωτερικά κτίρια, στη νότια πλευρά του κάστρου, στεγαζόταν η διοίκηση, η φυλακή των γυναικών, και προς τα δυτικά, τα κελιά απομόνωσης.

Το κέντρο αυτό είχε αποκτήσει κακή φήμη κατά τη διάρκεια του καθεστώτος Μεταξά, της Κατοχής, και στη μεταπολεμική περίοδο από τον Ελληνικό Εμφύλιο Πόλεμο μέχρι και τη Χούντα (καθεστώς των Συνταγματαρχών).

Ο εσωτερικός χώρος αναδιαμορφώθηκε και προστέθηκαν εγκαταστάσεις και εξωτερικά του κτηρίου. Το 1989 οι φυλακές μεταφέρθηκαν και το Επταπύργιο αποδόθηκε στην αρμοδιότητα του Υπουργείου Πολιτισμού.

Παλιές φωτογραφίες

Εξωτερικές όψεις του Γεντί Κουλέ

 α) Από τα ανατολικά

Β) Από τα δυτικά

Γ) Όπως ήταν το 1972. Γύρω του μόνο χωράφια.

Ο εσωτερικός του χώρος

Πηγές:

https://el.wikipedia.org/

http://www.inthessaloniki.com

  Κατασκευάσθηκε πιθανότατα στο δεύτερο μισό του 15ου μΧ αιώνα, χρησιμοποιήθηκε ως οπλοστάσιο και πύργος πυροβολικού σε ένα από τα σημεία όπου θεωρούνταν κρίσιμα για την αντιμετώπιση πολεμικών ενεργειών.

  Η συνεχής οχύρωση της τοποθεσίας μαρτυρεί την σημασία που δίνονταν στο συγκεκριμένο σημείο καθώς συνόρευε με την Ακρόπολη η οποία και αποτελούσε το ασφαλέστερο καταφύγιο για τον πληθυσμό κατά την διάρκεια των επιδρομών.

  Ενώ σήμερα ο πύργος είναι γνωστός και με  δύο ονόματα (Πύργος του Τριγωνίου – Πύργος της Αλύσεως), υπάρχουν έρευνες και προσεγγίσεις που υποστηρίζουν οτι η ονομασία αυτή παρέπεμπε σε άλλο παραπλήσιο κτίσμα με τριγωνική κάτοψη και προβολή κάτι που καθιστά ακριβέστερη την προσφώνηση του ως “Πύργος της Αλύσεως”. Κατά την Οθωμανική περίοδο ήταν επίσης γνωστός ως Πύργος της Αλυσίδας (Zincirli Kule) και Ζωσμένος Πύργος (Kusakli Kule), πιθανότατα εξαιτίας της διακοσμητικής ταινίας που έφερε στην περιφέρεια του.

  Από τον Β΄ Παγκόσμιο που χρησιμοποιήθηκε ως ασφαλής χώρος στους βομβαρδισμούς, δεκαετίες ολόκληρες έμεινε έτσι. Η μόνη εξαίρεση ήταν η επετειακή χρήση του στις εθνικές γιορτές. Από εκεί ρίπτονταν οι κανονιοβολισμοί. Οι σεισμοί φόρτωσαν το μνημείο με νέα προβλήματα, μαζί με εκείνα του χρόνου.

  Το εσωτερικό του είναι εντυπωσιακό. Εχει τρία πυροβολεία, με τα οποία ήλεγχαν ανατολικά και βόρεια την πόλη. Τα κανόνια αυτά μπορούσαν να αντιμετωπίσουν τον εχθρό ώς τη θάλασσα. Εχει ενδιαφέρον ότι στη θέση του «Πύργου Τριγωνίου» υπήρχε ένας ορθογώνιος πύργος. Με την καταστροφή, αλλά και την αλλαγή της τεχνικής, που ήθελε πια κυκλικούς πύργους -οι οποίοι άντεχαν περισσότερο-, ο τετράγωνος διασώθηκε στο εσωτερικό. Αποτελεί, δηλαδή, τον πυρήνα του πύργου που γνωρίζουμε, με όλο το εσωτερικό του να μοιάζει με διπλό τείχος.

Παλιές φωτογραφίες του Πύργου

Και κάποιες σύγχρονες

Thessaloniki

Thessaloniki

Η εξαιρετική θέα από τον Πύργο

Πηγές:

http://wikimapia.org/

http://www.inthessaloniki.com/

http://www.kathimerini.gr/

    Τα Κάστρα της Θεσσαλονίκης είναι ένα σύμπλεγμα τειχών, πύργων και οχυρώσεων με μοναδική αρχαιολογική, αρχιτεκτονική και ιστορική σημασία.
Αυτό που λέμε σήμερα “Κάστρα της Θεσσαλονίκης” είναι μέρος μόνο της παλιάς οχύρωσης. Στην αρχική τους μορφή, τα τείχη και τα κάστρα της Θεσσαλονίκης περιέβαλλαν ολόκληρη την πόλη, συμπεριλαμβανομένης της πλευράς που βρέχεται από τη θάλασσα.
Οι πρώτες οχυρώσεις δημιουργήθηκαν με την ίδρυση της πόλης κατά τους ελληνιστικούς χώρους αλλά η σημερινή μορφή των κάστρων είναι στο μεγαλύτερο μέρος κατασκευή του 4ου μ.Χ. αιώνα.
Tα αμυντικά τους χαρακτηριστικά και ικανότητες είναι εξαιρετικά εντυπωσιακά! Το μήκος τους ξεπερνούσε συνολικά τα 7 χιλιόμετρα (σήμερα σώζονται περί τα 3 Km), με το ύψος να φτάνει σε αρκετά σημεία έως και τα 10μ και το πάχος τα 5μ.
Ξεχωρίζουν ο Λευκός Πύργος, το Επταπύργιο και το Φρούριο Βαρδαρίου, που είναι κατά κάποιο τρόπο μέρη των Κάστρων της Θεσσαλονίκης.

Ακολουθούν παλιές φωτογραφίες των Κάστρων

Και κάποιες σημερινές

Πηγές:
Ομάδα στο Facebook: Παλιές φωτογραφίες της Θεσσαλονίκης
Ομάδα στο Facebook: Άγνωστη Θεσσαλονίκη
http://www.kastra.eu/
http://www.inthessaloniki.com/
http://takastratisthessalonikis.blogspot.gr/

1. A.      Στα χρόνια του Α’ Παγκοσμίου πολέμου

Το όνομα έρχεται από την Τουρκική λέξη Zeytin που σημαίνει Ελιά. Μπορεί να μεταφραστεί ως Ελαιώνας. Βρίσκεται εκατέρωθεν της σημερινής οδού Λαγκαδά, περίπου 1,5 χιλιόμετρα από το κέντρο της πόλης.

Καρτ-ποστάλ της εποχής. Τιτλοφορείται: «Οι σύμμαχοι στον δρόμο Θεσσαλονίκης-Ζεϊτενλίκ»

Το 1915 άρχισε η αποβίβαση των συμμαχικών στρατευμάτων στην Θεσσαλονίκη στα πλαίσια του «ανατολικού μετώπου» ενάντια στη συμμαχία Γερμανών, Αυστριακών, Βουλγάρων και Τούρκων.  Η γραμμή του μετώπου ήταν πολύ κοντά στην Θεσσαλονίκη οπότε η εγκατάσταση των συμμαχικών στρατευμάτων έγινε την περιοχή του Ζειτενλίκ στα περίχωρα της δυτικής Θεσσαλονίκης.

Εγκατάσταση του στρατοπέδου Ζεϊτενλίκ (12-14 Οκτώβρη 1915). Σε πρώτο πλάνο το Αγγλικό στρατόπεδο, ακόμα σε σκηνές. Οι μόνιμες εγκαταστάσεις θα αρχίσουν άμεσα

Στρατόπεδο Ζεϊτενλικ. Εναέρια άποψη του Ζειτενλικ. Είναι ορατά τα αποτελέσματα των Γερμανικών βομβαρδισμών (27 – 28 Μαρτίου 1916).

Το 1916 στην περοχή του Στρατοπέδου Ζέιτενλικ έφθανε σιδηροδρομική γραμμή και υπήρχε και πρόχειρο στρατιωτικό αεροδρόμιο.

Επίσκεψη του στρατηγού Sarrail (αρχιστρατήγου των συμμαχικών δυνάμεων) στις γαλλικές εγκαταστάσεις (Αύγουστος 1916). Περπατάμέσα στις σιδηροδρομικές γραμμές.

Από τους πιο χαρακτηριστικούς στρατιώτες, οι Αναμίτες. Ήταν από την Ινδοκίνα και ξεχώριζαν κυρίως από τα καπέλα τους και τα σαν σαγιονάρες παπούτσια τους.

Β.   Σήμερα

Τα συμμαχικά νεκροταφεία του Ζέιτενλικ είναι η μεγαλύτερη στρατιωτική νεκρόπολη της χώρας, όπου βρίσκονται θαμμένοι 20.500 στρατιώτες των συμμάχων.

Το νεκροταφείο χωρίζεται σε πέντε τομείς, ανάλογα με την εθνικότητα των πεσόντων

Γαλλικός τομέας: 8.089 πεσόντες

Σερβικός τομέας: 7.500

Ιταλικός τομέας: 3.000

Βρετανικός τομέας: 1.600

Ρωσικός τομέας: 400

Ανάμεσά τους κείτονται και Βούλγαροι αιχμάλωτοι πολέμου.

Κάθε Σεπτέμβριο γίνονται στον χώρο τελετές στην μνήμη των πεσόντων.

Ο χώρος σήμερα χρησιμοποιείται και για πολιτιστικές εκδηλώσεις.