Η Καθαρά Δευτέρα σηματοδοτεί τη λήξη της αποκριάς και την έναρξη της νηστείας.
Η αφετηρία της Σαρακοστής είναι για τη χώρα μας μια ιδιαίτερη μέρα και γιορτάζεται κατά κύριο λόγο με διάφορα σαρακοστιανά εδέσματα, με την παραδοσιακή λαγάνα, την ταραμοσαλάτα και τις ελιές.

Την ημέρα αυτή συνηθίζονται οι εκδρομές σε κοντινούς προορισμούς, άλλωστε είναι μια γιορτή που ταιριάζει περισσότερο στην επαρχία με φόντο τη φύση και το πράσινο.

Η χαρά όλων αλλά ιδιαίτερα των παιδιών είναι το πέταγμα του χαρταετού που θέλει ιδιαίτερη μαστοριά και ιδανικές καιρικές συνθήκες φυσικά. Κάποιες πληροφορίες ερμηνεύουν το πέταγμα του χαρταετού σαν την επιθυμία του ανθρώπου να διώξει μακριά το κακό.

Η Καθαρά Δευτέρα ονομάστηκε έτσι από τον χριστιανικό λαό και σημαίνει πνευματική και σωματική “κάθαρση”. Επίσης μια άλλη εκδοχή είναι πως ονομάστηκε έτσι επειδή οι νοικοκυρές καθάριζαν τα σκεύη τους όλη μέρα από το φαγοπότι της αποκριάς. Μια χαρακτηριστική λέξη που χρησιμοποιούμε είναι τα Κούλουμα που είναι η καθαροδευτεριάτικη έξοδος και το πέταγμα του χαρταετού. Κατά τον Νικόλαο Πολίτη, πατέρα της ελληνικής λαογραφίας, τα κούλουμα προέρχονται από τη λατινική λέξη Culumus που σημαίνει αφθονία αλλά και το τέλος, δηλαδή το τέλος της αποκριάς. Ότι κι αν σημαίνει όμως η λέξη αυτή στις μέρες μας είναι ημέρα διασκέδασης, φαγητού και οικογενειακής συνύπαρξης.

Στα χρόνια του Ιουλιανού του Παραβάτη, όταν το Βυζάντιο κήρυξε τον πόλεμο στην Περσία, ο Ιουλιανός πέρασε με τον στρατό του από την Καισαρεία. Τότε διέταξε να φορολογήσουν όλη την επαρχία και τα χρήματα αυτά θα τα έπαιρνε επιστρέφοντας για την Κωνσταντινούπολη. Έτσι, οι κάτοικοι αναγκάστηκαν να δώσουν ό,τι είχε ο καθένας, χρυσαφικά νομίσματα κλπ. Όμως ο Ιουλιανός σκοτώθηκε σε μια μάχη στον πόλεμο με τους Πέρσες, έτσι δεν ξαναπέρασε ποτέ από την Καισάρεια. Τότε ο Άγιος και Μέγας Βασίλειος που ήταν Επίσκοπος Καισαρείας, έδωσε εντολή και από τα μαζεμένα χρυσαφικά τα μισά να δοθούν στους φτωχούς, ένα μικρό μέρος κράτησε για τις ανάγκες των ιδρυμάτων της Βασιλειάδος, και τα υπόλοιπα τα μοίρασε στους κατοίκους με ένα πρωτότυπο τρόπο: Έδωσε εντολή να ζυμώσουν ψωμιά και σε κάθε ψωμί, έβαλε από ένα νόμισμα ή χρυσαφικό μέσα, κατόπιν τα μοίρασε στα σπίτια, έτσι τρώγοντας οι κάτοικοι τα ψωμιά όλο και κάτι έβρισκαν μέσα. Έτσι, γεννήθηκε το έθιμο της πίτας που ονομάστηκε Βασιλόπιτα.

Το άρθρο επιμελήθηκε ο συνεργάτης του agioritikovima.gr Κυριάκος Διαμαντόπουλος

πηγή:http://www.agioritikovima.gr

Την Καθαρή Δευτέρα οι άνθρωποι ξεχύνονται στην ύπαιθρο, πετάνε χαρταετούς, τρώνε νηστίσιμα – όπως τα θαλασσινά, τις ελιές, τον ταραμά, το χαλβά – και φυσικά λαγάνα.

Η λαγάνα είναι ένα ψωμί, το οποίο έχει φτιαχτεί βιαστικά από τις νοικοκυρές για να το πάρουν μαζί τους στην εξοχή. Είναι πλατύ, γιατί δεν έχουν χρησιμοποιήσει ούτε προζύμι ούτε μαγιά, κι έτσι δεν μπόρεσε να φουσκώσει.

Τη λέμε Καθαρή Δευτέρα, γιατί σε πιο παλιές εποχές τη μέρα αυτή οι νοικοκυρές καθάριζαν τα μαγειρικά τους σκεύη από τα λίπη. Λόγω της νηστείας δεν θα ξαναμαγείρευαν κρέας μέχρι την Κυριακή του Πάσχα.

Ακόμη λέμε ότι αυτή τη μέρα γιορτάζουμε τα Κούλουμα. Κατά μια εξήγηση Κούλουμα σημαίνει αφθονία από σαρακοστιανούς μεζέδες.

Λιμνούλα Αγίας Βαρβάρας

Το όνομα της περιοχής είναι συνδεδεμένο με την εκκλησία της Αγίας Βαρβάρας, πολιούχο της Δράμας, που υπάρχει στην περιοχή. Η παράδοση διατηρεί ακόμα τους θρύλους γύρω από το χτίσιμο της εκκλησίας.

Σύμφωνα λοιπόν με την παράδοση, κατά τους Βυζαντινούς χρόνους υπήρχε ένα εκκλησάκι στο χώρο που σήμερα είναι η λιμνούλα. Οι Τούρκοι, όταν κατέλαβαν την πόλη κατά το 1380, το γκρέμισαν και στη θέση του προσπάθησαν να χτίσουν ένα τζαμί. Με θαύμα της Αγίας Βαρβάρας κατά την ημέρα της γιορτής της, πλημμύρισε η περιοχή και το κτίσμα δεν ολοκληρώθηκε ποτέ. Από τον προσανατολισμό (προς την Μέκκα) των ερειπίων που υπάρχουν μέσα στο νερό, υποθέτουμε ότι πρόκειται για τζαμί.

Το σημερινό εκκλησάκι κτίστηκε το 1920 πάνω από τη λιμνούλα. Το ψηλό καμπαναριό της αντικατοπτρίζεται στο βυθό των νερών στο χώρο που λένε ότι υπήρχε το παλιό εκκλησάκι.

Σε αυτόν το χώρο τα παλιότερα χρόνια την παραμονή της 4ης Δεκεμβρίου, ημέρα της γιορτής της Αγίας Βαρβάρας τα κορίτσια κατά ομάδες πήγαιναν στον εσπερινό. Μόλις βασίλευε ο ήλιος και σκοτείνιαζε άναβαν κεριά στον ανατολικό τοίχο της μικρής λίμνης. Εκεί περίμεναν προσευχόμενα να καεί μεγάλο μέρος του κεριού και παρακαλούσαν την Αγία να τους χαρίσει υγεία και καλό τυχερό, γιατί η Αγία Βαρβάρα εκτός από προστάτης του πυροβολικού, θεωρείται και προστάτης των κοριτσιών, τις οποίες προφυλάσσει από κάθε κακογλωσσιά και διευκολύνει τα συνοικέσιά τους.

Πολλά κορίτσια μάλιστα κολλούσαν αναμμένα κεριά σε ένα κομμάτι σανίδα που το τοποθετούσαν στην επιφάνεια του νερού και έκαναν ευχές, οι οποίες θα πραγματοποιούνταν ανάλογα με την πορεία που θα ακολουθούσε η φωτοστολισμένη σανίδα. Θεωρούνταν αποτυχία αν έσβηναν τα κεριά. Δεν χανόταν όμως οι ελπίδες γιατί η αποτυχία αυτή θα αναπληρωνόταν από το όνειρο που θα έβλεπε στο ύπνο της, όταν θα της παρουσιαζόταν η Αγία.

Το πρωί της γιορτής με το χάραμα της ημέρας οι ομάδες των κοριτσιών έτρεχαν αμίλητες και πήγαιναν στην λιμνούλα. Εκεί νίβονταν, καλημερίζονταν και αντάλλασσαν εγκάρδιες ευχές. Μετά άναβαν κεριά και έπαιρναν νερό που θεωρούνταν αγιασμένο από την Αγία και παρακολουθούσαν την λειτουργία.

Το έθιμο αυτό διατηρείται μέχρι σήμερα. Την παραμονή της γιορτής τα μικρά παιδιά ρίχνουν καραβάκια στολισμένα με κεριά στην λιμνούλα. Γίνεται μάλιστα και διαγωνισμός και βραβεύεται το καλύτερο από αυτά.