Το τελευταίο αντίο στη Δόμνα Σαμίου

Αναπόσπαστο κομμάτι της διδασκαλίας της μουσικής από την πρώτη τάξη του δημοτικού έως και την τελευταία ήταν και είναι η επαφή των παιδιών με την ελληνική μουσική παράδοση. Στόχος αυτής της προσπάθειας είναι να γνωρίσουν και να αγαπήσουν τα παιδιά τα ελληνικά δημοτικά τραγούδια, τα ελληνικά λαϊκά μουσικά όργανα καθώς επίσης και τα ελληνικά μουσικά έθιμα. Η ακρόαση, η εκμάθηση και η ερμηνεία των δημοτικών μας τραγουδιών βοηθά τα παιδιά στην εξοικείωση τους με τους ιδιωματισμούς της ελληνικής γλώσσας και τα φέρνει κοντά με την ιστορία αλλά και την γεωγραφία της περιοχής από την οποία προέρχεται ένα τραγούδι.

Για να κατανοήσουν καλύτερα αλλά και για να μάθουν ευκολότερα οι μαθητές της ΣΤ΄ τάξης τι είναι τα δημοτικάτραγούδια ξεκίνησα πριν δύο εβδομάδες να τους δείχνω ένα μισάωρο βίντεο που συνοδεύει την έκδοση του ψηφιακού δίσκου της Δόμνας Σαμίου Ο κυρ – Βοριάς… και άλλα τραγούδια για παιδιά. Ο ψηφιακός αυτό δίσκος (που κυκλοφόρησε το 2007) περιλαμβάνει μια συλλογή εύκολων δημοτικών τραγουδιών που δημιούργησε η ίδια η Δόμνα Σαμίου για να τα διδάξει στα παιδιά, όπως θα έκανε η γιαγιά τους και να τα φέρει σε επαφή με την ελληνική μουσική κληρονομιά. Την παιδική χορωδία που συμμετέχει στον δίσκο αποτελούν μαθητές από το δημοτικό σχολείο της γειτονιάς της στη Νέα Σμύρνη των οποίων την διδασκαλία  ανέλαβε η ίδια.

Παρακολουθώντας το σύντομο όσο και περιεκτικό αυτό ντοκιμαντέρ τα παιδιά είδαν ποιο ήταν το έργο ζωής της Δόμνας Σαμίου. Ταξιδεύοντας στην Ελλάδα ηχογράφησε και κατέγραψε δημοτικά τραγούδια που έφτασαν ως τις μέρες μας με την προφορική παράδοση. Τα διέσωσε αλλά και τα διέδωσε, τα δίδαξε, τα ερμήνευσε, τους έδωσε ξανά την θέση που είχαν και έχουν στην καθημερινή ζωή των Ελλήνων.  Όμως η Δόμνα Σαμίου χθες βράδυ έφυγε από κοντά μας… Ο ελληνικός μουσικός πολιτισμός είναι φτωχότερος από χθες. Οι μαθητές της ΣΤ΄ τάξης θα παρακολουθήσουν την ερχόμενη Παρασκευή το τρίτο και τελευταίο μέρος του ντοκιμαντέρ ξέροντας πως η φωνή της Δόμνας Σαμίου σίγασε αλλά το έργο της συνεχίζεται.

Γεννημένη το 1928 στην Καισαριανή μεγάλωσε στον προσφυγικό καταυλισμό καθώς οι γονείς της είχαν έρθει πρόσφυγες από την Μικρά Ασία. Από εκεί ήταν και τα πρώτα της μουσικά ακούσματα. Από μικρή της άρεσε να πηγαίνει στην εκκλησία και να ακούει τους ψαλμούς της βυζαντινής μουσικής.

Έτσι σε ηλικία 13 ετών πήγε στον «Σύλλογο προς Διάδοσιν της Εθνικής Μουσικής» για να μαθητεύσει δίπλα στον Σίμωνα Καρά. Η Δόμνα δεν μαθήτευσε απλώς κοντά στον Σίμωνα Καρά αλλά συνέχισε το έργο του. Ως μέλος της χορωδίας του Σίμωνα Καρά αρχίζει η σχέση της και με το Εθνικό Ίδρυμα Ραδιοφωνίας/Ε.Ι.Ρ όπου αργότερα, το 1954, προσλαμβάνεται στο Τμήμα Εθνικής Μουσικής. Από τη θέση αυτή γνωρίζει τους σημαντικότερους λαϊκούς μουσικούς. Παράλληλα κάνει μουσική επιμέλεια σε εκδόσεις δίσκων, θεατρικές εκπομπές, κινηματογραφικές ταινίες. Το 1963 αρχίζει τα ταξίδια της στην επαρχία και κάνει επιτόπιες καταγραφές δημοτικών τραγουδιών και συγκεντρώνει μουσικό υλικό για το προσωπικό της αρχείο με δικά της μηχανήματα.

Το 1971 παραιτείται από την Ραδιοφωνία. Την ίδια χρονιά-σταθμό αποδέχεται την πρόσκληση του Διονύση Σαββόπουλου και συνεργάζεται μαζί του δίνοντας από τότε μια μεγάλη στροφή στη σχέση των νέων με την παραδοσιακή μουσική. Το 1981 ιδρύεται ο Καλλιτεχνικός Σύλλογος Δημοτικής Μουσικής – Δόμνα Σαμίου με σκοπό την διάσωση και προβολή της παραδοσιακής μουσικής και κυρίως την έκδοση δίσκων και τη διοργάνωση εκδηλώσεων με αυστηρές επιστημονικές και ποιοτικές προδιαγραφές

Το έργο της ξεπερνά πια τα ελληνικά σύνορα. Εκδίδονται δίσκοι της στη Γαλλία και τη Σουηδία. Επί σαράντα περίπου χρόνια πραγματοποιεί σειρά συναυλιών από την Αυστραλία μέχρι τη Νότια Αμερική που όχι μόνο συγκινούν τους Έλληνες της Διασποράς αλλά και αποκαλύπτουν στους ξένους μια ποιοτική «ελληνική μουσική δίχως μπουζούκι», όπως γράφτηκε σε κάποια κριτική συναυλίας της στη Σουηδία.

Στο εσωτερικό της Ελλάδας οι εμφανίσεις της σε συναυλίες είναι αναρίθμητες καθώς και οι τιμητικές προσκλήσεις και τα αφιερώματα, όπως π.χ. η επετειακή παράσταση για τα 70 της χρόνια: «Η Δόμνα Σαμίου στο Μέγαρο Μουσικής: η γνωστή και άγνωστη Δόμνα», τον Οκτώβριο του 1998.

Για όλες αυτές τις δραστηριότητες συνεργάζεται με τους πιο καταξιωμένους Έλληνες και ξένους μουσικούς, μουσικολόγους, λαογράφους, εθνομουσικολόγους αλλά και διδάσκει και αναδεικνύει πρωτόβγαλτους νέους καλλιτέχνες. Aπό το 1994 δίνει μαθήματα δημοτικού τραγουδιού για ενήλικες στο Μουσείο Ελληνικών Λαϊκών Οργάνων της Αθήνας.

Πάμπολλες είναι επίσης οι πρωτοβουλίες της και έμπρακτη και ανιδιοτελής η προσφορά της για την βελτίωση της μουσικής εκπαίδευσης των παιδιών στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση, αίτημα παιδαγωγικά πρωταρχικό και επιτακτικό κατά την ίδια. Έχει τιμηθεί με πολλές διακρίσεις και βραβευτεί για το έργο της με κορυφαία την απονομή μεταλλίου από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας Κων/νο Στεφανόπουλο το 2005.

Λίγα και φτωχά είναι τα λόγια που μπορούν να περιγράψουν την αξία του έργου της Δόμνας Σαμίου για την διάσωση από την λήθη του χρόνου της ελληνικής μουσικής κληρονομιάς και μαζί και ενός μεγάλου μέρους του ελληνικού πολιτισμού.  Ας γίνει το έργο αυτό ο φάρος που θα φωτίζει τον δρόμο των συνεχιστών της. Καλό σου ταξίδι Δόμνα….

(τα βιογραφικά στοιχεία αντλήθηκαν από την επίσημη ιστοσελίδα του Καλλιτεχνικού Συλλόγου Δημοτικής Μουσικής – Δόμνα Σαμίου www.domnasamiou.gr)