Η χρήση ψηφιακών μέσων έχει αυξηθεί σημαντικά σε όλες τις ηλικιακές ομάδες και σε όλο και μικρότερες ηλικίες, συμπεριλαμβανομένων των νηπίων, των μαθητών και των παιδιών πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης. Υπάρχουν σοβαρές ενδείξεις ότι η υπερβολική έκθεση στα μέσα που στη βιβλιογραφία αναφέρεται με τον όρο «Προβληματική Χρήση Μέσων» (ΠΧΜ- PMU) (Domoff et al., 2019) κατά την πρώιμη παιδική ηλικία μπορεί να οδηγήσει σε αρκετές αρνητικές αναπτυξιακές συνέπειες σε παιδιά κάτω των 10 ετών. Σε πρόσφατη έρευνα καταδείχθηκε ότι η ΠΧΜ στην ηλικία των 4-11 ετών σχετίζεται με το «ταπεραμέντο» των παιδιών και τη γονεϊκή διαμεσολάβηση (Digital mediation) (Emond et al., 2024).

Αναπτυξιακοί κίνδυνοι της ΠΧΜ από τα παιδιά:

– Έλλειψη αυτορρύθμισης (συναισθηματική, εστίαση προσοχής, εσωτερικός αυτοέλεγχος-σκέψεις, συμπεριφορές, συναισθήματα).

-Εξωτερικευμένες συμπεριφορές αρνητικού τύπου ειδικά όταν τοποθετούνται όρια χρήσης (γκρίνια, παράπονα, κλάματα έως και εκρήξεις) (Emond et al., 2024).

Σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα ο κίνδυνος ανάπτυξης ΠΧΜ στα παιδιά αυξάνει ειδικά για τα μεγαλύτερη σε ηλικία αγόρια (το φύλο φαίνεται σημαντική μεταβλητή) όταν η ενασχόληση με τα μέσα υπερβαίνει τις 2 ώρες την ημέρα (Rega et al., 2023).

Σύμφωνα με την ίδια έρευνα:

• Η ΠΧΜ οδηγεί σε πολλές αρνητικές συνέπειες για την ανάπτυξη και την ευημερία των παιδιών (π.χ. περισσότερες προβληματικές συμπεριφορές, προβλήματα ύπνου, αυξημένα συμπτώματα κατάθλιψης, χαμηλότερη συναισθηματική νοημοσύνη και χαμηλότερες ακαδημαϊκές επιδόσεις).
• Τα παιδιά που παρουσίαζουν αρνητικά ψυχολογικά συμπτώματα, μια δυσλειτουργική σχέση γονέα-παιδιού και δυσκολίες στο σχολικό περιβάλλον είναι πιο επιρρεπή στην ανάπτυξη ΠΧΜ.
• O αυξημένος γονεϊκός έλεγχος και αυξημένη γονεϊκή οικειότητα «ζεστασιά» (authoritative parenting style-γονείς που ελέγχουν τη χρήση του διαδικτύου, θέτοντας σαφή και αυστηρά όρια και παράλληλα είναι ανοιχτοί στην επικοινωνία και τη συζήτηση με το παιδί τους) είναι αποτρεπτικός στην ανάπτυξη ΠΧΜ.

Φαίνεται πως η ΠΧΜ από τα παιδιά επηρεάζεται άμεσα από το οικογενειακό περιβάλλον. Ένα δυσλειτουργικό οικογενειακό περιβάλλον μπορεί να δημιουργεί στα παιδιά αρνητικά συναισθηματικά και ψυχολογικά συμπτώματα, τα οποία προσπαθούν να διαχειριστούν μέσω της διαφυγής στον εικονικό κόσμο με αποτέλεσμα τον κίνδυνο ανάπτυξης ΠΧΜ (Rega et al., 2023).

Μήπως όμως θα μπορούσαμε να υποθέσουμε ότι δημιουργείται ένας φαύλος κύκλος; (βλέπε Domoff et al., 2019)

Ωστόσο ένα είναι σίγουρο!

Οι μελλοντικές παρεμβάσεις πρόληψης θα πρέπει να στοχεύουν τόσο στα παιδιά όσο και στους γονείς, με στόχο τη βελτίωση των ικανοτήτων αυτορρύθμισης και νοηματοδότησης, καθώς και των στρατηγικών γονεϊκής διαμεσολάβησης (Digital mediation) και των γενικών γονεϊκών πρακτικών (digital parenting & parenting styles).

Βιβλιογραφία

Domoff, S. E., Borgen, A. L., & Radesky, J. S. (2020). Interactional theory of childhood problematic media use. Human Behavior and Emerging Technologies, 2(4), 343-353. https://doi.org/10.1002/hbe2.217

Domoff, S. E., Harrison, K., Gearhardt, A. N., Gentile, D. A., Lumeng, J. C., & Miller, A. L. (2019). Development and validation of the Problematic Media Use Measure: A parent report measure of screen media “addiction” in children. Psychology of popular media culture, 8(1), 2–11. https://doi.org/10.1037/ppm0000163

Emond, J. A., Carlson, D., Ballarino, G., & Domoff, S. E. (2024). Validating the Problematic Media Use Measure in Preschool-Aged Children: Associations With Children’s Screen Media Use, Bothersome Pestering to Use Screen Media, and Emotional Self-Regulation. Technology, Mind, and Behavior https://doi.org/10.1037/tmb0000135

Rega, V., Gioia, F., Boursier, V. (2023). Problematic Media Use among Children up to the Age of 10: A Systematic Literature Review. Int. J. Environ. Res. Public Health, 20, 5854.  https://doi.org/10.3390/ijerph20105854