14 Νηπιαγωγείο Αθηνών

Ένα ζεστό πρωινό του Μάη του 438 π.Χ. έχουμε συγκεντρωθεί όλοι στην Πνύκα για να αποφασίσουμε σχετικά με ένα θέμα που μας πρότεινε η ομάδα αρχιτεκτόνων και γλυπτών, την κατασκευή του Παρθενώνα.

Πρώτη μας πράξη ήταν να ορίσουμε πρόεδρο της συνέλευσης. Ορίσαμε την Αναστασία (αφού η δική μας συνέλευση ήταν υποθετική, υποθέσαμε ότι μπορούσαν να συμμετέχουν όλοι οι πολίτες, γυναίκες και άνδρες). Η Αναστασία έδινε το λόγο σε όποιον ήθελε να μιλήσει και να υπερασπιστεί με επιχειρήματα την κάθε πρόταση. Συζητήσαμε για το χρόνο που θα είχε στη διάθεσή του ο κάθε ομιλητής. Αποφασίσαμε να θέσουμε ένα χρονικό όριο για να προλάβουν να μιλήσουν όσοι θέλουν. Επί τη ευκαιρία αναφερθήκαμε στην κλεψύδρα (= κλέφτης του ύδατος, μια και οι πρώτες κλεψύδρες ήταν με νερό) που είχαν στην εκκλησία του δήμου.

Τα θέματα που ετέθησαν ήταν τα ακόλουθα:
Σε ποιο σημείο της πόλης θα κατασκευάσουμε το έργο;
Θα ξεκινήσουμε να χτίζουμε τον Παρθενώνα και ό,τι βγει ή θα κάνουμε πρώτα σχέδια και μετά θα τον χτίσουμε βασισμένοι στα σχέδια αυτά;
Ποιοι θα κάνουν τα σχέδια;
Θα θέσουμε κάποιον υπεύθυνο για την επίβλεψη του έργου, και εάν ναι, ποιον;

Οι ομιλητές ανέπτυξαν τα επιχειρήματά τους και πρότειναν αρχιτέκτονες και γλύπτες (γνώριζαν από τις προηγούμενες μέρες για τον Ικτίνο, τον Καλλικράτη και τον Φειδία).
Στη συνέχεια η συνέλευση ψήφισε την κάθε πρόταση.

Μιλήσαμε με τα παιδιά για το έργο ενός αρχιτέκτονα. Αναλύσαμε τους όρους:
Πρόσοψη, Πλάγια όψη, Κάτοψη. Αποτυπώσαμε στο χαρτί τις τρεις όψεις διαφόρων αντικειμένων που είχαμε στην αίθουσα: του χελιδονόσπιτου, ενός μικρού κουκλόσπιτου, μια μπάλας και μιας καρέκλας.

Στη συνέχεια μελετήσαμε εικόνες, σχέδια, φωτογραφίες και μακέτες, και επισκεφτήκαμε (μέσω του διαδικτύου) τον Παρθενώνα. Συγκρίναμε τον Παρθενώνα, όπως είναι σήμερα, με τα σχέδια που δείχνουν πώς ήταν στα χρόνια του Περικλή, όταν χτίστηκε. Μετρήσαμε τους κίονες (κολόνες) της πρόσοψης και της πλάγιας όψης. Παρατηρήσαμε τα αετώματα, τη ζωφόρο και τις εναλλαγές από μετόπες και τρίγλυφα.

Διαβάσαμε τους μύθους που αναπαριστούν τα δύο αετώματα του Παρθενώνα:
α) Το ανατολικό αέτωμα είχε ως θέμα τη γέννηση της Αθηνάς από το κεφάλι του Δία. Κεντρική μορφή είναι ο μεγαλοπρεπής Δίας καθισμένος στο θρόνο του. Η Αθηνά πάνοπλη εμπρός από τον Δία, βηματίζει προς τα δεξιά.
β) Το δυτικό αέτωμα είχε ως θέμα την έριδα μεταξύ Αθηνάς και Ποσειδώνα για την Αττική γη. Ο Ποσειδώνας με την τρίαινά του ανοίγει μία πηγή, ενώ η Αθηνά με το δόρυ της εμφανίζει το δέντρο της ιερής ελιάς στη μέση του αετώματος. Ο Ποσειδώνας οπισθοχωρεί, ενώ πίσω από την Αθηνά τα άλογα αφηνιάζουν από το θόρυβο της διαμάχης.

Τέλος, κάθε παιδί σχεδίασε την ανατολική πλευρά του Παρθενώνα.

Σημείωση: Στην ιστορία του Παρθενώνα και την κλοπή των μαρμάρων από τον Έλγιν είχαμε αναφερθεί σε προηγούμενη συζήτηση (βλέπε εδώ)

Λεξικό:

Ζωφόρος (η φέρουσα ζωή):  όρος της αρχιτεκτονικής που αφορά στο τμήμα (το διάζωμα, τη ζώνη) που βρίσκεται συνήθως στο εξωτερικό μέρος των κτηρίων, περιμετρικά, μεταξύ της οροφής και του κυρίως κτηρίου, και το οποίο φέρει ανάγλυφες παραστάσεις από τη ζωή και προς τούτο ονομάστηκε και ζωφόρος.
Η ζωφόρος του Παρθενώνα περιτρέχει εξωτερικά το σηκό (το κυρίως κτήριο), είναι ιωνικού ρυθμού, και  αναπαριστά τα Παναθήναια, τη γιορτή προς τιμήν της Αθηνάς (ο Γιώργος Α. μας είπε ότι τα Παναθήναια θυμίζουν τον Παναθηναϊκό και έτσι βρήκαμε και την ετοιμολογία του Παναθηναϊκού και του Ολυμπιακού).

Δείτε τη ζωφόρο του Παρθενώνα εδώ – Παίξτε με τη ζωφόρο εδώ

Δείτε τη νότια ζωφόρο εδώ, την ανατολική εδώ, τη βόρεια εδώ και τη δυτική εδώ

Μετόπη (αρχ. ελλ. ενδιάμεσο κενό): είναι στοιχείο της αρχαίας ελληνικής αρχιτεκτονικής που διακοσμεί με ανάγλυφα περιμετρικά το διάζωμα του κτηρίου. Πλαισιώνεται πάντα από τρίγλυφα, δεξιά και αριστερά, σχηματίζοντας εν σειρά τη ζωφόρο. Οι μετόπες είναι κατασκευασμένες ως αυτόνομα οικοδομικά υλικά σε σχήμα τετράγωνο ή ορθογώνιο. Στον Παρθενώνα υπήρχε το εξωτερικό διάζωμα (δωρικού ρυθμού) με 92 μετόπες και τρίγλυφα, και η ζωφόρος (στο εξωτερικό τμήμα του σηκού). Οι μετόπες διακοσμήθηκαν με ανάγλυφες μυθολογικές παραστάσεις από σπουδαίους γλύπτες της εποχής και εικονίζουν: στην ανατολική πλευρά την Γιγαντομαχία, στη δυτική την Αμαζονομαχία, στη νότια την Κενταυρομαχία, και στη βόρεια σκηνές από τον Τρωικό πόλεμο.

Δείτε τις μετόπες του Παρθενώνα εδώ

Τρίγλυφο (ή τρίγλυφος, πληθ. τρίγλυφα): είναι στοιχείο της αρχαίας ελληνικής αρχιτεκτονικής. Ονομάζεται τρίγλυφο από την χαρακτηριστική του εμφάνιση, η οποία επιτυγχάνεται όταν επάνω στην τετράπλευρη πλάκα ή επιφάνεια σκαλιστούν δύο μεσαία αυλάκια, που ονομάζονται γλυφές, και δύο λεπτότερα ακραία αυλάκια, οι ημιγλυφές.  Όταν έχουμε τις δύο γλυφές, λείπουν όμως οι ημιγλυφές, τότε το ίδιο σχέδιο ονομάζεται δίγλυφο.

Αέτωμα: η αρχιτεκτονική κατασκευή στις ακραίες πλευρές των αρχαίων ελληνικών ναών, που ονομαζόταν και ‘αετός’ λόγω της ομοιότητάς της με τον αετό όταν έχει ανοιχτά τα φτερά του (τα παιδιά βρήκαν μόνα τους την ετυμολογία της λέξης). Είναι το ισοσκελές τριγωνικό τμήμα που βρίσκεται πάνω από το διάζωμα. Κύριος λόγος της κατασκευής αυτής ήταν η αποστράγγιση του νερού της βροχής (όμβρια ύδατα) από τις στέγες των ναών, για αυτό και ήταν αμφικλινής (είχε κλίση και προς τις δύο πλευρές). Οι αρχαιότεροι ναοί είχαν μία μόνο πρόσοψη, συνεπώς και ένα μόνο αέτωμα. Όταν οι ναοί έγιναν ‘περίπτεροι’ (όπως ο Παρθενώνας), διαμορφώθηκε και στην άλλη στενή πλευρά ομοιόμορφη προς τη πρώτη πρόσοψη με δεύτερο αέτωμα.

Δείτε τα δύο αετώματα του Παρθενώνα εδώ

Σηκός: ο κύριος, εσωτερικός χώρος στους αρχαίους ελληνικούς ναούς. Εκεί φυλάσσονταν το άγαλμα της θεάς ή του θεού και ήταν κλειστός για το κοινό.

Περίπτερος ναός: είναι τύπος αρχιτεκτονικής ναών στην αρχαία Ελλάδα. Χαρακτηριστικό του είναι ότι ο σηκός περικλείεται από μια σειρά κίονες (κολόνες).

Σύνδεσμοι:

Διαδικτυακός τόπος για τον Παρθενώνα από το Υπουργείο Πολιτισμού: http://www.parthenonfrieze.gr/#/read

Αρχαιολογία της πόλης των Αθηνών: http://www.eie.gr/archaeologia/gr/02_DELTIA/Parthenon.aspx

Αντικείμενο των ερευνών μας αυτή την περίοδο είναι η Αθήνα τον πέμπτο αιώνα. Δεν είναι τυχαίο που η δημοκρατία, η τέχνη, η επιστήμη και η φιλοσοφία άνθισαν ένα συγκεκριμένο αιώνα, σε ένα συγκεκριμένο τόπο. Στην ιστορία της ανθρωπότητας τίποτε δεν είναι τυχαίο, όπως βέβαια και τίποτε δεν είναι προβλέψιμο.

Η αθηναϊκή δημοκρατία και η ειρήνη (την περίοδο μεταξύ των περσικών και του πελοποννησιακού πολέμου) είναι οι κοινωνικοπολιτικές συνθήκες που ευνόησαν την άνθιση των τεχνών, των επιστημών και της φιλοσοφίας, αλλά και η φιλοσοφία, οι τέχνες και οι επιστήμες, συντέλεσαν στη γένεση της δημοκρατίας.

Στην πορεία της ανθρωπότητας, όπως την παρακολουθούμε με τη χρονομηχανή μας, είναι η πρώτη φορά που συναντάμε τη λέξη δημοκρατία. Όπως είδαμε στην Αίγυπτο είχανε τους φαραώ ή τους βασιλιάδες που ήταν οι απόλυτοι άρχοντες, είχαν την απόλυτη και αδιαμφισβήτητη εξουσία (ελέω θεού, αλλά και μη αντίδρασης του λαού) να αποφασίζουν για όλο το λαό.

Στην Αθήνα, για πρώτη φορά στην ιστορία της ανθρωπότητας, δεν υπάρχει ένας ανώτατος άρχοντας που αποφασίζει για τους πολίτες, αλλά αντιθέτως, οι πολίτες αποφασίζουν για τον εαυτό τους. Στην Αθηναϊκή δημοκρατία όλοι οι πολίτες ψήφιζαν τους νόμους και αποφάσιζαν με ποιο τρόπο θα τους εφαρμόζουν στην πράξη. Είναι μάλιστα ένα από τα λίγα παραδείγματα άμεσης δημοκρατίας: ο κάθε πολίτης (και όχι οι αντιπρόσωποί του) είχε το δικαίωμα και την υποχρέωση να αποφασίζει για την πόλη.

Εδώ πρέπει να διευκρινίσουμε ότι πολίτες της Αθήνας δεν ήταν όλοι οι κάτοικοι της Αθήνας: πολίτες ήταν μόνο οι ελεύθεροι (όχι οι μέτοικοι και οι δούλοι) άνδρες, πάνω από είκοσι χρονών.

«Μα αυτό δεν είναι δίκαιο», είπαν τα παιδιά. «Γιατί να αποφασίζουν μόνο αυτοί και όχι όλοι οι κάτοικοι, δηλαδή και οι γυναίκες; Και γιατί είναι σημαντική η αθηναϊκή δημοκρατία αφού υπήρχαν σκλάβοι;»

Είναι λάθος να συγκρίνουμε τον 21^ο αιώνα με τον πέμπτο αιώνα π.Χ. Η αθηναϊκή δημοκρατία είναι σημαντική γιατί για πρώτη φορά στην ιστορία της ανθρωπότητας μία κοινωνία αμφισβητεί το ‘αδιαμφισβήτητο’ της εξουσίας του απόλυτου άρχοντα, και αναλαμβάνει η ίδια την εξουσία, θέτοντας κάθε μέλος της ίσο με το άλλο.

Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν θα σταθούμε κριτικά ως προς την κοινωνική δομή της περιόδου. Τι είδους δημοκρατία μπορεί να υπάρχει με την εξαίρεση των γυναικών και την ύπαρξη των σκλάβων; Είναι όμως ανιστορικό να προβάλουμε τα δικά μας αυτονόητα στο παρελθόν.  Έπρεπε να περάσουν χιλιάδες χρόνια και να δοθούν πολλοί αγώνες, για να  φτάσει η ανθρωπότητα να καταδικάσει τη σκλαβιά, όπως και να κατακτήσουν οι γυναίκες ισότιμη θέση στην κοινωνία, και θα πρέπει να δοθούν άλλοι τόσοι αγώνες έτσι ώστε οι κατακτήσεις αυτές να περάσουν από τη θεωρία στην πράξη.

Η κριτική στάση δεν αφαιρεί τίποτε από τη σημασία της αθηναϊκής δημοκρατίας. Απλώς την θέτει εντός των ανθρώπινων μέτρων, μία κίνηση που αποτρέπει και τον κίνδυνο να τη θεωρήσουμε ως κάτι εξω-ανθρώπινο, στοιχείο που οδηγεί στην λατρεία της. Η γνώση του παρελθόντος είναι απαραίτητη για την ανάγνωση του παρόντος, ενώ η λατρεία του (όπως και κάθε τυφλή πίστη) συσκοτίζει το παρόν.

Όπως είπαμε, στην αθηναϊκή δημοκρατία ο κάθε πολίτης αποφάσιζε για τη ζωή του. Όμως για να αποφασίσεις πρέπει να σκεφτείς και να κρίνεις. Δεν είναι τυχαίο λοιπόν που η σκέψη άνθισε εκείνη την εποχή. Οι ελεύθεροι πολίτες άρχισαν να σκέφτονται για τη ζωή τους, να θέτουν ερωτήματα και να αναζητούν απαντήσεις: Τι είναι δίκαιο και τι άδικο; Τι είναι καλό και τι κακό; Τι είναι ωραίο και τι άσχημο; Πώς γνωρίζω; Τι είναι αλήθεια και τι ψέμα; Τι είναι πραγματικό και τι είναι φανταστικό; Έτσι άρχισαν να φιλοσοφούν, να αγαπούν τη σοφία, να αναζητούν απαντήσεις για κάθε απορία μέσω του λόγου.

Οι ελεύθερα σκεπτόμενοι πολίτες δεν αρκούνταν να ζουν στον κόσμο, αλλά ήθελαν και να γνωρίσουν τον κόσμο, να μπορούν να πουν (να τον περιγράψουν μέσω του λόγου), να καταλάβουν και να εξηγήσουν τον κόσμο, να βρουν δηλαδή τους νόμους, τη δομή, τις σχέσεις που τον διέπουν. Έτσι ανέπτυξαν την επιστημονική σκέψη.

Οι ελεύθεροι πολίτες δημιούργησαν σπουδαία τέχνη, γιατί η τέχνη ανθίζει μόνο στην ελευθερία. Έφτιαξαν αρχιτεκτονικά έργα και σκάλισαν αγάλματα κλασικής (διαχρονικής) ομορφιάς. Έγραψαν ποίηση και συνέθεσαν μουσική.

Οι ελεύθεροι πολίτες αναζήτησαν και έμμεσους τρόπους να προσεγγίσουν και να κρίνουν την πολιτική τους ζωή, αλλά και τη ζωή τους ευρύτερα. Έτσι έγραψαν και παρακολούθησαν θεατρικές παραστάσεις. Μέσω της κωμωδίας και της τραγωδίας απάντησαν όσα ερωτήματα δεν κατάφεραν να απαντήσουν με τη φιλοσοφία και την επιστήμη, και έδωσαν δημιουργική διέξοδο στα πάθη τους.

Η πορεία της ανθρωπότητας δεν είναι ευθύγραμμη πρόοδος, αλλά ανοιχτή εξέλιξη. Θα πρέπει να περάσουν πολλοί αιώνες για να ξαναπιάσει η ανθρωπότητα το νήμα που άρχισε να υφαίνει η αρχαία Ελλάδα, και να του δώσει νέα υφή, νέο χρώμα και νέα χρησιμότητα. Αλλά αυτά θα τα δούμε στη συνέχεια του ταξιδιού μας.

Σύνδεσμοι:

Μια επίσκεψη στην Πνύκα μέσω του διαδικτύου: http://city-view.gr/ofgreece/index.php?option=com_content&view=article&id=83&lang=el

Ξενάγηση στην ακρόπολη: http://gennadeio.blogspot.com/2012/04/blog-post_4250.html

Σχεδιαστική αναπαράσταση της αρχαίας Αθήνας: http://www.sikyon.com/Athens/Monuments/athens_recns_gr.html

Ακρόπολη θρι ντι (3d): http://ancientathens3d.com/acropclassic.htm

Η καθημερινή ζωή στην αρχαία Αθήνα (μουσείο κυκλαδικής τέχνης): http://www.cycladic.gr/appdata/documents/ekpaideysh_pdfs/leon%20&%20meliti_32pp.pdf

Πηλός, τροχός, καμίνι (μουσείο κυκλαδικής τέχνης): http://www.cycladic.gr/appdata/documents/pilos,troxos,kamini.pdf

Δείτε περισσότερα για το ως άνω έργο του Ραφαήλ εδώ: http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%97_%CE%A3%CF%87%CE%BF%CE%BB%CE%AE_%CF%84%CF%89%CE%BD_%CE%91%CE%B8%CE%B7%CE%BD%CF%8E%CE%BD_%28%CE%A1%CE%B1%CF%86%CE%B1%CE%AE%CE%BB%29

Χθες (Πέμπτη) ανοίξαμε στο σχολείο ένα εργαστήριο αγγειοπλαστικής. Επειδή δεν είχαμε πηλό, χρησιμοποιήσαμε ζυμάρι.

Η διαδικασία είναι περίπου η ίδια: ο πηλός αποτελείται από χώμα (συγκεκριμένης ποιότητας) και νερό, ενώ το ζυμάρι, από αλεύρι και νερό (στο ζυμάρι μας προσθέσαμε και λίγο αλάτι γιατί το κάνει πιο ανθεκτικό).

Η διαδικασία που ακολουθήσαμε για να φτιάξουμε το ζυμάρι είναι η ίδια που περιγράψαμε στα κουλουράκια. Έδειξα στα παιδιά πώς να φτιάξουν ένα αγγείο με την τεχνική που ακολουθούν πολλοί αγγειοπλάστες μέχρι σήμερα, το ‘μακαρόνι’ (με την τεχνική αυτή φτιάχνουν τα μεγάλα πιθάρια γιατί δεν μπορούν να γίνουν στον τροχό), φτιάχνοντας ένα μικρό αγγείο ως δείγμα.

Κατόπιν, κάθε παιδί έφτιαξε το δικό του αγγείο.

Σήμερα παρατηρήσαμε την εικόνα ενός ερυθρόμορφου αγγείου και στη συνέχεια κάθε παιδί ζωγράφισε το ψημένο αγγείο του με μαύρο και κόκκινο χρώμα.

Το μικρό μέγεθος των αγγείων απαιτούσε πολύ λεπτά πινέλα για τη διακόσμηση (που δεν είχαμε) και εξαιρετική δεξιοτεχνία.

Παρά τις τεχνικές δυσκολίες, τα παιδιά κατάφεραν να κάνουν πολύ όμορφα έργα.

Η Αθήνα και ο πέμπτος αιώνας είναι ο τόπος και ο ιστορικός χρόνος όπου θα μείνουμε για λίγες μέρες. Ο πολιτισμός των αρχαίων ελλήνων, με ορόσημο την Αθήνα του 5^ου αιώνα, επηρέασε θεμελιακά την ιστορία του δυτικού πολιτισμού. Κεντρικοί άξονες της έρευνάς μας είναι οι ακόλουθοι:
Δημοκρατία
Επιστήμες (Ιατρική, Ιστορία, Μαθηματικά, Αστρονομία)
Φιλοσοφία
Τέχνη (Αρχιτεκτονική, Γλυπτική, Αγγειοπλαστική, Μουσική)
Θέατρο (Τραγωδία, Κωμωδία)
Ποίηση (ομηρικά έπη)

Προσέγγιση:

Δραματοποίηση: Κάναμε με τα παιδιά το ταξίδι που περιγράφω στο προηγούμενο άρθρο (από Κρήτη μέχρι Αθήνα). Περιττό να πω πως περισσότερο από όλα τους ενθουσίασε η ιδέα του να περπατάμε ξυπόλυτοι στο έδαφος της Σαντορίνης, την ώρα που ξυπνάει το ηφαίστειο!

Γλώσσα 1: Από τη στιγμή που φτάσαμε στην Αθήνα, κάθε παιδί πήρε και ένα αρχαίο ελληνικό όνομα:

Σπύρος: Οδυσσέας, Ιζαμπέλα: Πηνελόπη, Διονυσία: Αφροδίτη, Αναστασία: Ναυσικά, Γιώργος Α.: Σωκράτης, Γιώργος Κ.: Αριστοτέλης (αυτό είναι και το δεύτερο όνομά του), Γρηγόρης: Ασκληπιός, Χρήστος: Ιπποκράτης, Αλκιβιάδης (ως έχει), Αλέξανδρος (ως έχει), Κριστίνα: Καλυψώ, Μαρία: Λυσιστράτη, Ιωάννα: Άρτεμις, Μαλάινα: Αθηνά, Άγγελος: Αχιλλέας, Μυρτώ Κ. και Μυρτώ Σ. (ως έχουν, βρήκαμε ότι το όνομα Μυρτώ αφορά σε δένδρο της θεάς Αφροδίτης, η σύγχρονη μυρτιά), Αλίκη: Ασπασία, Μαριάννα: Ιφιγένεια, Λάουρα: Ήρα.

Σκοπός της ονοματοδοσίας είναι η ενεργοποίηση τους ενδιαφέροντος των παιδιών για όσα αναζητούμε και μαθαίνουμε σχετικά με την αρχαία Αθήνα. Τα παιδιά δεν ακούνε ιστορίες, αλλά ‘γίνονται’ τα πρόσωπα που σκέφτονται και δρουν στις ιστορίες αυτές.

Γλώσσα 2: Αναλύσαμε ετυμολογικά τις λέξεις: Δημοκρατία (το κράτος του δήμου, η εξουσία των πολιτών), Φιλοσοφία [φιλείν (αρχαία ελληνική λέξη που σημαίνει ‘το να αγαπάς’) + σοφία], Αθήνα (από την Αθηνά, προστάτιδα της πόλης), Παρθενώνας (ο ναός της Παρθένου Αθηνάς), Ακρόπολη (η άκρη, το ψηλότερο μέρος της πόλης), Ιλιάδα (ο μύθος που αφορά στο Ίλιον, άλλη ονομασία της Τροίας), Οδύσσεια (ο μύθος που αφορά στον Οδυσσέα).

Λογοτεχνία / Ποίηση / Ιστορία: Κάθε μέρα διαβάζουμε και ένα κομμάτι από την Οδύσσεια. Διακρίναμε το μύθο από το παραμύθι αλλά και την ιστορία. Αναζητήσαμε τα μυθικά και τα ιστορικά στοιχεία της Ιλιάδας και της Οδύσσειας.

Ιστορία 2: Παρακολουθήσαμε το ως άνω ντοκιμαντέρ / ανιμέισον που σκηνοθέτησε ο Κώστας Γαβράς (παραγωγή υπουργείου πολιτισμού), το οποίο αφορά στον Παρθενώνα, από την κατασκευή του μέχρι την κλοπή των μαρμάρων από τον Έλγιν.

Επιβλητικά βράχια, πηγές, ποτάμια, μοναχικά δέντρα, ηλιοκαμένα αγριόχορτα, ασημένια αγκάθια, αμμουδιές, παραλίες, απέραντη θάλασσα, το λιακωτό στα σπίτια, γκρεμισμένα τείχη, στενά πλακόστρωτα στα νησιά, λευκά ξωκλήσια, άνθρωποι, κίνηση, ζωή και ένας ήλιος που ταξιδεύει.

Η ομορφιά αυτού του τόπου που αρνείται να γίνει εμπόρευμα.

Ένα εξαιρετικό βίντεο που παρήγαγαν οι Κώστας Γκολέμης (Media offline) και Φώτης Τραγανουδάκης (Public eye Studio). Τη μουσική που δημιουργήθηκε ειδικά για το συγκεκριμένο βίντεο επιμελήθηκε η Τάνια Γιαννούλη.

Στο βίντεο ακολούθησαν την τεχνική του τάιμ-λάπς (timelapse = πάροδος του χρόνου ή κινούμενη εικόνα). Δηλαδή παιδιά, αυτό το ντοκιμαντέρ τέχνης που το βλέπουμε εμείς σαν ταινία, δεν γυρίστηκε με τις μηχανές που γυρίζουν τις ταινίες (κινηματογραφική μηχανή ή βίντεο κάμερα), αλλά με φωτογραφική μηχανή. Οι δημιουργοί στήσανε τις μηχανές τους στα σημεία που επέλεξαν και τράβηξαν χιλιάδες καρέ (= φωτογραφίες), για πολλές ώρες. Μετά, ένωσαν αυτά τα καρέ σε ένα ενιαίο έργο.

Επειδή ο χρόνος που περνούσε από το κάθε καρέ στο επόμενο, ήταν ελάχιστος, το μάτι μας δεν προλαβαίνει να δει τη διαφορά, και έχουμε την ψευδαίσθηση ότι η λήψη έγινε συνεχόμενη και όχι καρέ καρέ. Στην ίδια λογική βασίζεται και το κινούμενο σχέδιο, για αυτό και ονόμασαν την τεχνική ‘κινούμενη εικόνα’.

Πηγή:

The insider

Σήμερα παιδιά θα ήθελα να σας γνωρίσω ένα φίλο μου, τον Ματίας Άντολφσον. Ο Ματίας είναι εικονογράφος / σκιτσογράφος / σχεδιαστής, ξέρετε, κάτι σαν τον Ουντερζό από τον Αστερίξ. Ζει σε ένα προάστιο της Στοκχόλμης, στη Σουηδία. Πιθανότατα να ζει σε ένα διαμέρισμα από τα ακόλουθα:

Τώρα που το σκέφτομαι καλύτερα, η ακόλουθη περιοχή ίσως του ταιριάζει περισσότερο:

Θα μου πείτε «είναι φίλος σου και δεν ξέρεις πού μένει»; Λογική απορία, αλλά ο Ματίας αλλάζει συνεχώς σπίτια και έχω μπερδευτεί.
Μια μέρα του είπα για το ταξίδι μας με τη χρονομηχανή. Από την επόμενη μέρα άρχισε να μου στέλνει σχέδια για χρονομηχανές: μία, δύο, τρεις, τέσσερις, …δέκα, …είκοσι…

«Φτάνει Ματίας», του είπα.  «Εμείς μόνο μία μπορούμε να φτιάξουμε!»
«Δεν πειράζει, πάρτε περισσότερες για να έχετε και εφεδρικές», μου απάντησε.

Μάλιστα, μαζί με τις χρονομηχανές, μου έστειλε και ένα χαλασμένο διαστημόπλοιο.
«Τι να το κάνουμε αυτό Ματίας;» τον ρώτησα.
«Να το διαλύσετε για να χρησιμοποιήσετε τα εξαρτήματά του στη χρονομηχανή σας», μου είπε.

Περιττό να πω ότι το ταξίδι μας με τη χρονομηχανή τον ενθουσίασε. Διάβαζε την ιστοσελίδα μας και αναλόγως με το θέμα, μου έστελνε τα σχέδιά του. Όταν μιλούσαμε για τους δεινόσαυρους μου έστειλε ένα δικό του, φανταστικό δεινόσαυρο.

Όταν μιλούσαμε για τα πρώτα εργαλεία, μου έστειλε τα δικά του εργαλεία, τις πένες του.
«Πολύ ωραίο σκάλισμα!» του είπα. «Λίγο εξεζητημένες, λίγο ροκοκό, λίγο άβολες για πένες, αλλά… κατά τα άλλα… εξαιρετικές!»

Μια μέρα πάλι του μιλούσα για την τάξη μας και μου έστειλε το ακόλουθο σχέδιο. Είναι λέει η αίθουσα της επιστήμης, της φαντασίας και της ανακάλυψης, που είχε σχεδιάσει πριν κάποια χρόνια και μου την έστειλε, γιατί έτσι φαντάζεται πως είναι η αίθουσά μας.

«Υπέροχη αίθουσα!» του είπα. «Ψηλοτάβανη, μεγάλη, γεμάτη εποπτικά μέσα και αναρτήσεις που εξάπτουν την περιέργεια… αλλά αυτή, δεν μπορεί να είναι η αίθουσά μας!»
«Γιατί;» με ρώτησε κάπως ενοχλημένος.
«Εδώ υπάρχει δάσκαλος που διδάσκει πάνω σε μία έδρα και οι μαθητές κάθονται στη σειρά, γυρισμένοι όλοι προς το δάσκαλο. Εμείς καθόμαστε γύρω γύρω και όλοι βλέπουμε όλους. Και εγώ δεν κάθομαι πιο ψηλά από τα παιδιά. Τις περισσότερες φορές κάθομαι χαμηλότερα, ή δίπλα τους.»

Τώρα πάλι που φτάσαμε στην αρχαία Αίγυπτο μου έστειλε το προηγούμενο σχέδιο.
«Τι είναι αυτό;» τον ρώτησα.
«Η δική μου πυραμίδα» μου είπε.
«Μα αυτή δεν μπορεί να είναι πυραμίδα γιατί είναι κύβος!» του είπα.
«Καλά. Είναι ο δικός μου κύβος, που εμπνεύστηκα από τις πυραμίδες!» μου απάντησε και μου έστειλε και το ακόλουθο:

«Α, κατάλαβα, αυτή είναι η δική σου σφαίρα που εμπνεύστηκες από τις πυραμίδες» του είπα.
«Όχι, αυτή είναι η δική μου σφαίρα, που εμπνεύστηκα από το δικό μου κύβο, τον οποίο είχα εμπνευστεί από τις πυραμίδες» μου απάντησε.

Το τελευταίο σχέδιο που μου έστειλε ήταν το ακόλουθο:

«Τι σχέση έχει με την εξέλιξη του ανθρώπινου πολιτισμού αυτό το σχέδιο;» τον ρώτησα.
«Είναι το σύγχρονο στάδιο της εξέλιξης του Χόμο Σάπιενς» μου είπε. «Λέγεται Χόμο Κονσούμεν (ή Κονσουμέρικους ή Κονσούμους: διεθνείς νεολογισμοί για τον άνθρωπο Καταναλωτή) ή Χόμο Τηλεθεατής, ή Χόμο Καναπές» μου είπε.
«Χόμο Καναπές; Δηλαδή;»
«Ο Χόμο Καναπές» μου είπε «είναι ο άνθρωπος που δε σκέφτεται, δε δημιουργεί, δε συζητάει, δεν πράττει. Κάθεται σε έναν καναπέ, τρώει γρήγορες αλμυρές τροφές (φαστ φουντ) πίνει γλυκά ροφήματα με ανθρακικό και παρακολουθεί τη ζωή του στην τηλεόραση».
Και αρχίσαμε να συζητάμε, και μιλούσαμε, και μιλούσαμε, και τελειωμό δεν είχαμε…
Κάποια μέρα ελπίζω ότι θα βρούμε το χρόνο (αχ αυτός ο χρόνος!) να σας μεταφέρω τη συζήτηση στο νηπιαγωγείο, γιατί πολύ θα ενδιέφερε τον Ματίας να ακούσει τη δική σας γνώμη.

Δείτε τον Ματίας να ζωγραφίζει ένα από τα φανταστικά του σχέδια!

Σύνδεσμος:

Η ιστοσελίδα του Ματίας: http://mattiasa.blogspot.com/

ΛΕΞΙΚΟ:

Εξεζητημένος: αυτός που ξεφεύγει από το συνηθισμένο

Νεολογισμός: (= νέος + λόγος = νέα λέξη) είναι μια λέξη, ένας όρος, ή μια φράση που έχουν δημιουργηθεί πρόσφατα για να ονομάσουν νέες ανακαλύψεις ή νέες ανάγκες επικοινωνίας (περισσότερα εδώ).

Προάστιο (= προ+άστυ): οικισμός λίγο έξω από την πόλη

Ροκοκό: τεχνοτροπία στην τέχνη (ζωγραφική, γλυπτική, αρχιτεκτονική) που αναπτύχθηκε στις αρχές του 18^ου αιώνα στη Γαλλία (δηλαδή λίγο πριν το Διαφωτισμό, μία από τις επόμενες στάσεις μας), με χαρακτηριστικά την εντυπωσιακή διακόσμηση, τα πολλά σκαλίσματα και το ανάλαφρο και εκλεπτυσμένο ύφος. Μελέτες ιστορικών που υποστηρίζουν ότι η κακόγουστη ροκοκό αισθητική της βασιλικής αυλής ήταν μία από τις αιτίες που οδήγησαν στη Γαλλική Επανάσταση του 1789, έχουν απορριφθεί από τη κυρίαρχη επιστημονική κοινότητα των ιστορικών (περισσότερα εδώ).

Σουηδία: χώρα της Βόρειας Ευρώπης, με διακοσμητικό μεν βασιλιά δε, πρώην μεγάλη αυτοκρατορία που εδώ και δύο αιώνες (200 χρόνια) είναι ουδέτερη στους πολέμους (γίνεται να είσαι ουδέτερος, ή τελικά με την ‘ουδετερότητα’ βοηθάς τον ισχυρότερο;), γεγονός που της επέτρεψε να αναπτύξει τη βιομηχανία, την επιστημονική και τεχνολογική έρευνα, αλλά και να προσφέρει στους πολίτες της υψηλό βιοτικό επίπεδο, κοινωνική πρόνοια και εκπαίδευση. Σουηδοί ήταν: ο σκηνοθέτης Ίνγκμαρ Μπέργκμαν, η συγγραφέας Άστριντ Λίντγκρεν (έγραψε την ‘Πίπη Φακιδομύτη’), ο αστρονόμος  Άντερς Κέλσιος (πρότεινε την κλίμακα για τη μέτρηση της θερμοκρασίας που φέρει το όνομά του), ο χημικός Άλφρεντ Νομπέλ (καθιέρωσε τα βραβεία Νομπέλ που δίνονται για την έρευνα σε Ιατρική, Φυσική, Χημεία, Λογοτεχνία, για την Ειρήνη, προσφάτως δε και στην Οικονομία) (περισσότερα για τη Σουηδία, εδώ).

Διαβάζοντας την προηγούμενη ανάρτηση, θα παρατηρήσετε ότι για τις δημιουργίες και τις κατασκευές των παιδιών, επιμένω να λέω ότι είναι «δικές τους» δημιουργίες. Δεν το κάνω τυχαία. Εμείς μπορούμε να δίνουμε τις γενικές οδηγίες και ιδέες για το κάθε έργο, αλλά το έργο πρέπει να είναι δημιούργημα του παιδιού. Θα μου πείτε ότι λέω το αυτονόητο; Και όμως, δεν είναι τόσο αυτονόητο.

Ας πάρουμε ένα παράδειγμα. Υποθέτουμε ότι θέλουμε να κατασκευάσουμε μία απλή κάρτα με κοτοπουλάκια. Για να το κάνουμε πιο συγκεκριμένο, η κάρτα θα είναι από κανσόν χαρτί και επάνω θα είναι κολλημένα τα κοτοπουλάκια, που θα έχουν φτιαχτεί από άλλο χαρτί. Αυτή η κάρτα μπορεί να γίνει με τους ακόλουθους τρόπους:

1) Το κοτοπουλάκια είναι κομμένα από τη νηπιαγωγό και τα παιδιά έχουν για μοναδικό έργο να τα κολλήσουν.
2) Τα κοτοπουλάκια είναι όμοια ζωγραφισμένα από την νηπιαγωγό στο χαρτί και τα παιδιά έχουν ως έργο να τα κόψουν και να τα κολλήσουν.
3) Το κάθε παιδί ζωγραφίζει τα κοτοπουλάκια του σε ένα χαρτί, τα κόβει και τα κολλάει επάνω στην κάρτα.

Φυσικά και η τρίτη εκδοχή είναι αυτή που επιλέγουμε:

α) Είναι δημιουργία (αισθητικός τομέας)

β) Κάνοντάς την τα παιδιά αποκτούν αυτοπεποίθηση  – «μπορώ και εγώ να το κάνω», «η δασκάλα μου πιστεύει σε εμένα και θεωρεί ωραίο αυτό που κάνω» (συναισθηματικός τομέας)

γ) Αποτυπώνουν μορφές που ίσως και να μην είχαν ξαναδοκιμάσει, π.χ. κοτόπουλο, και έτσι αναγκάζονται να σκεφτούν πώς είναι, ή να το αναζητήσουν στα βιβλία μας για να το παρατηρήσουν (νοητικός τομέας)

δ) Ασκούν τη λεπτή κινητικότητα, και στο σχέδιο, και στο κόψιμο, και στο κόλλημα (νοητική και σωματική άσκηση)

ε) Μαθαίνουν ότι η διαφορά μας είναι η ομορφιά μας, ενώ αντίθετα η ομοιότητα είναι στοιχείο του ολοκληρωτισμού (κοινωνικός τομέας)

Αλλά ακόμη και εάν δεν υπήρχαν όλα τα προηγούμενα που συνηγορούν υπέρ του τρίτου τρόπου δουλειάς, θα ήταν αρκετό το ακόλουθο: Η τρίτη κάρτα είναι πιο ωραία! Τα έργα των παιδιών είναι πάντα πιο ωραία από τα έργα των νηπιαγωγών, ακόμη και αν τα κρίνουμε με καθαρά εικαστικά κριτήρια (εξαιρούνται μόνο οι νηπιαγωγοί που τυγχάνει να είναι και σπουδαίες/οι δημιουργοί).

Άσχημο στην τέχνη είναι το αντίγραφο. Η καθαρή σχέση με την τέχνη που έχουν τα παιδιά, η αδιαμεσολάβητη από τους, τις περισσότερες φορές, στρεβλούς κανόνες περί ωραίου που έχουμε υιοθετήσει, και η αγάπη τους για αυτό που κάνουν, είναι στοιχεία που εγγυώνται ένα ουσιαστικά όμορφο και ενδιαφέρον αποτέλεσμα.

Σημείωση:

Αναφέροντας αυτό το παράδειγμα, δεν εννοώ ότι ποτέ δεν δίνουμε όμοιες, κομμένες από εμάς μορφές. Εάν έχουμε ως στόχο να δουλέψουμε τη ζωγραφική των παιδιών πάνω στην ίδια φόρμα, τότε μπορεί να τους δώσουμε την ίδια μορφή κομμένη από εμάς και πάνω σε αυτήν να ζωγραφίσει το παιδί με το δικό του τρόπο. Μπορεί ακόμη να κολλήσουν όμοιες μορφές (στο παράδειγμά μας κοτοπουλάκια) πάνω σε ένα χαρτί και στη συνέχεια να παρέμβουν με τη δική τους ζωγραφική (ζωγραφίζοντας είτε τις ίδιες τις κότες, είτε το τοπίο εντός του οποίου κινούνται) και να έχουμε ένα πολύ ενδιαφέρον αποτέλεσμα. Σε κάθε άσκηση, σε κάθε οργανωμένη εικαστική πράξη, αναλόγως του στόχου μας, η παρέμβαση των παιδιών ποικίλει. Πάντα όμως το έργο του ίδιου του παιδιού πρέπει να είναι καθοριστικό στο τελικό αποτέλεσμα.

Σχετικά άρθρα:

Πάμπλο Πικάσο, ο ανατρεπτικός

Μπορούμε να φανταστούμε να περνάμε το Πάσχα χωρίς τσουρέκια; Εμείς λοιπόν δε φτιάξαμε τσουρέκια αλλά διακοσμητικά κουλουράκια.

Τι χρειαζόμαστε για να κάνουμε κουλουράκια; Μια συνταγή. Τα παιδιά πρότειναν τα υλικά που θα χρειαστούμε και τα γράψαμε σε μία κατάσταση: αλεύρι, νερό, λάδι, αυγά, ζάχαρη, σοκολάτα και… κρέμα. Τότε τους είπα ότι για τα δικά μας κουλουράκια (που ήταν διακοσμητικά) αρκούσαν δύο υλικά: αλεύρι και νερό.

Επόμενη δουλειά ήταν η μέτρηση των υλικών. Τα παιδιά μετρήσανε με τον ογκομετρητή τα δύο υλικά που ρίξαμε για να φτιάξουμε τη ζύμη και διαπίστωσαν ότι χρειαστήκαμε 1 μέρος (ο πλαστικός ογκομετρητής μας γεμάτος) νερού, για 3 ½ μέρη αλευριού.

Αφού ζύμωσαν όλοι το ζυμάρι, το χωρίσαμε σε 16 ίσα μέρη, όσα ήταν και τα παιδιά χθες. Είπαμε ότι κάθε κουλουράκι θα μπορούσε να έχει την κλασική μορφή που έχουν τα κουλουράκια, αλλά θα μπορούσε και να είναι μια ελεύθερη δημιουργία. Έτσι τα παιδιά πρότειναν να φτιάξουν σπίτια, καράβια, ανθρώπους και ήλιους. Στη συνέχεια πήγαμε στα τραπεζάκια και κάθε παιδί έπλασε τα δικά του κουλουράκια ή ό,τι άλλο ήθελε.

Στο σχολείο δεν έχουμε φούρνο και έτσι έψησα τα κουλουράκια στο σπίτι. Σήμερα λοιπόν πήρανε νερομπογιές και έβαψαν τα κουλουράκια τους. Μαζί με τα κουλουράκια έβαψαν και τα βραστά αυγά που είχανε φέρει από το σπίτι.

Οι κάρτες που έφτιαξαν τα παιδιά φέτος ήταν πολύ απλές και καθαρά δικές τους δημιουργίες.

1. Πάνω σε πράσινο χαρτόνι κανσόν κολλήσαμε κόκκινα μεγάλα βελουτέ αυγά (ή πάνω σε κόκκινο πράσινα αυγά). Τα παιδιά ζωγράφισαν με μαρκαδόρους μικρά κοτοπουλάκια στο πλαίσιο της κάρτας, σαν κορνίζα, και ένα μεγάλο κοτοπουλάκι μέσα στο αυγό με κηρομπογιές.

2. Πάνω σε λευκό κανσόν χαρτόνι ζωγράφισαν μικρά κόκκινα αυγά και μέσα σε κάθε αυγό ζωγράφισαν ένα σχέδιο σαν χαλκομανία (με μαρκαδόρους ή ξυλομπογιές). Στην επάνω και την κάτω πλευρά της κάρτας κολλήσαμε δύο τρέσες από χαρτί περιτυλίγματος, κομμένες με πριονωτό ψαλίδι.

Δυστυχώς δεν έχω φωτογραφίες από όλες τις προηγούμενες δημιουργίες που πήρανε τα παιδιά στο σπίτι. Είχαμε τόση δουλειά στο σχολείο, που δεν περίσσευαν ούτε λίγα λεπτά για φωτογράφηση.

Σημείωσεις:
1. Το ζυμάρι είναι ένα πολύ χρήσιμο υλικό για να δημιουργήσουμε μικρογλυπτά που θα μείνουν στο χρόνο. Μπορούμε να το φτιάξουμε εύκολα, τα υλικά του είναι φθηνά και τα παιδιά το λατρεύουν.

2. Μια και δεν έχω δικές μας φωτογραφίες, αναρτώ κάποιες φωτογραφίες από παλιές χαλκομανίες που βρήκα στο δίκτυο, και συνδέονται με δικές μου όμορφες μνήμες από τις ημέρες αυτές.