«Oδηγός» για τα δικαιώματα διανοητικής ιδιοκτησίας προς ενίσχυση της δημιουργικότητας και της καινοτομίας

Τα δικαιώματα διανοητικής ιδιοκτησίας (ΔΔΙ), τα οποία περιλαμβάνουν διπλώματα ευρεσιτεχνίας, εμπορικά σήματα, σχέδια και γεωγραφικές ενδείξεις, καθώς και τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας (δικαιώματα δημιουργού) και συγγενικά δικαιώματα (για τους εκτελεστές, παραγωγούς, και ραδιοτηλεοπτικούς σταθμούς), υπάρχουν εδώ και αιώνες. Συχνά, χωρίς καν να το συνειδητοποιούμε, επηρεάζουν την καθημερινή μας ζωή: προστατεύουν την τεχνολογία που χρησιμοποιούμε (αυτοκίνητα, κινητά τηλέφωνα, τρένα), τα τρόφιμα που καταναλώνουμε και τη μουσική που ακούμε ή τις ταινίες βλέπουμε.

Αλλά τα τελευταία χρόνια, η τεχνολογική αλλαγή και, ιδιαίτερα, η αυξανόμενη σημασία των διαδικτυακών δραστηριοτήτων έχουν αλλάξει εντελώς τον κόσμο όπου ασκούνται τα ΔΔΙ. Ο υφιστάμενος συνδυασμός των ευρωπαϊκών και εθνικών κανόνων δεν είναι πλέον προσαρμοσμένος στη σημερινή κατάσταση και πρέπει να εκσυγχρονιστεί. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο η Επιτροπή υιοθέτησε σήμερα ολοκληρωμένη στρατηγική για τον εκσυγχρονισμό του νομικού πλαισίου που εφαρμόζεται στα ΔΔΙ. Στόχος μας είναι να μπορούν οι εφευρέτες, οι δημιουργοί, οι χρήστες και οι καταναλωτές να προσαρμοστούν στις νέες συνθήκες και να ενισχυθεί η δυνατότητα για νέες επιχειρηματικές ευκαιρίες. Οι νέοι κανόνες θα καθορίσουν τη σωστή ισορροπία, αφενός, προωθώντας τη δημιουργία και την καινοτομία, εν μέρει με τη διασφάλιση ανταμοιβής και επενδύσεων για τους δημιουργούς και, αφετέρου, προωθώντας την ευρύτερη δυνατή πρόσβαση σε αγαθά και υπηρεσίες που προστατεύονται από ΔΔΙ. Η επίτευξη αυτής της ισορροπίας θα αποτελέσει πράγματι τη διαφορά για τις επιχειρήσεις (είτε πρόκειται για τον καλλιτέχνη που εργάζεται μόνος είτε για τις μεγάλες φαρμακευτικές εταιρείες) ενθαρρύνοντας τις επενδύσεις στην καινοτομία. Αυτό θα ωφελήσει την ανάπτυξη και ανταγωνιστικότητα της ΕΕ που εξασφαλίζεται μέσω της ενιαίας αγοράς.

Οι καταναλωτές θα επωφεληθούν από μια ευρύτερη και ευκολότερη πρόσβαση στις πληροφορίες και στο πολιτιστικό περιεχόμενο, για παράδειγμα, στην ηλεκτρονική μουσική. Η στρατηγική αφορά πολλά θέματα για τη διασφάλιση της πλήρους κάλυψης των ΔΔΙ – από το δίπλωμα ευρεσιτεχνίας που χρειάζεται μια επιχείρηση για να προστατεύσει μια εφεύρεση έως την αντιμετώπιση της κατάχρησης των εν λόγω εφευρέσεων μέσω πρότασης που εγκρίθηκε επίσης σήμερα, η οποία θα ενισχύσει τη δράση για την καταπολέμηση της παραποίησης/απομίμησης και της πειρατείας. Μεταξύ των πρώτων αποτελεσμάτων που παράγονται στο πλαίσιο αυτής της συνολικής στρατηγικής σε θέματα ΔΔΙ συγκαταλέγονται οι σημερινές προτάσεις οι οποίες αφορούν ένα πιο εύκολο σύστημα αδειοδότησης για τα αποκαλούμενα «ορφανά έργα» που θα επιτρέψει σε πολλά πολιτιστικά έργα να είναι προσβάσιμα ηλεκτρονικά, και νέο κανονισμό που αποσκοπεί στην ενίσχυση των δράσεων των τελωνειακών αρχών για την καταπολέμηση του εμπορίου προϊόντων που παραβιάζουν τα ΔΔΙ.

Στο πλαίσιο της στρατηγικής για τα ΔΔΙ καθορίζεται μια σειρά βραχυπρόθεσμων και μακροπρόθεσμων βασικών δράσεων πολιτικής σε διάφορους τομείς οι οποίοι περιλαμβάνουν:

Διπλώματα ευρεσιτεχνίας: Η Επιτροπή δρομολόγησε ήδη τον Απρίλιο προτάσεις για ένα ενιαίο καθεστώς προστασίας των ευρεσιτεχνιών στο πλαίσιο της ενισχυμένης συνεργασίας. Εντωμεταξύ, θα συνεχισθούν οι εργασίες όσον αφορά τις προτάσεις σχετικά με τη δημιουργία ενός ενιαίου και ειδικού δικαστηρίου διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας για το κλασικό ευρωπαϊκό δίπλωμα ευρεσιτεχνίας και τα μελλοντικά ευρωπαϊκά διπλωμάτα ευρεσιτεχνίας με ενιαία ισχύ. Αυτό θα μείωνε σημαντικά τα δικαστικά έξοδα και το χρόνο που απαιτείται για την επίλυση διαφορών για τα διπλώματα ευρεσιτεχνίας. Θα αύξανε επίσης την ασφάλεια δικαίου για τις επιχειρήσεις.

Εμπορικά σήματα: Ενώ η καταχώρηση του εμπορικού σήματος στην ΕΕ έχει εναρμονιστεί στα κράτη μέλη εδώ και περίπου 20 χρόνια και το κοινοτικό εμπορικό σήμα δημιουργήθηκε πριν από 15 χρόνια, υπάρχει μια αυξανόμενη ζήτηση για πιο σύγχρονα, αποτελεσματικά και συνεκτικά συστήματα καταχώρησης. Η Επιτροπή προτίθεται να υποβάλει προτάσεις εντός του 2011 για τον εκσυγχρονισμό του συστήματος εμπορικών σημάτων τόσο σε επίπεδο ΕΕ όσο και σε εθνικό επίπεδο και την προσαρμογή του στην εποχή του διαδικτύου.

Πολυεδαφική αδειοδότηση δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας: Ενώ το ουσιαστικό πεδίο εφαρμογής των δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας έχει εναρμονιστεί σε μεγάλο βαθμό, τα δικαιώματα εξακολουθούν να παρέχονται σε εθνική βάση. Στο πλαίσιο της ψηφιακής ενιαίας αγοράς, ο εξορθολογισμός της αδειοδότησης εκμετάλλευσης πνευματικών δικαιωμάτων και της κατανομής των εσόδων είναι μία από τις πιο σημαντικές προκλήσεις που πρέπει να αντιμετωπιστούν. Στο 2ο εξάμηνο του 2011, η Επιτροπή θα υποβάλει πρόταση για τη δημιουργία ενός νομικού πλαισίου για την αποτελεσματική πολυεδαφική συλλογική διαχείριση των δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας, ιδίως στον τομέα της μουσικής. Θα θεσπίσει επίσης κοινούς κανόνες για τη διαφανή διακυβέρνηση και την κατανομή των εσόδων. Κατά το δεύτερο εξάμηνο του 2011, η Επιτροπή θα ξεκινήσει επίσης διαβούλευση για τα διάφορα θέματα που σχετίζονται με την ηλεκτρονική διανομή των οπτικοακουστικών έργων.

Ψηφιακές βιβλιοθήκες: Η δημιουργία ευρωπαϊκών ψηφιακών βιβλιοθηκών που διατηρούν και διαδίδουν την πλούσια πολιτιστική και πνευματική κληρονομιά της Ευρώπης αποτελεί το κλειδί για την ανάπτυξη της οικονομίας της γνώσης. Για να διευκολυνθεί αυτή η διαδικασία, η Επιτροπή υποβάλλει επίσης σήμερα νομοθετική πρόταση η οποία θα επιτρέψει την ψηφιοποίηση και την ηλεκτρονική διάθεση των καλούμενων «ορφανών έργων» (όπως βιβλία και άρθρα εφημερίδων ή περιοδικών που εξακολουθούν να προστατεύονται από δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας, αλλά των οποίων οι κάτοχοι είναι άγνωστοι ή δεν μπορούν να εντοπιστούν για να παράσχουν την άδειά τους). Παράλληλα, η Επιτροπή προσβλέπει στη σύναψη Μνημονίου Συμφωνίας μεταξύ των βιβλιοθηκών, των εκδοτών, των συγγραφέων και των εταιρειών συλλογικής διαχείρισης, το οποίο να διευκολύνει την επίλυση θεμάτων αδειοδότησης δικαιωμάτων για την ψηφιοποίηση και τη διάθεση των βιβλίων που έχουν εξαντληθεί.

Παραβίαση των ΔΔΙ: Η παραποίηση/απομίμηση και η πειρατεία αποτελούν αυξανόμενη απειλή για την οικονομία. Στο μεταξύ, η δημιουργική βιομηχανία εκτιμά ότι η πειρατεία έχει κοστίσει στην ευρωπαϊκή μουσική, στον κινηματογράφο, την τηλεόραση και τη βιομηχανία λογισμικού 10 δισεκατομμύρια ευρώ και περισσότερες από 185.000 θέσεις εργασίας μόνο το 2008. Η Επιτροπή αναμένεται να εντείνει τις προσπάθειές της στον τομέα αυτό. Πρώτον, η Επιτροπή υπέβαλε σήμερα κανονισμό για την ενίσχυση του Ευρωπαϊκού Παρατηρητηρίου παραποίησης και πειρατείας, το οποίο ιδρύθηκε το 2009, με την ανάθεση των καθηκόντων του στο Γραφείο Εναρμόνισης στην Εσωτερική Αγορά (ΓΕΕΑ). Αυτό θα επιτρέψει στο Παρατηρητήριο να επωφεληθεί από την εμπειρογνωμοσύνη του ΓΕΕΑ σε θέματα διανοητικής ιδιοκτησίας και τη μεγάλη εμπειρία του όσον αφορά την χορήγηση εμπορικών σημάτων, σχεδίων και υποδειγμάτων. Ο κανονισμός διαβιβάζεται επί του παρόντος προς εξέταση στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο. Δεύτερον, την άνοιξη του 2012, η Επιτροπή θα προτείνει την αναθεώρηση της οδηγίας σχετικά με την επιβολή των δικαιωμάτων διανοητικής ιδιοκτησίας. Η οδηγία προβλέπει μέτρα αστικού δικαίου που παρέχουν στους δικαιούχους τη δυνατότητα επιβολής των δικαιωμάτων διανοητικής ιδιοκτησίας τους, αλλά θα πρέπει να προσαρμοστούν, ιδίως προκειμένου να αντιμετωπιστούν οι συγκεκριμένες προκλήσεις του ψηφιακού περιβάλλοντος.

Ιστορικό

Τα ΔΔΙ αποτελούν έναν από τους ακρογωνιαίους λίθους της οικονομίας της ΕΕ και καθοριστικό παράγοντα για την περαιτέρω ανάπτυξή της. Το 2009, η αξία των 10 πρώτων σημάτων σε χώρες της ΕΕ ανήλθε σχεδόν στο 9% του ΑΕΠ κατά μέσο όρο. Οι δημιουργικές βιομηχανίες που βασίζονται στα πνευματικά δικαιώματα, όπως ο κλάδος του λογισμικού, οι εκδόσεις βιβλίων και εφημερίδων, η φωνογραφική και η κινηματογραφική βιομηχανία, συνέβαλαν κατά 3,3% στο ΑΕΠ της ΕΕ το 2006 και αντιπροσωπεύουν περίπου 1,4 εκατομμύρια ΜΜΕ, δηλαδή 8,5 εκατομμύρια θέσεις εργασίας. Η απασχόληση σε κλάδους της «οικονομίας της γνώσης» αυξήθηκε κατά 24% μεταξύ 1996 και 2006 έναντι 6% σε άλλους κλάδους.

Για περισσότερες πληροφορίες σχετικά με τα δικαιώματα διανοητικής ιδιοκτησίας βλ.:

http://ec.europa.eu/internal_market/top_layer/index_52_en.htm