Εργαστήριο για εκπαιδευτικούς: η ομάδα Αγωγής Υγείας και η πρόληψη της εξάρτησης
Έδεσσα, 19 Ιουνίου 2001.
Εισηγητής / συντονιστής της ομάδας: Κωνσταντίνος Κιουρτσής
1. ΘΕΩΡΗΤΙΚΟ ΜΕΡΟΣ
1.1 Γενικά
1.2 Τα πρόσωπα και τα εργαλεία μάθησης της ομάδας εμπειρίας
1.3 Το μέλος της ομάδας ως «πρόσωπο»
1.4 Η «ολομέλεια» και οι «μικρές ομάδες»
1.5. Ο συντονιστής (καθηγητής / τρια) της ομάδας
1.6 Πορεία που διευκολύνει την έκφραση του προσώπου
1.7 Πιθανή πορεία εξέλιξης της ομάδας
2. ΠΡΑΚΤΙΚΟ ΜΕΡΟΣ
2.1. η γνωριμία
2.2 ο Ηρακλής και ο Κότσυφας (μία παραλλαγή του μύθου)
Ο συντονιστής διαβάζει την ιστορία:
« Δρόμο παίρνει, δρόμο αφήνει ο Ηρακλής, και φτάνει σε ένα δάσος με ψηλά δέντρα. Ο δρόμος του όμως χωρίζει στα δυο. Ποιόν να πάρει, αυτόν προς τα δεξιά ή τον άλλο προς τα αριστερά; Τα δέντρα είναι γεμάτα κοτσύφια. Ρωτάει κάποιον κότσυφα:
– Έχετε αρχηγό;
– Ναι, του απαντάει αυτός.
– Και πού μπορώ να τονε βρω;
– Θα τον φωνάξω του λέει ο κότσυφας.
– Και πώς τονε λένε τον αρχηγό σας;
– Σοφό τονε λένε
– Και γιατί τονε λένε Σοφό;
– Γιατί λέει πάντα τα ίδια, του απαντάει ο κότσυφας και δίνει μια με τις φτερούγες του και χάνεται. Ο Ηρακλής κάθισε και ακούμπησε σε ένα δέντρο για να ξεκουραστεί. Σε λίγο νάσου ένας αργός και γέρος κότσυφας.
– Άκουσα πως μ’ έψαξες. Είμαι ο Σοφός. Θέλεις κάτι;
– Ναι, θέλω να πάω στη Χώρα της Ευτυχίας αλλά βρίσκομαι σε αυτό το σταυροδρόμι και δε ξέρω ποιόν δρόμο να πάρω. Αυτόν προς τα δεξιά, ή τον άλλο προς τα αριστερά;
– Στη Χώρα των κοτσυφιών υπάρχουν δύο δρόμοι. Ο ένας μακρύς και δύσκολος κι ο άλλος σύντομος και εύκολος.
– Εσύ τί με συμβουλεύεις; Ποιόν να ακολουθήσω;
– Α! Εσύ αποφασίζεις. Μα να ξέρεις. Τα δέντρα είναι των κοτσυφιών. Οι δρόμοι όμως ανήκουν σε δύο γυναίκες.
– Και πληρώνεις φόρο σ’ αυτές;
– Μάλλον.
– Και τις γνωρίζεις αυτές τις γυναίκες;
– Τις έχω δει. Η μια είναι όμορφη και καπάτσα. Αυτή έχει το σύντομο δρόμο. Η άλλη είναι γλυκιά και ταπεινή. Αυτή έχει τον μακρύ δρόμο.
– Και ποιόν να ακολουθήσω εγώ;
– Και οι δύο δρόμοι, σε πάνε στη Χώρα της Ευτυχίας!
– Και ποιος είναι ο καλύτερος;
– Και οι δύο δρόμοι, σε πάνε στη Χώρα της Ευτυχίας!
– Και ποιός θα μου αρέσει;
– Και οι δύο δρόμοι, σε πάνε στη Χώρα της Ευτυχίας!
Αυτά είπε ο Σοφός και χάθηκε στα δέντρα . . . .»
Ζητείται από τα μέλη να ζωγραφίσουν τους δύο δρόμους με τις ομορφιές, τα εμπόδια που φαντάζονται και να υποθέσουν ποια είναι η πιθανή ανταμοιβή-φόρο που ζητάει η κάθε γυναίκα της ιστορίας.
Σε ζευγάρια παρουσιάζονται οι ζωγραφιές.
Στην ολομέλεια, όλα τα μέλη εκφράζουν: (α) ποια νομίζουν ότι είναι η ανταμοιβή των δύο γυναικών και (β) πως ένιωσαν στηδ ιάρκεια της δραστηριότητας
2.3 γιατί οι κάκτοι έχουνε αγκάθια;
Ο συντονιστής ζητάει από τα μέλη να σχηματίσουν τρεις ομάδες.
Η κάθε ομάδα θα γράψει ένα διάλογο μεταξύ ενός παιδιού και ενός μεγάλου ( πατέρας ή μητέρα ή δάσκαλος), στον οποίο το μικρό παιδί ζητάει να μάθει γιατί κάποια φυτά έχουνε αγκάθια.
Παρουσιάζονται οι διάλογοι των τριών ομάδων.
Συζήτηση στην ολομέλεια για το συμβολισμό των αγκαθιών (ποιά είναι τα αγκάθια μας, πώς τα χρησιμοποιούμε, πόσο αποτελεσματικά είναι).
2.4 αυτός είμαι, κι ορίστε οι αξίες μου
Ζητούνται αρχικά δύο εθελοντές.
Τα υπόλοιπα μέλη καρφιτσώνουν μπροστά στο στήθος τους ένα χαρτονάκι, στο οποίο γράφουν μία ανθρώπινη αξία, υλική ή άυλη (έρωτας, φιλία, δόξα, εξοχικό σπίτι, ομορφιά, οικογένεια, ηρεμία, ομόλογα, σπουδές, διακοπές, αυτοκίνητο, κομπόδεμα, ευτυχία, κλπ) και κυκλοφορούν στην αίθουσα.
Ανάμεσά τους κυκλοφορούν και οι δύο εθελοντές. Ο κάθε εθελοντής, θα επιλέξει όσα μέλη της ομάδας φέρουν τις αξίες που ταιριάζουν με το ρόλο του. Οι ρόλοι των δύο εθελοντών είναι:
α΄ εθελοντής: Έφηβος μαθητής
β΄ εθελοντής: Μεσήλικας έμπορος.
Σχηματίζονται έτσι δύο ισάριθμες ομάδες. Στη μία ομάδα μετέχουν ο ένας εθελοντής και τα μέλη με τις αξίες που επέλεξε και στην άλλη ο άλλος εθελοντής και τα μέλη με τις αξίες που επέλεξε. Η κάθε ομάδα, σύμφωνα με τις αξίες που επέλεξε, δημιουργεί μία ιστορία, με ήρωα το ρόλο του εθελοντή της ομάδας.
Στην ολομέλεια, παρουσιάζονται οι δύο ιστορίες
2.5 μπροστά στο ανοικτό παράθυρο . . .
Ο συντονιστής καλεί τα μέλη να χαλαρώσουν, να κλείσουν τα μάτια τους, και να «δουν» τον εαυτό τους μέσα από ένα παράθυρο του σπιτιού τους, όπως επιθυμούν να είναι μετά από 10 χρόνια. Να «δουν» με ποιους ζουν, πώς ζουν, τί κάνουν, πώς είναι κλπ.
Σε ζευγάρια τα δύο μέλη παρουσιάζουν αυτά που «είδαν» μέσα από το ανοικτό παράθυρο.
Στην ολομέλεια, τα μέλη εξηγούν αν οι επιθυμίες τους είχαν να κάνουν με τον εαυτό τους, ή με άλλα πρόσωπα ή και με αντικείμενα . . .
2.6 έλα να πιούμε παρέα
Ο συντονιστής ζητάει από όλα τα μέλη να γράψουν ένα διάλογο μεταξύ δύο φίλων, στον οποίο ο ένας φίλος έχει σοβαρό προσωπικό πρόβλημα και θέλει να μεθύσουνε σε ένα ουζερί και ο άλλος διστάζει.
Στην ολομέλεια παρουσιάζονται όλοι οι διάλογοι και ακολουθεί συζήτηση, με θέμα: «Μπορούμε να πνίξουμε το πρόβλημα στο ποτό;»
2.7 μπέρδευε – ξεμπέρδευε
Ο συντονιστής μοιράζει αντίγραφα της ίδιας μουντζούρας, την οποία έχει κατασκευάσει ο ίδιος σέρνοντας πολλές φορές ένα μολύβι πάνω σε λευκό χαρτί. Το κάθε μέλος, χωρίς να προσθέσει καμία επιπλέον γραμμή, προσπαθεί να βρει κάποιο σχήμα που νομίζει ότι έχει κάποιο νόημα και τονίζει τις υπάρχουσες γραμμές, ώστε αυτό το σχήμα να αναδειχθεί.
Στην ολομέλεια, το κάθε μέλος περιγράφει το σχήμα του και εξηγεί τί συμβολίζει.
Στη συνέχεια η ομάδα αναζητεί ποιες περιπτώσεις έχουν το ίδιο σχήμα.
2.8 το ξύλινο καλύβι μου
Ο συντονιστής ζητάει από τα μέλη, να σκεφτούν τι τους αρέσει να κάμνουν όταν είναι μόνοι τους. Στη συνέχεια, το κάθε μέλος ζωγραφίζει ένα καλύβι-ησυχαστήριο σε όποιο περιβάλλον του αρέσει.
Σε ζευγάρια παρουσιάζονται οι ζωγραφιές και το κάθε μέλος εκφράζει πότε θα πήγαινε στο καλύβι αυτό και ποιούς θα προσκαλούσε να μείνουν μαζί του.
Στην ολομέλεια, το κάθε μέλος περιγράφει την εσωτερική διακόσμηση του καλυβιού του.
2.9 μην περάσεις αυτό το συρματόπλεγμα !
Ο συντονιστής της ομάδας ξεκινάει με μια εισήγηση σχετικά με την έννοια του προσωπικού ζωτικού χώρου.
« Όλοι μας έχουμε τον ζωτικό χώρο μας. Είναι ο προσωπικός μας χώρος. Δεν επιτρέπουμε στον καθένα να τον παραβιάσει. Αυτός ο χώρος, μοιάζει σαν κάποιους κήπους που είναι φραγμένοι με αγκαθωτό συρματόπλεγμα. Αυτόν τον ζωτικό μας χώρο, άλλες φορές τον μεγαλώνουμε, άλλες φορές τον μικραίνουμε. Για παράδειγμα, δεν θα επιτρέπαμε σε κάποιον άγνωστο να μας κοιτάξει βαθιά στα μάτια από πολύ κοντά, αλλά αυτό θα το επιτρέπαμε στον οφθαλμίατρό μας. Ο ζωτικός χώρος του καθενός, είναι προσωπικός, διαφορετικός από τον ζωτικό χώρο των άλλων ανθρώπων».
Σε ζευγάρια, τα δύο μέλη συζητούν από μία περίπτωση, στην οποία ο ζωτικός χώρος τους παραβιάστηκε.
Στην ολομέλεια, το κάθε μέλος εξηγεί ποιές ενέργειες θα έκανε, αν στην έξοδο ενός πολυκαταστήματος, το σταματούσε άτομο της ασφάλειας του χώρου και του ζητούσε να τον ακολουθήσει σε έναν ιδιαίτερο χώρο για να ερευνήσει τις τσάντες με τα ψώνια του και τις τσέπες των ρούχων του.
2.10 ο δάσκαλος και ο μαθητής
Ο συντονιστής διαβάζει το παρακάτω απόσπασμα από τον «Θεαίτητο» του Πλάτωνα, που αφορά σε μια συζήτηση του Σωκράτη με ένα μαθητή τον Θεαίτητο. Ο Σωκράτης αναφερόμενος στον εαυτό του λέει:
« Ο ίδιος, δεν είμαι ιδιαίτερα σοφός. Όσοι με συναναστρέφονται, φαίνονται κατ΄ αρχάς απολύτως αμαθείς, ενώ όλοι κατά την πρόοδο της συνομιλίας μας επιτυγχάνουν θαυμαστή επίδοση . Είναι λοιπόν ολοφάνερο τούτο. Πώς από μένα δεν έμαθαν ποτέ τίποτα, αλλά οι ίδιοι από μόνοι τους ανακάλυψαν και γέννησαν πολλά και καλά »
Στην ολομέλεια ακολουθεί συζήτηση, για το ρόλο του «δασκάλου».
2.11 ο Μπιλ το κουνελάκι
Ο συντονιστής της ομάδας, ξεκινάει με μια ιστορία (κατασκευασμένη από τον Κωνσταντίνο Κιουρτσή) με ήρωα τον Μπιλ το κουνελάκι:
“Ωραία ζει ο Μπιλ το κουνελάκι, με τα αδέλφια του, τον μπαμπά Κούνελο και τη μαμά Κουνέλα. Το σπίτι τους όλο στοές, απλώνεται κάτω από ένα χωράφι. Τα καρότα κρέμονται από την οροφή σαν πολυέλαιος. Έτσι κάμνεις και τραβάς όποιο καρότο σου γυαλίζει. Κάποια μέρα, ανάμεσα στα καρότα, ξεπρόβαλαν αραιά και που, κάτι άσπρες γυαλιστερές στρογγυλές ρίζες. Φαινόντουσαν νόστιμες. Πριν το καταλάβει καλά-καλά, ένας κούνελος από μια άλλη στοά, τις τράβηξε και άρχισε να τις τρώει λέγοντας: «Αχ, ωραία, πήρα και σήμερα τη δόση μου!» και έφυγε ευτυχισμένος. Το κουνελάκι είπε σε κανέναν τίποτε. Σε λίγες μέρες, νάσου και πάλι οι άσπρες, γυαλιστερές, στρογγυλές ρίζες. Σκέφτηκε να τραβήξει μία, να τη δοκιμάσει. Δίστασε όμως: «ας ρωτήσω τον μπαμπά Κούνελο» σκέφτηκε. Πράγματι τον βρήκε και τον ρώτησε: «Τι είναι αυτές οι άσπρες γυαλιστερές στρογγυλές ρίζες που φέρνουν ευτυχία;». Ο μπαμπά Κούνελος θορυβήθηκε πολύ. «Που τις είδες; Να με πας αμέσως εκεί! Γρήγορα προχώρα και μη μιλάς!». Ο Μπιλ το κουνελάκι τρόμαξε. Δεν είχε δει άλλη φορά τον μπαμπά Κούνελο τόσο αναστατωμένο. Τράβηξε μπροστά με γρήγορο βήμα, και του έδειξε το μέρος. Τότε ο μπαμπά Κούνελος, ξερίζωσε όλες τις άσπρες γυαλιστερές στρογγυλές ρίζες και έφυγε λέγοντάς του: «Μην πεις σε κανέναν τίποτε. Πάω να τις πετάξω μακριά!». «Μα τί είναι αυτές οι άσπρες γυαλιστερές στρογγυλές ρίζες;» τόλμησε να ψελλίσει. «Είναι δηλητήριο. Φέρνουν παραισθήσεις», του είπε με νόημα ο μπαμπά Κούνελος. Ο Μπιλ το κουνελάκι, ήθελε να ρωτήσει τον μπαμπά Κούνελο, τι είναι οι παραισθήσεις αλλά δεν πρόλαβε και τράβηξε αργά-αργά προς το βάθος, σε μια στοά που είχε νόστιμα καρότα. Τί σύμπτωση όμως! Και εκεί υπήρχαν αυτές οι άσπρες, γυαλιστερές, στρογγυλές ρίζες. «Θα είναι μάλλον η εποχή τους», σκέφτηκε. Τις κοίταξε που κρέμονταν από την οροφή ανάμεσα στα καρότα. Τις κοίταξε προσεκτικά, και . . . ”
Ο συντονιστής, ζητάει από τα μέλη να συνεχίσουν την ιστορία.
Στην ολομέλεια το κάθε μέλος διαβάζει την ιστορία του.
2.12 το κλείσιμο της συνάντησης: ο λόγος ο καλός !
Ο συντονιστής ζητάει από τα μέλη της ομάδας, να θυμηθούν περιπτώσεις που κάποιοι τους είπαν ένα καλό λόγο σε μια στιγμή που δεν το περίμεναν και να θυμηθούν επίσης πώς ένοιωσαν ακούγοντας αυτόν τον καλό λόγο!
Στη συνέχεια, το κάθε μέλος, γράφει ανώνυμα, σε ξεχωριστά χαρτάκια, έναν καλό λόγο για όσα μέλη της ομάδας το επιθυμεί. Όταν τελειώσουν όλα τα μέλη, παραδίνουν τα χαρτάκια στους αποδέκτες τους. Ο καθένας διαβάζει τα χαρτάκια που πήρε.
Μετά, το καθε μέλος εκφράζει το πώς ένιωσε μ’ αυτήν την δραστηριότητα.
Ακολουθεί η συμπλήρωση του δελτίου αξιολόγησης.