Μήνας: Σεπτέμβριος 2010 Σελίδα 2 από 3

Η Κρητική Διάλεκτος Οι λέξεις κατά αλφαβητική σειρά

Η λέξη Σημαίνει (α)βαρεσά τεμπελιά, οκνηρία αβατζέρνω πλεονάζω, περισσεύω (α)βιζέρνω εφιστώ τη προσοχή καποιου, ειδοποιώ αφορδακός βάτραχος αμπώθω σπρώχνω αγαπητερά με αγάπη, με στοργή, συμπαθητικά αγαπητερός αυτός που με την συμπεριφορά του γίνεται αγαπητός αγλάκι τρέξιμο αγγελοσκιάζομαι σκιάζομαι από τον άγγελό μου, βλέπω προμηνήματα του θανάτου μου άγγουρος νεαρός, νέος αγγουροφαίνεται μου κακοφαίνεται αγριγιεύγω γίνομαι άγριος, αγριεύω, ερεθίζω κάποιον, τον εξάπτω αγιάγερτος αγύριστος, δεν έχει γυρίσει ακόμα ανάπλα κουβέρτα ανεβαστώ ανασηκώνω ανετρανίζω αποκτώ πάλι τις δυνάμεις μου ανεστορούμαι θυμούμαι και διηγούμαι ανεβόλεμα ανηφόρα αγκανάρηση αγανάκτηση, εξόργιση (α)γκανίζω γκαρίζω, φωνάζω δυνατά αγκίνιαστος άθικτος, αχρησιμοποίητος αγγίνιο καινούριο αντέτι συνήθεια αγριοξανοίγω αγριοκοιτάζω αργουλίδα η άγρια ελιά που δεν έχει εμβολιασθεί αδέλοιπος αποδέλοιπος, υπόλοιπος αντίντερο αντίδωρο αδιάρμιστος ακατάστατος , αταχτοποίητος ανύχι νύχι (μτφ.το κομμάτι) αδικοθανατίζω βρίσκω κακό και άδικο θάνατο αντόδια δόντια αδυναμίζω χάνω τις δυνάμεις μου, εξαντλούμαι σωματικά αελιά αγελάδα αερινίζει αρχίζει να πνέει δροσερός αέρας απάκι καπνιστό χοιρινό κομμάτι απανωπρούκια προίκα πέρα της κανονικής αθάλη θερμή στάχτη άθαφος άταφος αθιβολή κουβέντα, συζήτηση αθός ανθός άθος στάχτη αμπλά αδερφή αίγα η γίδα άρκαλος ο ασβός ακούω (άρωμα) μτφ. μυρίζω ακρημιά ακρινή αλάργο μακρυά (από κάτι – κάποιον) αλαργοξορίζω στέλνω πολύ μακρυά, στην ξενιτιά αμαθιά (αμάτι) ματιά (μάτι) αμοναχός μόνος αναλέγω μαζεύω ανεμαζώνομαι ησυχάζω, ηρεμώ, γυρίζω στα παλιά ανεστορούμαι θυμάμαι ανεδιάζω βγαίνω σε ξάγναντο ανιμένω περιμένω ανυφαντήρι υφαντό αξογύρου στο κατόπι-παίρνω κάποιον απο πίσω απείς αφού απλάτανος ο πλάτανος απλωτός απλώστρα αποδιαφωτά ξημερώνει αποκαμαρώνω καμαρώνω απύρι θειάφι άρκαλος ασβός αρμηνεύω λέω, στέλνω μήνυμα ασάλευτος ακίνητος , ακούνητος αργατινή η βραδιά ασκιανός ίσκιος αρισμαρί το δεντρολίβανο ασπάλαθος αγκαθωτό φυτό που υπάρχει στην Κρήτη αστιβίδα θάμνος αγκαθωτός αφουγκράζομαι ακούω αχός θόρυβος βαβαλίζω φροντίζω, καλοπιάνω βάρηκε χτύπησε βαροπρουκισμένη νύφη με ιδιαίτερα μεγάλη προίκα βαταλαλώ θορυβώ άσκοπα σε χαμηλό τόνο βιόλα χρησιμοποιείται για να χαρακτηρίσει κόκκινα λουλούδια (παπαρούνα – γαρύφαλλο) βαρεμένη η έγγυος βουτσές οι ακαθαρσίες των βοδιών βρίχνω βρίσκω βολά φορά γειαίνω ή γιάνω βρίσκω την υγεία μου γιαγιέρνω επιστρέφω γιάντα γιατί γιδάρης βοσκός σε γίδες γλακώ τρέχω γλεντοκόπισμα το έντονο (δυνατό – άγριο) γλέντι γομάρι φορτίο γράδες οι γριές γρα η γριά γρόθος η γροθιά, μτφ. (βρισιά) αυτός που είναι για γροθιές, ο βλάκας γροικώ νιώθω, δίνω προσοχή, ακούω γραντίζω βρίσκω τον μπελά μου γροικώ ακούω γυρού γυρού κυκλική συναγωγή δάμακας ο μικρός γκρεμός σε σχετικά ομαλά εδάφη δείλι το δειλινό δεμαθιά δεμάτι διάβα πέρασμα διακονιάρης ζητιάνος διαρμίζομαι καθαρίζω, τακτοποιώ δίφορος αυτός που καρπίζει δύο φορές το χρόνο δίμουρος διπρόσωπος δικολογιά συγγενολόι εκειαμέ όχι δα έκειε εκεί εκουζουλάθηκα τρελάθηκα εδάκαρα άρχισα εργώ κρυώνω έξε έξι επαέ εδώ επόχτισα τελείωσα το χτίσιμο ερέχτηκα θαύμασα εσάσαμε εφτιάξαμε έτζοις νάτους ετουλόγου σου εσύ ετουτανά αυτά ετσά έτσι έτσαναι έτσι είναι ζα(ωζα) τα ζώα ζάλα βήματα ζούμπερα τα οικόσιτα ζώα ήφυγε έφυγε φταρμίζω ματιάζω φταρμός βασκανία, μάτιασμα θαρρεύγομαι εμπιστεύομαι θέτω ξαπλώνω θρινάκι εργαλείο για το χωρισμό του άχυρου από τον καρπό στο αλώνι θωρώ βλέπω θρουλί κομματάκι, ψίχουλο ιδώ δω – βλέπω ίντα τί (χρησιμοποιείται για ερώτηση) καβαλίνα η ακαθαρσία γαϊδουριού ή αλόγου καβρός ο κάβουρας καερέτι βοήθεια καζάς μπελάς καλλιά καλύτερα καλίκωση υποδήματα, παπούτσια κατακεφαλίδι δυνατή ξυλιά στο κεφάλι κατέ(χ)ω ξέρω, γνωρίζω κάτης ο γάτος κατσούνα μπαστούνι βοσκού κατσά-κατσά κρυφά κατσουκανιά αταξία, απάτη κατσούλα η γάτα καψάλι (γίνομαι καψάλι) καίγομαι καψώνομαι ξεσταίνομαι κειοσάς εκείνος κίντα και τι καφάς σβέρκο καρτσόνι κάλτσα κλουθώ ακολουθώ κουκοσάλιο χιονόνερο κονάκι σπίτι κοντό περίπου κοντό άραγε κόπιασε πρόσκληση στο σπίτι κουζουλάδα τρέλλα, χαζομάρα κουζουλός τρελλός κουκουβίζω κάθομαι με διπλωμένα πόδια κουλαντρίζω καταφέρνω κάτι, τα βγάζω πέρα κούμος μικρό κτίσμα στο βουνο που χρησιμοποιεί ο βοσκός για να βάλει 1-2 ζώα κουλουμούντρα τούμπα κουλούκι σκυλάκι κριγιός κριός (να) κρεπάρει να εκραγεί κρούβγω πνίγω κρυγιότι το κρύο, κρύος καιρός (κάνει κρύο) κρυγιός κρύος, παγωμένος κουράδι το κοπάδι κολώ βράω, δέρνω κοπέλι παιδί κωλόπανα μωρουδιακά ρουχαλάκια λάτρα καθαριότητα, δουλειές του σπιτιού λιοπύρι ημέρα με πολύ μεγάλη θερμοκρασία λιόχεντρα οχιά λογιέμαι περνιέμαι, περνάω για… λογοφέρνω φιλονικώ λούσα πολυτελή ρούχα και κοσμήματα μαθιά ματιά μαϊνάρω ησυχάζω, κοπάζω, γαληνεύω μαλάθρακας μεγάλο σπυρί μάλαμα χρυσός μάνι-μάνι γρήγορα μαρακλής αυτός που έχει μεράκι(α) – αυτός που γλεντάει χωρίς να παρεκτρέπεται μαγαρισά βρωμιά μελίτακας μυρμήγκι μεϊντάνι πλατεία,αγορά μερακλίκι το μεράκι η αγάπη για αυτό που κάνω μεσεδόκι χοντρός κορμός που στήριζε στέγες ή οντάδες μιαολιά λίγο μικιός μικρός μισεύγω φεύγω μιτάτο κτίσμα στο βουνό στο οποίο γίνονται τυροκομικές εργασίες μολαρητός ελεύθερος, αυτός που δεν είναι δεμένος μολάρω αφήνω μονιάζω συμφιλιώνω μονομερίζω συγκεντρώνω σε ένα μέρος μονοπαντώ συγκεντρώνω σε ένα μέρος μολέρνω φεύγω τρέχοντας μουζούρι παλιά Κρητική μονάδα μέτρησης (1 μουζούρι ήταν περίπου 5 οκάδες) μουσταρά μαστάρι.βυζί κατσίκας μουχλιάζει βραδυάζει μουζώνω μουντζουρώνω με καπνιά μπάντα πλευρά, περιοχή μπαξές περιβόλι, κήπος μπαλω(θ-τ)ιά πυροβολισμός μπέτης το στήθος μπλιό πλέον μπούκα στόμα μπουνταλάς βλάκας, χαζός μπουργιά έχω έχω τα νεύρα μου μπουρμάς ο εξωμότης νάμι ξακουστό όνομα νέικη νέα (α)νέφαλο σύννεφο νογώ σκέφτομαι, καταλαβαίνω νοθιάς νοτιάς νταγιαντώ αντέχω ντακέρνω ή δακέρνω ξεκινώ ντάκος παξιμάδι ντελόγο αμέσως ντιρμπάζα ατίθαση ντόδια δόντια ντουνιάς ο κόσμος, ο λαός ντουχιουντίζω σκέφτομαι ξα σου εσύ ότι πεις ξαμώνω σκοπεύω (σημαδεύω) ξανοίγω κοιτάζω, θωρώ ξεκορφίζω περνώ την κορυφή κάποιου άλλου ξεκορφίζω βγαίνω στην κορυφή ενός υψώματος ξεπατώνομαι ξεριζώνομαι ξυφαίνω υφαίνω ξωμένω διανυκτερεύω ξεγιβεντίζω ατιμάζω ξεπαραλώ ξηλώνω ξελαφάσωο(υ)λιά ξεκουράζομαι για λίγοστιγμή, μικρό κομμάτι όντε όταν όξω έξω, εκτός όρνιθα η κότα όσαμε μέχρι οστοσανά τόσα οφτό ψητό στα κάρβουνα οψάργας εχθές το βράδυ οψές εχθές οψές ταχιά εχθές το πρωί παέ-πέρα εδώ πέρα παραβαρώ πειράζω, ενοχλώ παντέρμος παντέρημος παντίδει (δεν παντίδει) δεν έρχεται, δεν είναι εύκολο παπούλες είδος όσπρια παραμερώ βάζω παράμερα, παραμερίζω παράωρος ανάπηρος πατούλια ομάδα παρασύρα σκούπα περαματίζω όρος της υφαντικής παινιέται παινεύεται ποβγάνω βγάζω έξω, διώχνω ποδίδω καταντώ ποκρεμούμαι αποκρεμιέμαι πορευτής αυτός που περνάει περαστικός πορίζω περνάω, βγαίνω έξω, φεύγω πορπατώ περπατώ πούλαρος πουλάρι αρσενικό πράμα τίποτα πρεπίζω ταιριάζω, το φέρνω στα μέτρα μου πριχού πριν, προτού προβατάρης βοσκός σε πρόβατα πυρώνω ζεσταίνω ριζιμιό ριζωμένο (π.χ. ριζιμιό χαράκι – ριζωμένος βράχος) ρόβι όσπριο που η χρησιμοποιούταν για τροφή σε βόδια ραέτι κέρασμα ροζωνάρω κουβεντιάζω σάζω φτιάχνω σαμιά χαρακτηριστικό σημάδι για να γνωρίζεται ένα ζώο σαμώνω η εργασία που κάνω για τη σαμιά σανίδι μια σειρά αυλάκια στο περιβόλι σάχνω φτιάχνω σεβντάς ερωτικός καϋμός σειρώνω σουρώνω υγρά σεφέρι χρονική φάση – εποχή σιγούρλιο (με το ..) παρηγοριά, (με το μαλακό) σιμώνω πλησιάζω σκάρα γυπαετός σκλόπα κουκουβάγια σκρόφα γουρούνα στένω στέκομαι στιβάνια μπότες συβάζομαι πείθομαι σφακολούλουδο ο ανθός της πικροδάφνης σφαλίζω κλειδώνω, ασφαλίζω σώπατο πεδινό μέρος σωρά ο σωρός ταβλί τάβλα, κομμάτι ξύλου ταγή η βρώμη τσαλίμι φιγούρα τάξε πως σάμπως ταχινή το πρωί τερτίπι καμωματιά, κόλπο τζαναμπέτης ο καταφερτζής τουτουνέ αυτό τουτοσές αυτός, ετούτος τραβάγια φασαρία τσάρουκας λαιμός τσιγκλώ πειράζω, ενοχλώ τσιλιό ευκοίλια τσινιά κλωτσιά τσίπα μεμβράνη που σχηματίζει το φρέσκο γάλα στην επιφάνειά του φαίνω υφαίνω φανταξά φάντασμα φάλι ομφαλός φιλεύω κερνάω φιλιά φιλία φιλιότσα(-ος) το βαπτιστίρι φιντάνι βλαστάρι φλέμονας πνεύμονας φορούμαι θεωρώ φαμέγιος υπηρέτης φωλεύγω κάνω φωλιά χάβδαλο το τελείως ξερό χαβεσιλίκι πόθος επιθυμία , πάθος χαβρίζω φωνάζω πολύ δυνατά ή δεν κάνω τίποτα χάζι διασκέδαση (από θέαμα ή πράξη) χαζιρεύγω ετοιμάζω χαζίρικα έτοιμα χαέρι το τυχερό χαϊνης αντάρτης χαιράμενος χαρούμενος χάλαβρο χάλασμα χαλακατέβας αδέξιος , ανεπιτείδιος χαλασάς (ο) τόπος με χαλάσματα ή τόπος με χαλασμένες πέτρες χαλέπα περιοχή με πετρώδες και ίσιο έδαφος χαλίσικος γνήσιος , άδολος , ανόθευτος χάμαι κάτω, καταγής χαντώ νομίζω , πιστεύω χαράκι μεγάλη πέτρα, ριζωμένος βράχος χαραμπατεμένο χέρσο ( αυτό που δεν καλλιεργείται πια) χαρκιάς σιδηρουργός χαρκιδειό σιδηρουργείο χαροκοπώ γλεντώ διακεδάζω χαρχαλεύω ανακατώνω διάφορα πράγματα με θόρυβο χαχαλιά χούφτα χαχαλόβεργα διχαλόβεργα χεϊτάνης διάβολος χούγια ιδιοτροπίες χούι συνήθεια χούρδος ακατάστατος χούμελι γλυκό υγρό που έβγαινει από το βράσιμο της κερήθρας χουρχούδα μαγκούρα , ρόπαλο χουφθιά χούφτα χωρατό αστείο χοχλιός σαλιγκάρι χτήμα κτήμα (αλλά και το γαϊδούρι) χυνοβολώ ορμώ χυταρίζω κατηφορίζω χώνω κρύβω χωσμένος κρυμμένος ψαθούρι χαμόστρωμα ψακώνω πικραίνω, δηλητηριάζω ψαλάσσω τσιμπολογώ ψαλιμουδίζω σιγομουρμουρίζω ψαργάτινος χθεσινοβράδυνος ψεγαδιάστρα η κουτσομπόλα γυναίκα ψέγος ψεγάδι , ελλάτωμα , ατέλεια ψεσινός χθεσινός ψήμα ψήσιμο ψήφος εκτίμηση ψακί πικρό, αλλά και δηλητήριο ψίκι ακολουθία , πομπή γάμου ψιμάρνι όψιμο αρνί ψιμιδευτός στολισμένος ψιμοκαιριάζω αδυνατίζω ψιμύθια στολίδια σε κέντημα ή υφαντό ψιχαλίδα ψιλή βροχή , ψιχάλα ψόμα ψέμα ψόμματα ψέμματα ψομματάρης μεγάλος ψεύτης ψύγομαι μαραίνομαι

Περισσότερα

ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ

Μετά τη σύμβαση της Χαλέπας  που αναγνώριζε ως αυτόνομη οντότητα την Κρήτη, αλλά και με την ψήφιση του νόμου περί παιδείας που προέβλεπε, υποχρεωτική εκπαίδευση σε όλα τα Κρητικόπουλα και σύσταση δημοτικών σχολείων ,όπου υπήρχαν 30 μαθητές ή 100 οικογένειες, ξεκίνησε η άνθιση της παιδείας στην Κρήτη. Πολλά ήταν τα χωριά που έκαναν τότε αίτηση για ίδυση σχολείου και που κατέβαλλαν μαραθώνιες προσπάθειες για την απόχτησή του. Τότε έκαναν και την δική τους αίτηση οι κάτοικοι των Ζωφόρων που μαζί με αυτούς του Σαμπά και των Αποστόλων ζήτησαν από τη Δημοτική Εφορία του Καστελλίου την ίδρυση αντίστοιχων σχολείων. Το 1882 φαίνεται ότι λειτουργεί σχολείο στους Αποστόλους ενώ στους Ζωφόρους ξεκινά η λειτουργία του έξι χρόνια αργότερα με πρώτο δάσκαλο κάποιον κ. Κ. Κατσιλάκη. Ο μισθός του τότε ήταν 250 γρόσια. Το 1890 δάσκαλος ήταν κάποιος κ. Παπαδάκης Μανώλης.Το σχολείο -σύμφωνα με μαρτυρίες κατοίκων-  λειτουργεί ελλιπέστατα για την επομένη δεκαετία.

Το 1901 ο Πρίγκιπας της Κρητικής Πολιτείας Γεώργιος ορίζει με διάταγμα την ίδρυση σχολείων σε όλη την Κρήτη. Σύμφωνα λοιπόν με το Διάταγμα 103/67/3-9-1901 ιδρύεται το Δημ. Σχολείο Ζωφορων ως αδιαίρετον με 38 μαθητές και το 1903 με το Διάταγμα 41/42/28-7-1903 ως αδιαίρετον Γ/θμιον. Καταργήθηκε σύμφωνα πάλι με Διάταγμα 122/28/4-9-1905 και ξανά ιδρύεται ως Γ/θμιον Αρρένων στις 15-9-1908 με το Διάταγμα 102 και ως αδιαίρετον μικτόν 102/51/3-7-1911.

Προήχθηκε σε Διτάξιον μικτόν σύμφωνα με 250/4-12-1919 λόγω προσκολλήσεως εις αυτό των μαθητών του χωριού Σαμπά και υποβιβάστηκε σε Μονοτάξιον το 1924 σύμφωνα με το Διαταγμα 300.

ΤΟ ΠΑΛΙΟ ΔΙΔΑΚΤΗΡΙΟ

Το παρακάτω κείμενο είναι από το αρχείο του σχολείου.

Το Σχολείον μέχρι του σχολικού έτους 1916-1917 ελειτούργησεν εις διάφορας ιδιωτικάς ικίας όπως του Μιχαήλ Ταμιωλάκη, Νικολάου Τζαγκαράκη, Αντωνίου Χρονάκη, και Μιχαήλ Σταράκη. Το έτος 1915 επί κοινοτικών συμβούλων, Ταμιωλάκη Νικολάου, Καραπιδάκη Γεωργίου, Συριγωνάκη Ιωάννου και του σχολικού εφόρου Εμμανουήλ Καμπιτάκη εθεμελιώθει το παλαιόν διδακτήριον. Η ανέγερσις εγένετο δαπάνης της κοινότητας, με την συνδρομήν απάντων των κατοίκων του χωρίου, δια την συλλογήν και μεταφορά υλικών, λόγω ελλείψεως συγκοινωνίας εξ Ηρακλείου ή αλλαχού. Δια την ανέγερσιν  αυτού εδαπανήθησαν εκατό και πλέον χρυσά εικοσάδραχμα ήτοι άνω των 2000 δραχμών της εποχής εκείνης. Επερατώθη κατά το έτος 1917, ως μονοτάξιον λιθόκτιστον.

ΤΟ ΝΕΟ ΔΙΔΑΚΤΗΡΙΟ

Το 1950 η Σχολική εφορία, της οποίας μέλη ήταν ο Ταμιωλάκης Γεώργιος και ο Καλογεράκης Φώτης, προκήρυξε μειωδοτικό διαγωνισμό δια την ανέγερση του νέου Διδακτηρίου. Τον διαγωνισμό εκέρδισαν δύο εργολάβοι από την Βόνη ο Σπανάκης Ζαχαρίας και ο Εμμανουήλ Παπαδάκης. Οι εγασίες ξεκίνησαν κατά το σχολικό έτος 1951-52 και ολοκληρώθηκαν το 1957. Τα έξοδα καλύφτηκαν από τοπικούς πόρους, με χορηγήσεις από τη  κοινότητα και προσφορές των κατοίκων του χωριού μας. Τα υλικά που χρησιμοποιήθηκαν  ήταν κατά κύρια βάση οι πέτρες, ασβέστης , άμμος τσιμέντο αλλά και χώμα. Στην αρχή το οίκημα του διδακτηρίου ήταν χωρισμένο σε τρία μέρη :  η κυρίως αίθουσα 55 τετραγωνικών μέτρων περίπου, το γραφείο του δασκάλου 10 τ.μ. και μια μικρή βεράντα που αργότερα έγινε χολ 9 τ.μ. Την κεραμοσκεπή του κτηρίου κατασκευασε ο Εμμανουήλ Στρατάκης από τους Αποστόλους.  Το Κτήριο του νέου διδακτηρίου επισκευάστηκε αρκετές φορές στην ιστορική του διαδρομή κυρίως στα επιχρήσματα. Η αυλή του περιφράχτηκε  και δεντροφυτεύτηκε. Στην αρχή ήταν από χώμα και πέτρες, αυτό βέβαια δεν μας εμποδιζε καθόλου στα  παιχνίδια και στις δραστηριότητες που φτιάχναμε. Τα τελευταία χρόνια βέβαια ασφαλτοστρώθηκε και διαμορφώθηκε καλύτερα.

Στα δικά μου τα μαθητικά χρόνια το σχολείο λειτουργούσε ως μονοθέσιο. Ο Δασκαλος μας ο κ. Στέλιος Πατεράκης από τη Βόνη έκανε μάθημα σε όλες τις τάξεις. Τα θρανία ήταν χωρισμένα σε τρεις σειρές με δύο διάδρομους στην μέση.Η μέθοδος διδασκαλίας ήταν η μετωπική δασκαλοκεντρική. Η έδρα του δασκάλου ήταν σε διαφορετικό επίπεδο πάνω σε βάθρο δίπλα ακριβώς από την είσοδο της αίθουσας και αριστερά από τον Πίνακα. Για να φτάνουμε στον πίνακα και οι μικρότεροι μαθητές πατούσαμε πάνω σε άλλο βάθρο, λίγο χαμηλότερο από αυτό του κ. Πατεράκη. Όταν ο δασκαλος μας εβγαζε για μάθημα πιγαίναμε στην δεξιά μεριά του πίνακα και μας έβλεπαν οι συμαθητές μας και ο δάσκαλος. Κάθε χρόνο πρίν ξεκικήσουμε τα μαθήματα βάφαμε τον πίνακα. Χρησιμοποιούσαμε άσπρες κιμωλίες αλλά η χαρά μας πολλαπλασιάζονταν όταν γράφαμε με χρωματιστές. Στη βορινή πλευρά των τοίχων υπήρχαν χάρτες πολιτικοί, γεωφυσικοί και ιστορικοί. Στο βάθος, ανατολική πλευρά ,υπήρχε τότε ένα  ξύλινο πρόπλασμα τετραγωνικού μέτρου γεμάτο με άμμο. Μια μικρή ξύλινη ραφιέρα στην οποία τοποθετούσαμε τις καλιτεχνικές μας δημιουργίες, συνήθως από χαρτόνι και κούσκουρα. Ένα μεγάλο αριθμητήριο με εκατο μεγάλες χάντρες σε δέκα διαφορετικά χρώματα.Καθώς και ένας χάρτης με τους αριθμούς σε κλίμακα.  Στα πρώτα μαθητικά μου χρόνια υπήρχε ο θεσμός του καμπανάρη. Ένας μαθητής της έκτης, κάθε πρωί, πήγαινε και κτυπούσε την καμπάνα για να πάμε στο σχολείο.Το χειμώνα ο ίδιος μαθητής πήγαινε πρώτος στο σχολείο και άναβε την σόμπα πετρελαίου που βρίσκονταν σην μέση της αίθουσας. Οι καλύτερες θέσεις το χειμώνα ήταν αυτές κοντά στην σόμπα. Στην νότιο τοίχο  υπήρχαν τρία μεγάλα παράθυρα που άφηναν άπλετο φως να μπαίνει μέσα στην αίθουσα. Το πάτωμα ήταν καλυμένο με ασπρόμαυρα πλακάκια.

Πηγή : Σχολικές Μνήμες-  Φραγκιαδουλάκη Πελαγία.

Ο Αγιος Μηνάς είναι ο προστάτης άγιος (πολιούχος) του Ηρακλείου και η μνήμη του γιορτάζεται στις 11 Νοεμβρίου, μέρα αργίας στο Ηράκλειο. Για να φτάσετε στον καθεδρικό ναό του Αγίου Μηνά από την Πλατεία Κορνάρου, θα προχωρήσετε στην Οδό Βικέλα και στη συνέχεια στην οδό Αγίου Μηνά. Η απόσταση είναι 5-10 λεπτά το πολύ.

Μπροστά από τον ναό του Αγίου Μηνά υπάρχει μια μεγάλη πλακόστρωτη πλατεία. Δεξιά είναι το κτίριο της Αρχιεπισκοπής Κρήτης, ενώ αριστερά βρίσκεται η πρώτη (μικρή) εκκλησία του Αγίου Μηνά. Η πρώτη εκκλησία του Αγίου Μηνά, ο μικρός Αγιος Μηνάς όπως λένε οι ντόπιοι σήμερα, χτίστηκε το 1735 και στέγασε για πρώτη φορά μετά την τουρκική κατάκτηση, την άστεγη μέχρι τότε μητρόπολη της Κρήτης.

Δίπλα στον Αγιο Μηνά βρίσκεται επίσης η Αγία Αικατερίνη και η πλατεία της Αγίας Αικατερίνης.

Ο Αγιος Μηνάς προστάτης του Ηρακλείου

Ο Άγιος Μηνάς γεννήθηκε στην Αίγυπτο στα μέσα περίπου του 3ου αιώνα μ.Χ. από γονείς ειδωλολάτρες, αλλά έγινε χριστιανός από την εφηβική του ηλικία. Οταν ενηλικιώθηκε αποφάσισε να κάνει καριέρα στον Ρωμαϊκό στρατό και υπηρέτησε σαν αξιωματικός στο Ρωμαϊκό ιππικό στην Μικρά Ασία.

Το 303 μ.Χ. ξεκίνησε διωγμός των Χριστιανών από τον Διοκλητιανό και τον Μαξιμιανό, που κράτησε μέχρι το 311 μ.Χ. Οι Ρωμαίοι στρατιώτες διατάχθηκαν να συλλαμβάνουν και να βασανίζουν τους χριστιανούς προκειμένου να τους κάνουν να απαρνηθούν την πίστη τους.

Ο Άγιος Μηνάς, πιστός στην πίστη του, παραιτήθηκε από τον Ρωμαϊκό στρατό και ασκήτεψε στα βουνά. Σε ηλικία πενήντα περίπου ετών, θείο όραμα του αποκάλυψε ότι είχε φτάσει η ώρα να μαρτυρήσει. Εγκατέλειψε την προστασία του βουνού και κατέβηκε στην πόλη, όπου μπροστά στους ειδωλολάτρες δήλωσε ότι είναι Χριστιανός.

Συνελήφθη, οδηγήθηκε στη φυλακή και βασανίστηκε φρικτά.  Τον μαστίγωσαν, τον έγδαραν και τον έσυραν γυμνό σε δρόμο με κοφτερές πέτρες.  Παρά το φρικτό μαρτύριο του, ο άγιος δεν δέχτηκε να αρνηθεί την πίστη του και στο τέλος αποκεφαλίστηκε.

Ο Αγιος Μηνάς καθιερώθηκε πολιούχος του Ηρακλείου την περίοδο της Τουρκοκρατίας. Η διαφορετική θρησκεία Κρητικών και Τούρκων υπήρξε κύρια αιτία βιαιοπραγιών από τους μουσουλμάνους εναντίων των χριστιανών. Η παράδοση μας λέει ότι το Πάσχα του 1826 ενώ οι χριστιανοί ήταν μαζεμένοι στο ναό και παρακολουθούσαν τη λειτουργία της Ανάστασης, όχλος μουσουλμάνων προετοίμαζε σφαγή εναντίον τους, η οποία αποφεύχθηκε με την επέμβαση ενός ηλικιωμένου αξιωματικού καβαλάρη. Ο καβαλάρης αυτός έμοιαζε με το πρωτοπαλίκαρο των Τούρκων, τον Αγιάν Αγά, που τους ηρέμησε και τους απέτρεψε από τη σφαγή των χριστιανών. Την επέμβαση αυτή του μυστηριώδη καβαλάρη, οι χριστιανοί την απέδωσαν σε θαύμα του Αγίου Μηνά, πιστεύοντας ότι ήταν αυτός που παρουσιάστηκε στους Τούρκους και όχι ο Αγιάν Αγάς. Ομως, ακόμη κι αν οι Τούρκοι είχαν δίκιο και δεν ήταν ο Άγιος Μηνάς ο έφιππος αξιωματικός, ήταν θαύμα ο Τούρκος διώκτης των χριστιανών (Αγιάν Αγάς) να λειτουργήσει σαν προστάτης τους την τελευταία στιγμή.

Από τότε ο Αγιος Μηνάς απεικονίζεται έφιππος ως Ρωμαίος στρατηγός και τιμάται ως προστάτης της πόλης του Ηρακλείου. Αναφέρει ο Γεώργιος Συλλαμιανάκης, στο βιβλίο του “Αγιος Μηνάς” το 1939, πως όχι μόνο οι Χριστιανοί θεωρούσαν προστάτη της πόλης τον Αγιο Μηνά αλλά και οι Τούρκοι, οι οποίοι αντίκριζαν τον Αγιο με φόβο και σεβασμό.

Για τη σχέση του Ηρακλείου με τον προστάτη άγιο του έγραψε και ο Καζαντζάκης:

“… Ολάκερη η πολιτεία ήταν ένα φρούριο, η κάθε ψυχή ήταν κι αυτή ένα φρούριο αιώνια πολιορκούμενο κι είχε καπετάνιο ένα Αγιο, τον “Αγιο Μηνά, τον προστάτη του Μεγάλου Κάστρου. Ενας Αγιος που δεν έμενε μόνο στο εικόνισμά του, κατέβαινε κάθε νύχτα, έβγαινε περιπολία. Σφαλνούσε τις πόρτες, όσες είχαν ξεχάσει οι Χριστιανοί ανοιχτές, σφύριζε στους νυχτοπαρωρίτες να γυρίσουν πια στα σπίτια τους, στέκουνταν απόξω από τις πόρτες κι αφουκράζονταν ευχαριστημένος όταν άκουγε τραγούδι…
….Κι όταν οι Τούρκοι ακόνιζαν τα μαχαίρια τους κι ετοιμάζουνταν να ριχτούν στους Χριστιανούς, πετιόταν ο Αϊ-Μηνάς πάλι από το κόνισμά του να διαφεντέψει τους Καστρινούς…
….Δεν ήταν μονάχα άγιος ο Αϊ-Μηνάς, ήταν ο καπετάνιος τους, καπετάν Μηνά τον έλεγαν και του πήγαιναν κρυφά τ’ άρματά τους να τα βλογήσει…”.

Θαύματα του αγίου αναφέρονται και σε πιο πρόσφατες εποχές, όπως το ότι ο Αγιος Μηνάς προστάτευσε το ναό του από τον σφοδρό βομβαρδισμό του Ηρακλείου στις 23 Μαίου 1941. Σήμερα έξω από το ναό εκτίθεται η βόμβα που έπεσε στο ναό αλλά δεν εξερράγη.

Αγιος Μηνάς, ο καθεδρικός ναός

Ο επιβλητικός ναός του Αγίου Μηνά, ένας από τους μεγαλύτερους στην Ελλάδα, θεμελιώθηκε στις 25 Μαρτίου 1862 ως εκδήλωση ευγνωμοσύνης των Ηρακλειωτών για την προστασία που πρόσφερε ο Αγιος στην πόλη. Η θέση στην οποία χτίστηκε, λέγεται ότι υποδείχθηκε από έναν καλόγερο, στον οποίο παρουσιάστηκε ο Άγιος Μηνάς σε όραμα.

Αρχιτέκτονας του ναού ήταν ο ηπειρώτης Αθανάσιος Μούσης, ο οποίος είχε αναλάβει επίσης τον Αγιο Τίτο και τους στρατώνες στην Πλατεία Ελευθερίας, το κτίριο που στεγάζει σήμερα την Νομαρχία Ηρακλείου και τα Δικαστήρια.

Η ανοικοδόμησή του ναού σταμάτησε στη διάρκεια της επανάστασης του 1866 και συνεχίστηκε το 1883. Η προσπάθεια για την ανέγερση του ναού σε τόσο δύσκολους καιρούς υποστηρίχτηκε από όλους τους Ηρακλειώτες με ενθουσιασμό.

Αναφέρεται στην εφημερίδα “Ηράκλειο” της εποχής εκείνης, ότι στο λιμάνι του Ηρακλείου έφτασε ιστιοφόρο που μετέφερε οικοδομικά υλικά για το κτίσιμο του ναού. Ωστόσο η επιτροπή που είχε αναλάβει την ανέγερση του ναού, δεν είχε τα χρήματα για να πληρώσει εργάτες να μεταφέρουν τα υλικά από το καράβι στον τόπο της οικοδομής. Το γεγονός αυτό πληροφορήθηκαν οι μαθητές του Ηρακλείου, που με ενθουσιασμό προσφέρθηκαν να ξεφορτώσουν το καράβι και να μεταφέρουν τα υλικά. Στήθηκε έτσι μια ανθρώπινη αλυσίδα από το λιμάνι μέχρι τον Αγιο Μηνά, που με τραγούδια ολοκλήρωσε την κοπιαστική εργασία.

Τα εγκαίνια του ναού έγιναν με μεγαλοπρέπεια το 1895 επί μητροπολίτη Τιμόθεου Καστρινογιαννάκη. Αν και η Κρήτη βρίσκονταν ακόμα υπό τουρκική κατοχή, οι γιορτές για τα εγκαίνια του Αγίου Μηνά κράτησαν 3 μέρες και ολόκληρο το Ηράκλειο είχε γίνει αγνώριστο από τους στολισμούς και τον λαμπρό φωτισμό.

“Σπίτια, σοκάκια και τσαρσά τώρα μορφίσαν όλα,
τώρα που ξετελεύτηκε Αη Μηνάς στη χώρα.
Σαββάτ’ αργά και Κυριακή η νύχτα ήτο μέρα απού τα φώτα που ‘φτανε και ρίκταν στον αέρα.
Λάμπες, φανάρια και κεριά, χρωματιστά κανδήλια όλη η χώρα ήφεγγε σαν να ‘τον μέρα ίδια”.

Γιατί το Μηνάς είναι σπάνιο όνομα στο Ηράκλειο

Το όνομα Μηνάς είναι σπάνιο στο Ηράκλειο, και αυτό ακούγεται περίεργο για μια πόλη που έχει τον Αγιο Μηνά σαν προστάτη της. Η αιτία βρίσκεται σε μια παλιά ιστορία, που ελάχιστοι θυμούνται πια.

Τον καιρό του τούρκικου ζυγού ήταν συνηθισμένο να αφήνουν τα νόθα παιδιά στα σκαλιά της εκκλησίας του Αγίου Μηνά. Η εκκλησία φρόντιζε τα παιδιά αυτά, και στα αγόρια έδινε το όνομα Μηνάς, μια και βρέθηκαν μπροστά στην εκκλησία του αγίου. Ετσι για πολλά χρόνια, το όνομα Μηνάς στο Ηράκλειο δήλωνε ότι αυτός που το έφερε ήταν νόθος, οπότε όλοι απέφευγαν να δώσουν στο παιδί τους το όνομα αυτό.

……………………..

Μυθολογία και ιστορία της Κνωσού

…στην Κνωσό χτυπάει αλλιώς η καρδιά σου, κι ο νους σου πλημμυρίζει από ερωτηματικά…

Νίκος Καζαντζάκης

Το πιο αξιόλογο σημείο της Κρήτης είναι βέβαια η Κνωσσός, το μεγαλύτερο, ισχυρότερο και πιο εντυπωσιακό από τα μινωικά ανάκτορα. Η Κνωσσός, η αγαπημένη στάση κάθε επισκέπτη της Μεγαλονήσου. Όπως είπε ο Καζαντζάκης, “στην Κνωσσό χτυπάει αλλιώς η καρδιά σου, κι ο νους σου πλημμυρίζει από ερωτηματικά”.Εδώ βρίσκονται τα ερείπια του μεγαλύτερου παλατιού, του μινωικού πολιτισμού. Σ’ αυτό το παλάτι κατοικούσε ο Μίνωας, απόγονος του της δυναστείας του μυθικού Μίνωα, που γεννήθηκε από την ένωση της Ευρώπης με το Δια. Ο Μίνωας, ιδρυτής της μεγάλης ναυτικής Κρητικής δύναμης, ο τρόμος των πειρατών, ο σοφός νομοθέτης και ο αρχηγός της μινωικής θρησκείας.

Ο μύθος του Μινώταυρου θέλει να δείξει την παντοδυναμία του Μίνωα και την υποτέλεια της Αθήνας στην Κρήτη. Ακόμα δείχνει το μέγεθος και το πολύπλοκο της διάταξης των xώρων του ανακτόρου, όπου κάποιος επισκέπτης χωρίς συνοδό θα χανόταν. Γύρω από το ανάκτορο δημιουργήθηκε η αρχαιότερη και ενδοξότερη πόλη της Κρήτης και αναπτύχθηκε ο μινωικός πολιτισμός. Η πόλη κατοικήθηκε από τη νεολιθική εποχή γύρω στο 6000-5000 π.Χ και αποτέλεσε τον πυρήνα για την δημιουργία του πρώτου ελληνικού κράτους, της πρώτης θρησκείας, της πρώτης τέχνης με ελληνικό χαρακτήρα.

Μια από τις πιο εντυπωσιακές αρχαιολογικές τοποθεσίες που μπορείτε να επισκεφθείτε στη σημερινή Ελλάδα είναι η Κνωσός λίγα χιλιόμετρα από το λιμάνι του Ηρακλείου. Ήταν μια φορά το κέντρο ενός από τους πιο ισχυρούς πολιτισμούς του αρχαίου κόσμου και μέσα από τις ανασκαφές, τη μυθολογία και την ιστορία της μας λέει την ιστορία του λαού της, της ηγέτες της Θάλασσας: τους Μινωίτες.
Ο πιο διάσημος βασιλιάς της Κρήτης, ο Μίνωας, ήταν αυτός που έδωσε στο σύνολο του πολιτισμού και το όνομα του. Μίνωας μπορεί πράγματι να ήταν πολλοί βασιλιάδες, αλλά η παράδοση θεωρεί ότι ήταν γιος του Δία και ένας μεγάλος ηγέτης , στη ζωή ως το θάνατο του.

Μυθολογία: Ο Μίνωας ήταν το παιδί της πριγκίπισσας της Φοινίκης, Ευρώπης, που είχαν απαχθεί από τον Δία με τη μορφή ενός ταύρου. Του είχε δοθεί το δικαίωμα να ειναι βασιλιάς και να κάνει όλους τους νόμους απο τον θεϊκό πατέρα του, τον οποίο συμβουλευόταν κάθε εννέα χρόνια. Ο Δίας ήταν έντονα συνδεδεμένος με την Κρήτη, αφού είχε γεννηθεί μεγαλώσει εδώ (στον Ψηλορείτη), και μερικές φορές πιστεύεται ότι ήταν ο πρώτος ηγεμόνας του νησιού . Οι Κρητικοί έχουν ακόμα και τον τάφο του εδώ.
Ο Μίνωας ήταν παντρεμένος με την Πασιφάη. Όταν κάποτε ο λαός της Κρήτης αψήφησε το δικαίωμα του στο θρόνο, ο Μίνωας είχε απαντήσει ότι ήταν απόφαση των οι θεών να ειναι αυτός ο Βασιλιά. Ως ένδειξη για αυτό, ο Ποσειδώνας έστειλε ένα ταύρο για να θυσιάσει ο βασιλιάς, αλλά ήταν τόσο όμορφος που ο Μίνωας αποφάσισε να τον κρατήσει, θυσιάζοντας έναν από του δικούς του ταύρους. Αυτό εξόργισε τον θεό της θάλασσας και έκανε την Πασιφάη να ερωτευτεί με το θεϊκό ταύρο, το αποτέλεσμα αυτού του δεσμού έφερε στη ζωή ενα παιδί, το Μινώταυρο.
Ο διάσημος αρχιτέκτονας και εφευρέτης Δαίδαλος εργάστηκε για τον Μίνωα, ο βασιλιάς του ζήτησε να κατασκευάσει ένα λαβύρινθο, στον οποίο θα έκλεινε τον Μινώταυρο που ήταν μισός άνθρωπος και μισός ταύρος.Ο γιος του Μίνωα Ανδρόγεως είχε πάει στην Αθήνα για να ανταγωνιστεί στους αγώνες εκεί. Κέρδισε, αλλά ο βασιλιάς της Αθήνας έστειλε τον νεαρό για να σκοτώσει ενα ταύρο στο Μαραθώνα. Ο ταύρος όμως σκότωσε τον Ανδρόγεω και όταν το έμαθε ο Μίνωας κήρυξε πόλεμο κατά της Αθήνας. Ο Δίας κατέστρεψε την πόλη, και ο βασιλιάς της αναγκάστηκε να κάνει οτιδήποτε που θα του ζητούσε ο Μίνωας για να γλυτώσει απο τον θυμό του θεού.

Ο Μίνωας ζήτησε από τον βασιλιά της Αθήνας επτά νέα κορίτσια και επτά νεαρά αγόρια να στέλνονται στην Κρήτη για να θυσιαστούν στο Μινώταυρο κάθε εννέα χρόνια. Αυτό συνεχίστηκε μέχρι που ο ήρωας Θησέας στάθηκε ως ένας από τους νέους που έπρεπε να θυσιαστούν. Η κόρη του Μίνωα, η Αριάδνη τον ερωτεύτηκε και μαζί με τον Δαίδαλο τον βοήθησαν να νικήσει και να σκοτώσει τον Μινώταυρο. Μετά από αυτό, ο Θησέας πήρε μαζί του την Αριάδνη στο ταξίδι της επιστροφής για την Αθήνα, αλλά τη άφησε στην Νάξο. Ο Μίνωας τιμώρησε τον Δαίδαλο και τον γιο του Ίκαρο κλείνοντας τους στο λαβύρινθο όπου αργότερα δραπέτευσαν με τα φτερά που είχε φτιάξει ο Δαίδαλος.

Η διαφυγή του Δαίδαλου απο την Κρήτη είναι μία από τις πιο γνωστές ιστορίες της ελληνικής μυθολογίας. Έκανε φτερά για τον εαυτό του και το γιο του με κερί και φτερά πουλιών και έτσι πέταξαν προς την ελευθερία. Παρά τις προειδοποιήσεις όμως του πατέρα του, ο Ίκαρος πέταξε πολύ κοντά στον ήλιο και το κερί με το οποίο ήταν κολλημένα τα φτερά του έλιωσε, και ο Ίκαρος έπεσε και πνίγηκε στη θάλασσα, που από τότε πήρε την ονομασία του το Ικάριο πέλαγος.
Ο Δαίδαλος έφτασε στη Σικελία και βρήκε καταφύγιο στην αυλή του βασιλιά Κόκαλου. Ο Μίνωας έβαλε στόχο να κυνηγήσετε τον Δαίδαλο, αλλά όταν έφθασε στη Σικελία, σκοτώθηκε από τις κόρες του βασιλιά Κόκαλου. Μετά το θάνατο του ο Μίνωας έγινε ένας από τους άρχοντες του Αδη.

Το Μινωικό Παλάτι της Κνωσού βρίσκεται 5 χιλιόμετρα νοτιο-ανατολικά από το Ηράκλειο, στην κοιλάδα του ποταμού Καίρατου. Ο ποταμός πηγάζει από τις Αρχάνες, διασχίζει την Κνωσό και εκβάλλει στον Κατσαμπά, το μινωικό λιμάνι της Κνωσού.  Στα μινωικά χρόνια ο ποταμός είχε τρεχούμενο νερό όλη τη διάρκεια του χρόνου και οι γύρω λόφοι καλύπτονταν από βελανιδιές και κυπαρίσσια, εκεί που σήμερα βλέπουμε ελιές και αμπέλια. Οσο για τα πεύκα μέσα στην Κνωσό, αυτά φυτεύτηκαν από τον Εβανς.

Η επί 9.000 χρόνια συνεχής κατοίκηση έχει επιφέρει μεγάλες αλλαγές στο φυσικό περιβάλλον, που δεν μας επιτρέπουν να φανταστούμε εύκολα το πραγματικό Μινωικό τοπίο.

Κνωσός, το πρώτο και το δεύτερο Ανάκτορο

Ο πρώτος οικισμός στην Κνωσό χρονολογείται γύρω στο 7.000π.Χ., στη Νεολιθική Εποχή. Η οικονομική, κοινωνική και πολιτική ανάπτυξη του οικισμού οδήγησε κατά τα τέλη της δεύτερης χιλιετίας π.Χ. στην ανέγερση του μεγαλοπρεπούς ανακτόρου της Κνωσού. Η Κνωσός αποτέλεσε έδρα του μυθικού βασιλιά Μίνωα και το κυριότερο κέντρο εξουσίας στην Κρήτη.
Το Πρώτο αυτό Aνάκτορο καταστρέφεται κατά το 1.700 π.Χ. περίπου, αλλά ξανακτίζεται  για να καταστραφεί οριστικά πια από φωτιά το 1350 πΧ. Έκτοτε ο χώρος του ανακτόρου μετατρέπεται σε ιερό άλσος της Ρέας, αλλά δεν ξανακατοικείται.
Το ανάκτορο της Κνωσού αποτελεί το μνημειακό σύμβολο του μινωικού πολιτισμού σε ότι αφορά την κατασκευή, χρήση πολυτελών υλικών, αρχιτεκτονικού σχεδίου, προηγμένων τεχνικών δόμησης και το εντυπωσιακό μέγεθος του.

Μίνως Καλοκαιρινός, η πρώτη ανασκαφή στην Κνωσό

Η πρώτη ανασκαφή μεγάλης έκτασης έλαβε χώρα το 1878 από τον εύπορο φιλότεχνο Ηρακλειώτη Μίνω Καλοκαιρινό ενώ η Κρήτη βρισκόταν ακόμη υπό τουρκική κατοχή. Ο Μίνως Καλοκαιρινός ανέσκαψε τμήμα των δυτικών αποθηκών και έφερε στο φως πολλούς μεγάλους πίθους.

Ο Άρθουρ Έβανς

Κνωσός, η ανασκαφή του Αρθουρ Εβανς

Το Μάρτιο του 1900 ο sir Arthur Evans ανασκάπτει όχι μόνο το ανάκτορο αλλά και την ευρύτερη περιοχή της Κνωσού. Η ανασκαφή διαρκεί μέχρι το 1931, ενώ το συγκρότημα του ανακτόρου ανασκάφηκε σε 5 χρόνια, χρόνος που θεωρείται ελάχιστος με τις σημερινές μεθόδους και τεχνικές.
Ο Εβανς προχώρησε στην αναστήλωση του ανακτόρου με τσιμέντο, τεχνική που κατακρίνεται σήμερα σαν αυθαίρετη και επιβαρυντική για το μινωικό οικοδόμημα.  Εκτοτε η αρχαιολογική έρευνα συνεχίζεται διαρκώς και έχει ξεκινήσει πρόγραμμα συντήρησης του ανακτόρου από τις φθορές.

Η επίσκεψη στο χώρο της Κνωσού ξεκινά από τη Δυτική Είσοδο του ανακτόρου και ακολουθεί κυκλική φορά. Περνώντας την είσοδο, ο επισκέπτης βρίσκεται στην πλακόστρωτη Δυτική Αυλή, της οποίας οριοθετούσαν τρεις τελετουργικοί δρόμοι σε σχήμα τριγώνου. O χώρος είχε ιερό χαρακτήρα που φαίνεται και από την ύπαρξη δύο χαμηλών βωμών.
Μπροστά μας διακρίνεται μερικώς αναστηλωμένη η δυτική πρόσοψη του ανακτόρου. Αριστερά μας βλέπουμε τρεις λάκκους με κυλινδρικό σχήμα, τις  Κουλούρες κατά τον Έβανς. Πρόκειται για δεξαμενές απόθεσης προσφορών από τις τελετουργίες που γίνονταν στη Δυτική Αυλή.

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΝΩΣΟ

… ο τόπος που γεννήθηκα και μ΄ έχει αναθράψει,

καρδιά και νου παντοτινά , θαρρώ πως μου΄ χει κλέψει.

Από το Ηράκλειο αν ακολουθήσουμε το δρόμο προς τα νοτιοανατολικά και περνώντας μπροστά από την Κνωσό, σε απόσταση περίπου 27 χιλιομέτρων θα φτάσουμε στο όμορφο χωριό των Ζωφόρων.

Χάνεται στο βάθος του χρόνου η αρχή του  πρώτου οικισμού που βρίσκονταν εδώ . Το πότε ακριβώς πρωτοκατοικήθηκαν οι Ζωφόροι δεν μας είναι γνωστό. Σίγουρα πάντως κατοικούνταν στην Υστερομινωική περίοδο και αποτελούσε τμήμα της χώρας των Αρκάδων.

Άνθρωποι από διαφορετικά μέρη, γείτονες στα σπίτια και στα χωράφια, ανακατεύτηκαν στον ίδιο χώρο με τις πολλές μνήμες και τα ίδια προβλήματα. Κόσμος προκομένος οι παλιοί,αλλά φτωχοί, με μεγάλες φαμίλιες. Καλοί πατριώτες και αγωνιστές.  Το δείξανε στους πολέμους, στην κατοχή και στην αντίσταση. Το φανερώνει το ηρώο στην βόρεια είσοδο του χωριού.. Γέμισαν την περιοχή μας σιγά σιγά με αμπέλια και ελιές. Σκάψιμο στην αρχή με τα χέρια ακόμα και στα ξένα αμπέλια, μια δυο ώρες δρόμο με τα πόδια, με το σκαπέτι στον ώμο, το καμπανί με την καστανιά στο χέρι… Κάμποσοι γίνανε μετανάστες, για καλύτερη τύχη, Αυστραλία , Αμερική…

Τα σπίτι φτωχικά μα όμορφα. Στις αυλές οι γλάστρες, βασιλικοί, βιγκόνιες, γαρυφαλιές, απ΄ όλα. Κι έπρεπε να κουβαλάνε το νερό από το Κάτω Πιγάδι, με τα σταμνιά στο ώμο. Μέσα καθαρά και περιποιημένα.Και δώστου ασβέστωμα μέσα κι έξω. Οι άντρες μετά τη δουλεία στα καφενεία. Οι γυναίκες στα κατώφλια, βελονάκια, καρικώματα και …κουβέντες. Τα παιδιά στα καλτερίμια και στους δρόμους με τα αξέχαστα παλιά παιχνίδια. Οι ζωφοριανοί δούλεψαν, πάλεψαν. Έκαναν καινούρια σπίτια, έπιασαν καινούριες δουλειές, άρχισαν να στέλνουν τα παιδιά στα γράμματα. μπήκαν οι πρώτοι στα Πανεπιστήμια γύρω στα 70.

Οι Ζωφόροι (κάτοικοι 341 το 2001) είναι χωριό στην επαρχία Πεδιάδας και έδρα ομώνυμου Δημοτικού διαμερίσματος (με μοναδικό οικισμό τους Ζωφόρους) του Δήμου Θραψανού, στο Νομό Ηρακλείου. Βρίσκεται σε πεδινή περιοχή  σε απόσταση 27 χιλιομέτρων νοτιοανατολικά από το Ηράκλειο. Οι περισσότεροι Ζωφοριανοί δεν  κατοικούν στο χωριό τους αλλά στο Ηράκλειο, στην Αθήνα, στη Θεσσαλονίκη,στην Αμερική, στην Αγγλία, στη Γερμανία,στη Γαλλία,στο Βέλγιο,και στην Αυστραλία. ¨Όσοι μένουν στο χωριό τους  ασχολούνται με τη γεωργία και την κτηνοτροφία (παράγεται ελαιόλαδο, σταφίδα). Από πολιτιστική και λαογραφική άποψη ενδιαφέρον έχει το έθιμο του ραντίσματος των αμπελιών με αγιασμό την ημέρα του Αγίου Τρύφωνος (την 1η Φεβρουαρίου) . Στον οικισμό λειτουργούσε μονοτάξιο Δημοτικό Σχολείο έως το 2008. Τώρα όσα παιδιά πηγαίνουν στο Δημοτικό Σχολείο φοιτούν στο Δημοτικό του Θραψανού

Πολιούχος εκκλησία του χωριού είναι  ο Άγιος Ιωάννης. Εδώ στις 29 κάθε Αυγούστου εορτάζεται η αποτομή της κεφαλής του Ιωάννου του Προδρόμου.Οι χωριανοί την ημέρα αυτή νηστεύουν ακόμα και το λάδι. Το απόγευμα όμως με τη δύση του ήλιου ανοίγουν οι ξυλόφουρνοι με το μυρωδάτο ψητό και ακολουθεί το ξακουστό ,στην περιοχή, πανηγύρι του Άϊ – Γιαννιού. Η εκκλησία του Αγίου Ιωάννη του Ριγολόγου, είναι βασιλικού ρυθμού, κτισμένη κατά την Τουρκοκρατία πριν το 1800. Ονομάζεται έτσι γιατί, όπως πιστεύουν, αν δε νηστέψει κάποιος τη μέρα της γιορτής του Αγίου, στις 29 Αυγούστου, τον πιάνουν ρίγη και υψηλός πυρετός.

Στο χωριό βρίσκεται επίσης η εκκλησία του Αγίου Γεωργίου, βυζαντινού ρυθμού. Παλιός ναός από την εποχή της τουρκοκρατίας. Λέγεται ότι όταν οι Τούρκοι θέλησαν να κάψουν την εικόνα του Αγίου, η εικόνα δεν έπαθε απολύτως τίποτα. Στην ίδια εκκλησία, του προστάτη του χωριού, λέγεται ότι υπήρχε μια καμπάνα χρυσή, την οποία έκρυψαν οι κάτοικοι για να μην την ανακαλύψουν οι Τούρκοι και που δεν έχει βρεθεί ακόμη.

Ενώ σύγχρονος ναός είναι αυτός της Αναλήψεως. Τέλος, στα δυτικά του χωριού υπάρχει και η εκκλησία της Κοίμησης της Θεοτόκου (εξωκλήσι). Πριν λίγα χρόνια βρέθηκε το εικόνισμα της Παναγίας, στα ερείπια μιας πολύ παλιάς εκκλησίας και εκεί επάνω χτίστηκε η καινούρια.

Ιστορικά στοιχεία

Το χωριό ήταν φέουδο του Ανδρέα Κορνάρου και το δώρισε στην ανιψιά του, κόρη του Βιτσέντζου Κορνάρου, ο οποίος πιστεύεται ότι έγραψε τον “Ερωτόκριτο”. Στην απογραφή του Καστροφύλακα οι Ζωφόροι αναφέρονται με την ονομασία Sofforus με 109 κατοίκους. . . Κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας στο χωριό κατοικούσαν κυρίως Τούρκοι, στην περιοχή που σήμερα λέγεται Αρχοντικά. Γύρω από την περιοχή των Ζωφόρων πριν 500 χρόνια υπήρχαν έλη και στάσιμα νερά.

Η ονομασία του χωριού προέρχεται πιθανότατα από το “ζωή +φέρω” και υποδηλώνει ότι οι κάτοικοι του χωριού με το να κατοικήσουν εκεί το γέμισαν ζωή.

Στη διάρκεια της ναζιστικής επέλασης, στο Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, οι Γερμανοί προσπάθησαν να βομβαρδίσουν από αέρος τον τόπο αυτό, όμως κατά θαυμαστό τρόπο ένα σύννεφο καπνού τους εμπόδισε και έτσι οι Ζωφόροι δε βομβαρδίστηκαν. Πολλές βόμβες όμως έπεσαν γύρω από το χωριό τα σημάδια των οποίων είναι εμφανή ακόμα και σήμερα. Κατά την κατοχή  οι Γερμανοί δεν έμεναν στο χωριό, έμεναν στο Καστέλλι και στον Θραψανό, απαρετήτως όμως δυο φορές την βδομάδα έκαναν έφοδο στο χωριό και έπαιρναν προμήθιες όπως λάδι,κότες, γουρούνια ακόμα και παξημάδια από τους φούρνους των Ζωφοριανών.

Το χωριό αποτελούσε κοινότητα της επαρχίας Πεδιάδας έως το 1998 που με το σχέδιο Καποδίστρια έγινε δημοτικό διαμέρισμα Δήμου Θραψανού. Βρίσκεται 27 χμ. νοτιοανατολικά του Ηρακλείου, σε πεδινή περιοχή. Σύμφωνα με την απογραφή του 1991 έχει 297 κατοίκους που ασχολούνται κυρίως με την ελαιοκαλλιέργεια και την αμπελοκαλλιέργεια.

Το όνομα του χωριού είναι σύνθετο από τις λέξεις ζωή και φέρω. Πιθανόν η ονομασία του να προέρχεται από τους πρώτους κατοίκους του που «έφεραν ζωή» στην περιοχή με τη δημιουργία του χωριού. Το χωριό αναφέρεται από τον «Καστροφύλακα» Sofforus με 109 κατοίκους.

Κατά την Τουρκοκρατία εδώ κατοικούσαν πολλοί Τούρκοι και λίγες χριστιανικές οικογένειες. Σε περιοχή γύρω στο χωριό που ονομάζεται Αρχοντικά υπήρχαν την εποχή εκείνη τα σπίτια των Τούρκων.

….

ΗΡΑΚΛΕΙΟ Η ΜΕΓΑΛΥΤΕΡΗ ΠΟΛΗ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ. Τέταρτη σε μέγεθος πόλη της Ελλάδας με 200.000 κατοίκους. Είναι όμως πλεονέκτημα να είσαι το οικονομικό και διοικητικό κέντρο ενός μεγάλου νησιού; Να πάρουμε τα κακά πρώτα: η ονομαστή Κνωσός περιβάλλεται από ένα τεράστιο πάρκιγκ, το κυκλοφοριακό είναι ένα παιχνίδι για γερά νεύρα παρά τους ανισόπεδους κόμβους που πρόσφατα κατασκευάστηκαν…

…η δόμηση όσο πιο άναρχη γίνεται, η μόνη παραθαλάσσια πόλη χωρίς παράθυρο στην θάλασσα, όλα τα μνημεία γκρεμίζονται για να γίνουν πάρκιγκ, τα ενετικά τείχη είναι ανεκμετάλλευτα από τον καιρό της πολιορκίας του Χάνδακα, ο «ΟΦΗ-Ευρώπη» ανήκει ανεπίστρεπτα στο παρελθόν,  και η ομάδα μπάσκετ έπεσε στην Α2. Τα καλά τώρα: το Πανεπιστήμιο και το Ινστιτούτο Τεχνολογίας και Έρευνας είναι το καμάρι όχι μόνο της Κρήτης αλλά ολόκληρης της Ελλάδας. Παγκόσμια πρωτοπορία και παραγωγική έρευνα. Το αρχαιολογικό μουσείο της πόλης είναι το μοναδικό που προτείνει τις κληρονομιές των ντελικάτων Μινωιτών και τέλος πάντων το Ηράκλειο έχει αυτή τη γλυκιά γοητεία της απάνθρωπης μητρόπολης (όπως Αθήνα). Το παν είναι να σκέπτεσαι θετικά όπου κι αν είσαι!

Η πόλη του Ηρακλείου βρίσκεται κοντά στα ανάκτορα της Κνωσού που κατά την περίοδο του μινωικού πολιτισμού παρουσίαζε τη μεγαλύτερη συγκέντρωση πληθυσμού στο νησί. Κτίστηκε το 824 όταν Σαρακηνοί πειρατές υπό τον Αμπού Χαφέζ κατέλαβαν τις ακτές του και έχτισαν μεγάλο οχυρωματικό έργο με πλατιά περιμετρική τάφρο που γύρω της αναπτύχθηκε η πόλη, λαμβάνοντας την αρχική της ονομασία Χάνδαξ. Οι Σαρακηνοί κατέστησαν την πόλη ως πρωτεύουσά τους και ορμητήριο πειρατικών δραστηριοτήτων, πράξη που προκάλεσε την οργή της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας.

Το 961 οι Βυζαντινοί επιτέθηκαν στην πόλη, οδηγώντας στη λεηλασία και στην ολοσχερή πυρπόληση, σφαγιάζοντας παράλληλα το Σαρακηνό πληθυσμό της. Αφού την ξανάκτισαν απ’ την αρχή διατήρησαν την κυριαρχία της για τα επόμενα 243 χρόνια.

Το 1204 η πόλη αγοράστηκε από τους Ενετούς εν μέσω πολιτικής συμφωνίας που συμπεριελάμβανε μεταξύ άλλων την επανατοποθέτηση στον θρόνο της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας του Ισαάκιου Β’ Αγγέλου από τους Σταυροφόρους της 4ης Σταυροφορίας. Το όνομα της πόλης από Handaq μεταβλήθηκε στο ιταλικό Candia . Ένα από τα σημαντικότερα έργα των Ενετών αποτέλεσε η βελτίωση των οχυρώσεων της πόλης, χτίζοντας τεράστιο τείχος, πάχους έως 40μ κατά τόπους και του οποίου το μεγαλύτερο μέρος διασώζεται μέχρι και σήμερα.

Το 1647 μ.Χ. ξεκίνησε η πολιορκία της πόλης από τους Οθωμανούς Τούρκους, διάρκειας συνολικά 22 χρόνων, με απώλειες 30,000 Κρητικών και 120,000 Τούρκων. Έληξε με την κατάκτηση της πόλης το 1669 από τον Κιοπρουλού Φαζίλ Αχμέτ. Κατά την περίοδο της τουρκοκρατίας η πόλη έγινε γνωστή και ως “Μεγάλο Κάστρο” ή “Κάστρο”.

Η πόλη ελευθερώθηκε το 1898, ονομάστηκε Ηράκλειο από τον Μινωικό οικισμό που εμφανίστηκε εκεί ήδη από τον 7ο π.Χ. αιώνα, ακόλουθα με τα “Γεωγραφικά” του Στράβωνος (“… έχει για επίνειο η Κνωσός το Ηράκλειο”) και αποτέλεσε μέρος της αυτόνομης Κρητικής Πολιτείας που με τη σειρά της ενώθηκε με την Ελλάδα το 1913.

Το σύγχρονο Ηράκλειο κρατεί την παράδοση μιας από τις πιο ελκυστικές πόλεις της Μεσογείου! Καλύπτει και ικανοποιεί όλα τα γούστα και τις απαιτήσεις του επισκέπτη μα και του μόνιμου κατοίκου της. Δεν είναι τυχαίο ότι επί αιώνες ήταν το κέντρο, η μητρόπολη της Κρήτης και εξακολουθεί να κρατεί τα σκήπτρα με τα πολλά ενδιαφέροντα και την χαρούμενη ζωή.

Η Λότζια

Τα αξιοθέατα Για τους φιλομαθείς, στο Ηράκλειο βρίσκονται τα αρχαιότερα μνημεία και τα δείγματα του πρώτου πολιτισμού της Ευρώπης, οι μαρτυρίες του Δυτικού Πολιτισμού. Στην περιοχή του Ηρακλείου, ο θεός της φιλοξενίας, ο Ζευς, έσμιξε με την πανέμορφη βασιλοπούλα την Ευρώπη, που γέννησε τους Μινωίτες βασιλιάδες και σοφούς, τους θεμελιωτές και ιδρυτές του πρώτου πολιτισμένου κόσμου της Ηπείρου μας.

Στο κέντρο της πόλης βρίσκονται πολλά μνημεία των μεσαιωνικών χρόνων της Κρήτης, που δείχνουν την μεγάλη της ακμή στα χρόνια αυτά. Ανεβαίνοντας από το λιμάνι, συναντάς το πρώτο σπουδαίο μνημείο, την Λότζια , που στεγάζει σήμερα το Δημοτικό Συμβούλιο και μέρος των Υπηρεσιών του Δήμου Ηρακλείου. Η Λότζια, που υπήρξε Λέσχη του Δούκα και των αξιωματούχων της Κρήτης, στολισμένη με γλυπτά οικόσημα, τρόπαια, με 82 μετώπες κ.ά. συγκέντρωνε επί αιώνες τους άρχοντες για την αναψυχή και τα παιγνίδια τους αλλά και τις επίσημες τελετές τους. Οι στοές της χρονολογούνται από τον 14ο αιώνα, η τελική της μορφή από τις αρχές του 17ου. Ηταν κτισμένη στην PIAZZA DEI SIGNORI (των Διοικητικών Αρχών).
Θεωρείται το κομψότερο βενετσιάνικο μνημείο, που το 1987 πήρε το πρώτο βραβείο EUROPA NOSTRA, ως το πιο καλά αναπαλαιωμένο και συντηρημένο Ευρωπαϊκό μνημείο της χρονιάς.

Στο λιμάνι ορθώνεται μεγαλόπρεπο το φρούριο, ο Κούλες, που επί αιώνες, προστάτευε την πολιτεία αλλά χρησίμευε και σαν υγρή φυλακή με τους αλυσοδεμένους φυλακισμένους στις πελώριες, σκοτεινές στοές και αίθουσές του.

Το ενετικό λιμάνι του Ηρακλείου & ο Κούλες

Νότια της σημερινής πόλης, βρίσκονται τα ανάκτορα της Κνωσσού, της επί αιώνες βασιλεύουσας πολιτείας της Κρήτης που είχε 100 πόλεις από τα προϊστορικά χρόνια.

Στο κέντρο του Ηρακλείου, στο βορειοανατολικό άκρο της πλατείας Ελευθερίας βρίσκεται το μεγάλο Αρχαιολογικό Μουσείο της Κρήτης, όπου χιλιάδες επισκέπτες, βλέπουν τους αμύθητους θησαυρούς των Μινωικών, των ιστορικών, των κλασικών, των Ελληνιστικών και των Ρωμαϊκών χρόνων της Κρήτης.

Δυτικά από το λιμάνι του Ηρακλείου, βρίσκεται το Ιστορικό Μουσείο της Κρήτης, όπου φυλάσσονται οι θησαυροί των Χριστιανικών, των Βυζαντινών, των Μεσαιωνικών, και των νεωτέρων χρόνων της Μεγαλονήσου, μαζί με τα καλλιτεχνικά έργα του λαϊκού πολιτισμού της Κρήτης των αιώνων, έργα του μεγάλου ζωγράφου ΕL GRECO, που γεννήθηκε και σπούδασε ζωγραφική στο Ηράκλειο. Μαζί με αγιογραφίες της περίφημης Αγιογραφικής Κρητικής Σχολής, στολίζουν το σπουδαίο αυτό Μουσείο. Ενα πρότυπο κρητικό σπίτι και δύο αίθουσες με ενθυμήματα του μεγάλου συγγραφέα Νίκου Καζαντζάκη στεγάζονται στο ίδιο Μουσείο.

Τα “Λιοντάρια”

Σεαπόσταση λίγων μέτρων από την Εκκλησία, βρίσκεται το περίτεχνο συντριβάνι,γνωστό μετο όνομα “Λιοντάρια”μετον εξαιρετικό γλυπτό διάκοσμό του με θέματα του ζωικού βασιλείου και της θάλασσας. Κτίστηκε στις πρώτες δεκαετίες του 17ου αιώνα από τον Φραγκίσκο Μοροζίνη, για να στολίσει την πλατεία αλλά και να προσφέρει πολύτιμο νερό στην μεγάλη πολιτεία.

Νότια της Λότζιας, είναι η βασιλική του Αγίου Μάρκου που κτίστηκε το 1239 στην PLAZZA DELLE BIADE (πλατεία των Σιτηρών) κι ήταν ο καθεδρικός Ναός της Κρήτης. Ανήκε στο Δούκα της και στο χώρο της θάπτονταν οι Δούκες. Σήμερα ο Αγιος Μάρκος στεγάζει την Δημοτική Πινακοθήκη Ηρακλείου.

Το Ηράκλειο ζώνεται από τα πελώρια μεσαιωνικά τείχη του, που τα προστάτευαν από τους εχθρούς και ανάδειξαν την πρωτεύουσα στην πιο καλά οχυρωμένη πολιτεία της Μεσογείου. 21 χρόνια άντεξε με τα τείχη της την πολιορκία των Τούρκων, που πήραν τελικά την πόλη ύστερα από προδοσία Βενετσιάνου Μηχανικού, που τους έβαλε νύχτα, από μυστική είσοδο, μέσα στο Ηράκλειο.

Νοτιοδυτικά της πλατείας των Λιονταριών, σε απόσταση 100 μέτρων, βρίσκεται το Μεσαιωνικό Μοναστήρι της Αγίας Αικατερίνης που υπήρξε το Κρητικό Πανεπιστήμιο του Μεσαίωνα και ανέδειξε πλήθος Ευρωπαίων καλλιτεχνών, φιλοσόφων, εκκλησιαστικών πατέρων, ποιητών και συγγραφέων. Σήμερα, η Αγία Αικατερίνη στεγάζει μία πλούσια και σπουδαία συλλογή πινάκων της Κρητικής Αγιογραφίας.

Λίγα μέτρα από την Αγία Αικατερίνη ορθώνεται ο Μητροπολιτικός Ναός του Αγίου Μηνά, που είναι ο προστάτης Αγιος του Ηρακλείου και διέσωσε τους Χριστιανούς της πόλης από την σφαγή, όταν οι Τούρκοι, νωρίς τον 19ο αιώνα επιχείρησαν να τους εξολοθρεύσουν. Ο ναός χτιζόταν τριάντα περίπου χρόνια και εγκαινιάστηκε το 1896 με μεγαλόπρεπες τελετές και λαμπρό εορτασμό. Δίπλα του βρίσκεται η μικρή εκκλησία του Αγίου Μηνά, παλαιότερη και καταστόλιστη με έξοχες αγιογραφίες στους τοίχους και εικόνες μεγάλων Αγιογράφων.

Περιδιάβαση στην πόλη: Η αγορά του Ηρακλείου είναι η πλουσιότερη της Κρήτης και από τις πλουσιότερες της Μεσογείου. Αναμνηστικά, χρυσαφικά, γουναρικά, τρόφιμα, είδη ένδυσης, ό,τι ποθεί ο σύγχρονος άνθρωπος, βρίσκεται στο Ηράκλειο σε όλες τις τιμές και τα γούστα. Ιδιαίτερα σπουδαία είναι τα φημισμένα κρητικά προϊόντα (λάδι, κρασί, ρακή, μέλι, βότανα, κ.ά.) που βρίσκεις στην αγορά της μεγαλούπολης.

Ο προμαχώνας Μαρτινέγκο

Στο νότιο τείχος ορθώνεται ο προμαχώνας Μαρτινέγκο, όπου έχει ταφεί ο μεγάλος Κρητικός συγγραφέας του Ζορμπά και ποιητής της Οδύσσειας Νίκος Καζαντζάκης, ενώ νοτιότερα βρίσκεται η παλιά Πύλη -είσοδος της πόλης προς τη Δυτική Κρήτη, η γνωστή Χανιόπορτα. Παλιές εκκλησίες, κρήνες, προμαχώνες, μεσαιωνικοί δρόμοι, στολίζουν ακόμη το Ηράκλειο, που σφύζει από ζωή και κίνηση μέρα και νύχτα.

Σύγχρονη ζωή: Πλήθος είναι τα καλλιτεχνικά γεγονότα που αναδεικνύουν το Ηράκλειο σε πόλη, όπου ακμάζει ο Πολιτισμός και αναπτύσσονται οι Τέχνες.

Νυκτερινή ζωή: Πλήθος είναι οι Ντίσκο, τα μπαρ, οι Κρητικές Ταβέρνες με Κρητική μουσική και χορούς, αλλά και τα λαϊκά μαγαζιά με μουσική και χορούς από όλη την Ελλάδα.

Ξενοδοχεία: Πλήθος ξενοδοχείων πολυτελείας, πρώτης αλλά και Β’ και Γ’ κατηγορίας και ξενώνες και ενοικιαζόμενα δωμάτια, φιλοξενούν τους επισκέπτες, ενώ ο μέγας αριθμός Τουριστικών γραφείων και γραφείων ενοικιάσεως αυτοκινήτων και δικύκλων διευκολύνει τον επισκέπτη και τον καθοδηγεί στην περιήγησή τους στο νησί με την ωραιότατη ενδοχώρα.

Φαγητά: Η υγιεινή Κρητική διατροφή αλλά και η διεθνής κουζίνα είναι στην διάθεση κάθε καλοφαγά, που έχει να διαλέξει ανάμεσα σε πλήθος εστιατορίων και ταβερνών κάθε κατηγορίας. Τα τοπικά ρακάδικα, ουζερί, ψαροταβέρνες, είναι μοναδικά για τις νοστιμιές τα ποτά και τις καλές τιμές τους.

Αεροδρόμιο: Το πρώτο σε κίνηση τσάρτερς και δεύτερο μετά την Αθήνα σε γενική κίνηση αεροδρόμιο “Νίκος Καζαντζάκης” του Ηρακλείου, συνδέει την Κρήτη με όλη την Ελλάδα και την Ευρώπη καθώς και το μεγάλο λιμάνι του, που συνδέει τον Πειραιά, τη Θεσαλλονίκη και τα νησιά του Αιγαίου με μεγάλα οχηματαγωγά των Κρητικών Ναυτιλιακών Εταιριών και τα Κρουαζιερόπλοια που φέρνουν τους επισκέπτες στα γραφικά, πανέμορφα νησιά του Αρχιπελάγους.

…………

Ο Χίτλερ αποφασίζει επίθεση κατά της Κρήτης.

Η Γερμανία δεν είχε πρόθεση να πραγματοποιήσει επίθεση κατά της Κρήτης, που η μόνη δυνατότητα για κατάκτησή της ήταν η αεροπορική εισβολή. Ο ίδιος ο Χίτλερ διέταξε να προχωρήσει μια τέτοια επιχείρηση και δε βλέπει καμιά σκοπιμότητα. Εξάλλου το μεγαλύτερο μέρος της γερμανικής στρατιωτικής ηγεσίας έχει τη γνώμη ότι πρέπει να επιτεθούν κατά της Μάλτας.
Δυο είναι κυρίως οι λόγοι που οδήγησαν το Χίτλερ να επιτεθεί κατά της Κρήτης τη στιγμή που είχε εγκαταλείψει τα σχέδια να μεταφέρει τον πόλεμο κατά της Αγγλίας στην Ανατολική Μεσόγειο.

Λόγοι:

α) Η χρησιμότητα της Κρήτης ως βάσης για την προστασία των θαλάσσιων επικοινωνιών στο Αιγαίο από Βρετανικές επιθέσεις που προερχόταν από την Αλεξάνδρεια και ιδιαίτερα για την προστασία της μεταφοράς πετρελαίου στην Ιταλία.

β)  Οι φιλοδοξίες του αρχηγού της Γερμανικής αεροπορία, Goring και λιγότερο του διοικητή της 7^ης μεραρχίας αλεξιπτωτιστών, στρατηγός Kurt Studend. Tο σχέδιο εκπονήθηκε από τον Studend άποψη του οποίου είναι ότι “η κατάληψη της Κρήτης αποτελεί εύκολη και λαμπρή επιχείρηση που σταθεροποιεί τη Γερμανική αεροπορική κυριαρχία στη Μεσόγειο και εξασφαλίζει άλλες στρατιωτικές ωφέλειες”. Στον Χίτλερ το παρουσίασε ο Goring και τον έπεισε.
Στις 25 Απριλίου 1941 εκδόθηκε το σχέδιο με το όνομα ” Ερμής “.
Σκοπός: Η απόκτηση μιας βάσης για αεροπορικές επιθέσεις κατά της Αγγλίας που ποτέ δεν υλοποιήθηκε. Ο Χίτλερ θεωρούσε την επιχείρηση αμυντικού χαρακτήρα.

Η εφαρμογή του σχεδίου ” Ερμής “ αρχίζει το πρωί της 20^ης Μαΐου 1941 επικεφαλής της όλης επιχείρησης τέθηκε ο Studend και χρειάστηκε η μεγαλύτερη αερομεταφορά στρατιωτικών δυνάμεων στη διάρκεια του β΄ παγκοσμίου πολέμου.

Η Γερμανική αεροπορία όμως σχεδόν καθημερινά από τις 14 Μαΐου βομβάρδιζε επιλεγμένους στρατιωτικούς στόχους στην Κρήτη.

Οι στρατιωτικές δυνάμεις των Γερμανών

Οι στρατιωτικές δυνάμεις των Γερμανών που διατέθηκαν και θα μεταφέρονταν στην Κρήτη με αεροπλάνα του 11^ου αεροπορικού σώματος και με μικρά πλοία τα οποία θα συνοδεύονταν από τα καταδιωκτικά και βομβαρδιστικά καθέτου εφορμήσεως του 8^ου αεροπορικού σώματος από το Φάληρο και την Ελευσίνα κυρίως, ήταν:

• Η 7^η μεραρχία αλεξιπτωτιστών
• Η 5^η ορεινή μεραρχία
• Ένα σύνταγμα της 5^ης θωρακισμένης μεραρχίας.

Η επίθεση αρχίζει (20 Μαίου 1941).

...Χίτλερ να μην το καυχηστείς πώς πάτησες στην Κρήτη
ξαρμάτωτη την ήβρηκες και τα παιδιά τση ‘λειπαν
στα ξένα πολεμούσανε πάνω στην Αλβανία…”

Αντικειμενικός στόχος των Γερμανών είναι η κατάληψη των αεροδρομίων και των λιμανιών. Ο κυριότερος στόχος το αεροδρόμιο του Μάλεμε στα Χανιά αλλά και το αεροδρόμιο του Ρεθύμνου αλλά και του Ηρακλείου. Η επιχείρηση κατάληξης των  αεροδρομίων θα πραγματοποιούνταν με αλεξιπτωτιστές και στη συνέχεια τα αεροδρόμια θα χρησιμοποιούνταν για τη μεταφορά πολεμικού υλικού και στρατευμάτων για ενίσχυση.

Οι Άγγλοι γνώριζαν πλήρως το σχέδιο της γερμανικής επιχειρήσεως από τις 6 του Μάη. Γνώριζαν, όχι μόνο την ημερομηνία αλλά και την ώρα που θα γίνει η επιχείρηση από αέρα, ακόμα και τα μέρη που θα πραγματοποιηθεί.
Ο διοικητής των συμμαχικών δυνάμεων στρατηγός Φράιμπεργ είχε στη διάθεση του το σύστημα ULTRA με το οποίο γινόταν με αποκρυπτογράφηση ασύρματων τηλεπικοινωνιακών σημάτων που αφορούσαν την επιχείρηση “ Ερμής”.

20 Μαΐου  1941 το πρωί, ο ξάστερος ανοιξιάτικος ουρανός της Κρήτης μαυρίζει από εκατοντάδες σκουρόχρωμα γερμανικά αεροπλάνα, τα οποία καθώς μουγκρίζουν μοιάζουν με τέρατα της Αποκάλυψης. Η γη σείεται και αμέσως τα πρώτα κύματα των επίλεκτων γερμανικών τμημάτων αρχίζουν να πέφτουν κατά χιλιάδες, από τα αμέτρητα μεταγωγικά αεροπλάνα και ανεμόπτερα.

Η μάχη για την κατάληψη της Κρήτης κράτησε  από τις 20 έως στις 29 του Μάη 1941.  Η γερμανική επίθεση ξεκίνησε με ανελέητο βομβαρδισμό των πόλεων και των χωριών και η  απόβαση των Γερμανών στο νησί έγινε με ρίψη αλεξιπτωτιστών.

Πεδίο μάχης και τα χωριά και οι πόλεις.  Ο άμαχος κρητικός λαός κτυπιέται ανελέητα. Η μάχη διεξάγεται σώμα με σώμα.   Άμυνα παλλαϊκή, χωρίς σχέδιο, χωρίς πρόγραμμα. Ωστόσο οι γέροι, οι γυναίκες και τα παιδιά δημιουργούν έπος!

Οι απώλειες των Γερμανών αλεξιπτωτιστών κατά την πρώτη ημέρα είναι απρόσμενα γι αυτούς μεγάλες. Αυτοί όμως συνεχίζουν απτόητοι τις ρίψεις. Πολλοί σκοτώνονται στον αέρα, αλλά και αυτοί που φτάνουν στο έδαφος αποδεκατίζονται από ένα άοπλο και αδάμαστο λαό, που με την ψυχή γεμάτη Ελλάδα ορμάει με τα μαυρομάνικα, τις τσουγκράνες και τα τσαπιά, πετσοκόβοντας τους σιδερόφρακτους και πάνοπλους εισβολείς.

Η άμυνα κρατάει γερά. Αλλά προς το βράδυ της πρώτης ημέρας, οι Γερμανοί πατούν πόδι στο αεροδρόμιο του Μάλεμε και το κρατούν, παρά τις επιθέσεις των υπερασπιστών του νησιού. Απόπειρα των χιτλερικών να στείλουν ενισχύσεις από τη θάλασσα συντρίβεται από τον Αγγλικό στόλο, με φοβερές απώλειες για τους Γερμανούς, αλλά και τους Άγγλους που χάνουν βαριά πολεμικά σκάφη. Την επόμενη ημέρα οι ρίψεις Γερμανών αλεξιπτωτιστών συνεχίζονται με μεγαλύτερη πυκνότητα, αλλά και περισσότερες απώλειες για τους εισβολείς. Παρά τις εκατόμβες των νεκρών με τις συνεχείς ενισχύσεις που φτάνουν ακατάπαυστα, οι Γερμανοί κατορθώνουν να δημιουργήσουν και άλλα προγεφυρώματα τα οποία ενώνονται μεταξύ τους και ετοιμάζονται για γενική επίθεση. Η κατάσταση για τους αμυνόμενους είναι πλέον απελπιστική και την εβδόμη μέρα αποφασίζεται η εκκένωση της Κρήτης από το συμμαχικό στρατό.

Κυρίαρχοι καταχτητές πλέον οι Γερμανοί στρέφονται με λύσσα πάνω στον άμαχο πληθυσμό, για να τον τιμωρήσουν για την ηρωική του αντίσταση. Λεηλατούν, δολοφονούν, καίνε, καταστρέφουν.

Οι βαρβαρότητες εναντίον του άμαχου πληθυσμού, με συλλήψεις και ομαδικές εκτελέσεις, με στρατόπεδα συγκέντρωσης κ.τ.λ, άρχισαν αμέσως με την Γερμανική κατοχή της νήσου και ως αντίποινα. Πρώτο θύμα η Κάνδανος ( 1 Ιουνίου 1941 ), ύστερα τα Ανώγεια, η Βιάννος κ.τ.λ.

“Οι Κρητικοί όταν βρίσκονται μπροστά στο εκτελεστικό απόσπασμα έχουν πάνω τους κάτι το μυθώδες . Φαντάζουν σαν τους μυθικούς ήρωες . Είναι τόσο περήφανοι την τραγική ώρα του θανάτου, που όποιος τους δεί , είναι αδύνατο να μήν τους θαυμάσει . Πολλές φορές όταν επρόκειτο να γίνουν εκτελέσεις , άφηνα το γραφείο μου και έβγαινα στο μπαλκόνι , μόνο και μόνο για να τους θαυμάσω . Σε κανένα άλλο λαό δεν είδα τέτοια περιφρόνηση προς το θάνατο και τόση αγάπη για την ελευθερία”

ΑΝΤΡΕ: διοικητής του “Φρουρίου Κρήτης”

Ταξίαρχος Σωλσμπουργκ Τζόουν του Επιτελείου του Στρατηγού Φρεϋμπουργκ .

Διατί η Κρήτη αντέχει ακόμη , ενώ ολόκληρος η Γαλλία έπεσεν εντός οκτώ ημερών ;
Χίτλερ

Η ΜΑΧΗ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ  (Ποίημα)

Μέρα Μαγιού εδιάλεξε Ο Χίτλερ να χτυπήσει
Και των Γενναίων το νησί σκληρά να βομβαρδίσει
Μαύρισ’ ο ξάστρος ουρανός επίθεση εκάνα(ν)
Γερμανικά σκουρόχρωμα άμετρα αεροπλάνα

Με λύσσα επάνω πέφτουνε του Χίτλερ οι διαλεγμένοι
Λεηλατούν, δολοφονούν, χάνονται αντρωμένοι.
Η άμυνα γερά κρατεί σώμα με σώμα η μάχη
Ορμούν με μαυρομάνικα με δόντια άμα λάχει

Τσουγκράνες, τσάπες τα όπλα τους, αμύνονται με θάρρος
αντιπαλεύουν τον εχθρό κι όποιονε πάρει ο χάρος
Βιάνος, Μάλεμε, Κάνδανος, κι ύστερα τα Ανώγεια
Στο αίμα πώς πνιγήκανε, δεν περιγράφουν λόγια.

Με σθένος σαν τον Διγενή στα μαρμαρένια αλώνια
μες την γλυκιά την Άνοιξη, στα ανθισμένα κλώνια
Εννιά σκληρά μερόνυχτα γεμάτα αγωνία
Αντίσταση προβάλουνε στην εχθρική μανία

Μα οι Κρήτες δεν δαμάζονται, τραβούν στον Ψηλορείτη
Πάνω στα όρη τα Λευκά στη αψηλή την Δίκτη
Ηρωικά αντιστέκονται για μια τετραετία
και λευτερώνουν τα Χανιά, το Κάστρο, τη Σητεία,

το Ρέθυμνο και τον λαό τον κακοτυχισμένο
που, κάθε πόρτα είχε σταυρό και μαυροφορεμένο.
Λεβεντογέννα απέδειξες πως είσαι μάνα Κρήτη
Και λεοντόκαρδα παιδιά, γεμίζεις τον πλανήτη.

Πίνακας του Μπότη Θαλασσιμού

Πίνακας του Μπότη Θαλασσινού

…

Η επιθυμία των Κρητών για ανεξαρτησία και η πολεμική παράδοση ήρθαν ξανά στην επιφάνεια το 1940. Η Κρήτη πήρε μέρος στον πόλεμο για την απόκρουση των Ιταλικών Δυνάμεων του Μουσολίνι. Μετά την ταπεινωτική αποτυχία του Μουσολίνι, η Κρήτη έγινε στόχος για τις δυνάμεις του Χίτλερ. Τον Απρίλη του 1941 οι Γερμανοί επιτέθηκαν δυναμικά εναντίον της ηπειρωτικής Ελλάδας και γρήγορα κατατρόπωσαν τις Ελληνικές δυνάμεις και κυρίευσαν τη χώρα.

Ενώ οι Κρητικές πολεμικές δυνάμεις απουσίαζαν από το νησί, οι Γερμανοί ξεκίνησαν την επίθεσή τους εναντίον της Κρήτης. Οι επίλεκτες γερμανικές αεροπορικές δυνάμεις έπεσαν με αλεξίπτωτα στις 2 Μαΐου 1941. Μόλις 30.000 φτωχά οπλισμένοι στρατιώτες του Βρετανικού συμμαχικού στρατού και 22.000 Έλληνες στρατιώτες συμπαραστάθηκαν στον αγώνα των ντόπιων για την άμυνα του νησιού.

Η Μάχη της Κρήτης αρχίζει. Σφοδροί αεροπορικοί βομβαρδισμοί πλήττουν κυρίως τα αστικά κέντρα και σημαντικό τμήμα της πόλης του Ηρακλείου καταστρέφεται από τις βόμβες. Ακολουθούν μαζικές ρίψεις αλεξιπτωτιστών, οι οποίοι βρίσκονται αντιμέτωποι όχι μόνο με τα οργανωμένα στρατιωτικά σώματα, ελληνικά και βρετανικά, αλλά και με τον ντόπιο πληθυσμό. Οι μάχες διαρκούν ένα δεκαήμερο και είναι εξαιρετικά σκληρές, όμως η αεροπορική υπεροχή των επιτιθέμενων κρίνει τελικά την έκβαση του αγώνα.

Στις 30 Μαΐου η μάχη τελείωσε και οι συμμαχικές δυνάμεις αποχώρησαν από τα βουνά και επιβιβάστηκαν για την Αίγυπτο από τη Χώρα Σφακίων και άλλα νότια χωριά.

Η Γερμανική κατοχή κράτησε περίπου τέσσερα χρόνια, και χαρακτηρίστηκε από την αντίσταση των ντόπιων (όπως τα χωριά Κάντανος και Κουστογέρακο στην δυτική Κρήτη και η περιοχή της Άρβης στην κεντρική Κρήτη). Επίλεκτοι στρατιώτες των συμμαχικών δυνάμεων, κυρίως των Αγγλικών επιβιβάστηκαν στο νησί και οργάνωσαν κινήματα αντίστασης. Οι περισσότεροι απ’ αυτούς κρύβονταν στα βουνά, τις σπηλιές και τα μοναστήρια, προστατευμένοι από τους ριψοκίνδυνους Κρητικούς. Μια σημαντική επιτυχία του αντιστασιακού κινήματος ήταν η απαγωγή του Γερμανού Γενικού Διοικητή Κράιπε, το 1944. Η ενέργεια αυτή ήταν απίστευτα τολμηρή και θεωρήθηκε μεγάλη επιτυχία για τη σχετικά άπειρη ομάδα που την ανέλαβε.

Τα αντίποινα πάντως σε κάθε αντιστασιακή ενέργεια ήταν άμεσα και σκληρά.

Για το Ηράκλειο η απελευθέρωση έρχεται τον Οκτώβριο του 1944, αλλά οι τελευταίοι κατακτητές αποχωρούν από το νησί μετά τη συνθηκολόγηση της Γερμανίας, το Μάιο του 1945.