Η ΕΘΝΙΚΗ ΑΝΤΙΣΤΑΣΗ ΣΤΗΝ ΚΡΗΤΗ

ΤΟ ΧΡΟΝΙΚΟ ΤΗΣ ΕΘΝΙΚΗΣ ΑΝΤΙΣΤΑΣΗΣ ΚΡΗΤΗΣ

Από τις αρχές Ιουνίου 1941 δημιουργούνται πλήθος από αντιστασιακές οργανώσεις σε ολόκληρη την Κρήτη, όπως του Μανώλη Μπαντουβά στον Αγ. Σύλλα, του Πετρακογιώργη στις καμάρες, η ομάδα του Αδάμη Κρασανάκη (Κρασαναδάμη) στη Δίκτη,  η Οργάνωση Ανωγείων, η ΚΕΕΕ του Ραφτόπουλου στη Βιάννο, η Οργάνωση του Αντ Γρηγοράκη στον Κρουσώνα, η Οργάνωση του Γ Κατσιά στα Σφακιά, η οργάνωση του Μάντακα στα Λευκά όρη, του Γιώργη Κατσιρντάκη στα Χουστουλιανά, κ.α.

Το Νοέμβριο του 1942, το Γενικό Αρχηγείο Αντίστασης Κρήτης εγκαταστάθηκε στη Δίκτη, αρχικά στη μάντρα του καπετάν Κρασαναδάμη και ακολούθως στου Χαμαίτη τη βρύση

Το Δεκέμβρη του 1942 ο Μανώλης Μπαντουβάς διαλύει το λημέρι  του στον Αγ. Σύλλα και με τα άλλα αδέλφια του πάει και βρίσκει τον καπετάν Κρασαναδάμη και τα  αδέλφια του στη Δίκτη. Όταν το 1942, μετά το κτύπημα των δοσίλογων, την τρομοκρατία των Γερμανών (εκτέλεση 62 μαρτύρων στο Ηράκλειο) κυνηγούν τον Μπαντουβά και ντόπιοι δοσίλογοι και Γερμανοί. Προ αυτού ο Μπαντουβάς πάει και βρίσκει τον Κρασαναδάμη και τον στηρίζει. Εκεί έρχονται μετά και ο Ποδιάς, Ζαμπετοχρήστος, οι αξιωματικοί Μπετεινάκης, Πλεύρης, Ραφτόπουλος κ.α. και ιδρύουν το Ενωμένο αντάρτικο με Γενικό αρχηγό τον Μανώλη Μπαντουβά. Αργότερο το Γενικό Αρχηγείο μεταφέρθηκε από τη  μάντρα του Κρασαναδάμη στου Χαμαίτη τη βρύση.

Στις 4 Φεβρουαρίου 1943 πέφτει στο Καθαρό της Δίκτης ο Άγγλος Ταγματάρχης Πάτρικ Λη Φέρμορ, σύνδεσμος του Στρατηγείου Μέσης Ανατολής και το παραλαμβάνουν ο Καπετάν Κρασαναδάμης με τον ήρωα Παύλο Πετράκη.

Στις αρχές Αυγούστου 1943 πραγματοποιείται συνάντηση αξιωματικών και καπεταναίων στη μάντρα του καπετάν Κρασαναδάμη, για να προετοιμάσουν την υποστήριξη συμμαχικής Απόβασης,

Στις 3 Νοεμβρίου 1943 οι Γκεσταμπίτες με τον Σουμπερτ φτάνουν στο Λασίθι και σφάζουν ή δέρνουν τους Λασιθιώτες. Από εκεί μετά πάνε σε άλλα μέρη της Κρήτης.

Στις 12-20 Σεπτεμβρίου γίνεται η νικηφόρα Μάχη της Βιάννου με αρχηγό το Εμμ Μπαντουβά και υπαρχηγούς τον Κρασαναδάμη κ.α. όπου φονεύτηκαν πάρα πολλοί Γερμανοί και αιχμαλωτίστηκε όλο το Γενικό Γερμανικό Επιτελείο και συνάμα ακολούθησε η παράδοση της στρατιάς των Ιταλών, κάπου 7.500 Ιταλοί. Το Δεκέμβριο γίνεται εκτέλεση 12 Γερμανών αξιωματικών στη μάντρα του Καπετάν Κρασαναδάμη από την ομάδα Μπαντουβά ( ως αντίποινα τόσο για τη δολοφονία από τους Γερμανούς ενός από τα αδέλφια Μπαντουβά όσο και άλλων Κρητών). Ως αντίποινα οι Γερμανοί καίνε και κατασφάζουν τα χωριά της Βιάνου και Ιεράπετρας

Στις 26 Απριλίου 1944 πραγματοποιήθηκε  η απαγωγή του στρατηγού Κράιπε από τους  W. S. Moss και o P. L. Fermor και Κρήτες αντιστασιακούς Γιώργη Τυράκη, Μ. Πατεράκη κ.α. Ήταν μια τολμηρή και μοναδική ενέργεια, η οποία καταρράκωσε το ηθικό των κατακτητών Γερμανών, και έκανε υπερήφανους όλους τους Κρητικούς. Από την άλλη η πράξη αυτή είχε  άσχημες συνέπειες (παρά πολλά θύματα) λόγω της εκδίκησης των Γερμανών.

Στις 16 Σεπτεμβρίου ο Στρατηγός Κάρτα με δύο ανώτερους αξιωματικούς του επιτελείου του και το Λοχαγό Ταβάνα παραδίνονται. Σε σύσκεψη που πραγματοποιείται στους Ποταμούς, μεθοδεύεται η φυγάδευση του Κάρτα. Στη σύσκεψη παίρνουν μέρος ο πρώην Βουλευτής και Υπουργός Στυλιανός Κούνδουρος, ο Άγγλος Λη Φέρμορ, ο στρατιωτικός Διοικητής Νομού Λασιθίου Συνταγματάρχης Νικόλαος Πλεύρης και ο καπετάνιος Κρασανάκης Αδάμ. Οι δύο Ιταλοί αξιωματικοί με τους επιτελείς τους παραλαμβάνονται από ομάδα ανταρτών με επικεφαλής τον Αδάμ Κρασανάκη στο Μέσα Λασίθι. Αφού διανυκτέρευσαν στο χωριό Μαγουλά, οδηγήθηκαν μέσω Επανωσήφη και Αχεντριά στην περιοχή Τσούτσουρος. Στις 20 Σεπτεμβρίου καταφτάνει στη θέση Μαριδάκη, Αγγλικό σκάφος επιφάνειας, στο οποίο επιβιβάζεται ο Κάρτα με τους επιτελείς του. Στη συνέχεια την ήπια ιταλική κατοχή διαδέχεται η επαχθέστερη Γερμανική.

Τον Αύγουστο του 1944 γίνονται σαμποτάζ (κάψιμο αποθηκών βενζίνης, ανατινάξεις εγκαταστάσεων κ.α.) στις Δαφνές, και Αποστόλους Πεδιάδος, στο Δράσι Μεραμβέλου κ.α. από τους Κρασαναδάμη, Χαιρέτη, Φιλεντέμ κ.α.

ΣΥΝΕΛΕΥΣΗ ΒΑΘΥΠΕΤΡΟΥ ΚΑΙ ΑΠΟΧΩΡΗΣΗ ΓΕΡΜΑΝΩΝ Η Γερμανική κατοχή παίρνει τέλος στις 9 Μαΐου 1945, με την υπογραφή της συνθήκης παράδοσης των Γερμανοιταλικών δυνάμεων.

ΕΘΝΙΚΗ ΑΝΤΙΣΤΑΣΗ  ΣΤΗΝ  ΚΡΗΤΗ

Παρά την κατάληψη της Κρήτης οι Κρήτες δε δαμάζονται και συνεχίζουν την ηρωική τους αντίσταση για 4 ακόμα χρόνια από τις απόκρημνες και υπερήφανες βουνοκορφές του Ψηλορείτη, της Δίκτης και των Λευκών Ορέων. Συνεχίζουν την εθνική τους αντίσταση μέχρι που η λευτεριά ξαναγυρίζει και στεφανώνει και πάλι το ηρωικό και πανέμορφο νησί – Το νησί των γενναίων.

Σημειώνεται ότι στην Κρήτη ήταν η πρώτη φορά που οι Γερμανοί αντιμετώπιζαν αντίσταση από τον τοπικό πληθυσμό, δηλαδή από αστράτευτους και απόστρατους – ηλικιωμένους άνδρες, καθώς και από γυναίκες και παιδιά.

Από τις αρχές Ιουνίου 1941 δημιουργούνται πλήθος από αντιστασιακές οργανώσεις σε ολόκληρη την Κρήτη, όπως του Μανώλη Μπαντουβά στον Αγ. Σύλλα, του Πετρακογιώργη στις Καμάρες, η ομάδα του Αδάμη Κρασανάκη στη Δίκτη,  η Οργάνωση Ανωγείων, η οργάνωση του Ραφτόπουλου στη Βιάννο, η Οργάνωση του Αντ Γρηγοράκη στον Κρουσώνα, η Οργάνωση του Γ Κατσιά στα Σφακιά, η οργάνωση του Μάντακα στα Λευκά όρη, του Γιώργη Κατσιρντάκη στα Χουστουλιανά, κ.α.

Θυμίζουμε μόνο δυο από τα μεγάλα κατορθώματα της Εθνικής Αντίστασης, που όμως τα λένε όλα:

Απαγωγή του Γερμανού στρατιωτικού Διοικητή Κρήτης  Κράιπε (26 Απριλίου 1944) από Εγγλέζους και Κρήτες αντιστασιακούς

Εξαναγκασμός σε παράδοση του Ιταλού στρατιωτικού διοικητή Κάρτα.(από Κρήτες αντιστασιακούς)

Η Εθνική Αντίσταση Κρήτης είναι ενέργεια λαϊκών ανθρώπων και όχι στρατιωτικών, αφού αφενός ο στρατός των συμμάχων μετά τη Μάχη της Κρήτης έφυγε στη Μ. Ανατολή και αφετέρου από το Νοέμβριο του 1940 η Κρήτη ήταν  αφύλακτη, χωρίς ελληνικό στρατό, χωρίς οργανωμένη άμυνα, επειδή  κατά τη κήρυξη του Ελληνο-ιταλικού πολέμου η  5η  Μεραρχία της Κρήτης έλειπε στο μέτωπο

Λασιθιώτικες Μαδάρες, λημέρι στη μάντρα Κρασαναδάμη (στη θέση Βιτσιλόνερο της Δίκτης): Ν. Μπαντουβάς (με σταυρό), Α. Μπουτζαλής, Μ. Αρβανιτάκης, Π. Ζωγραφιστός, Γ. Τσαντηράκης, δ. Σκουλάς, Γ. Χαιρέτης, Γ. Επιτροπάκης, Ελλη Λουλακάκη.

Ο Καπετάν Μανόλης Μπαντουβάς, ηγετική φυσιογνωμία της αντίστασης στην ανατολική ΚρήτηΟ Καπετάν Πετρακογιώργης (Γεώργιος Πετράκης), αρχηγός της αντάρτικης ομάδας Ψηλορείτης (Γ. ΠαναγιωτάκηςΟ Ιωάννης Ποδιάς, ηγετικό στέλεχος του Ε.Λ.Α.Σ. Κρήτης (Γ. Παναγιωτάκης)Η απαγωγή του στρατηγού Κράιπε Στις 21.30 της 26^ης Απριλίου 1944 μια ολιγάριθμη ομάδα παραμονεύει κρυμμένη στη διασταύρωση που ενώνει τον επαρχιακό δρόμο Ηρακλείου – Καστελλίου με τις Αρχάνες. Όταν εμφανίζεται το υπηρεσιακό αυτοκίνητο του Γερμανού στρατηγού Χάινριχ Κράιπε δύο μέλη της ομάδας, ντυμένα με γερμανικές στολές, υποχρεώνουν το όχημα να σταματήσει δήθεν για έλεγχο. Τα υπόλοιπα μέλη κινούνται αστραπιαία, εξουδετερώνουν τον οδηγό και ακινητοποιούν το στρατηγό. Κάποια από τα μέλη της ομάδας μπαίνουν στο αυτοκίνητο με τον υψηλόβαθμο επιβάτη, ενώ οι υπόλοιποι απομακρύνονται με τα πόδια. Το αυτοκίνητο με τους απαγωγείς και το Γερμανό στρατηγό διασχίζει τους γεμάτους από κόσμο δρόμους του Ηρακλείου και απομακρύνεται, μέσω Χανιώπορτας, προς τα δυτικά.

Κινούμενη στα βουνά της Κρήτης και έχοντας πλήρη προστασία από τους αντάρτες η ομάδα κατορθώνει να διαφύγει με τορπιλάκατο στην Αίγυπτο, παίρνοντας μαζί της και το γερμανό στρατηγό. Η απαγωγή του στρατηγού Κράιπε είναι μια από τις πιο παράτολμες και διάσημες επιχειρήσεις ανορθόδοξου πολέμου στη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου. Πρωτεργάτες είναι οι βρετανοί αξιωματικοί Πάτρικ Λη Φέρμορ και Στάνλεϊ Μος, που την υλοποίησαν χάρη στην υποστήριξη και τη συμμετοχή επίλεκτων Κρητικών.

Το ολοκαύτωμα της Βιάννου

Το ολοκαύτωμα της Βιάννου Η περιοχή της Βιάννου είναι το καλοκαίρι του 1943 το επίκεντρο της δράσης των ανταρτών του Μανόλη Μπαντουβά. Η εξουδετέρωση ενός γερμανικού φυλακίου στις 10 Σεπτεμβρίου 1943 και η επίθεση εναντίον μιας φάλαγγας δυο μέρες αργότερα στην ίδια περιοχή αποτελούν την αφορμή για να αρχίσουν τα γερμανικά αντίποινα. Οι πράξεις αντεκδίκησης και φοβερού βανδαλισμού που ακολουθούν στις 14 Σεπτεμβρίου, έχουν ως αποτέλεσμα την ολοκληρωτική καταστροφή των χωριών της περιοχής, την εκτέλεση εκατοντάδων αμάχων και τη σύλληψη ομήρων. Τρία ορφανά πάνω από τον τάφο του πατέρα τους, στα Αμυρά της ΒιάννουΟι 62 μάρτυρες Την Τετάρτη 3 Ιουνίου 1942 οι γερμανικές αρχές κατοχής, ως αντίποινα σε αντιστασιακές ενέργειες, εκτελούν στη θέση «Ξεροπόταμος» δυτικά της πόλης 12 πολίτες. Ανάμεσά τους βρίσκεται και ο πρώην δήμαρχος Ηρακλείου Μηνάς Γ. Γεωργιάδης και τα αδέλφια του Τίτος και Εμμανουήλ.

Λίγες μέρες αργότερα, στις 14 του ίδιου μήνα, στην ίδια θέση εκτελούνται ομαδικά 50 ακόμη άτομα ως αντίποινα για σαμποτάζ που πραγματοποιήθηκε την προηγούμενη νύχτα στο αεροδρόμιο. Έτσι ο αριθμός των εκτελεσθέντων ανέρχεται συνολικά στους 62.

Γερμανός στρατιώτης πάνω από αναμνηστική επιγραφή που διαλαλούσε την καταστροφή του κρητικού χωριού Κάνδανος, σε αντίποινα για την αντίσταση των πολιτών του κατά τη Μάχη της Κρήτης, 1941 (Βάσος Μαθιόπουλος) Παιδιά την περίοδο της Γερμανικής κατοχής στην Κρήτη, 1941 – 1944 (Γερμανός φωτογράφος, συλ. Θεοφάνη Κοκκινάκη, Καστέλι, Καλογεράκης Γιώργης)Η απελευθέρωσηΑπό το Σεπτέμβριο του 1944 οι Γερμανοϊταλικές δυνάμεις αρχίζουν να αποχωρούν από τα ανατολικά τμήματα του νησιού. Στις 11 Οκτωβρίου έρχεται η πολυπόθητη μέρα της απελευθέρωσης για την πόλη του Ηρακλείου. Η ατμόσφαιρα στην πόλη είναι γεμάτη ένταση, καθώς οι τελευταίοι Γερμανοί αποχωρούν κάτω από τις αποδοκιμασίες του συγκεντρωμένου πλήθους και των ανταρτών, που εισέρχονται στην πόλη. Μόλις, όμως, η γερμανική οπισθοφυλακή, με τη συνοδεία αξιωματικών του συμμαχικού στρατού, διασχίζει τη Χανιώπορτα και απομακρύνεται, όλοι οι συγκεντρωμένοι ξεσπούν σε ζητωκραυγές και τραγούδια.

Τα γερμανικά στρατεύματα από όλα τα σημεία του νησιού συγκεντρώνονται στην περιοχή γύρω από την πόλη των Χανίων. Οι συμμαχικές δυνάμεις και οι αντάρτες αποφεύγουν να τους επιτεθούν για να μην προκαλέσουν επιπλέον καταστροφές στο πολύπαθο νησί. Εκεί παραμένουν οι Γερμανοί οχυρωμένοι ως την οριστική συνθηκολόγηση της Γερμανίας στις 8 Μαΐου του 1945.

Εθνική αντίσταση και Άγιος Σύλλας

Ο Εορτασμός της ενωμένης Εθνικής Αντίστασης στο Σπήλαιο Χαμαμουτζή.