Αρχεία για Μουσική – Παράδοση – Λαογραφία

ΚΟΛΙΝΤΡΑ ΜΠΑΜΠΟΥ ΚΟΛΙΝΤΡΑ!

Με αφορμή την γιορτή που ετοιμάζουν αυτήν την περίοδο οι συνάδερφοι στο ένα από τα πέντε σχολεία της φετινής μου τοποθέτησης και συγκεκριμένα στο Βλαχογιάννι Ελασσόνας, με θέμα τα Χριστουγεννιάτικα έθιμα της Θεσσαλίας ήρθα σε επαφή με ένα δημοτικό τραγούδι που έπρεπε να μάθουν να τραγουδάνε οι μαθητές της Γ’ τάξης για την δραματοποίηση του εθίμου.

Πρόκειται για τα “Κόλιντρα”, όπως ονομάζουν την Παραμονή των Χριστουγέννων οι κάτοικοι της περιοχής. 

Με τα Κόλιντρα ολοκληρώνονται οι προετοιμασίες για τον εορτασμό των Χριστουγέννων όπως μας φανερώνουν οι στίχοι του τραγουδιού:

Σαράντα μέρες πέρασαν, σώθηκε η Σαρακοστή

να παν’ να μιταλάβουμι τρέχουμι όλοι οι χριστιανοί.

Σήμιρα είνι κόλιντρα, θα κόψουμι του γρούνι μας. 

Φέρι μωρ’ μπάμπου του τσιγγέλι, φέρι μωρ’ μπάμπου του μαχαίρ’. 

Χριστόψωμα μουσχουβουλούν και τα παιδούλια λουϊρνούν. 

Κόλιντρα μπάμπου κόλιντρα, οι γειτονιές βουζουμαχούν. 

Πάρι παππού του θυμιατό, κάτσι στην τάβλα να θυμιάσ’

να ζήσεις χρόνους εκατό, Χριστόψωμο να μας μοιράσ’. 

‘Ελα τη νύφη στου σινί, κι φέρτη τη γλυκό κρασί.

Χριστούγεννα τρανή γιορτή, χαίρουντι όλοι οι χριστιανοί. 

*κόλιντρα: σε πολλά χωριά κόλιντρα λένε τα κουλούρια που έκαναν οι νοικοκυρές για να δίνουν στα παιδιά που τραγουδούσανε τα κάλαντα. Σε άλλα πάλι χωριά κόλιντρα λένε το ξύλο μέσα στο οποίο περνούσαν αυτά τα κουλούρια που είχαν τρύπα στη μέση.

*λουϊρνούν: τριγυρίζουν

*βουζουμαχούν: γεμίζουν από φωνές

*σινί: ταψί

DSC02628

Στο blog του συναδέρφου και συγγραφέα Δημήτρη Ντάλλα μπορείτε να βρείτε και να διαβάσετε σχετικά με το έθιμο! Για να μεταβείτε πατήστε ΕΔΩ

έτοιμοι για μουσικά ταξίδια…!!!

Ο μπαρμπά – Νικόλας, ο Αιώνιος, ο Τιτανικός, η μουσικοβάρκα, ο Ταξιδιώτης είναι μερικά από τα καραβάκια που έφτιαξαν οι μαθητές του ΣΤ’1 τμήματος του 1ου Δημοτικού Σχολείου Σκύδρας προκειμένου να αναβιώσουν το έθιμο των αγερμών του Δωδεκαήμερου και να το παρουσιάσουν αύριο Πέμπτη 19 Δεκεμβρίου 2013 στην αίθουσα εκδηλώσεων του σχολείου.

DSC02443Να είστε όλοι εκεί! Σας περιμένουμε! 

Καράβι – Καραβάκι

DSC02224

 

DSC02225

ΠΡΟΣΚΛΗΣΗ: “ΑΝΑΤΟΛΙΚΗ ΡΩΜΥΛΙΑ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ – ΠΑΡΑΔΟΣΗ”

Το 9ο Δημοτικό Σχολείο Λάρισας κι εγώ προσωπικά σας προσκαλούμε στην εκδήλωση που διοργανώνει το σχολείο με θέμα “Ανατολική Ρωμυλία Πολιτισμός και Παράδοση”.

Η εκδήλωση θα πραγματοποιηθεί την Παρασκευή 7 Ιουνίου 2013 και ώρα 20.30 μ.μ. στον αύλειο χώρο του σχολείου.

Η παρουσία σας θα μας τιμήσει ιδιαίτερα.

Πατήστε ΕΔΩ για να δείτε την πρόσκληση και να ενημερωθείτε για το πρόγραμμα της εκδήλωσης.

ΚΑΛΗ ΠΡΩΤΟΜΑΓΙΑ!

Ο ΜΑΗΣ Ο ΚΑΛΟΜΗΝΑΣ

ΜΕΓΑΛΗ ΔΕΥΤΕΡΑ – ΜΕΓΑΛΗ ΜΑΧΑΙΡΑ

Το ποίημα που έλεγαν τα παιδιά με τις μέρες της Μεγάλη Εβδομάδας κατά τη διάρκεια του οποίου περιέγραφαν την πορεία του Χριστού προς την Σταύρωση και την Ανάσταση ακούμε μετά τα κάλαντα του Λαζάρου και των Βαΐων.

Καλή Μεγάλη Εβδομάδα


Μεγάλη Δευτέρα – μεγάλη μαχαίρα

Μεγάλη Δευτέρα – μεγάλη μαχαίρα
Μεγάλη Τρίτη – ο Χριστός εκρύφτη
Μεγάλη Τετάρτη – ο Χριστός επιάστη
Μεγάλη Πέμπτη – ο Χριστός παιδεύτη
Μεγάλη Παρασκευή – ο Χριστός στο καρφί
Μεγάλο Σάββατο – ο Χριστός στον τάφο
Μεγάλη Κυριακή – ο Χριστός θ’ αναστηθεί


ΛΑΖΑΡΑΚΙΑ

Λαζαράκια έγιναν οι μαθητές του Β΄2 στο 1ο Δ.Σ. Τυρνάβου χθες Παρασκευή τραγουδώντας τα κάλαντα του Λάζαρου από διάφορες περιοχές της Ελλάδας σε όλα τα τμήματα του σχολείου.

Ηρθ’ ο Λάζαρος από την Θεσσαλία, Πού ‘σαι Λάζαρε; από την Στερεά Ελλάδα, Ήρθ’ ο Λάζαρος από την Κέρκυρα, Τω(ν) Βαγιώ(ν), Βαγιώ(ν), Βαγιώ(ν) από την Πάρο είναι τα 4 τραγούδια που εναλλάσσονταν από τάξη σε τάξη.

Τα παιδιά τραγούδησαν τον Λάζαρο κρατώντας στα χέρια τους τα Λαζαράκια που είχαμε φτιάξει στην διάρκεια των μαθημάτων μας αλλά και το παραδοσιακό καλαθάκι για τα αυγά το οποίο στολίσαμε με τα λουλούδια που έφεραν!




Το τελευταίο αντίο στη Δόμνα Σαμίου

Αναπόσπαστο κομμάτι της διδασκαλίας της μουσικής από την πρώτη τάξη του δημοτικού έως και την τελευταία ήταν και είναι η επαφή των παιδιών με την ελληνική μουσική παράδοση. Στόχος αυτής της προσπάθειας είναι να γνωρίσουν και να αγαπήσουν τα παιδιά τα ελληνικά δημοτικά τραγούδια, τα ελληνικά λαϊκά μουσικά όργανα καθώς επίσης και τα ελληνικά μουσικά έθιμα. Η ακρόαση, η εκμάθηση και η ερμηνεία των δημοτικών μας τραγουδιών βοηθά τα παιδιά στην εξοικείωση τους με τους ιδιωματισμούς της ελληνικής γλώσσας και τα φέρνει κοντά με την ιστορία αλλά και την γεωγραφία της περιοχής από την οποία προέρχεται ένα τραγούδι.

Για να κατανοήσουν καλύτερα αλλά και για να μάθουν ευκολότερα οι μαθητές της ΣΤ΄ τάξης τι είναι τα δημοτικάτραγούδια ξεκίνησα πριν δύο εβδομάδες να τους δείχνω ένα μισάωρο βίντεο που συνοδεύει την έκδοση του ψηφιακού δίσκου της Δόμνας Σαμίου Ο κυρ – Βοριάς… και άλλα τραγούδια για παιδιά. Ο ψηφιακός αυτό δίσκος (που κυκλοφόρησε το 2007) περιλαμβάνει μια συλλογή εύκολων δημοτικών τραγουδιών που δημιούργησε η ίδια η Δόμνα Σαμίου για να τα διδάξει στα παιδιά, όπως θα έκανε η γιαγιά τους και να τα φέρει σε επαφή με την ελληνική μουσική κληρονομιά. Την παιδική χορωδία που συμμετέχει στον δίσκο αποτελούν μαθητές από το δημοτικό σχολείο της γειτονιάς της στη Νέα Σμύρνη των οποίων την διδασκαλία  ανέλαβε η ίδια.

Παρακολουθώντας το σύντομο όσο και περιεκτικό αυτό ντοκιμαντέρ τα παιδιά είδαν ποιο ήταν το έργο ζωής της Δόμνας Σαμίου. Ταξιδεύοντας στην Ελλάδα ηχογράφησε και κατέγραψε δημοτικά τραγούδια που έφτασαν ως τις μέρες μας με την προφορική παράδοση. Τα διέσωσε αλλά και τα διέδωσε, τα δίδαξε, τα ερμήνευσε, τους έδωσε ξανά την θέση που είχαν και έχουν στην καθημερινή ζωή των Ελλήνων.  Όμως η Δόμνα Σαμίου χθες βράδυ έφυγε από κοντά μας… Ο ελληνικός μουσικός πολιτισμός είναι φτωχότερος από χθες. Οι μαθητές της ΣΤ΄ τάξης θα παρακολουθήσουν την ερχόμενη Παρασκευή το τρίτο και τελευταίο μέρος του ντοκιμαντέρ ξέροντας πως η φωνή της Δόμνας Σαμίου σίγασε αλλά το έργο της συνεχίζεται.

Γεννημένη το 1928 στην Καισαριανή μεγάλωσε στον προσφυγικό καταυλισμό καθώς οι γονείς της είχαν έρθει πρόσφυγες από την Μικρά Ασία. Από εκεί ήταν και τα πρώτα της μουσικά ακούσματα. Από μικρή της άρεσε να πηγαίνει στην εκκλησία και να ακούει τους ψαλμούς της βυζαντινής μουσικής.

Έτσι σε ηλικία 13 ετών πήγε στον «Σύλλογο προς Διάδοσιν της Εθνικής Μουσικής» για να μαθητεύσει δίπλα στον Σίμωνα Καρά. Η Δόμνα δεν μαθήτευσε απλώς κοντά στον Σίμωνα Καρά αλλά συνέχισε το έργο του. Ως μέλος της χορωδίας του Σίμωνα Καρά αρχίζει η σχέση της και με το Εθνικό Ίδρυμα Ραδιοφωνίας/Ε.Ι.Ρ όπου αργότερα, το 1954, προσλαμβάνεται στο Τμήμα Εθνικής Μουσικής. Από τη θέση αυτή γνωρίζει τους σημαντικότερους λαϊκούς μουσικούς. Παράλληλα κάνει μουσική επιμέλεια σε εκδόσεις δίσκων, θεατρικές εκπομπές, κινηματογραφικές ταινίες. Το 1963 αρχίζει τα ταξίδια της στην επαρχία και κάνει επιτόπιες καταγραφές δημοτικών τραγουδιών και συγκεντρώνει μουσικό υλικό για το προσωπικό της αρχείο με δικά της μηχανήματα.

Το 1971 παραιτείται από την Ραδιοφωνία. Την ίδια χρονιά-σταθμό αποδέχεται την πρόσκληση του Διονύση Σαββόπουλου και συνεργάζεται μαζί του δίνοντας από τότε μια μεγάλη στροφή στη σχέση των νέων με την παραδοσιακή μουσική. Το 1981 ιδρύεται ο Καλλιτεχνικός Σύλλογος Δημοτικής Μουσικής – Δόμνα Σαμίου με σκοπό την διάσωση και προβολή της παραδοσιακής μουσικής και κυρίως την έκδοση δίσκων και τη διοργάνωση εκδηλώσεων με αυστηρές επιστημονικές και ποιοτικές προδιαγραφές

Το έργο της ξεπερνά πια τα ελληνικά σύνορα. Εκδίδονται δίσκοι της στη Γαλλία και τη Σουηδία. Επί σαράντα περίπου χρόνια πραγματοποιεί σειρά συναυλιών από την Αυστραλία μέχρι τη Νότια Αμερική που όχι μόνο συγκινούν τους Έλληνες της Διασποράς αλλά και αποκαλύπτουν στους ξένους μια ποιοτική «ελληνική μουσική δίχως μπουζούκι», όπως γράφτηκε σε κάποια κριτική συναυλίας της στη Σουηδία.

Στο εσωτερικό της Ελλάδας οι εμφανίσεις της σε συναυλίες είναι αναρίθμητες καθώς και οι τιμητικές προσκλήσεις και τα αφιερώματα, όπως π.χ. η επετειακή παράσταση για τα 70 της χρόνια: «Η Δόμνα Σαμίου στο Μέγαρο Μουσικής: η γνωστή και άγνωστη Δόμνα», τον Οκτώβριο του 1998.

Για όλες αυτές τις δραστηριότητες συνεργάζεται με τους πιο καταξιωμένους Έλληνες και ξένους μουσικούς, μουσικολόγους, λαογράφους, εθνομουσικολόγους αλλά και διδάσκει και αναδεικνύει πρωτόβγαλτους νέους καλλιτέχνες. Aπό το 1994 δίνει μαθήματα δημοτικού τραγουδιού για ενήλικες στο Μουσείο Ελληνικών Λαϊκών Οργάνων της Αθήνας.

Πάμπολλες είναι επίσης οι πρωτοβουλίες της και έμπρακτη και ανιδιοτελής η προσφορά της για την βελτίωση της μουσικής εκπαίδευσης των παιδιών στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση, αίτημα παιδαγωγικά πρωταρχικό και επιτακτικό κατά την ίδια. Έχει τιμηθεί με πολλές διακρίσεις και βραβευτεί για το έργο της με κορυφαία την απονομή μεταλλίου από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας Κων/νο Στεφανόπουλο το 2005.

Λίγα και φτωχά είναι τα λόγια που μπορούν να περιγράψουν την αξία του έργου της Δόμνας Σαμίου για την διάσωση από την λήθη του χρόνου της ελληνικής μουσικής κληρονομιάς και μαζί και ενός μεγάλου μέρους του ελληνικού πολιτισμού.  Ας γίνει το έργο αυτό ο φάρος που θα φωτίζει τον δρόμο των συνεχιστών της. Καλό σου ταξίδι Δόμνα….

(τα βιογραφικά στοιχεία αντλήθηκαν από την επίσημη ιστοσελίδα του Καλλιτεχνικού Συλλόγου Δημοτικής Μουσικής – Δόμνα Σαμίου www.domnasamiou.gr)

Η Περπερούνα

Η Περπερούνα ή Πιρπιρούνα ή Βερβερίτσα ή Περπερού είναι ένα ακόμη αναβλαστικό έθιμο για την καταπολέμηση της ξηρασίας και της ανομβρίας. Πρόκειται για ένα είδος δέησης που γινόταν παλαιότερα προκειμένου οι ανοιξιάτικες βροχές να βοηθήσουν τη γη να βλαστήσει. Το έθιμο κανονικά γινόταν τον Οκτώβρη αλλά επαναλαμβανόταν και τον Μάρτη ή τον Απρίλη. Ένα κοριτσάκι γινόταν η Περπερούνα. Το στόλιζαν με λουλούδια και πρασινάδες και το ακολουθούσαν τα υπόλοιπα παιδιά κρατώντας ταψιά που τα χτυπούσαν δυνατά, τραγουδώντας (σε ρυθμό 7/8):

Πιρπιρούνα πιρπατεί και το Θιό παρακαλεί

για να βρέξει μια βροχή, μια βροχή μια σιγανή

για να γέν’  τα στάρια μας και τα καλαμπόκια μας

μπάρις, μπάρις τα νιρά, μπάρις, μπάρις τα κρασιά.


Οι νοικοκυρές άνοιγαν την πόρτα του σπιτιού τους και ράντιζαν με νερό την Περπερούνα και της έδιναν κεράσματα ή χρήματα.

Στη Θεσσαλία τραγουδούν (σύμφωνα με την καταγραφή του Σίμωνα Καράς):

Περπερούνα περπατεί, το Θεό παρακαλεί

για να βρέξει μια βροχή, μια βροχή μια σιγανή.

Θιέ μου βρέξε μια βροχή, μια βροχή μια σιγανή,

μια βροχή μια σιγανή, μια βροχή καλή βροχή.

Μια βροχή καλή βροχή κι άλλη μια καλύτερη

για να γίνουν τα σιτάρια και της γης τα χορταράκια.

Να φυτρώσουν και ν’ ανθίσουν και τον κόσμο να πλουτίσουν

τα σιτάρια, τα μπαμπάκια και τα δροσερά χορτάρια.

Μπάρες, μπάρες το νερό και το γέννημα σωρό.

Μπάρες, μπάρες τα νερά μπάρες, μπάρες τα κρασιά.

(η παρτιτούρα είναι από την έκδοση του Κ.Α.Λ.Μ.Ε. Φιντάνι, φιντανάκι)

Τώρα ειν’ Αγιά Σαρακοστή

Τώρα ν` αγιά Σαρακοστή τώρα ν`αγιές ημέρες
Που λειτουργούν οι εκκλησιές και ψέλνουν οι παπάδες
Και λένε τ` άγιος ο θεός και τ` άγιο ευαγγέλιο
Όποιος το λέει σώνεται και όποιος τ`ακούει  αγιάζει
Κι όποιος το καλοφουγκραστεί παράδεισο θα λάβει.
Η Παναγία τ` άκουσε, πέφτει λιγοθυμάει
Νερό σταμνιά την περεχούν, τρία γυαλιά του μόσχου,
Τέσσερα το ροδόσταμο ώστε να συνεφέρει,
Κι απάνω που συνέφερε τούτο το λόγο λέγει.
-Δεν έχ` γκρεμό να γκρεμιστώ για το μονογενή μου
Δεν εχ` μαχαίρι να σφαγώ  για το μονογενή μου
Δεν έχ` σχοινί να κρεμαστώ για το μονογενή μου.
Απολογιέται κι ο Χριστός της μάνας του και λέγει.
-Μάνα μ` αν γκρεμιστείς εσύ , γκρεμιέτ` ο κόσμος όλος,

Μάνα μου αν σφαγείς εσύ σφάζεται όλος ο κόσμος.
Μάνα μ` αν κρεμαστείς εσύ κρεμιέται όλος ο κόσμος.
Πάρτο μάνα μου υπομονή , να παρ` όλος ο κόσμος.
Άντε μανά μου στο καλό και διάφορο δεν έχεις ,
Μον` το μεγάλο Σάββατο κάτσε να μ` απαντέχεις.