Οι ψηφιακές τεχνολογίες έχουν αλλάξει τον τρόπο που όλοι μας επικοινωνούμε, διασκεδάζουμε, πληροφορούμαστε και λύνουμε καθημερινά προβλήματα.

Ένα τέτοιο παράδειγμα αλλαγής του τρόπου επικοινωνίας και πληροφόρησης είναι τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης στην καθημερινότητα των περισσότερων από εμάς. Η ανάρτηση στιγμών της οικογενειακής ζωής είναι μια συνηθισμένη πρακτική από αρκετούς γονείς παιδιών είτε μικρής είτε μεγαλύτερης ηλικίας. Ποια όμως είναι η διαχωριστική γραμμή μεταξύ της ασφαλούς χρήσης από την υπερέκθεση προσωπικών δεδομένων με την προβολή πληροφοριών των παιδιών της οικογένειας;

Όλοι μας γνωρίζουμε περιπτώσεις υπερέκθεσης, στην οποία υποβάλλουν αρκετοί γονείς τα παιδιά τους στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης μέσω φωτογραφιών, βίντεο και άλλων δεδομένων από την καθημερινότητα. Αυτή η πρακτική ονομάζεται Sharenting (parenting + sharing) (Hollyday et al., 2022). H συγκεκριμένη δραστηριότητα αποκαλύπτει την πολιτισμική αλλαγή στην ανατροφή των παιδιών και αποτελεί ένα σημαντικό κομμάτι της ευθύνης των γονέων στη χρήση του διαδικτύου και στην εκπαίδευση των παιδιών τους σχετικά με αυτή.

Όσο και να θέλουμε να μοιραστούμε τις οικογενειακές στιγμές που μας προκάλεσαν  χαρά και περηφάνια δεν πρέπει να αγνοούμε τη δημιουργία του ψηφιακού αποτυπώματος των παιδιών που τα ακολουθεί μια ζωή. Αφενός τα παιδιά στερούνται από την προσωπική συναίνεση και με τον τρόπο αυτό παραβιάζεται η προσωπική ιδιωτικότητά τους και αφετέρου εκπαιδεύονται με το παράδειγμά μας στην ανεξέλεγκτη ανάρτηση προσωπικών πληροφοριών στο διαδίκτυο, από πολύ μικρή ηλικία.

Με το sharenting πολλοί γονείς ανακοινώνουν την εγκυμοσύνη, την απόκτηση νέου οικογενειακού μέλους, καθώς και στοιχεία της ρουτίνας των παιδιών τους με ανακοινώσεις τοποθεσίας. Παράλληλα δείχνουν να λαμβάνουν ικανοποίηση από τον αριθμό των like, των σχολίων και των ανακοινοποιήσεων των αναρτήσεών τους. Παρότι αρκετοί χρησιμοποιούν ρυθμίσεις ασφαλείας για να προστατεύσουν τα δεδομένα αυτά από τα μάτια αγνώστων, ουσιαστικά αγνοούν ότι οι πληροφορίες είναι διαθέσιμες και εύκολα προσβάσιμες παρά τις τυχόν ρυθμίσεις περιορισμού των αποδεκτών. Τα παιδιά δεν έχουν έλεγχο των πληροφοριών που αναρτώνται και τα αφορούν, αλλά το χειρότερο είναι ότι τελικά εμπλέκονται εσφαλμένα και εκπαιδεύονται στην ανάρτηση δεδομένων, ως κάτι απόλυτα φυσιολογικό.

Τρία είναι τα ερωτήματα που είναι καλό να απαντώνται πριν την δημοσίευση τέτοιων αναρτήσεων:

• Ποιος είναι ο στόχος της συγκεκριμένης ανάρτησης;
• Ποια είναι η εικόνα (ψηφιακή φήμη) που δημιουργείται μέσω του ψηφιακού αποτυπώματος για το παιδί μου – μελλοντικό ενήλικα;
• Δημιουργείται η ανάγκη στο παιδί μου να αποκτά ψηφιακή φήμη με αυτόν τρόπο;

Εάν οι απαντήσεις αναδεικνύουν την ανάγκη που κάποιος γονέας μπορεί να έχει για δημοφιλία, με τρόπο που πιθανά προσβάλει το παιδί του – μελλοντικό ενήλικα ή/και το εκπαιδεύει σε αντίστοιχες πρακτικές απόκτησης ψηφιακής φήμης τότε η ανάρτηση των δεδομένων είναι απαγορευτική.

Οι γονείς είναι σημαντικό να κατανοήσετε την προσωπική σας συμβολή στην ψηφιακή καθοδήγηση των παιδιών σας. Η λεγόμενη γονεϊκή διαμεσολάβηση (parental mediation) δεν αφορά μόνο στις γνώσεις και τις δεξιότητες εγκατάστασης γονικού ελέγχου στις ψηφιακές συσκευές που χρησιμοποιούν τα παιδιά (περιοριστικές στρατηγικές), αλλά συμπεριλαμβάνει τον προσωπικό τρόπο αξιοποίησης των ψηφιακών συσκευών και του διαδικτύου, τις ψηφιακές γνώσεις, δεξιότητες και σχετικές πεποιθήσεις (ενεργητικές στρατηγικές) που κάθε γονέας επιδεικνύει με τη χρήση του διαδικτύου.

Ειδικά στην εποχή μας που τα παιδιά βιώνουν καθημερινά την έκθεση σε ψηφιακές πληροφορίες και εμπειρίες, τον ρόλο του καθοδηγητή στον ψηφιακό κόσμο αναλαμβάνετε αρχικά εσείς οι γονείς και αποτελείτε τους πρώτους διαμεσολαβητές στην απόκτηση ψηφιακών εμπειριών, καθώς και στην ασφαλή χρήση των ψηφιακών συσκευών και του διαδικτύου. Κανένας γονιός δεν πρέπει να ξεχνάει ότι αποτελεί το ζωντανό παράδειγμα ζωής για τα παιδιά του. Η δημιουργία σχέσεων εμπιστοσύνης όπου τα παιδιά μπορούν να σας ρωτούν και να σας μιλούν για όσα συναντούν στον ψηφιακό κόσμο είναι το κλειδί για την καθοδήγησή τους.

Και ας μη ξεχνάμε ότι στα πρώτα 6 με 7 χρόνια, ο χειρισμός αντικειμένων και το ελεύθερο παιχνίδι είναι σημαντικά για τη γνωστική, κοινωνική και γλωσσική ανάπτυξη των παιδιών. Δώστε στα παιδιά σας την ευκαιρία να παίξουν μαζί σας στην καθημερινότητα πέρα από ψηφιακές συσκευές, μέσα κοινωνικής δικτύωσης και ψηφιακά παιχνίδια. Δημιουργήστε αναμνήσεις ανεμελιάς μαζί τους, ειδικά στις διακοπές που μπορείτε να απολαύσετε ελεύθερο χρόνο μαζί στη φύση. Δεν είναι απλά ξεκούραση και χαρά το παιχνίδι για τα παιδιά σας, αλλά εκπαίδευση σε δεξιότητες ζωής. Μέσα από αυτό μαθαίνουν να επικοινωνούν, να συνεργάζονται με άλλους, να έχουν υπευθυνότητα υπακούοντας σε κανόνες και τελικά κατανοούν τον ρόλο του γονέων που ίσως θελήσουν κάποτε στο μέλλον να αναλάβουν.

Το καλοκαίρι είναι εδώ! Προσφέρετε στα παιδιά και στον εαυτό σας ευκαιρίες παιχνιδιού και ζήστε μαζί στιγμές που θα σας συνοδεύουν μια ολόκληρη ζωή.

Βιβλιογραφικές αναφορές

Steven Holiday, Mary S. Norman & Rebecca L. Densley (2022). Sharenting and the extended self: self-representation in parents’ Instagram presentations of their children, Popular Communication, 20(1), 1-15, DOI: https://doi.org/10.1080/15405702.2020.1744610

Επιπλέον υλικό

• https://saferinternet4kids.gr/nea/%CE%BB%CE%AD%CE%BC%CE%B5-%CE%BF%CF%87%CE%B9-%CF%83%CF%84%CE%B7%CE%BD-%CE%B1%CE%BD%CE%AC%CF%81%CF%84%CE%B7%CF%83%CE%B7-%CF%86%CF%89%CF%84%CE%BF%CE%B3%CF%81%CE%B1%CF%86%CE%B9%CF%8E%CE%BD-%CF%80/
• https://www.kidsatsafety.gr/news/sharenting/