Η κυρά Σαρακοστή, έθιμα και παραδόσεις.

H κυρά Σαρακοστή

Σαράντα μέρες κράταγε η νηστεία πριν το Πάσχα.

Τόσες νήστεψε και ο Χριστός στην έρημο. Τις τρεις πρώτες μάλιστα μερικές γυναίκες δεν έβαζαν στο στόμα τους τίποτα, ούτε καν ψωμί ή νερό και την τέταρτη έτρωγαν μόνο ειδικά φαγητά – καρυδόπιτα, σούπα με φασόλια, πετιμέζι.

Πόσο αργά περνούσε η σαρακοστή για όσους νήστευαν και νήστευαν οι περισσότεροι.

Η “κυρά Σαρακοστή” ήταν το ημερολόγιό τους. Την παρίσταναν ως καλογριά. Έπαιρναν μια κόλλα χαρτί και σχεδίαζαν μια γυναίκα. Δεν της έκαναν στόμα γιατί συνέχεια νήστευε και τα χέρια της ήταν σταυρωμένα γιατί όλο προσευχόταν. Είχε 7 πόδια, τις 7 βδομάδες της Σαρακοστής. Κάθε Σάββατο έκοβαν και ένα πόδι. Το τελευταίο το έκοβαν το Μεγάλο Σαββάτο.

Στη Χίο το έβαζαν μέσα σε ένα ξερό σύκο ή σε ένα καρύδι και όποιος το έβρισκε πίστευαν πως θα ήταν καλότυχος.

Αλλού την έκαναν και πάνινη την “κυρά Σαρακοστή” τους και τη γέμιζαν με πούπουλα. Στον Πόντο έπαιρναν μια πατάτα ψημένη ή ένα κρεμμύδι, έμπηγαν 7 φτερά κότας, το έδεναν στο ταβάνι και κρεμόταν όλη τη Σαρακοστή. Κάθε βδομάδα έβγαζαν και ένα φτερό.

Ο “κουκουράς”, έτσι το έλεγαν, ήταν ο φόβος των παιδιών.

[Πηγή: Έθιμα του Πάσχα – ΜΟΥΣΕΙΟ ΜΠΕΝΑΚΗ]

Τέτοια ώρα, Κυριακή της Τυρινής η γιαγιά ετοίμαζε την χάσκα…

Η “χάσκα” ή ο “χάσκας”, αλλιώς “χάσκαρη”, “χάψαρου”, “χάψαλου» είναι αποκριάτικο έθιμο που τηρείται κυρίως στην περιοχή της Μακεδονίας, την τελευταία Κυριακή της Αποκριάς.

Σε κλώστη (ο κατά κόσμον λεπτός πλάστης με τον οποίο οι νοικοκυρές ανοίγουν φύλλο για πίτα) δένεται κλωστή που στην μια της άκρη κρέμεται ένα ξεφλουδισμένο αυγό.

Ο παππούς ή κάποιος θείος της οικογένειας κάθεται στο κέντρο ή στην περιφέρεια κύκλου που αποτελείται από τα νεότερα μέλη της οικογένειας και με παιγνιώδη τρόπο χειρίζεται την χάσκα ενώ τα παιδιά της οικογένειας προσπαθούν με το στόμα και χωρίς τη βοήθεια των χεριών να πιάσουν το αυγό!
Όποιος τα καταφέρει θεωρείται τυχερός. Ένα έθιμο που σηματοδοτεί την έναρξη της σαρακοστής καθώς λέγεται πώς « με αυγό κλείνει το στόμα το βράδυ της Αποκριάς, με αυγό ανοίγει το βράδυ της Ανάστασης».

Συγχωρεμένα, καλή Σαρακοστή αδέρφια!

Η Εμπονέστια ήταν ένα ποντιακό έθιμο, της τελευταίας Κυριακής της Αποκριάς.

Το βράδυ της Κυριακής της Τυρινής μαζεύονταν οι οικογένειες σε παρέες γύρω από το τραπέζι, αλλά και έξω στην ύπαιθρο κι έτρωγαν όλα τα κρεατικά και γαλακτοκομικά που υπήρχαν στο σπίτι, γιατί την επόμενη μέρα «έμπαινε η νηστεία».

Κατά τον Ισαάκ Λαυρεντίδη ετυμολογικά το “εμβαίνω εις την νηστείαν”, έγινε εμπονέστια.

«Οσήμερον θα εμπονεστιάζουμε». Το φαγοπότι μέχρι σκασμού, συνοδευόταν κι από γλέντι, το οποίο κρατούσε μέχρι τα μεσάνυχτα.
Ξημερώματα της Καθαρής Δευτέρας σφράγιζαν το στόμα τους για την περίοδο της νηστείας, τρώγοντας ένα αυγό και λέγοντας:

«Με τ’ ωβόν εβούλωσά το, με τ’ ωβόν θ’ ανοίγ’ ατο. Δηλαδή με το αυγό το βούλωσα με το αυγό θα το ανοίξω, έλεγαν, εννοώντας το κόκκινο πασχαλινό αυγό».

Η νηστεία είχε ιδιαίτερη βαρύτητα για τους Πόντιους. Όποιος δεν νήστευε χαρακτηριζόταν ως ασεβής προς την θρησκεία. Έτσι ακόμη κι αυτοί που δεν ήθελαν να νηστέψουν αναγκάζονταν να το κάνουν από ντροπή προς τους υπολοίπους.

Ό,τι περίσσευε από τα φαγητά τα έδιναν σε φτωχές τουρκάλες, οι οποίες γύριζαν από το πρωί στις ελληνικές συνοικίες, με σκοπό την συλλογή των υπολειμμάτων των τροφών.
Η χαρακτηριστική έκφραση που απηύθυναν οι τουρκάλες μόλις αντίκριζαν μια ελληνίδα νοικοκυρά: «Κόγκσου, αρτούχ ‘μαρτούχ γιόκμου;» Δηλαδή: Γειτόνισσα, περισσεύματα, ξεπερισσεύματα δεν έχει; Και οι ελληνίδες σχολίαζαν μεταξύ τους: Οσήμερον οι τουρξάδες α έχ’ νε μπαϊράμ. Δηλαδή: Σήμερα οι τουρκάλες θα έχουν μπαϊράμι, που είναι μεγάλη θρησκευτική γιορτή για τους μουσουλμάνους.
 

Η μεγάλη Σαρακοστή – Αληθινή νηστεία

«Η Μεγάλη Σαρακοστή είναι χριστιανική χρονική περίοδος νηστείας. Είναι η αρχαιότερη από τις μεγάλες νηστείες της Ορθόδοξης Εκκλησίας. Καθιερώθηκε τον 4^ο αιώνα μ.Χ.  Αρχικά διαρκούσε έξι εβδομάδες ενώ αργότερα προστέθηκε και η έβδομη εβδομάδα. Ονομάζεται “Σαρακοστή” γιατί περιλαμβάνει σαράντα ημέρες νηστείας, δηλ. από την Καθαρή Δευτέρα μέχρι και την Παρασκευή πριν το Σάββατο του Λαζάρου, οπότε ακολουθεί η Κυριακή των Βαΐων και η Μεγάλη Βδομάδα. “Μεγάλη” Σαρακοστή ονομάζεται όχι για τη μεγάλη διάρκειά της αλλά για τη σημασία της που γίνεται σε ανάμνηση των Παθών του Χριστού. Αποτελεί την προετοιμασία των πιστών για τη γιορτή της Ανάστασης του Χριστού. Στη πραγματικότητα μαζί με την εβδομάδα των Αγίων Παθών είναι πεντηκονθήμερη περίοδος.»

[Βικιπαίδεια]
Γιατί νηστεύουμε;

Διαβάζουμε στο Κατά Λουκάν Ευαγγέλιο 4:1-4

1 ΚΑΙ ο Ιησούς, πλήρης Αγίου Πνεύματος, επέστρεψε από τον Ιορδάνη· και φερόταν από το Πνεύμα στην έρημο, 2 πειραζόμενος από τον διάβολο 40 ημέρες· και δεν έφαγε τίποτε εκείνες τις ημέρες·και αφού αυτές τελείωσαν, ύστερα πείνασε. 3 Και ο διάβολος είπε σ’ αυτόν: Αν είσαι Υιός τού Θεού, πες σε τούτη την πέτρα να γίνει ψωμί. 4 Και ο Ιησούς απάντησε σ’ αυτόν, λέγοντας: Είναι γραμμένο, ότι: «Μονάχα με ψωμί δεν θα ζήσει ο άνθρωπος, αλλά με κάθε λόγο τού Θεού».

Βλέπουμε εδώ ότι ο ίδιος ο Χριστός ήταν ο εμπνευστής της σαρακοστής, ο οποίος για 40 μερόνυχτα νήστεψε χωρίς να φάει καθόλου . Βλέπουμε πως αυτός που τον οδηγά σ’ αυτή την μεγάλη δοκιμασία είναι ο ίδιος ο Πατέρας Θεός διαμέσου του Αγίου Πνεύματος και αυτό δεν γίνεται χωρίς λόγο. Αποτέλεσμα η μεγάλη διακήρυξη «Μονάχα με ψωμί δεν θα ζήσει ο άνθρωπος, αλλά με κάθε λόγο τού Θεού» . Ο Χριστός ο «ζωντανός λόγος του Θεού» ποτέ δεν μιλά μόνο με λόγια αλλά πάντα τα λόγια του είναι ζωή και πράξη. Η νηστεία λοιπόν αποδεικνύει ότι η ζωή του  ανθρώπου δεν εξαρτάται μονάχα από το ψωμί που θα φάει αλλά  και από κάθε λόγο του Θεού. Ο άνθρωπος με άλλα λόγια δεν είναί μόνο σάρκα και ψυχή ώστε να χρειάζεται μόνο τροφή για να διατηρηθεί στην ζωή. Είναι και Πνεύμα το οποίο για να ζήσει του είναι αναγκαίο να φάει πνευματική τροφή της οποίας η γεύση και η ευωδιά είναι ασύγκριτα απολαυστικότερη και αναγκαιότερη γι’ αυτόν.

Η νηστεία – όπλο μας ενάντια στον διάβολο.

Ο Χριστός λοιπόν είναι το παράδειγμα και πρότυπο μας στην νηστεία. Αυτή είναι λοιπόν και η έννοια της σαρακοστής : «να ακολουθήσουμε στα βήματα του Χρίστου και μαζί του έμπρακτα να διακηρύξουμε ότι για να ζήσουμε έχουμε ανάγκη τον ζωντανό λόγο του Θεού». Ο πειρασμός του διαβόλου μας φέρνει αντιμέτωπους με την δικιά του διακήρυξη βάση της οποίας έχει ονομαστεί “ο άρχοντας του κόσμου τούτου” : « Στην σάρκα σου είναι η ζωή, ακολούθησε τις επιθυμίες της…. Αν δεν της δώσεις αυτό που σου ζητά θα πεθάνεις». Η λογική αυτής της διακήρυξης επικρατεί στον κόσμο σήμερα και αποτελεί τον κανόνα της ζωής για τους περισσότερους ανθρώπους εδώ κάτω στην γη: «Το σώμα χρειάζεται μονάχα τροφή για να ζήσει, οι ορμές τις σάρκας πρέπει να ικανοποιούνται ανεμπόδιστα, χωρίς χρήμα δεν πας πουθενά, χωρίς δύναμη και επιρροή δεν έχεις στον ήλιο μοίρα». Με την νηστεία ο άνθρωπος υποτάσσει τις επιθυμίες της σάρκας του διακηρύττοντας ότι Μονάχα με τροφή και όλα τα άλλα τα αποκαλούμενα “αναγκαία” δεν θα ζήσει ο άνθρωπος. Ο λόγος του Θεού είναι αυτό που χρειάζεται περισσότερο και από την ίδια την τροφή για να μπορέσει να δει τον Θεό και σ’ αυτόν να βρει την ολοκλήρωση.

Όχι στην τυπολατρία!

Νηστεία χωρίς πείνα και νηστεία χωρίς προσευχή δεν είναι λοιπόν νηστεία αλλά κάτι άλλο. Καθώς η σάρκα πεινάει και δεν της δίνεται καμία τροφή παρά μόνο προσευχή  ο άνθρωπος συνειδητοποιεί την εξάρτηση του και την απόλυτη ανάγκη του για την ζωή που προσφέρει ο Θεός διαμέσου του Ιησού Χριστού. Κάθε τι άλλο είναι μια καλή δίαιτα, αποτοξίνωση από βλαβερές τροφές μια απεργία πείνας. Σήμερα βλέπουμε τα εστιατόρια να προσφέρουν νηστίσιμα μπιφτέκια, νηστίσιμα γλυκά και όλες τις αγαπημένες μας τροφές σε νηστίσιμη μορφή. Η διαφήμιση τους θυμίζει πολύ την διακήρυξη βάση της οποίας ο διάβολος έχει την διακυβέρνηση αυτού του κόσμου : «Νήστεψε χωρίς να πεινάσεις, στην σάρκα σου είναι η ζωή γιατί να την ταλαιπωρείς με την πείνα;». Καταντά  λοιπόν η νηστεία τυπολατρία την οποία ο Θεός απεχθάνεται και την θεωρεί πράξη υποκρισίας. Την καταδικάζει μάλιστα ο ίδιος ο Χριστός στο κατά Μάρκον ευαγγέλιο λέγοντας  «Καλά προφήτευσε ο Ησαϊας για σας τους υποκριτές, όπως είναι γραμμένο: Ο λαός αυτός με τιμάει με τα χείλη, η καρδιά τους όμως απέχει μακριά από μένα·

7 και μάταια με σέβονται, διδάσκοντας διδασκαλίες, εντολές ανθρώπων».

Η νηστεία μας λοιπόν πρέπει να δηλώνει την πείνα μας για τον Θεό και την δίψα της καρδιάς μας για τον λόγο του. Σαν τέτοια πρέπει να είναι αυστηρά προσωπική χωρίς να ζητά να φανερωθεί στους γύρω της ενώ πάντα θα πρέπει να είναι συνοδευόμενη από πνευματική τροφή ( τον λόγο του Θεού και την προσευχή). Στο κατά Ματθαίον ευαγγέλιο 6 διαβάζουμε :

16 Και όταν νηστεύετε, μη γίνεστε σαν τους υποκριτές, σκυθρωποί· επειδή, αφήνουν άπλυτα τα πρόσωπά τους, για να φανούν στους ανθρώπους ότι νηστεύουν· σας διαβεβαιώνω, ότι έχουν ήδη τον μισθό τους.

17 Εσύ, όμως, όταν νηστεύεις, λούσε το κεφάλι σου, και πλύνε το πρόσωπό σου·

18 για να μη φανείς στους ανθρώπους ότι νηστεύεις, αλλά στον Πατέρα σου που είναι στον κρυφό χώρο· και ο Πατέρας σου που βλέπει στον κρυφό χώρο, θα σου ανταποδώσει στα φανερά.

Μια παθιασμένη εκζήτηση του Θεού

Είναι λάθος βέβαια να πιστεύει κανείς ότι όταν φάει κάτι που δεν είναι νηστίσιμο την περίοδο αυτή θα τον μολύνει. Κοιτάξτε τι λέει ο λόγος του Θεού στο  κατά Μάρκον ευαγγέλιο 7:

15 δεν υπάρχει τίποτε που, απέξω από τον άνθρωπο, μπαίνει μέσα του, το οποίο μπορεί να τον μολύνει, αλλά αυτά που βγαίνουν απ’ αυτόν, εκείνα είναι που μολύνουν τον άνθρωπο.

18 Και τους λέει: Έτσι ασύνετοι είστε κι εσείς; Δεν καταλαβαίνετε ότι κάθε τι απέξω, που μπαίνει μέσα στον άνθρωπο, δεν μπορεί να τον μολύνει;

19 Επειδή, δεν μπαίνει μέσα στην καρδιά του, αλλά στην κοιλιά· και αποβάλλεται στο αποχωρητήριο, καθαρίζοντας όλα τα φαγητά.

20 Έλεγε, μάλιστα, ότι: Αυτό που βγαίνει από μέσα από τον άνθρωπο, εκείνο μολύνει τον άνθρωπο· 21 επειδή, από μέσα από την καρδιά των ανθρώπων βγαίνουν οι κακοί συλλογισμοί, μοιχείες, πορνείες, φόνοι,

22 κλοπές, πλεονεξίες, πονηρίες, δόλος, ασέλγεια, πονηρό βλέμμα, βλασφημία, υπερηφάνεια, αφροσύνη.

23 Όλα αυτά τα πονηρά βγαίνουν από μέσα, και μολύνουν τον άνθρωπο.

Νηστεία δεν είναι κάποιος καθαρισμός που αν δεν τον ακολουθήσω θα μολυνθώ αλλά μια παθιασμένη εκζήτηση του Θεού που αν ο πιστός την αγνοήσει στερείτε σημαντικά πνευματικά σκαλοπάτια της πίστης.  Προσοχή λοιπόν, η νηστεία δεν είναι το καθήκον μας απέναντι στον Θεό αλλά η έμπρακτη εκδήλωση της εξάρτησης μας σ’ αυτόν και ο χορτασμός της ψυχής και του Πνεύματος μας με τον λόγο του.

Συμπέρασμα

Συμπεραίνουμε ότι η αληθινή νηστεία είναι πολύ ωφέλιμη για τον πιστό  όταν αυτή δεν γίνεται από τυπολατρία. Πόσο θα νηστέψεις και σε τι βαθμό έχει σημασία μόνο όταν στέκεσαι μόνος σου μπροστά στον Θεό. Η νηστεία μας για να έχει αποτέλεσμα πρέπει να γίνεται αυστηρά μεταξύ μας και του Θεού και να συνοδεύεται από προσευχή και εκζήτηση του προσώπου του. Καθώς η σάρκα μας δοκιμάζεται ο Θεός μας καλεί σε μια μάχη την οποία κερδίζοντας την διακηρύττουμε μαζί με τον Χριστό ότι «Μονάχα με ψωμί δεν θα ζήσει ο άνθρωπος, αλλά με κάθε λόγο τού Θεού».  Τέτοια νηστεία έχει θαυματουργικές ιδιότητες αφού αγγίζει την καρδιά του παντοδύναμου και πολυέλεου Θεού.

Απόκριες
Η ελληνική αποκριά έχει τις ρίζες της στην αρχαία Ελλάδα. Συνδέεται µε την λατρεία του ∆ιονύσου, θεού του κρασιού και των εορτασµών. Η αγγλική λέξη «carnival» προέρχεται από το λατινικό «carnem levare» ή «carnis levamen», που σηµαίνει «διακοπή της βρώσης κρέατος». Στα ελληνικά χρησιµοποιείται η λέξη «αποκριά» και σηµαίνει ακριβώς το ίδιο.  Αυτή η δηµοφιλής παράδοση προέρχεται από τις παγανιστικές τελετουργίες των αρχαίων Ελλήνων και τις γιορτές προς τιµή του ∆ιονύσου, θεού του κρασιού και της ευθυµίας. Οι άνθρωποι µεταµφιέζονταν σε σατύρους ή φορούσαν µάσκες και ξεχύνονταν στους δρόµους και στις γειτονιές συµπεριφερόµενοι «προκλητικά» µε τολµηρές φράσεις και πράξεις. Αυτό εξυπηρετούσε το σκοπό να επιτρέπεται να εκφράζονται ελεύθερα ερωτικές σκέψεις ενώ έκρυβαν την αληθινή τους ταυτότητα πίσω από τις µάσκες.

Αυτή η παράδοση τελικά εξαπλώθηκε και σε άλλα µέρη του κόσµου µέσω της Ρωµαϊκής Αυτοκρατορίας και την ανακάλυψη του Νέου Κόσµου. Όµως, οι παγανιστικές πρακτικές ήταν τόσο βαθιά ριζωµένες που δεν καταργήθηκαν τελείως . Αργότερα, όταν εµφανίστηκε ο χριστιανισµός, αν και οι άνθρωποι σταµάτησαν να λατρεύουν τους θεούς του Ολύµπου, οι συνήθειες των Ελλήνων να µεταµφιέζονται και να γιορτάζουν στους δρόµους παρέµειναν.

Μια φορά τον χρόνο, τα καρναβάλια συµβαίνουν σε πολλές πόλεις και χωριά της χώρας µας. Στην πραγµατικότητα, η αποκριά διαρκεί τρεις εβδοµάδες, και ξεκινάει 60 µέρες πριν το Πάσχα. Ονοµάζεται Τριώδιο. Η λέξη προέρχεται από το «τρεις ωδές» που σηµαίνει οι τρεις ύµνοι που συνηθίζουµε να λέµε στην εκκλησία. Ξεκινά την πρώτη Κυριακή, που αναφέρεται στο Ευαγγέλιο του «Τελώνη και Φαρισαίου». Την δεύτερη Κυριακή , στο Ευαγγέλιο του «Ασώτου Υιού». Η τρίτη είναι της «Απόκρεω « και η τελευταία Κυριακή της αποκριάς, κατά την οποία οι εορτασµοί και οι εκδηλώσεις φτάνουν στο απόγειο τους, είναι η «Τυρινή» (τυροφάγου). Το τέλος της αποκριάς είναι την αυγή της επόµενης µέρας: η πρώτη µέρα της Σαρακοστής, που ονοµάζεται Καθαρά ∆ευτέρα. Κατά την διάρκεια αυτών των ηµερών, γιορτές και εκδηλώσεις οργανώνονται παντού και οι άνθρωποι διασκεδάζουν πολύ, και κυρίως τα παιδιά. Οι ενήλικες και τα παιδιά µεταµφιέζονται µε αστεία κουστούµια, χορεύουν, τραγουδούν και παρακολουθούν παρελάσεις καρνάβαλων καθώς και άλλες δραστηριότητες, που οργανώνονται από τους δήµους όλων σχεδόν των πόλεων της Ελλάδας. Κατά την διάρκεια όλων αυτών έχουµε κάποια πολύ ιδιαίτερα έθιµα:

Το νταηλίκι (τουρκική: dayılık) είναι μια μορφή κακοποίησης, πιο συγκεκριμένα εκφοβισμού ή εξαναγκασμού. Αυτή συνεπάγεται περιοδικά επαναλαμβανόμενες πράξεις που σκοπό έχουν την επιβολή ενός ατόμου ή μιας ομάδας πάνω σε ένα άλλο άτομο ή ομάδα, επομένως μια «ανισορροπία δυνάμεων». Η εν λόγω ανισορροπία μπορεί να είναι κοινωνική ή/και σωματική. Το θύμα του εκφοβισμού αναφέρεται και ως στόχος^[

Είδη 

Το νταηλίκι αποτελείται από τρία βασικά είδη κακοποίησης – συναισθηματική, λεκτική και σωματική. Συνήθως, πρόκειται για ανεπαίσθητες μεθόδους εξαναγκασμού όπως ηψυχολογική χειραγώγηση.

Το νταηλίκι κυμαίνεται από την απλή μορφή εκφοβισμού σε πιο σύνθετες μορφές, στις οποίες ο νταής ενδέχεται να έχει έναν η περισσότερους φιλους που μπορεί να φαίνεται να είναι πρόθυμοι να βοηθήσουν τον «αρχι-νταή» στις δραστηριότητές του. Το νταηλίκι στο σχολικό ή εργασιακό χώρο αναφέρεται και ως ομότιμη κακοποίηση.

Το νταηλίκι μπορεί να προκύψει σε οποιοδήποτε περιβάλλον στο οποίο ανθρωποι αλληλεπιδρούν μεταξύ τους. Αυτό περιλαμβάνει το σχολείο,το στρατό, την οικογένεια, το χώρο εργασίας, το σπίτι και τις γειτονιές. Είναι ακόμη ένας παράγοντας ώθησης στη μετανάστευση. Ο εκφοβισμός είναι δυνατό να λαμβάνει χώρα μεταξύ κοινωνικών ομάδων, κοινωνικών τάξεων και ακόμη και μεταξύ χωρών (υπερβολική εθνικοφροσύνη, σοβινισμός)^[1].

Η ιστορία της Χριστουγεννιάτικης κάρτας.

Η πρώτη χριστουγεννιάτικη κάρτα δημιουργήθηκε από τον Sir Henry Cole στο Λονδίνο το 1843. Στην κάρτα απεικονιζόταν ένα έργο τουJohn Callcott Horsley που έδειχνε μια οικογένεια να κάθεται στο χριστουγεννιάτικο τραπέζι και να τσουγκρίζουν όλοι μαζί τα ποτήρια τους.

Εκείνο το έτος που πρωτοεμφανίστηκαν οι χριστουγεννιάτικες κάρτες τυπώθηκαν και πουλήθηκαν 2.050 κάρτες.

Το 1875 έχοντας δει την μεγάλη απήχηση που είχαν οι χριστουγεννιάτικες κάρτες στην Αγγλία ο Louis Prang αποφάσισε να τυπώσει χριστουγεννιάτικες κάρτες και να τις στείλει στην Αμερική.

Όμως οι απεικονίσεις που είχε επιλέξει για τις κάρτες τους ήταν πολύ φτηνές και κακόγουστες με αποτέλεσμα να φύγει από την αγορά πολύ σύντομα.

Η παραγωγή των χριστουγεννιάτικων καρτών τον 20ο αιώνα αποτελεί μια από τις πιο κερδοφόρες βιομηχανίες.

Βέβαια η ποιότητα εικόνων και εκτυπώσεων με την βοήθεια της τεχνολογίας έχει αναπτυχθεί πολύ.

Το 1950 εμφανίστηκαν και χριστουγεννιάτικες απεικονίσεις cartoon και τον 21ο αιώνα επανήλθαν πάλι στην αγορά οι κάρτες Βικτοριανού ύφους που είχαν εξαλειφθεί μετά την μεγάλη αποτυχία το 1875 στην Αμερική.

Πλέον μπορεί ο καθένας να αγοράσει κάρτες σε πακέτο με διάφορα σχέδια αλλά και μεμονωμένες.

Όμως με την εξέλιξη της τεχνολογίας πλέον οι άνθρωποι μπορούν να ανταλλάσσουν τις ευχές τους μέσω τηλεφώνου και e-mail , έτσι παρατηρήθηκε μείωση στον αριθμό των καρτών που στέλνονται

Επί Πάπα Ιουλίου Α’ (337-352) τα Χριστούγεννα σταμάτησαν να γιορτάζονται μαζί με τα Θεοφάνεια και θεσπίσθηκε ως επέτειος η 25 Δεκεμβρίου κατόπιν έρευνας των αρχείων της Ρώμης, όπως πιστεύεται, επί της απογραφής που έγινε επί αυτοκράτορα Οκταβιανού Αυγούστου, σε συνδυασμό με υπολογισμό ρήσης του Ευαγγελίου (το οποίο και συνέτεινε) του Προδρόμου λεχθείσα περί τον Χριστόν:”Εκείνος δει αυξάνειν, εμέ δε ελατούσθαι” (Ιωάνν. γ’30). Με βάση αυτή την υποθετική πηγή, η Γέννηση του Χριστού ορίσθηκε κατά το χειμερινό ηλιοστάσιο όπου και αρχίζει η αύξηση των ημερών. Στον καθορισμό της 25ης Δεκεμβρίου ως ημερομηνίας εορτασμού συντέλεσαν προφανώς η μεγάλη εθνική εορτή του “ακατανίκητου” θεού Ήλιου (Dies Natalis Solis Invicti) και ο εορτασμός των γενεθλίων του Μίθρα που ήταν διαδεδομένα σε όλη την επικράτεια της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας με την έννοια ότι η επιλογή αυτής της ημέρας ως ημέρας γέννησης του Χριστού είχε να κάνει με την προσπάθεια αντικατάστασης των παγανιστικών (μη χριστιανικών) γιορτών που τηρούνταν εκείνον τον καιρό, όπως τα Σατουρνάλια και τα Μπρουμάλια^[5]

Συνεπώς, όταν ο Χριστιανισμός έγινε η επίσημη θρησκεία της αυτοκρατορίας, προσπάθησε να απορροφήσει και να δώσει νέα διάσταση και νέα σημασία σε πανάρχαια λατρευτικά έθιμα και λατρευτικές συνήθειες αιώνων. Πάντως, παρά τις απαγορεύσεις της εκκλησίας για πολλές από τις εκδηλώσεις^[6] που τελούνταν στην αντίστοιχη του Δωδεκαημέρου περίοδο ή τις νομοθεσίες^[7], αυτές διατηρήθηκαν κυρίως στην ύπαιθρο^[8] καθ’ όλη την διάρκεια των ρωμαϊκών αυτοκρατορικών χρόνων, μέχρι τον 5ο μ.Χ. αιώνα. Σε μεταγενέστερη εποχή πολλά από τα έθιμα τους (ανταλλαγή δώρων, γλέντια, χαρτοπαίγνια κ.ο.κ.) μεταβιβάστηκαν στον εορτασμό τής Πρωτοχρονιάς^[9].

Βικιπαίδεια

Επισκεφτήκαμε με τους μαθητές της Γ Γυμνασίου στις 2-12-15 το Τεχνολογικό και Πολιτιστικό Πάρκο Λαυρίου,στα πλαίσια του project <<Eνέργεια>> και ξεναγηθήκαμε στο εργοστάσιο και στο Μουσείο από παλαιούς εργαζόμενους.

Ευχαριστούμε θερμά τους υπευθύνους του Πάρκου για την φιλοξενία.

Η Γαλλική Εταιρεία Μεταλλείων Λαυρίου

Α’ περίοδος 1875-1904
Στο διάστημα αυτό η εταιρεία κατασκευάζει το βασικό πυρήνα των εγκαταστάσεων. Μέχρι το 1895 το οργανωμένο πια σύνολο περιλαμβάνει κτίρια διοίκησης, εγκαταστάσεις μηχανικής επεξεργασίας και υδρομηχανικού εμπλουτισμού των μεταλλευμάτων και αναγωγής του μολύβδου.
Τα εξορυσσόμενα μεταλλεύματα από τα μεταλλεία υφίστανται επί τόπου έναν πρώτο εμπλουτισμό. Από αυτά τα μολυβδούχα, τα ψευδαργυρούχα και τα μικτά θειούχα οδεύουν προς τις διαδικασίες μηχανικής προπαρασκευής σε θραυστήρες και «πλυντήρια» που βρίσκονται στον Κυπριανό. Στη συνέχεια της παραγωγικής αλυσίδας τα μεταλλεύματα κατεργάζονταν μεταλλουργικά. Διακρίνονται δύο ξεχωριστές διαδικασίες: η πύρωση της καλαμίνας, η φρύξη και η αναγωγική τήξη του γαληνίτη. Το τελικό προϊόν περιέχει 90% μόλυβδο και εξάγεται ως αργυρούχος μόλυβδος σε χελώνες.

Β’ περίοδος 1905-1929
Το 1905 ξεκινά μια μεγάλη επιχείρηση τεχνολογικού εκσυγχρονισμού της μεταλλουργίας του μολύβδου. Στη διαδικασία της φρύξης εγκαταλείπονται οι παλαιές φλεγοβόλοι κάμινοι και εφαρμόζονται δύο διαφορετικές μέθοδοι, ανάλογα με τον τύπο του μεταλλεύματος. Οι γαληνίτες με μεγάλη περιεκτικότητα σε σιδηροπυρίτη υφίστανται πλήρη φρύξη με τη μέθοδο Kauffmann , ενώ οι υπόλοιποι με τη μικρότερη περιεκτικότητα σε σιδηροπυρίτη φρύττονται με τη μέθοδο Huntigton-Heberlein.
Επίσης κατασκευάζονται δύο νέοι κάμινοι τύπου Brunton και αναδιοργανώνεται το συγκρότημα της πλινθοποίησης. Ήδη από το 1905 αλλάζει και η κινητήρια δύναμη του συγκροτήματος με την εγκατάσταση ηλεκτροπαραγωγικών μονάδων. Το 1913 η εταιρεία επιχειρεί την επέκταση των μεταλλουργικών δραστηριοτήτων με περαιτέρω επεξεργασία των προϊόντων της αναγωγικής τήξης.

Γ’ περίοδος 1930-1989
Στο τέλος της δεκαετίας του 1920 η εταιρεία βρίσκεται αντιμέτωπη με τη συνεχιζόμενη πτώση των τιμών του μολύβδου και με τη σταδιακή εξάντληση των κοιτασμάτων. Επιχειρεί να αντιμετωπίσει την κρίση με τον εκσυγχρονισμό της μεθόδου εμπλουτισμού και με την παραγωγή καθαρού μολύβδου για την εσωτερική αγορά. Από το 1930 εφαρμόζεται η μέθοδος της απαργύρωσης δια ψευδαργύρου, ενώ μετά το 1936 λειτουργεί ελασματοποιείο για την παραγωγή φύλλων μολύβδου. Το 1930 λόγω εξάντλησης των μεταλλευμάτων καθίσταται ασύμφορη και σταματά η λειτουργία των καμίνων πύρωσης της καλαμίνας. Το ίδιο έτος η εταιρεία αγοράζεται από την πολυεθνική Penarroya. Οι τελευταίες σημαντικές παρεμβάσεις στο συγκρότημα είναι οι εγκαταστάσεις των φίλτρων καπνού που δημιουργήθηκαν μετά τον Β Παγκόσμιο Πόλεμο.

Ορισμένα από τα κτίρια που σώζονται μέχρι και σήμερα κατασκευάστηκαν το 1875-76  και εξακολούθησαν μέχρι το 1988 να στεγάζουν τα στάδια  της παραγωγικής  διαδικασίας. Το συγκρότημα διέκοψε οριστικά τη λειτουργία του το 1989. Σήμερα μετασχηματίζεται από το Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο σε Τεχνολογικό Πολιτιστικό Πάρκο.

Το Λαύρειο με το παραπάνω γενικό, δυναμικό σημαινόμενο, ως ο τόπος των μεταλλευτικών έργων, χαρακτηρίζεται επί αιώνες, από την αρχαία εποχή έως σήμερα αφού αποτελεί το απόλυτο συμπλήρωμα, τον αναντικατάστατο ετερόπτωτο ονομαστικό προσδιορισμό, όταν θέλει να αναφερθεί κανείς στα μεταλλεία της περιοχής λέγει και γράφει «τα μεταλλεία του Λαυρείου»και αυτό το περιεχόμενο εννοούν οι αρχαίοι συγγραφείς,όπως ο Ηρόδοτος (5ος αι.π.Χ., VII 144), στον  οποίο για πρώτη φορά απαντάται το τοπωνύμιο, ο Θουκιδίδης (5ος αι. π.Χ., ΙΙ55,Ι), ο Αριστοτέλης  (4ος αι. π.Χ. Οικονομικός Β36), ο Παυσανίας (2ος αι. μ.Χ Ελλάδος Περιηγήσεως. Αττικά Α, 1) και στην Βυζαντική εποχή ο Γ. Χοιροβοσκός(Γραμματικός, 2ο μισό του 8ου αι.).

Παρομοίως και στη νεότερη εποχή, από την πρώτη συστηματική εργασία πάνω στο αρχαίο Λαύριο του Γερμανού ερευνητή Α. Boeckh, Uber die Laurischn Silberwerke in Attica,Berlin, 1815 (Περί των λαυρεωτικών αργυρείων στην Αττική, Βερολίνο,1815) στη συνέχεια με την επανέναρξη των έργων το 1865 και καθ όλο τον 19ο , 20ο αι. και μέχρι σήμερα, όταν τα επίσημα έγγραφα ή έντυπα, οι Έλληνες και ξένοι συγγραφείς και μελετητές αναφέρονται στο Λαύρειο ή ασχολούνται αποκλειστικά με αυτό είτε πρόκειται για τις μεταλλούχες ύλες (σκωρίες, εκβολάδες, μεταλλεία), είτε για τα μεταλλευτικά και μεταλλουργικά έργα της αρχαίας και νεότερης εποχής, από κάθε άποψη, του αποδίδουν το παραπάνω γεωγραφικό, γεωλογικό, μεταλλευτικό και ιστορικό περιεχόμενο.

Οι ίδιοι οι ιθύνοντες των δύο μεγάλων εταιρειών, που δραστηριοποιήθηκαν στον 19ο και 20ο αι. στην άνω γεωγραφική περιοχή, θεώρησαν ως απολύτως φυσικό να ονομάσουν την μεν ελληνική ως Εταιρεία Μεταλλουργείων Λαυρίου, τη δε γαλλική, ως Compagnie Francaise des Mines du Laurinm (Γαλλική Εταιρεία Μεταλλείων  Λαυρίου ). Τόση είναι δε η ισχύς του τοπωνυμίου Λαύρειον και του περιεχομένου του ώστε με δεδομένο και τον κλασικισμό της εποχής, όταν σχηματίστηκαν οι Δήμοι της Αττικής το 1835, όχι μόνον η ως άνω περιγραφόμενη περιοχή, αλλά και πέραν αυτής, περιλαμβάνεται στον ιδρυθέντα Δήμο, ο οποίος, φυσικά, ονομάζεται Δήμος Λαυρίου.

Στον 19ο αι. με την αναγέννηση του μεταλλευτικού Λαυρείου,  τον 20ο και μέχρι σήμερα χρησιμοποιείται η διπλή γραφή Λαύρειο (ν) και Λαύριο (ν). Φυσικά με τη στενή του έννοια το τοπωνύμιο Λαύρειον παραπέμπει και στη ομώνυμη πόλη της νεότερης εποχής . Ο δε όρος Λαυρεωτική σημαίνει α) συναπτόμενος , με τη λέξη Δήμος τα διοικητικά όρια του Δήμου Λαυρεωτικής και β) ως συνώνυμος του Λαυρείου , την περιοχή των μεταλλευτικών έργων. Το τοπωνύμιο Λαύρειον είναι μακράν επικρατέστερο του συνώνυμού του Λαυρεωτική, όπως, άλλωστε, συνέβαινε πάντα, και στην Αρχαιότητα. Αλλωστε, μόλις τον 1ο -2ο αι. μ.Χ. χρησιμοποιεί ο Πλούταρχος τον όρο Λαυρεωτική ως τοπωνύμιο.

[στοιχεία από το βιβλίο: Θορικός: το αρχαίο θέατρο του Γιώργου Ν. Δερμάτη, Δρ. Ιστορίας]

Τα μεταλλεία Λαυρίου και το Λαυρεωτικό ζήτημα

Ορυκτολογικό-Μεταλλευτικό Μουσείο Αγ. Κωνσταντίνου (Καμάριζας) Λαυρεωτικής, Φωτ. Π. Τζεφέρη

Τα μεταλλεία του Λαυρίου γνώρισαν ιδιαίτερη άνθηση στην αρχαία εποχή της Αθηναϊκής Δημοκρατίας και λειτούργησαν μέχρι και τον 2ο αιώνα μ.Χ. Το ενδιαφέρον γι’αυτά επανήλθε τη δεκαετία του 1860, όταν ο μεταλλειολόγος Ανδρέας Κορδέλλας, ως εμπειρογνώμονας του ελληνικού κράτος, συνέταξε ειδική έκθεση σχετικά με την επαναλειτουργία των λατομείων ύστερα από αίτηση που είχε υποβάλει προς τις αρμόδιες υπηρεσίες ο Γεώργιος Παχής που ήθελε να δημιουργήσει μεταλλεία. Στην έκθεση αυτή ο Κορδέλλας μεταξύ άλλων αποφαινόταν πως η εκμετάλλευση των μεταλλείων θα μπορούσε να είναι επικερδής γι’αυτό και θα έπρεπε να παραμείνει στην κυριότητα του ελληνικού κράτους.

Την ίδια περίοδο ο Ιωάννης Βαπτιστής Σερπιέρης έλαβε γνώση σχετικά με τα μεταλλεύματα του Λαυρίου. Γι’αυτό το λόγο επισκέφθηκε την Ελλάδα όπου ήρθε σε επαφή με τον Ανδρέα Κορδέλλα, ο οποίος και τον έπεισε να αναζητήσει τα απαραίτητα κεφάλαια προκειμένου να εκμεταλλευτεί τα μεταλλεύματα αργυρούχου μολύβδου, αλλά και τα υπολείμματα από τις αρχαίες εκμεταλλεύσεις, όπως ακριβώς έκανε και ο πατέρας του στη Σαρδηνία.

Επιστρέφοντας στην Ελλάδα ίδρυσε, το 1864, την εταιρεία “Roux – Serpieri – Fressynet C.E.” Το ίδιο έτος πέτυχε να χορηγηθεί στην εταιρεία άδεια από το υπουργείο Οικονομικών για την εκμετάλλευση των Μεταλλείων. Γι’αυτό το λόγο παραχωρήθηκαν 10.791 στρέμματα, ενώ η  συνολική επένδυση της εταιρείας υπολογίζεται στο μισό εκατομμύριο φράγκα και ήταν μια από τις σημαντικότερες της εποχής στον τομέα της βιομηχανίας.Το 1865 είχαν πια τοποθετηθεί οι κάμινοι και είχε αρχίσει να παράγεται μεταλλικός αργυρούχος μόλυβδος.

Η εκμετάλλευση των εκβολάδων

Ανδρέας Κορδέλλας, Ιωάννης Βαπτιστής Σερπιέρης

Η εκμετάλλευση των καταλοίπων από τις εξορύξεις και τις επεξεργασίες, που γίνονταν στην αρχαία Ελλάδα και υπήρχαν στην επιφάνεια του εδάφους, απέφερε στην εταιρεία σημαντικό κέρδος. Με βάση τον ισχύοντα τότε νόμο η εταιρεία δεν απέδιδε φόρο στο ελληνικό δημόσιο για την εκμετάλλευση αυτών. Η αντιπολίτευση, με προεξέχοντα τον Επαμεινώνδα Δεληγεώργη, επισήμανε το συγκεκριμένο ζήτημα με αποτέλεσμα λόγω της πίεσης αυτής αλλά και εκ μέρους της κοινής γνώμης, η τότε κυβέρνηση Κουμουνδούρου προχώρησε στην ψήφιση του νόμου Υ΄ περί Λαυρίουβάσει του οποίου θεσπίζονταν οι προϋποθέσεις για την εκμετάλλευση των εκβολάδων καθώς και αυστηρή φορολογία για την εκμετάλλευσή τους. Ο συγκεκριμένος νόμος κάλυψε το νομικό κενό που υπήρχε προστατεύοντας παράλληλα τα δικαιώματα του δημοσίου.

Η εταιρεία αντέδρασε έντονα υποστηρίζοντας πως στην παραχώρηση των μεταλλείων δεν διευκρινιζόταν αυτή η παράμετρος και ως εκ τούτου είχε δικαίωμα εξόρυξης και του υπόγειου αλλά και του υπέργειου πλούτου. Η εταιρεία προτίμησε να απευθυνθεί στην ιταλική και γαλλική κυβέρνηση προκειμένου να μεσολαβήσουν υπερ της απαιτώντας αποζημίωση 20 εκατομμυρίων φράγκων. Η κυβέρνηση Κουμουνδούρου αντιπρότεινε έντεκα εκατομμύρια φράγκα. Οι πιέσεις των ξένων δυνάμεων με τον καιρό άρχισαν να γίνονται εντονότερες ενώ όλες οι διαπραγματεύσεις πραγματοποιούντο υπό την δαμόκλειο σπάθη των κανονιοφόρων που απειλούσαν ότι θα στείλουν.

Μέσα σε αυτό το κλίμα έντασης και πιέσεων η κυβέρνηση Κουμουνδούρου παραιτήθηκε και σχηματίστηκε κυβέρνηση υπό τον Θρασύβουλο Ζαΐμη, η οποία όμως παραιτήθηκε στις 25 Δεκεμβρίου του 1871 οπότε σχηματίστηκε κυβέρνηση υπό τον Δημήτριο Βούλγαρη. Κατά τη διάρκεια της θητείας αυτής οι διαπραγματεύσεις πάγωσαν για ένα διάστημα. Μετά και την αποπομπή της κυβέρνησης Βούλγαρη, πρωθυπουργός διορίστηκε ο Ε.Δεληγεώργης, του οποίου η κυβέρνηση κράτησε σκληρή στάση απέναντι στις ξένες κυβερνήσεις.

Μπροστά στο αδιέξοδο, ο πρωθυπουργός και ο βασιλιάς Γεώργιος, ο οποίος διαδραμάτιζε παρασκηνιακό ρόλο σε όλη τη διάρκεια των διαπραγματεύσεων, απευθύνθηκαν στον ομογενή τραπεζίτη Ανδρέα Συγγρό που είχε εγκατασταθεί στην Αθήνα προερχόμενος από την Κωνσταντινούπολη. Ο τελευταίος, ως πληρεξούσιος της Τράπεζας Κωνσταντινουπόλεως, κατόρθωσε να έρθει σε συμφωνία με την γαλλοιταλική εταιρία και τον Φεβρουάριο του 1873 υπογράφηκε συμφωνία μεταβίβασης των μεταλλείων σε νεοσυσταθείσα εταιρεία με την επωνυμία Ελληνική Εταιρεία Μεταλλουργείων Λαυρίου.

Από την αρχή της διένεξης η πολιτική δημαγωγία, με πρωταγωνιστή τον Δεληγεώργη, σχετικά με τα αμύθητα πλούτη του Λαυρίου δημιούργησε έναν μύθο. Η πίστη σχετικά με την αξία του μεταλλείου αυξανόταν καθημερινά. Κυρίαρχη ήταν η αίσθηση ότι το Λαύριο θα πλούτιζε μια για πάντα τον κάθε Έλληνα ενώ από μερίδα του τύπου χαρακτηριζόταν ως το ελληνικό Ελντοράντο. Η φημολογία γύρω από τα τεράστια αποθέματα του Λαυρίου οδήγησαν χιλιάδες Έλληνες, απ’όλες τις οικονομικές τάξεις, στην αγορά μετοχών εκτοξεύοντας συνεχώς την τιμή τους.

Με την πάροδο του χρόνου οι προσδοκίες εξαντλήθηκαν με συνέπεια η τιμή της μετοχής να καταγράψει ραγδαία πτώση (σχεδόν 70%). Η πτώση αυτή είχε σαν αποτέλεσμα τον διπλασιασμό των πτωχεύσεων και τον εξανεμισμό των μικροαποταμιεύσεων, χαρακτηρίζεται δε ως η μεγαλύτερη μεταφορά κεφαλαίου στην Ελλάδα από τις κατώτερες τάξεις στις ανώτερες.